Το όνομα Δημήτρης Κολλάτος ανέκαθεν μου δημιουργούσε αυτομάτως μια σειρά από συνειρμούς: ένα εντελώς ιδιότυπο κινηματογραφικό σύμπαν, που ειδικά την πρώτη του περίοδο ήταν ταυτισμένο με την πρωτοπορία ή, αν μη τι άλλο, με καθετί έξω από τα στεγανά του εγχώριου «λαϊκού» κινηματογράφου. Ένα εξίσου ιδιότυπο θέατρο που ακροβατούσε δεξιοτεχνικά μεταξύ μιας κοινωνικής καταγγελίας, ενός χαβαλέ και ενός αναρχικού χιούμορ − έχω την αίσθηση πως ο «Άγιος Πρεβέζης» του Κολλάτου στο θέατρο μαζί με το «Πέφτουν οι σφαίρες σαν το χαλάζι» του Αλευρά στον κινηματογράφο ήταν από τα δύο σημαντικότερα και τολμηρότερα καλτ θεάματα που μας κληροδότησε η δεκαετία του 1980! Μια ιδιότυπη στάση ζωής, τέλος, από έναν καλλιτέχνη που κυνηγήθηκε ανελέητα από τη λογοκρισία και το θεοκρατικό καθεστώς της χώρας του, με τις αντίστοιχες διώξεις όχι να τον πτοούν αλλά παραδόξως να τον τρέφουν και να τον ανανεώνουν σε δημιουργικό επίπεδο. Αφορμή για τη συνέντευξη με τον Κολλάτο ήταν το γυμνό στην εργογραφία του, στο θέατρο κυρίως, από τη Μεταπολίτευση και μετά. Τον συνάντησα στο σπίτι του στο Κολωνάκι, όπου ζει μαζί με τον μικρό του γιο, περιστοιχισμένοι αμφότεροι από βιβλία, μακέτες σκηνικών και κοστουμιών, ταινίες και δίσκους. Ένα διαμέρισμα που παραπέμπει σε θεατρική σκηνή στην καρδιά της Αθήνας, ανοιχτό μάλιστα στον κόσμο. Τον πέτυχα ευδιάθετο, αν και ο Κολλάτος είναι μάλλον πάντα ευδιάθετος και προσηνής. Άκουσα ιστορίες από τα χείλη του που ζωντάνεψαν μια εποχή τού όχι και τόσο μακρινού παρελθόντος, αυτήν της Ελλάδας της πρώτης πασοκικής δεκαετίας. Όταν η συζήτηση έφτασε στο τέλος της, μου παραχώρησε ένα μεγάλο μέρος του αρχείου του, αλλά και κάτι ακόμη: μια ανέκδοτη ερωτική επιστολή του από το επικείμενο βιβλίο του με ερωτικά γράμματα, τα οποία καλύπτουν το μεγαλύτερο χρονικό διάστημα του πολυτάραχου βίου του.
— Κύριε Κολλάτε, θυμάμαι τον Νίκο Κούνδουρο να λέει πως «ο Κακογιάννης κι εγώ ήμασταν η Αναγέννηση, ο Κολλάτος όμως ήταν η Επανάσταση». Να το έλεγε, άραγε, και για το γυμνό που παρουσιάσατε απ' τους πρώτους στο ελληνικό θέατρο;
Το 'χω πληρώσει πολύ ακριβά αυτό! Ο Κούνδουρος είχε καλή αισθητική σε ό,τι αφορούσε το γυναικείο σώμα, πάρα πολύ καλή αισθητική! Μην ξεχνάτε ότι ήταν και ένας καλός ζωγράφος, εικαστικός.
— Ας μιλήσουμε για τη δική σας αισθητική, λοιπόν, επί του θέματος.
Δεν ήμουν από τους πρώτους, ήμουν ο πρώτος που παρουσίασε γυμνό, όχι μόνο γυναικείο αλλά και αντρικό. Θυμάμαι που με είχε πάρει ο εισαγγελέας: «Να το κόψεις το γυμνό του άντρα, φαίνεται το πέος του». «Μα, πώς να του κόψω το πέος του ανθρώπου;» απαντούσα εγώ κι αυτός φώναζε: «Κολλάτε, άσε τ' αστεία, δεν θα με τρελάνει εμένα ο Καντιώτης να με παίρνει κάθε μέρα τηλέφωνο»! Τελικά, με το πέος έξω ο ηθοποιός εμφανίστηκε επί σκηνής για δύο ή τρεις μέρες, το έκοψα για να μην μπω φυλακή.
Θα σας πω κάτι που δεν το' χω ξαναπεί: είμαι πια 80 ετών, όταν κηδευτώ, θα είμαι γυμνός στην κάσα. Γυμνοί ήρθαμε στη ζωή και δεν υπάρχει λόγος να μας ντύνουν όταν φεύγουμε.
— Μιλάτε για την παράσταση «Ένας Έλληνας σήμερα» του 1975.
Ακριβώς. Στο Λουζιτάνια, επιχείρηση Ρίζου. Μου έλεγε ο συχωρεμένος ο Νίκος Ρίζος: «Γράφε, γράφε, γιατί θα τα κόψουν»! Είχα μια ωραία σκηνή με τον Βερλέκη, που υποδυόταν τον Χριστό και έλεγε στη Μαγδαληνή: «Γυναίκα, εγώ σ' αγάπησα σαν άντρας κι ονειρεύτηκα να κάνω μαζί σου παιδί» − ένα τραγούδι σε δικούς μου στίχους και μουσική του Χατζηνάσιου. Το «Ένας Έλληνας σήμερα» είχε γίνει κι εξώφυλλο στον «Ταχυδρόμο», ανάρπαστο − δεν το έβγαζαν έξω και το πουλούσαν κρυμμένο.
— Αναρωτιέμαι ποιο ήταν το σκεπτικό σας πίσω από τον ντόρο που γινόταν κάθε φορά. Υποθέτω, όχι μόνο ο ντόρος καθαυτόν.
Θα σας πω κάτι που δεν το' χω ξαναπεί: είμαι πια 80 ετών, όταν κηδευτώ, θα είμαι γυμνός στην κάσα. Γυμνοί ήρθαμε στη ζωή και δεν υπάρχει λόγος να μας ντύνουν όταν φεύγουμε.
— Σωστό! Βάλε και ότι μερικούς τους κηδεύουν με νάιλον ρούχα, τα οποία δεν...
Ζήτησα από τον φωτογράφο τον Εμιρζά, τον γιο του Γιώργου, που υπήρξε πολύ φίλος μου, να με βγάλει μια φωτογραφία γυμνό, που θα τη βάλω στον τάφο μου. Έχω κρατήσει και το φέρετρό μου από μια ταινία στην οποία υποτίθεται ότι είχα πεθάνει και με έβαλαν στην κάσα. Λέω σε έναν φίλο μου κηδειά στην Αίγινα: «Με χτυπάει λίγο στον ώμο». «Τι να σου πω», μου απαντάει, «δεν μου παραπονέθηκε ποτέ κανείς»! Μπήκε κι αυτός σε μια κάσα, έτσι, για να δει την αίσθηση, μα τρεις μέρες μετά πέθανε! Δεν έχει πια κάσες η Αίγινα, τις φέρνουν με το καράβι από τον Πειραιά. Τελευταία κάσα ήταν αυτουνού και άλλη μία που την κρατάω σπίτι μου.
— Άρα, μου παρουσιάζετε το γυμνό ως κοσμοθεωρία σας.
Μα, το γυμνό δεν είναι πρόστυχο! Στην Ελλάδα έγινε πρόστυχο το γυμνό από τους Τούρκους. Η ομορφιά ενοχοποιήθηκε! Έβλεπε ο Τούρκος ένα αγόρι ή ένα κορίτσι όμορφο, το έπαιρνε στο χαρέμι του και μοιραία οι γονείς έκρυβαν τα παιδιά τους, τα έντυναν από πάνω ως κάτω!
— Και ο ρόλος του Βυζαντίου;
Το Βυζάντιο δεν είναι Ελλάδα! Ένα κομμάτι του ήταν μόνο μετά τον Ιουστινιανό. Ίσαμε τότε μιλάγανε λατινικά. Δεν υπήρξε ποτέ Βυζάντιο, μόνο Ρωμαϊκή Ανατολική Αυτοκρατορία. Είμαστε αμόρφωτοι όταν μιλάμε για βυζαντινούς αυτοκράτορες! Θέλησαν, βέβαια, μετά να περιορίσουν το ελληνικό τμήμα, σαν είδαν πως άρχισε να επικρατεί η ελληνική γλώσσα.
— Αυτή η ενοχοποίηση του γυμνού κρατάει μέχρι σήμερα;
Βεβαίως! Μου έλεγε ο Παπαμιχαήλ: «Δεν μπορώ να παίξω γυμνός», κι εγώ του απαντούσα: «Τι λες, ρε, που δεν βγαίνεις γυμνός; Εδώ ο Ζεράρ Ντεπαρντιέ έβγαζε φάτσα κάρτα την ψωλή του». Θυμάμαι, σε μια άλλη ταινία, «Ψάχνοντας την Πηνελόπη» λεγόταν, έπρεπε να κάνουν μπάνιο σε μια σκηνή πατέρας και γιος γυμνοί. Είχα σκεφτεί να πάρω κι έναν ηθοποιό, ωραίο παιδί, ομοφυλόφιλος, που δεν είναι πια εν ζωή και που μου έλεγε: «Δεν δείχνω εγώ τον κώλο μου». «Σιγά τον κώλο» του έλεγα! Δεν γδύνονται οι Έλληνες, είναι η αλήθεια αυτή!
— Φυσιολογικά, πάντως, με τέτοια ζέστη κιόλας, άνετα θα κυκλοφορούσαμε όλοι γυμνοί στους δρόμους.
Μα, αυτό έκανε ο Απολινέρ, ο Γάλλος ήρωας του Α' Παγκοσμίου Πολέμου. Υποδεχόταν γυμνός τους φίλους του ή φορώντας μόνο ένα καλσόν. Για φαντάσου τον Ρίτσο ή τον Ελύτη να δέχονταν γυμνοί τους φίλους τους!
— Δεν θα μπορούσα να το φανταστώ και δεν ξέρω αν οφείλεται σε έναν ασυνείδητο συντηρητισμό.
Ο Απολινέρ, όμως, το έκανε και δεν θεωρούνταν σκάνδαλο κάτι τέτοιο.
— Η Γαλλία, ως γνωστόν, στα τέλη του '60 ήταν μια τεράστια κρεβατοκάμαρα, κοιτίδα της σεξουαλικής επανάστασης.
Κοιτάξτε, εγώ την αγαπώ πολύ τη Γαλλία. Και ο Άλκης και ο Αλέξανδρος, τα παιδιά μου, εκεί έχουν γεννηθεί. Έχω σπίτι στη Γαλλία, ακόμα πηγαίνω, είχα δικό μου θέατρο στο Παρίσι, τη μόνη πόλη στον κόσμο όπου κάθε μέρα μπορεί να γίνει κάτι σημαντικό.
— Έτσι λέτε; Δεν το είδα αυτό όταν πήγα πριν από μερικούς μήνες. Μια πόλη βρόμικη είδα.
Ναι, αλλά είναι η μόνη πόλη όπου περπατάς και συναντάς ολοζώντανη την Ιστορία. Οι αιώνες μπερδεύονται. Έλεγε ο Ντεσνός, ένας σουρεαλιστής Γάλλος: «Δεν αγαπώ μόνο τη Γαλλία. Αγαπώ τα σπίτια, τους δρόμους, τα μπαρ της».
— Ο Ντεσνός υμνούσε, λοιπόν, τα μπαρ της χώρας του και ο Ελύτης τα πελάγη της δικιάς του. Μικρή η διαφορά, δεν βρίσκετε;
Ναι, αν υποτεθεί πως στη Γαλλία νιώθεις ελεύθερος. Ερχόταν μια κοπέλα ηθοποιός και της έλεγα: «Πρέπει να δω το σώμα σας». «Να γδυθώ» μου απαντούσε αμέσως!
— Γαλλίδα η κοπέλα;
Γερμανίδα ήτανε! Έτοιμη να γδυθεί, ενώ εγώ περίμενα φίλους. Δεν ήταν όμως για να δω απλώς εγώ ένα ωραίο γυναικείο σώμα.
— Ας πάμε πάλι στο «Ένας Έλληνας σήμερα».
Μου έριξαν φυλακή, μου έκοψαν τη σκηνή του πέους του νεαρού, ενώ σε μια άλλη σκηνή με γυμνές χορεύτριες ζήτησαν να μπουν λουλούδια στα αιδοία τους. Το μόνο που δεν μας είπαν ήταν πότε θα τα ποτίζουμε (γέλια). Ακούστε τώρα τι μου είχε πει δικαστής στη Θεσσαλονίκη: «Κύριε Κολλάτε, τους ομοφυλόφιλους να τους κοροϊδεύετε σαν να είναι η Φτερού»!
— Συμβουλή ήταν αυτή δηλαδή;
Μάλιστα! Του απάντησα: «Γιατί, κύριε; Ο ομοφυλόφιλος είναι ένας πάρα πολύ ενδιαφέρων έρωτας». «Τι είν' αυτά που λες;» άρχισε να φωνάζει. «Πέντε μήνες φυλακή!». Δεν με ένοιαξε, την άποψή μου είπα, που την πιστεύω μέχρι σήμερα, όντας ετεροφυλόφιλος.
— Μα, και στις «Ελιές», μια σειρά διηγημάτων σας, καταπιαστήκατε με την ομοφυλοφιλία. Αν θέλουμε να είμαστε ακριβείς, μόνο εσείς και ο Χριστιανόπουλος, ένας στρέιτ και ένας ανοιχτά γκέι ποιητής, έχουν ασχοληθεί σθεναρά με το θέμα σε δύσκολες εποχές.
Πράγματι, στις «Ελιές» υπήρχε ένα διήγημά μου για ένα ομοφυλόφιλο αγόρι 17 ετών που το ψώνισε κάποιος. Έλεγε, λοιπόν, το αγόρι: «Δεν μετάνιωσα που τα είπα όλα στον φίλο μου. Μόνο για ένα μετάνιωσα, που δεν πήγα μαζί του». Πήγα να πάρω το βιβλίο μου την πρώτη μέρα που το έβγαλε ο Φέξης και μου είπαν ότι το απέσυρε. Πήγα να πεθάνω! Έτρεξα στον Φέξη και μου είπε ότι το απέσυρε γιατί είχε γίνει μια δίκη για τον Λαπαθιώτη και ο δικαστής τού είπε: «Ομοφυλόφιλοι εκδότες σαν κι εσάς κάνουν κακό» − που ο Φέξης βέβαια δεν ήταν ομοφυλόφιλος. Μου ζήτησε, λοιπόν, ο Φέξης να γράψω ένα άλλο διήγημα, διότι διωκόταν οτιδήποτε ομοφυλοφιλικό κι έτσι εγώ του 'γραψα το «Αυγό έχει ασβέστιο». Μετά ο θόρυβος κόπασε και το βιβλίο βγήκε κανονικά με την Ουράνη, μια δυνατή προσωπικότητα της Αθήνας, να με στηρίζει πάρα πολύ.
— Όμως οι «Ελιές» είχαν προβλήματα και στην κινηματογραφική εκδοχή τους.
Πενήντα αστυφύλακες είχαν κυκλώσει τον κινηματογράφο και παραφύλαγαν μια κόπια! Για 18 χρόνια η ταινία ήταν λογοκριμένη, η μοναδική ίσως που ασχολήθηκε με το θέμα της καταπίεσης των γυναικών με την παρθενιά και την προίκα. Ήμουν ο μόνος Έλληνας, ο μόνος σκηνοθέτης, ο μόνος πούστης, που ασχολήθηκε τόσο με τη γυναίκα: αυτήν που καταπιέζουν για τα ζητήματα που σας είπα, αυτήν με τη σαρία στην Ελλάδα επίσης − είμαστε η μόνη χώρα που δέχεται τη σαρία, η Τουρκία πια δεν έχει! Σημαίνει ότι έχουμε μουσουλμανική θεοκρατία, εφόσον η Ελληνίδα μουσουλμάνα καταπιέζεται και κανείς δεν τολμά να μιλήσει. Είδατε να γίνεται τίποτα και με τις γυναίκες των προσφύγων που έρχονται εδώ και είναι όλες βιασμένες; Μόνο τσάγια και φιλανθρωπικά γκαλά στήνουν οι άλλες, οι ευυπόληπτες κυρίες, που ασχολούνται μαζί τους!
— Θέλω να μου πείτε τώρα τι αντίκτυπο είχε η λογοκρισία του «Ένας Έλληνας σήμερα» σε όποιο έργο σας ακολούθησε.
Είπα στην εισαγγελέα ότι θα ανέβαινα να δω τον Καντιώτη. Πήγαμε μαζί με τον Άρη Σκιαδόπουλο, τον δημοσιογράφο, κι έγινε μια συζήτηση τρομακτική. Ο Καντιώτης ξιφουλκούσε «κατά των πούστηδων». «Να σας πω κάτι για τον Ματθαίο;» τον ρώτησα! «Ο Ματθαίος λέει κάποια στιγμή του Χριστού: "Μπορώ να σας πλησιάσω, Κύριε, με το αγκάθι που έχω στην ψυχή μου;" "Ναι, μπορείς" του απαντάει ο Χριστός. Τι αγκάθι είχε ο Ματθαίος; Μήπως ήταν γυναικάς; Μήπως ήταν κλέφτης;». «Όχι» φωνάζει ο Καντιώτης. «Ε, τότε, μήπως ήταν αδερφή;» Κι αρπάζει τη μαγκούρα κι αρχίζει να με κυνηγάει! Εγώ να τρέχω, πίσω μου ο Καντιώτης και ξοπίσω ο Σκιαδόπουλος να τον πιάσει να μη με σκοτώσει! Το ότι ο Ματθαίος ήταν αδερφή κι ερωτευμένος με τον Χριστό είναι κάτι που υποστηρίζουν αρκετοί Γάλλοι θεωρητικοί. Ο Καντιώτης, επίσης, δεν ήθελε τις σκηνές με γυμνούς άντρες και γυναίκες μαζί. «Έτσι έκαναν μπάνιο παλιά» του έλεγα και αντιπρότεινε την Ιερά Σύνοδο που το 'χε απαγορεύσει αυτό. «Μα, το 1100 έγινε η Σύνοδος», φώναζα και μου απαντούσε, «Τι με νοιάζει; Δεν έχει αναιρεθεί από τότε!».
— Δεν ξέρω αν είναι για γέλια ή για κλάματα όλο αυτό που μου διηγείστε. Ποια η διαφορά του δικού σας έργου από τα ανάλογα πορνογραφήματα της εποχής;
Το πορνογράφημα δεν έχει κοινωνική υποδομή. Η Ουράνη τα είπε πολύ καλά αναφορικά με αυτό που ρωτάτε. Δεν γίνεται τίποτε απλώς για να προκαλέσω ή να ερεθίσω. Και στις «Ελιές», το 1964, σκοτώνανε, σφάζανε, βιάζανε, αλλά όλο έρωτα κάνανε. Ο έρωτας είναι στοιχείο του Έλληνα και φτάσαμε σήμερα να μη γαμάμε. Ντροπή μας που δεν είμαστε πια ερωτικός λαός! Δεν κοιτάμε τη γυναίκα ή τον άντρα καταπώς το προτιμά ο καθένας. Μόνο ο άντρας έχει ερωτική ζωή σήμερα και γι' αυτό, στην ηλικία που είμαστε, έχουμε γκόμενες. Οι νέοι βαριούνται!
— Γεγονός είναι ωστόσο πως, παρά τις διώξεις για εκείνο το πρώτο θεατρικό, δεν κάτσατε στ' αυγά σας στη συνέχεια.
Έφυγα στη Γαλλία και συνέχισα εκεί να κάνω θέατρο. Το '80 γύρισα στην Ελλάδα και ανέβασα τον «Άγιο Πρεβέζης». Συνάντησα τον μεγαλοπαραγωγό, τον Λιβαδά, και του είπα ότι είχα ένα σενάριο που ήθελα να το κάνω θεατρικό, γιατί κανείς δεν μου έδινε λεφτά για ταινία. Σημειωτέον, ο Λεφάκης, ο κινηματογραφικός παραγωγός, είχε βγάλει πιστόλι για να με διώξει. Επέμενα εγώ, «δεν είναι καθόλου εμπορικό, δεν το θέλω» φώναζε αυτός! Ο Λιβαδάς, λοιπόν, με παρότρυνε να πάρω τον Φυσσούν για τον κεντρικό ρόλο, μια και στην παράστασή του που «έτρεχε» μετά βίας μάζευε πέντε ανθρώπους. «Ή θα πας με τον Κολλάτο ή θα μπεις φυλακή επειδή χρωστάς» του μήνυσε ο Λιβαδάς μεταξύ αστείου και σοβαρού και ο Φυσσούν δέχτηκε. Σε 50 μέρες κάναμε 50.000 εισιτήρια σε ένα θέατρο εξακοσίων θέσεων!
— Ορμώμενος από τι κάνατε την παράσταση αυτή; Να που το αστυνομικό δελτίο γέννησε την πιο καλτ ελληνική παράσταση της δεκαετίας του 1980.
Το έψαξα το σκάνδαλο με τον Πρεβέζης. Ο πρώτος που είχε μιλήσει ήταν ο Τσαρουχάς, ο δημοσιογράφος. Πήγα ο ίδιος στην Πρέβεζα και είδα τον δεσπότη σε όλη του τη δράση: έκλεβε εικόνες, είχε αναμειχθεί σε αρχαιοκαπηλίες, άλλαζε διαθήκες, είχε έντονη ερωτική ζωή, μέχρι και για φόνο τον είχαν κατηγορήσει. Μου έκαναν μήνυση όλοι οι σύλλογοι της Πρέβεζας, αφού τους κατηγόρησα ανοιχτά ότι ήταν συνένοχοι. Ευτυχώς, έκαναν μήνυση και στην «Ελευθεροτυπία» που με είχε δημοσιεύσει, οπότε απέσυραν τις μηνύσεις τους. Είναι γνωστό ότι στην Πρέβεζα τότε κυριαρχούσαν ο δεσπότης κι ένας εφοπλιστής-έμπορος ναρκωτικών, που τον πιάσανε.
— Κάνατε, δηλαδή, κανονική έρευνα πριν γραφτεί το έργο.
Ακριβώς, λειτούργησα κάπως σαν ντέτεκτιβ. Είχα μαζί μου κι έναν ηθοποιό, τον Πάνο Νικολαΐδη, με τον οποίο μαζεύαμε τις μαρτυρίες των ανθρώπων. Όλοι πίστευαν πως το έργο θα πήγαινε άπατο, καθώς δημοσιογραφικά το θέμα είχε τελειώσει. Είναι άλλο πράγμα η δημοσιογραφία και άλλο το θέατρο. Ο Καρατζαφέρης, ας πούμε, μετά τους δικούς μου «Εφοπλιστές», ανέβασε τους δικούς του με άλλο τίτλο, που δεν πήγαν καλά. Ο πρωταγωνιστής Φυσσούν ήταν ερωτικός, αλλά και σκληρός άνθρωπος! Είχε όλα τα στοιχεία του Πρεβέζης, συν του ότι ήταν καλός και έξυπνος. Τι λυπηρό που πρόσφατα στην κηδεία του ήμασταν μόνο εγώ, η Φόνσου και άλλα τέσσερα-πέντε άτομα. Μόνος του κηδεύτηκε. Τρομακτικό!
— Ήταν όμως σχεδόν τρομακτική και η απήχηση του έργου!
Μου έλεγε ο Φυσσούν πως είχαν σηκώσει στα χέρια την ταμία, άφησε αυτή το ταμείο να πέσει, άνοιξε κι έγινε μπάχαλο! Μετά τσακωθήκαμε με τον Φυσσούν, διότι στη δίκη που διήρκεσε πενήντα μέρες εκείνος μαζί με τον δικηγόρο τον Ευάγγελο Γιαννόπουλο τα βρήκαν με τους δικαστές. Μου επέβαλαν να φορέσω κιλότα στην παπαδιά, λες και όλη η φασαρία είχε γίνει για το μουνί της παπαδιάς, με το συμπάθιο. Στο επίκεντρο ήταν όμως η Εκκλησία, αυτοί είναι οι πρόστυχοι και οι διεφθαρμένοι. Με είχε ενοχλήσει πολύ στον Πρεβέζης που ικανοποιούσε τις ορέξεις του με τις γυναίκες των υφισταμένων του. Το θεωρούσα τερατώδες! Στη δίκη με στήριξε ολόκληρη η κοινοβουλευτική ομάδα του ΠΑΣΟΚ!
— Με τη Μελίνα επικεφαλής, φαντάζομαι.
Η Μελίνα με αγαπούσε, με ήξερε από μικρό παιδί. Μου είχε προτείνει να κάνουμε έρωτα, αλλά της είπα «όχι», καθώς δεν μου αρέσει να μου το προτείνουν, θέλω εγώ μόνο να το προτείνω αυτό. Αρνήθηκα, λοιπόν, να συνεχιστεί η παράσταση με κιλότα στην παπαδιά, όπως συνέχισε να το παίζει ο Φυσσούν, και τον πήγα εγώ εκ νέου στα δικαστήρια. Ο Γιαννόπουλος είχε βάλει να παρακολουθούν το τηλέφωνό μου ώστε να με δικάσει εν συνεχεία το Σωματείο των Ηθοποιών. Επειδή εγώ τότε είχα πολλές γκόμενες, μου τηλεφωνούσε η άλλη: «Να έρθω να σου κάνω ένα τσιμπούκι;». Όταν μετά έγινε η ακρόαση μεταξύ των ηθοποιών, συνέβη το εξής αστείο. Πετάχτηκε ο Καζάκος και είπε: «Κλείστε την κασέτα, ρε παιδιά, έχουμε καυλώσει όλοι εδώ μέσα» (γέλια). Έτσι, ουσιαστικά, δεν δέχτηκαν τη δίωξη σε έναν σκηνοθέτη. Τη δίκη κατά του Λιβαδά και του Γιαννόπουλου την κέρδισα με δικηγόρο τον Λυκουρέζο και μοναδική μάρτυρα την Ελένη Βέλτσου. Παρά το ότι ο Σεραφείμ είχε κάνει ασφαλιστικά μέτρα στην παράσταση, αυτή συνεχιζόταν, αφού ο Γιαννόπουλος προετοιμαζόταν για βουλευτής και έκανε ό,τι ήθελε!
Θέλω να ζήσω, μου αρέσει η ζωή, αλλά δεν πρόκειται να την τσιγκουνευτώ. Θέλω να ζήσω ελεύθερος υπό τις συνθήκες που ορίζω. Ποτέ δεν έσκυψα εγώ το κεφάλι και γι' αυτό μπορώ να ερωτεύομαι ακόμα, αυτό να κρατήσετε.
— Είμαι περίεργος να μου πείτε πώς καταφέρατε να εντάξετε γυμνό και στους «Εφοπλιστές» που ακολούθησαν.
Στους «Εφοπλιστές» είχα τσακωθεί με τον επιχειρηματία για το ποσοστό μου. Μου έδινε 10% κι εγώ ήθελα 14-15%. «Τόσα δεν παίρνει ούτε ο Ψαθάς» μου έλεγε. «Ζει ο Ψαθάς;» τον ρώτησα. «Όχι» μου απαντάει. «Ε, πώς να ζει με τέτοια ποσοστά που έπαιρνε;». Την παραγωγή αυτή την είχα επωμιστεί εγώ. Πήγαμε να στήσουμε τα σκηνικά με τον Νίκο Ζερβό και ξαφνικά μας την πέφτουν τύποι με πολυβόλα! Έρχονται οι δικαστές και μας λένε: «Δεν μας νοιάζουν οι εφοπλιστές, αλλά αν τα βάλεις με τη Δικαιοσύνη, θα το κατεβάσουμε το έργο». Ένας δικαστής, ο Αλεξάς, που έπαιζε κιόλας στην παράσταση, πήγε και τους είπε: «Πώς να το κατεβάσετε, ρε παιδιά; Εγώ έχω ωραίο ρόλο» (γέλια). Στους «Εφοπλιστές» είχα πάλι γυμνό και νεκροφιλικές αναφορές. Παρουσίαζα τη νεκρή Νιάρχου κι όταν το παίζαμε τον χειμώνα στο Βρετάνια, η ηθοποιός είχε πολύ ωραίο ποπό. Έσκυβε, και καλά, ως πτώμα και σηκωνόταν όλη η πλατεία να τη δει, ένα μεγάλο «ουουουου» άκουγες! Τα πολλά λεφτά μού τα έφεραν οι «Εφοπλιστές», απ' αυτό το έργο ζω ακόμα. Φανταστείτε ότι είχα ασφαλίσει όλους τους ηθοποιούς και τους έδινα πριμ χωρίς λόγο. Πήγαμε και επαρχία, σε ολόκληρη την Ελλάδα, ξεπερνώντας σε εισιτήρια μέχρι και τη Βουγιουκλάκη. Είχα το θάρρος να πάμε στην Κρήτη, όπου παρουσίαζα ομοφυλόφιλο τον Βαρδινογιάννη, με αποτέλεσμα να μου φωνάξουν οι Κρητικοί: «Τη βράκα να τη σέβεσαι, Κολλάτε!». Ξέρετε τι απάντησα; «Να τη σέβεστε εσείς, που σας δίνει τα μισά λεφτά προεκλογικά και τα άλλα μισά μετά, αφού τον έχετε ψηφίσει. Μην τον βγάλετε βουλευτή κι εγώ θα το κόψω». Δεν τον έβγαλαν τελικά! Σε μια άλλη παράσταση είχαν πλακώσει οι λιμενικοί, καθώς παρουσίαζα έναν λιμενικό να μιλάει στο τηλέφωνο: «Μάλιστα, κύριε Λάτση, μάλιστα» έλεγε και ξανάλεγε, μέχρι που το κεφάλι του ακουμπούσε στο πάτωμα! Έφαγα και ξύλο γι' αυτή την παράσταση, έβαλαν και με δείρανε. Φοβήθηκα πολύ, αλλά το μήνυμά μου ήταν ένα: «Σκοτώστε με, εγώ δεν κόβω τίποτα»!
— Γιατί πιστεύετε ότι σας πολέμησαν τόσο πολύ;
Τους ενοχλούσαν τα γυμνά μου, η επαφή τους με τον κόσμο. Να μια αιτία συμφώνως με το αντικείμενο της συζήτησης μας, διότι τα αίτια φυσικά ήταν βαθύτερα. Σάμπως σήμερα δεν με πολεμάνε που παρουσιάζω τον Ερντογάν ως αδελφή ψυχή του Χίτλερ; Υπάρχει κανείς που να μην παραδέχεται τον Ερντογάν ως δικτάτορα; Τι το παράξενο είπα δηλαδή εγώ και ήρθαν τις προάλλες να με συλλάβουν δεκατρείς αστυφύλακες; «Ρε παιδιά, σαν πολλοί δεν είστε;» τους ρώτησα κατευθείαν.
— Ίσως είναι ο τρόπος της διαμαρτυρίας σας κάπως, ας πούμε, χοντροκομμένος.
Αλλάζει το γεγονός πως η εξουσία είναι γελοία; Εδώ πέρα φοβόμαστε και μισούμε ο ένας τον άλλον. Ο καθένας κάνει ό,τι μπορεί με τον τρόπο του για να αντιδράσει απέναντι στην κοινωνική αδικία και στην ασχήμια.
— Πώς είχατε δει τα σοφτ πορνό του Όμηρου Ευστρατιάδη;
Με τον Ευστρατιάδη είμαστε φίλοι, αλλά το πορνό ουδέποτε με ενδιέφερε. Είμαι πολύ συντηρητικός κατά βάθος. Στα γυμνά με τη γυναίκα μου έπαιζα πάντα εγώ, δεν θα άφηνα να την αγγίξει άλλος άντρας. Ακόμα και με τη Φανί Αρντάν, που υπήρξαμε ζευγάρι ενόσω ήμουν παντρεμένος με τη γυναίκα μου, ήλεγχα τη ζωή της. Ήμουν πολύ ζηλιάρης.
— Το γυμνό, πάντως, στο θεατρικό-φιλμικό σύμπαν του Κολλάτου έφτασε στο απόγειό του με τον «Μαρκήσιο ντε Σαντ» το 1985.
Στο έργο αυτό με στήριξαν πολύ ο Μίνως Αργυράκης, η «Ελευθεροτυπία» και το «Έθνος». Ο Αργυράκης έφτιαξε πολλά σκίτσα για την έκδοσή του σε βιβλίο. Έγινε πάλι χαμός! Στην Αθήνα ήταν πατείς με πατώ σε το θέατρο, αλλά όταν βγήκαμε επαρχία, με συνέλαβαν στην Κέρκυρα. Υπήρχε ένας παπάς γαλονάς εκεί που έδωσε εντολή στους παπάδες να πλακώσουν στις μπουνιές τους αστυφύλακες. Αυτοί πάλι δεν το περίμεναν και η φάση μετατράπηκε σε ρινγκ. Πού να χτυπήσουν οι μπάτσοι τους παπάδες; Τους παρακολουθούσα κι είχα πεθάνει στα γέλια! Έρχεται αυτός ο παπάς και μου λέει: «Πόσα λεφτά θες, Κολλάτε, για να φύγεις;». Απάντησα: «Δεν θέλω τίποτα, πουτάνα είμαι;». Ο εισαγγελέας, απ' την άλλη, δεν την κατέβασε την παράσταση, προς τιμήν του. Με ξανασυνέλαβαν όμως στη Λάρισα. Το χειρότερο κρατητήριο της Ελλάδας ήταν στη Λάρισα! Τους έλεγα «Καλά, ρε σεις, είστε γεμάτοι ξενυχτάδικα και τσοντάδικα, εγώ σας πείραξα;» και τι απαντούσαν; «Αυτά είναι η παράδοσή μας, εσύ δεν έχεις θέση»! Άλλη μια σύλληψή μου έγινε στον Βόλο!
— Παράσταση και σύλληψη. Ήταν για να το απολαμβάνει κανείς!
Μα, ναι. Αφού τους φώναζα: «Για καρδινάλιους μιλάει το έργο» και οι παπάδες απαντούσαν: «Το ίδιο κάνει, οι καρδινάλιοι είναι οι δικοί μας δεσποτάδες»! Στον «Ντε Σαντ» είχα βάλει γυμνό τον Τάκη Λουκάτο, έναν καλό ηθοποιό και πολύ ωραίο παιδί.
Πάλι, όμως, η απήχηση των έργων σας δεν βασιζόταν τόσο στο «πιπεράτο», ούτως ώστε κάπου να χάνεται ο στόχος σας;
Βεβαίως, βεβαίως, δεν το αρνούμαι. Ο κόσμος, όμως, παρ' ότι τον αγαπάει τον παπά και την Εκκλησία, ήξερε ότι λέω αλήθεια. Το κείμενο ήταν καλογραμμένο και ο Φυσσούν εξαιρετικός, για να ξαναπάμε στον «Πρεβέζης», που δημιούργησε σάλο. Και να ξέρετε, ποτέ δεν μάσησα τα λόγια μου, πάντα, ό,τι ήθελα, το έλεγα χωρίς να σκέφτομαι το κόστος! Σε μια συνέντευξή μου κάποτε στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης είχα αφηγηθεί πώς μου είχε κάνει ερωτική πρόταση ο Μάνος Χατζιδάκις και σηκώθηκε ο Γιάνναρης να με προγκήξει. «Ξέρεις για ποιον είχε πει ο Χατζιδάκις ότι ήταν ο πρώτος δραματουργός στο ελληνικό σινεμά; Για μένα το 'χε πει! Βούλωσ' το, λοιπόν!»
— Ισχύει αυτό με τον Χατζιδάκι, όχι για την ερωτική πρόταση, αλλά για τα εύσημά του προς το πρόσωπό σας με αφορμή την ταινία «Ο θάνατος του Αλέξανδρου» το 1966.
Με τον Χατζιδάκι βλεπόμασταν συχνά στο Παρίσι. Πηγαίναμε από καφέ σε καφέ γιατί έπρεπε να κλείσουν και μας έδιωχναν. Γράφω τώρα ένα βιβλίο για τους Γάλλους σουρεαλιστές και αναφέρω πως αυτό που έκανε ο Χατζιδάκις στο Παρίσι ήταν το ίδιο που έκανε ο Ελιάρ και η παρέα του. Τον «Θάνατο του Αλέξανδρου» τον είχαν παρουσιάσει ως μια ταινία του φεστιβάλ, αλλά στην πραγματικότητα ήταν Η ταινία του φεστιβάλ! Μάλιστα, την επόμενη μέρα, το «Μέχρι το πλοίο» του Αλέξη Δαμιανού, που ήταν πολύ καλή ταινία, δεν είχε καθόλου κριτικές. Η δικιά μου ταινία, βέβαια, απαγορεύτηκε, όπως και οι «Ελιές». Ενοχλούσα! Δεν έχω πάρει ποτέ λεφτά από το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου, το τονίζω αυτό! Κι εκεί βρέθηκε ο Χατζιδάκις στην επιτροπή και δήλωσε φαν της ταινίας με τα πιο κολακευτικά σχόλια.
— Προσωπικά, εκτιμώ το ότι κάνατε ταινία για τον αυτισμό, ένα προσωπικό σας βίωμα. Καταπιαστήκατε με βαριά θέματα και ο Έλληνας, ξέρετε, θέλει την ανώδυνη ψυχαγωγία του.
Μα, ακριβώς επειδή είμαστε Έλληνες λυτρωνόμαστε μέσα από τον πόνο του άλλου. Είχαμε τον Αριστοφάνη, αλλά με τις τραγωδίες εκφραζόμασταν δραματουργικά. Είναι ντροπή να λέμε: «Πάμε να δούμε τη σαχλαμάρα για να περάσουμε καλά», δεν είναι σοβαρά πράγματα αυτά. Λυτρώνεσαι άμα δεις τον πόνο του συνανθρώπου σου, βλέπεις τον κόσμο καλύτερο!
— Τι βλέπω εδώ, στο γραφείο σας; Σαν ερωτική επιστολή μοιάζει...
Είναι ερωτική επιστολή. Ετοιμάζω βιβλίο με όλες τις ερωτικές επιστολές που έστελνα σε γυναίκες από τη δεκαετία του 1960 μέχρι το 2014. Εγώ ακόμα ερωτεύομαι, σκαρφαλώνω στα σπίτια. Στα 75 μου πήδαγα τοίχους. Τώρα που πήγα 80 θα το καταργήσω, γιατί όποιος ακούει ότι είσαι 80, σε αντιμετωπίζει σαν γέρο. Θα λέω ότι έγινα 70!
— Μου θυμίζετε τον Δήμο Θέο στη σχολή κινηματογράφου. «Πόσων ετών είσαι, Δήμο;» τον ρωτούσαμε κι έλεγε 60, ενώ ήταν 58. «Δεν βαριέσαι», μας εξηγούσε, «δεν υπάρχει 56 και 58, λες 60 και καθάρισες». (γέλια)
Καλά έλεγε ο Δήμος! Εγώ πάλι θα λέω: «Κακώς είπα 80, έγινα 70 κι όποιος μου φέρεται σαν σε ογδοντάρη θα τρώει delete»! Εγώ πιστεύω ακόμα στον έρωτα. Υπάρχουν γυναίκες που λένε «Σε μισώ». Πώς με μισείς, μωρή πουτάνα, αφού μέχρι πρότινος μ' αγαπούσες; Ο έρωτας δεν είναι σαν το ηλεκτρικό που γυρνάς έναν διακόπτη και το κλείνεις. Ο έρωτας θέλει δουλειά για να σβήσει.
— Μήπως αναφέρονται στο συναίσθημα και όχι στο σαρκικό στοιχείο;
Και το συναίσθημα δεν αλλάζει! Το σαρκικό στοιχείο μπορεί να εκλείψει, να μη σου σηκώνεται, η ψυχή όμως; Δεν είναι ωραίο να σβήνει ένας έρωτας ακαριαία, σε διαλύει. Ο έρωτας είναι ο μεγαλύτερος θεός και πρέπει να απορροφάται από τον οργανισμό.
— Έρωτας, λογοκρισία, μαχητικότητα, γυμνά κορμιά, θέατρο, σινεμά. Έχετε μια πλήρη ζωή, κ. Κολλάτε, και μ' αυτό θέλω να κλείσουμε.
Θέλω να ζήσω, μου αρέσει η ζωή, αλλά δεν πρόκειται να την τσιγκουνευτώ. Θέλω να ζήσω ελεύθερος υπό τις συνθήκες που ορίζω. Ποτέ δεν έσκυψα εγώ το κεφάλι και γι' αυτό μπορώ να ερωτεύομαι ακόμα, αυτό να κρατήσετε.
* Ένα απόσπασμα από την ανέκδοτη ερωτική επιστολή του Δημήτρη Κολλάτου «Η πρώτη μετά από χρόνια (Απρίλης 2014)»
... Χάσαμε τα θνητά σώματά μας. Όμως η αίσθηση της κοινής μας παρουσίας, χωρίς συγκεκριμένο χώρο, πέρα από τους περιορισμούς του χρόνου, ήταν έντονη. Έκλεισα τα μάτια. Σιγά-σιγά γύρισα στη γη. Η ψυχή στο σώμα μου. Σε έψαξα με το χέρι μου. Άνοιξα φοβισμένος τα μάτια. Δεν ήσουνα δίπλα μου. Όταν σου διηγήθηκα, την άλλη μέρα που ήρθες βιαστικά για να φύγεις ξανά, την εμπειρία μας, ναι, Μας. Αυτή την ξεχωριστή ερωτική επαφή. Με ρώτησες αν την «έπαιξα» μετά; Μου ήρθε να βάλω τα κλάματα. Πώς μπόρεσες να σκεφτείς κάτι τέτοιο; Έμεινα ώρες σε αυτή την Τρίτη Διάσταση. Σε ένιωσα, αδύναμος να αντιδράσω που έφυγες χωρίς θόρυβο, σαν κλέφτρα. Από τότε έχω να σε δω, να σε ακούσω. Έκλεισες το τηλέφωνο, κρύφτηκες. Ελπίζω να είσαι καλά. Σ' αγαπώ...
Ιnfo:
Το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Αίγινας θα διεξαχθεί στο Κτήμα Κολλάτου από τις 3 έως τις 27 Αυγούστου. Φέτος θα τιμηθούν ο Νίκος Κούνδουρος και ο Συράκος Δανάλης, δύο δημιουργοί που έφυγαν πρόσφατα από τη ζωή και που υπήρξαν ένθερμοι υποστηρικτές του φεστιβάλ του Κολλάτου.
