Μουσείο Μπενάκη: ένα μαγευτικό καλειδοσκόπιο του ελληνικού πολιτισμού

Μουσείο Μπενάκη: ένα μαγευτικό καλειδοσκόπιο του ελληνικού πολιτισμού Facebook Twitter
Νυφικό μαξιλάρι με παράσταση γάμου. Aπό τα Ιωάννινα, 18ος αι., 0,40x1,40 μ. Δωρεά Ελένης Σταθάτου. © Μουσείο Μπενάκη
0

Το Μουσείο Μπενάκη όχι μόνο είναι από τα πιο διάσημα ελληνικά μουσεία διεθνώς αλλά έχει κατακτήσει μια αξιοζήλευτη φήμη ως ένα από τα καλύτερα της Ευρώπης. Αποτελεί, άλλωστε, το πρώτο ιδιωτικό μουσείο που ιδρύθηκε στην Ελλάδα το 1930 χάρη στην ιδιωτική συλλογή του Αλεξανδρινού ευπατρίδη Αντώνη Μπενάκη, στου οποίου την κατοικία στεγάζεται, γωνία Κουμπάρη 1 και Βασιλίσσης Σοφίας. Πρόκειται για ένα από τα ωραιότερα αρχοντικά που κοσμούν την Αθήνα από τη δεκαετία του '20 και που ευτυχώς κατάφερε να επιβιώσει, κυρίως χάρη στη μετατροπή του σε μουσείο. Σήμερα χιλιάδες επισκέπτες, Έλληνες και ξένοι απ' όλο τον κόσμο, περνάνε το κατώφλι του εντυπωσιακού οικοδομήματος όπου παρουσιάζεται μια τεράστια ποικιλία εκθεμάτων που αναδεικνύουν ολόκληρο τον ελληνικό πολιτισμό από τη Νεολιθική Περίοδο μέχρι τον 20ό αι. και τη σύγχρονη δημιουργία.


Παρόλο που δεν πρόκειται για αρχαιολογικό μουσείο, η συλλογή ελληνικών και ρωμαϊκών αρχαιοτήτων συναγωνίζεται εκείνες των σημαντικότερων της χώρας και είναι και η πρώτη που αντικρίζει ο επισκέπτης στο ισόγειο. Οι τουρίστες που φτάνουν μέχρι εκεί αποτελούν τους πιο καλλιεργημένους, που ψάχνουν και εντοπίζουν ό,τι ξεχωριστό μπορούν να δουν στην Αθήνα, και εντυπωσιάζονται ενώ ανακαλύπτουν πτυχές της ιστορίας μας που δεν ξέρουν. Αν κάτι τους σοκάρει σχεδόν, είναι δύο μαρμάρινα αντικείμενα του 4500-3200 π.Χ., ένα νεολιθικό περίαπτο σε σχήμα γυναικείας μορφής και μια κεφαλή νεολιθικού ειδωλίου, που αντικρίζουν λίγα μόλις βήματα από την είσοδο. Η παλαιότητά τους είναι τόσο απρόσμενη, που δεν μπορούν παρά να νιώσουν δέος. Κάτι ανάλογο αισθάνεται κανείς βλέποντας τα περισσότερα εκθέματα του ισογείου. Ξεχωρίζουν το χρυσό κύπελλο από την Εύβοια (3000-2800 π.Χ.), το χάλκινο ειδώλιο ιππεύουσας κουροτρόφου θεάς (μέσα 8ου αι. π.Χ.), το χρυσό μυκηναϊκό δαχτυλίδι με θρησκευτικό θέμα από τη Θήβα (15ος-14ος αι. π.Χ.), ο ερυθρόμορφος γαμικός λέβης με σκηνή γυναικωνίτη (430 π.Χ.), το ρωμαϊκό αντίγραφο έργου του Πραξιτέλη, μια μαρμάρινη κεφαλή του Απόλλωνα Σαυροκτόνου από την Κηφισιά, και το χρυσό στεφάνι από φύλλα βελανιδιάς (τέλη 2ου - αρχές 1ου αι. π.Χ.). Η συλλογή του ισογείου περιλαμβάνει και εκθέματα από την πρώτη αλλά και ύστερη βυζαντινή περίοδο μέχρι και τη μεταβυζαντινή εποχή (15ος-17ος αι.). Εκεί, ανάμεσα σε κοσμήματα, αγιογραφίες υψηλής τέχνης, αριστουργήματα μεταλλοτεχνίας και άλλα αναρίθμητα αντικείμενα, ξεχωρίζεις ένα φαγιούμ, το νεκρικό πορτρέτο από την Αντινοόπολη της Αιγύπτου του δεύτερου τετάρτου του 3ου αι., τμήμα ψηφιδωτού με την Παναγία από τη Μονή Στουδίου της Κωνσταντινούπολης (τέλη του 10ου αι.), μια εξαιρετική εικόνα του 15ου αι. με την Αγία Άννα και την Παναγία. Οφείλει, πάντως, να εντοπίσει και να θαυμάσει κανείς το πρώιμο έργο του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου «Η προσκύνηση των Μάγων» του 1565-7.

Οι εκκλησιαστικοί θησαυροί με τα περίτεχνα ασημόχρυσα αντικείμενα ανταγωνίζονται την ευρωπαϊκή θρησκευτική τέχνη της πρώιμης Αναγέννησης.


Οι επάνω όροφοι καλύπτουν περιόδους που το Μπενάκη προπορεύτηκε έναντι άλλων ελληνικών μουσείων, με μια πλούσια συλλογή εκθεμάτων από την Κρήτη, την Κύπρο, τα Δωδεκάνησα και τις Κυκλάδες της περιόδου της ξενικής κατοχής τους με εκθέματα κοσμικής τέχνης, φορεσιές, κεντήματα, ξυλόγλυπτα, ζωγραφιές, εκκλησιαστική τέχνη, χρυσοκεντική, αργυροχρυσοχοΐα, ζωγραφική περιηγητών μεταξύ 18ου και 19ου αι. Τέλος, ο επισκέπτης έχει την ευκαιρία να δει ολόκληρο τμήμα αφιερωμένο στην εθνική αφύπνιση κατά τη διάρκεια του Αγώνα της Ανεξαρτησίας και στα πρώτα βήματα του νέου κράτους μέχρι και τη Μικρασιατική Καταστροφή του 1922.

Μουσείο Μπενάκη: ένα μαγευτικό καλειδοσκόπιο του ελληνικού πολιτισμού Facebook Twitter
Κεραμικό πιάτο των μικρασιατικών εργαστηρίων της Nίκαιας (Iznik) με παράσταση λιονταριού και ελληνική επιγραφή με ημερομηνία 25 Μαΐου 1666. © Μουσείο Μπενάκη


Στο απέραντο και αχανές λαογραφικό τμήμα με τα εκπληκτικά χρηστικά αντικείμενα από τα νησιά και την Ελλάδα της υπαίθρου εντύπωση μου έκανε η παρουσία τουριστών. Πλησίασα μια κυρία και τη ρώτησα αν έψαχνε κάτι συγκεκριμένο να δει. Ήταν από την Ολλανδία και μου ομολόγησε ότι είχε βρεθεί τυχαία σε αυτό το σημείο, αλλά είχε μείνει έκθαμβη. Συνέχισε για πολλή ώρα την περιδιάβασή της μελετώντας ένα-ένα τα έπιπλα και τα κεντήματα. Παρακάτω παρατήρησα και αρκετούς νεότερους σε ηλικία που απαθανάτιζαν με τα κινητά τους χριστιανικές εικόνες. Αναμφισβήτητα, τα εκθέματα αποδεικνύουν ότι πρόκειται για έναν πολιτισμό μεγάλης λαϊκής έμπνευσης και δημιουργικής δεξιοτεχνίας. Μένεις ενεός μπροστά σε ξυλόγλυπτες κασέλες, κεντήματα και κλινοσκεπάσματα από τη Νάξο του 18ου αι., σπάνιες γυναικείες φορεσιές, κεραμικά Ιζνίκ και Κιουτάχειας, πιάτα από φαγεντιανή με σκηνές του ελληνικού Αγώνα, ένα μαρμάρινο πλαίσιο από παράθυρο της Ίου του 18ου αι. Είναι τόσο πολλά τα αριστουργηματικά αντικείμενα, που χρειάζονται πολλές επισκέψεις μέχρι να μπορέσει κάποιος να τα δει όλα. Υπάρχουν και μερικά που έχουν δημοσιευτεί ουκ ολίγες φορές, αλλά η εκ του σύνεγγυς εμπειρία σε ενθουσιάζει: ένα κεντητό κλινοσκέπασμα από την Κρήτη του τέλους του 17ου αι. και των αρχών του 18ου αι. που έχει κυκλοφορήσει ως κάρτα, το σπάνιο και μοναδικό πολύχρωμο σπερβέρι από τη Ρόδο (17ος-18ος αι.), μια ολόκληρη ξυλόγλυπτη επιζωγραφισμένη αίθουσα υποδοχής κοζανίτικου αρχοντικού των μέσων του 18ου αι. Όλα αυτά αποτελούν απόδειξη της μεγάλης ακμής των Ελλήνων εμπόρων και της δεινότητας των Ελλήνων τεχνιτών. Οι δε εκκλησιαστικοί θησαυροί με τα περίτεχνα ασημόχρυσα αντικείμενα ανταγωνίζονται την ευρωπαϊκή θρησκευτική τέχνη της πρώιμης Αναγέννησης.


Αν φτάσει κανείς μέχρι τον τρίτο όροφο, έχει την ευκαιρία να δει σπάνια αντικείμενα που συνδέονται με την Επανάσταση και τον πρώτο αιώνα του ανεξάρτητου κράτους. Κι εκεί ο πλούτος είναι μεγάλης ιστορικής και καλλιτεχνικής αξίας, ενώ ξεχωρίζουν πίνακες του Βολανάκη, του Γύζη, του Πανταζή αλλά και μια ελαιογραφία αγνώστου πορτρέτου του έφηβου Όθωνα. Πρωτίστως, όμως, μια σημαία του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη με την επιγραφή ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ Ή ΘΑΝΑΤΟΣ.

Μουσείο Μπενάκη: ένα μαγευτικό καλειδοσκόπιο του ελληνικού πολιτισμού Facebook Twitter
Ξύλινη κασέλα με ζωγραφιστό διάκοσμο από άνθινα θέματα στις εξωτερικές πλευρές και παράσταση ενός ζευγαριού στο εσωτερικό του καλύμματος. Από τη Μυτιλήνη, τέλη 18ου-αρχές 19ου αι. © Μουσείο Μπενάκη
Μουσείο Μπενάκη: ένα μαγευτικό καλειδοσκόπιο του ελληνικού πολιτισμού Facebook Twitter
Νυφικό μαξιλάρι με παράσταση γάμου. Aπό τα Ιωάννινα, 18ος αι., 0,40x1,40 μ. Δωρεά Ελένης Σταθάτου. © Μουσείο Μπενάκη

Μουσείο Μπενάκη
Κουμπάρη 1
& Βασ. Σοφίας
www.benaki.gr

Αρχαιολογία & Ιστορία
0

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Φυλαχτό που απεικονίζει τον Σολομώντα σε μάχη με τον διάβολο βρέθηκε στην Αδριανούπολη της Παφλαγονίας

Αρχαιολογία & Ιστορία / Αρχαίο φυλαχτό που απεικονίζει τον Σολομώντα σε μάχη με τον διάβολο βρέθηκε στην Αδριανούπολη της Παφλαγονίας

Το σπάνιο τεχνούργημα βρέθηκε κατά τη διάρκεια ενός συνεχιζόμενου ανασκαφικού έργου στην Αδριανούπολη της Παφλαγονίας στη Μικρά Ασία και χρονολογείται στον πέμπτο αιώνα
THE LIFO TEAM
Μικρά Ασία: Αποκρυπτογραφήθηκε αρχαία φρυγική επιγραφή - Τα ελληνικά γράμματα και το «μήνυμά» της

Αρχαιολογία & Ιστορία / Μικρά Ασία: Αποκρυπτογραφήθηκε αρχαία φρυγική επιγραφή - Τα ελληνικά γράμματα και το «μήνυμά» της

Το μνημείο Ασλάν Καγιά (Βράχος του Λέοντος), ένα μνημείο 2.600 ετών που παρουσιάζει μορφές σφίγγας και μια εικόνα θηλυκής θεότητας που πλαισιώνεται από λιοντάρια
THE LIFO TEAM
Ναυάγιο Αντικυθήρων

Αρχαιολογία & Ιστορία / Το Ναυάγιο των Αντικυθήρων, ένας θησαυρός της ενάλιας αρχαιολογίας

Η έκθεση «Το Ναυάγιο των Αντικυθήρων: 124 χρόνια υποβρύχιας αρχαιολογικής έρευνας» παρουσιάζει τις πιο σύγχρονες αποκαλύψεις και ευρήματα για το θρυλικό ναυάγιο, προσφέροντας την πληρέστερη μέχρι σήμερα καταγραφή της ιστορίας του.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Υπήρχαν χωριά στην Αθήνα;

Ιστορία μιας πόλης / Υπήρχαν χωριά στην Αθήνα;

Ποιοι ήταν οι οικισμοί που αναπτύχθηκαν στην αθηναϊκή πεδιάδα επί Οθωμανών; Ποιες είναι οι πηγές, τα σωζόμενα μνημεία, τα χωριά και τα μοναστήρια που απλώνονται στην περιοχή; Η Αγιάτη Μπενάρδου συζητά με τον Γιώργο Πάλλη.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Ο πολιτισμός της αρχαίας Ελλάδας αναπτύχθηκε 100 χρόνια νωρίτερα από ό,τι νομίζαμε, λέει αρχαιολόγος

Αρχαιολογία & Ιστορία / Ο πολιτισμός της αρχαίας Ελλάδας αναπτύχθηκε 100 χρόνια νωρίτερα από ό,τι νομίζαμε, λέει αρχαιολόγος

Νέα έρευνα στο Πανεπιστήμιο του Warwick δείχνει ότι η άνοδος του πολιτισμού της αρχαίας Ελλάδας ξεκίνησε τουλάχιστον έναν αιώνα νωρίτερα από ό,τι πιστεύαμε
THE LIFO TEAM
Τέχνη σε χρυσό - Το κόσμημα στους ελληνιστικούς χρόνους

Αρχαιολογία & Ιστορία / Τo χρυσάφι των ελληνιστικών χρόνων έρχεται στο μουσείο Μπενάκη

Σημαντικά κοσμήματα αλλά και τα αποτελέσματα μιας ενδελεχούς έρευνας πάνω στην τεχνογνωσία της κατασκευής των κοσμημάτων των ελληνιστικών χρόνων αποτελούν τους δύο πυλώνες της μεγάλης έκθεσης που ξεκινά στο Μουσείο Μπενάκη. Τριάντα μουσεία και εφορείες αρχαιοτήτων από όλη την Ελλάδα και πέντε μουσεία του εξωτερικού συμμετέχουν στην έκθεση-σταθμό. Η επιμελήτρια Ειρήνη Παπαγεωργίου και ο κοσμηματοποιός και επιστημονικός σύμβουλος Άκης Γκούμας μας ξεναγούν στην έκθεση.
M. HULOT
Πως διασκέδαζαν οι Αθηναίοι στη «Μάντρα» του Αττίκ;

Ιστορία μιας πόλης / Πώς διασκέδαζαν οι Αθηναίοι στη «Μάντρα» του Αττίκ;

Η Αγιάτη Μπενάρδου συζητά με τον Δαυίδ Ναχμία για τη ζωή και την πορεία του πρωτοπόρου συνθέτη του ελαφρού τραγουδιού των αρχών του 20ού αιώνα Αττίκ, την «Μάντρα» του και την ιστορία του τραγουδιού «Ζητάτε να σας πω».
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Υπάρχουν αρχαία είδη φυτών στον Κήπο του Διομήδους;

Ιστορία μιας πόλης / Υπάρχουν αρχαία είδη φυτών στον Κήπο του Διομήδους;

Το Τμήμα Ιστορικών Φυτών του Κήπου είναι ίσως μοναδικό στον κόσμο και περιλαμβάνει φυτά όπως η μυρτιά, το κώνειο, ο δίκταμος και η ελιά. Η Κατερίνα Στέφη «ξεναγεί» την Αγιάτη Μπενάρδου σε μια έκταση 1.860 στρεμμάτων, στις βόρειες πλαγιές του Όρους Αιγάλεω.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Μεταπτυχιακός φοιτητής ανακαλύπτει χαμένη πόλη στη ζούγκλα του Μεξικού κατά λάθος

Αρχαιολογία & Ιστορία / Φοιτητής ανακαλύπτει χαμένη πόλη στη ζούγκλα του Μεξικού κατά λάθος

Η Valeriana φαίνεται να έχει τα χαρακτηριστικά μιας πρωτεύουσας των Μάγια, με κεντρικές πλατείες, ναούς και χώρους λατρείας, καθώς και μια ειδικά διαμορφωμένη αυλή για το αρχαίο παιχνίδι με μπάλα των Μάγια
LIFO NEWSROOM
«Δυστυχώς ήταν νυμφομανής»: Ανασκευάζοντας τα στερεότυπα για τις γυναίκες της αρχαίας Ρώμης

Βιβλίο / «Δυστυχώς ήταν νυμφομανής»: Ανασκευάζοντας τα στερεότυπα για τις γυναίκες της αρχαίας Ρώμης

Ένα νέο βιβλίο επιχειρεί να καταρρίψει τους μισογυνιστικούς μύθους για τις αυτοκρατορικές γυναίκες της Ρώμης, οι οποίες απεικονίζονται μονίμως ως στρίγγλες, ραδιούργες σκύλες ή λάγνες λύκαινες.
THE LIFO TEAM