Η λύπη, η έλλειψη προοπτικής, η κόπωση. Ή η άρνηση, ο θυμός, η διαπραγμάτευση, η κατάθλιψη, η αποδοχή, ως τα πέντε στάδια του πένθους. Δεν χρειάζεται όμως και ψυχιατρική ειδίκευση για να διαγνώσει κάποιος πολλά μικρά πένθη γύρω του κι εντός του. Κάπως όπως το έλεγε ο πάσχων Βιζυηνός: «μετεβλήθη εντός μου και ο ρυθμός του κόσμου».
Το παρατηρώ σταδιακά σε όλο και περισσότερους. Πώς περιέγραφε τις προάλλες ο Πολιτάκης την τάση να εισπράττει πια καθένας μας τα καινούργια δυσάρεστα του ειδησεογραφικού δελτίου σαν να τον αφορούν απολύτως προσωπικά; Αυτό. Να μαζεύεται προς τον εαυτό του σαν την αντανακλαστική κίνηση που κάνει το μέλος του σώματος όταν έρχεται σε επαφή με κάτι που προκαλεί πόνο; Κι αυτό. Το ακαριαίο «γαμώτο» που ξεφεύγει, αμέσως μετά, από τα σφιγμένα χείλη, χωρίς αποδέκτη; Ναι, κι αυτό. Ή, μάλλον, ειδικά αυτό. Μια οργή προς πάσα κατεύθυνση, ίσως και ως μοναδική ένδειξη μιας, όλο και πιο ανθυγιεινής πάντως, εξωστρέφειας.
Και η αλήθεια είναι ότι στην πιο πρόσφατη επίθεση ερεθισμάτων που υπερβαίνουν τόσο απόλυτα τη δυνατότητα, την αντοχή και τους ρυθμούς του κόσμου, στις εικόνες δηλαδή αυτής της απελπισίας των βλεμμάτων που οδοιπορεί κατά κύματα στις εθνικές μας οδούς, για να στοιβαχτεί, μάταια για την ώρα, όσο πιο κοντά γίνεται στην Ειδομένη, πολλοί ευτυχώς έχουν ακόμα το κουράγιο να αντιδρούν κόντρα στη μελαγχολία τους.
Η μελαγχολία είναι, βέβαια, μια έκφραση ηττοπάθειας που αφαιρεί σταδιακά τη ζωτικότητα. Μια καθόλου πολιτική στάση, ακόμα λιγότερο αριστερή. Και η αλήθεια είναι ότι στην πιο πρόσφατη επίθεση ερεθισμάτων που υπερβαίνουν τόσο απόλυτα τη δυνατότητα, την αντοχή και τους ρυθμούς του κόσμου, στις εικόνες δηλαδή αυτής της απελπισίας των βλεμμάτων που οδοιπορεί κατά κύματα στις εθνικές μας οδούς, για να στοιβαχτεί, μάταια για την ώρα, όσο πιο κοντά γίνεται στην Ειδομένη (πρώτο σταθμό προς τη «Γη της Επαγγελίας»), πολλοί ευτυχώς έχουν ακόμα το κουράγιο να αντιδρούν κόντρα στη μελαγχολία τους. Το αντίδοτο είναι η αλληλεγγύη τους και, ναι, εκφράζεται ακόμα και με μια συσκευασία ειδών υγιεινής ή με τα δυσφημισμένα πλεκτά σκουφάκια που είναι ένα τίποτα και ταυτόχρονα ένα μεγάλο κάτι. Αν μη τι άλλο, είναι ένας μικρός αγώνας που λειτουργεί αντικαταθλιπτικά. Προσωρινά, βέβαια, αλλά τουλάχιστον το πλεκτό σκουφάκι φιμώνει τον σκοτεινό κυνισμό –ή μήπως τον σύγχρονο «ευρωπαϊκό ορθολογισμό»;– όσων προβλέπουν τα χειρότερα για τη χώρα. Κυρίως όσων, έχοντας ισχυρές βεβαιότητες και προφανώς καθόλου ενοχές ή και κατ' επιλογήν καθόλου θέα στους πολιτικούς χειρισμούς και τις ευθύνες της Δύσης, καλλιεργούν συστηματικά ενοχές στους υπολοίπους, χωρίς να κρύβουν ότι προάγουν μια Ευρώπη ενός «μεταξύ μας Διαφωτισμού» για εκλεκτούς (και εκ των πραγμάτων για υπηκόους).
Δεν ξέρω πώς κατορθώνουν τέτοιοι άνθρωποι να μην τους υπερβαίνουν τα βλέμματα της σύγχρονης απόγνωσης. Ξέρω, όμως, τα χαρακτηριστικά του μικρού πένθους σε πολλούς-πολλούς άλλους. Τα εντοπίζω συχνά-πυκνά και σ' εμένα ή σε φίλους, όταν, αναζητώντας κάτι σταθερό, δεν στρεφόμαστε πια παρά σε ταπεινά και δοκιμασμένα «υλικά». Όχι σε μεγάλες προοπτικές αλλά σε αρκετά περικομμένες ελπίδες, σε ανακουφιστικές καθημερινές συνήθειες και παυσίπονες ρουτίνες, οικείες γεύσεις και πρόσωπα, κλαυσίγελα παλιά τραγούδια.
Έτσι, μ' αυτήν τη διάθεση, έπεσα πάλι πάνω στον Γκόρπα με διπλή αφορμή: την έκδοση των Απάντων του από τον Ποταμό και τη βραδιά που διοργάνωσε στον «Κύκλο των Ποιητών» ο Μπαμπασάκης, λάτρης του ιδιόρρυθμου Μεσολογγίτη «μπίτνικ». Και μ' αυτήν τη διάθεση ξαναδιάβασα κάτι δικά του. Απομόνωσα φράσεις: «Πάντως, στον 21ο αιώνα θα πάμε με τα τέσσερα». Προβλέψεις: «Μετά την κατανάλωση, μετά το θέαμα, μετά τη μοναξιά, μετά τον έρωτα, στρατιές ανυπεράσπιστων και δυστυχισμένων είναι έτοιμοι να υποδεχθούν έναν καινούργιο φασισμό. Η παγκοσμιότητα της οικονομίας, λένε. Η Ευρωπαϊκή Ένωση. Ίσως, αυτοί που το λένε να υπολογίζουν χωρίς τον ξενοδόχο, μακάρι. Οι Μουσουλμάνοι, οι Αφρικάνοι, οι Κινέζοι και άλλοι θα έχουν τον λόγο».
Κι ύστερα κι εκείνο... Ένα από τα γνωστότερα ποιήματά του, γραμμένο το '98, πέντε χρόνια πριν πεθάνει κι αφού βέβαια είχε διασχίσει τη δική του... Εθνική Οδό, πίνοντας, καπνίζοντας αρειμανίως, καβγαδίζοντας, λιγοστεύοντας τις ουτοπίες του κι όμως αναδομώντας διαρκώς, πεισματικά, τις σταθερές του, έστω κι αν αυτές κατοικούσαν κυρίως –αν όχι μόνο– στη μνήμη:
«Νοστάλγησα ρεβανί της μάνας μου.
Νοστάλγησα τσιγάρο από το πακέτο του πατέρα μου.
Νοστάλγησα συζήτηση για τον Νίτσε και τον Ντοστογιέφσκι με τον Γιώργο Κοτσίρα και τον Γιώργο Φραγκόπουλο.
Νοστάλγησα να με πιάσει η βροχή στον δρόμο να περπατάω μες στη βροχή καπνίζοντας.
Νοστάλγησα τους πρώτους φίλους μου στο Μεσολόγγι (...)».
Και παρότι αενάως ανυπότακτος, κατέληγε: «Προσπαθώ να διασχίσω μια σήραγγα και να βγω στο φως ή προσπαθώ από το σκοτάδι των ημερών μας να μπω σε μια σήραγγα γεμάτη φως; Και αγάπη». Το λες ουτοπία και ρομαντισμό; Όχι. Το λες παρηγοριά.
σχόλια