Στο Δισπηλιό είχε αναπτυχθεί ένας «πρωτόγονος κομμουνισμός» της Νεολιθικής Εποχής

Στο Δισπηλιό είχε αναπτυχθεί ένας «πρωτόγονος κομμουνισμός» της Νεολιθικής Εποχής Facebook Twitter
Η ποσότητα αλλά και η ποιότητα των ευρημάτων –κεραμικά αγγεία, τεχνουργήματα από κόκαλο, κοσμήματα από πέτρα και κόκαλο− είναι εντυπωσιακή.
0

Σε μια γραφική τοποθεσία, στη νοτιοδυτική όχθη της λίμνης Ορεστιάδας, στο Δισπηλιό Καστοριάς, βρίσκεται η αρχαιολογική θέση «Νησί» που θεωρείται από τις σημαντικότερες στη Nεολιθική Eποχή πανευρωπαϊκά. Εδώ εγκαταστάθηκε πριν από 7.700 χρόνια μια ομάδα από τροφοσυλλέκτες, κυνηγούς και ψαράδες που υπολογίζεται ότι στη μεγαλύτερη ακμή της έφθανε τα τριακόσια και πλέον άτομα, η τοποθεσία δε παρέμεινε σε χρήση για περισσότερα από 2.500 χρόνια.

Η θέση έγινε γνωστή το 1932, όταν η στάθμη της λίμνης κατέβηκε και ο αρχαιολόγος Αντώνιος Κεραμόπουλος εντόπισε υπολείμματα ξύλινων πασσάλων όπου στηρίζονταν προϊστορικές οικίες. Να διευκρινίσουμε βέβαια ότι, αντίθετα από ό,τι φαίνεται στην αναπαράσταση, οι οικίες αυτές δεν βρίσκονταν μέσα στη λίμνη πάνω σε ξύλινες πλατφόρμες, αλλά ήταν παρόχθιες. Η συστηματική έρευνα και μελέτη του λιμναίου νεολιθικού οικισμού ξεκίνησε το 1992 από τον καθηγητή Προϊστορικής Αρχαιολογίας του ΑΠΘ Γ. Χ. Χουρμουζιάδη, μετά την αποδημία του οποίου το 2013 τα «ηνία» της ανασκαφής ανέλαβε ο συνάδελφός του και συνομιλητής μου Κώστας Κωτσάκης

Θα υπήρχαν οπωσδήποτε κάποια περιστατικά βίαιων συμπεριφορών ή τοπικών συγκρούσεων, ο κανόνας όμως ήταν η ειρηνική συνύπαρξη κι αυτό πιστοποιείται από το γεγονός ότι σπάνια βρίσκουμε ίχνη βίας σε σκελετούς ανθρώπων της εποχής. Δεν υπήρχε δηλαδή μια θεσμική βία ή ο πόλεμος ως θεσμός με στόχο την επέκταση μιας πολιτικής ή οικονομικής ισχύος.

Το Ανοικτό Μουσείο Δισπηλιού δημιουργήθηκε το 1997-99 ως συμπλήρωμα των ανασκαφών, όμως η απλή αναπαράσταση του οικισμού είναι κάτι διαφορετικό από τη δημιουργία ενός κανονικού μουσείου με όλα τα ευρήματα. Αυτό είναι κάτι που δυστυχώς δεν έχει ακόμα υλοποιηθεί, καθώς λέει ο Κ. Κωτσάκης, που πιστεύει επίσης ότι η Νεολιθική Εποχή και η προϊστορία γενικότερα θα έπρεπε να συμπεριλαμβάνονται στη σχολική εκπαίδευση. Προτίμησε να μη σχολιάσει την περίφημη «πινακίδα του Δισπηλιού» για την οποία έχει αναπτυχθεί μεγάλη παραφιλολογία, δεδομένου ότι ναι μεν το ξύλο της είναι νεολιθικό, όμως τα χαράγματα πάνω του είναι αδύνατο να χρονολογηθούν, και καθώς βρέθηκε στον βυθό της λίμνης και όχι στον οικισμό, δεν περιλαμβάνεται στα ευρήματα. Είπαμε, όμως, πολλά άλλα ενδιαφέροντα και κατά τεκμήριο σίγουρα εγκυρότερα πράγματα στην τηλεφωνική μας επικοινωνία.

Κώστας Κωτσάκης: «Στο Δισπηλιό είχε αναπτυχθεί ένας πολιτισμός ιδιαίτερος και εξαιρετικά πλούσιος για τα δεδομένα της Νεολιθικής Εποχής» Facebook Twitter
Κάτοψη του αρχαιολογικού χώρου, στο Δισπηλιό Καστοριάς.
Κώστας Κωτσάκης: «Στο Δισπηλιό είχε αναπτυχθεί ένας πολιτισμός ιδιαίτερος και εξαιρετικά πλούσιος για τα δεδομένα της Νεολιθικής Εποχής» Facebook Twitter
Η θέση έγινε γνωστή το 1932, όταν η στάθμη της λίμνης κατέβηκε και ο αρχαιολόγος Αντώνιος Κεραμόπουλος εντόπισε υπολείμματα ξύλινων πασσάλων όπου στηρίζονταν προϊστορικές οικίες.
Κώστας Κωτσάκης
Ο κ.Κώστας Κωτσάκης

— Γιατί είναι τόσο σημαντική αυτή η θέση; Τι ιδιαιτερότητες παρουσιάζει;
Είναι καταρχάς η παραλίμνια νεολιθική θέση στην Ελλάδα στην οποία έχει γίνει η περισσότερη αρχαιολογική έρευνα και αντιπροσωπεύει μια σπάνια για τη χώρα μας κατηγορία νεολιθικών οικισμών. Οι άνθρωποι εκείνης της εποχής πάντα επιδίωκαν να εγκατασταθούν σε τόπους όπου υπήρχε νερό, απέφευγαν όμως τους υγρότοπους γιατί εκεί η καθημερινή διαβίωση ήταν δύσκολη.

Κατά δεύτερον, λόγω των ειδικών συνθηκών που επικρατούν στη συγκεκριμένη τοποθεσία, έχει διατηρηθεί ένας μεγάλος αριθμός ξύλινων πασσάλων ηλικίας 7.700 χιλιάδων χρόνων, με τους οποίους κατασκευάζονταν τα σπίτια του οικισμού. Μάλιστα είναι σε εντυπωσιακά καλή κατάσταση, παρότι το ξύλο είναι από τα πιο ευπαθή στην υγρασία υλικά.

Κατά τρίτον, στο Δισπηλιό είχε αναπτυχθεί ένας πολιτισμός ιδιαίτερος και εξαιρετικά πλούσιος για τα τότε δεδομένα. Η ποσότητα αλλά και η ποιότητα των ευρημάτων –κεραμικά αγγεία, τεχνουργήματα από κόκαλο, κοσμήματα από πέτρα και κόκαλο− είναι εντυπωσιακή. Όλα τα νεότερα στοιχεία που έχουμε για τον οικισμό, τα ευρήματα και τη χρονολόγησή τους πρόκειται να δημοσιευτούν σε άρθρο στο περιοδικό «Nature». 

Κώστας Κωτσάκης: «Στο Δισπηλιό είχε αναπτυχθεί ένας πολιτισμός ιδιαίτερος και εξαιρετικά πλούσιος για τα δεδομένα της Νεολιθικής Εποχής» Facebook Twitter
Λόγω των ειδικών συνθηκών που επικρατούν στη συγκεκριμένη τοποθεσία, έχει διατηρηθεί ένας μεγάλος αριθμός ξύλινων πασσάλων ηλικίας 7.700 χιλιάδων χρόνων, με τους οποίους κατασκευάζονταν τα σπίτια του οικισμού.

— Διαβάζω πως έχει βρεθεί, μεταξύ άλλων, πλήθος πήλινων αγγείων.
Πράγματι, μέσα από την ανασκαφή προέκυψαν μέσα σε τριάντα χρόνια κάπου 1.740 τέτοια αγγεία, όλα σχεδόν σε θραύσματα που ανασυγκολλήθηκαν. Η κεραμική της θέσης αυτής είναι όντως ενδιαφέρουσα και πολύ ιδιαίτερη, και τα αγγεία θα ήταν ακόμα περισσότερα αν δεν έδινα «σήμα» να μη συντηρήσουν άλλα προς το παρόν, προκειμένου να προχωρήσει η μελέτη όσων μέχρι τώρα συμπληρώθηκαν.    

— Όλα αυτά τα ευρήματα σίγουρα θα ενισχύουν τη σημασία του Δισπηλιού στη Νεολιθική Εποχή.
Όλοι οι αρχαιολόγοι, ξέρετε, συνηθίζουμε να θεωρούμε εξαιρετικής σημασίας τη θέση που ανασκάπτουμε, φαίνεται ωστόσο βέβαιο ότι το Δισπηλιό έπαιζε πράγματι κάποιον κεντρικό ρόλο στην εποχή του! Βρισκόταν καταρχάς σε έναν δρόμο που ξεκινούσε από τη Θεσσαλία και έφτανε έως τη σημερινή Αλβανία. Έχουμε μάλιστα εντοπίσει «ίχνη» της επικοινωνίας μεταξύ αυτών των περιοχών, κυρίως κεραμικά και άλλα τεχνουργήματα. Υπάρχουν στη θέση αυτή υλικά που προέρχονται από τόπους «εξωτικούς» για τα τότε δεδομένα, όπως μάρμαρο από τις Κυκλάδες, οψιδιανός λίθος από τη Μήλο αλλά και από τα Καρπάθια.

— Υπήρχε άραγε επικοινωνία μεταξύ τόσο μακρινών περιοχών σε εκείνους τους καιρούς;
Ναι, βέβαια, και μάλιστα τακτική, αντίθετα από ό,τι πιστεύεται. Μπορεί να μην υπήρχαν μεγάλες πόλεις ούτε εμπόριο όπως το ξέρουμε –δεν υπήρχαν αγορές, δεν είχε καν εφευρεθεί το χρήμα, οι αγορές όπως τις ξέρουμε εμφανίζονται την Εποχή του Χαλκού−, όμως οι άνθρωποι ήδη ταξίδευαν, επικοινωνούσαν, αλληλεπιδρούσαν και αντάλλασσαν υλικά αγαθά και γνώσεις. Αυτό δεν σήμαινε ότι όλα τα μέλη μιας κοινότητας έκαναν τέτοια ταξίδια, υπήρχε όμως ένα δίκτυο σχέσεων όπου το Δισπηλιό έπαιζε κομβικό ρόλο στην ευρύτερη περιοχή των Βαλκανίων.

Κώστας Κωτσάκης: «Στο Δισπηλιό είχε αναπτυχθεί ένας πολιτισμός ιδιαίτερος και εξαιρετικά πλούσιος για τα δεδομένα της Νεολιθικής Εποχής» Facebook Twitter
Τελετουργικό αγγείο με ανάγλυφη απεικόνιση προσώπου, 5200 π.Χ. © Αρχείο ανασκαφής Δισπηλιού. Φωτ.: Σ. Μαυρομάτης

— Θα μπορούσαμε βάσει των ευρημάτων να δώσουμε μια εικόνα της κοινωνίας εκείνης της εποχής; Και καταρχάς πώς θα χαρακτηρίζαμε εκείνους τους ανθρώπους, ήταν άραγε κάποιο «πρωτοελληνικό» φύλο;
Είναι, ξέρετε, δύσκολο να τους αποδώσουμε κάποιον φυλετικό ή «εθνολογικό» προσδιορισμό, δεν υπήρχαν άλλωστε τότε έθνη και φυλές – δεν υπήρχε καν γραπτή γλώσσα ώστε να ξέρουμε τουλάχιστον πώς συνεννοούνταν. Υποθέτουμε ότι μιλούσαν, πιθανότατα, κάποια ινδοευρωπαϊκή γλώσσα. Η ελληνική είναι μια από τις πρώτες γλώσσες που διαχωρίστηκαν από τον ινδοευρωπαϊκό κλάδο, είναι όμως πολύ παρακινδυνευμένο να πούμε ότι μιλούσαν μια έστω πρώιμη μορφή της. Θα πρέπει να υπήρχε πάντως κάποια «lingua franca» στην οποία συνεννοούνταν άνθρωποι που ζούσαν σε τόσο μακρινές αποστάσεις.

Να πούμε εδώ ότι τάφοι και σκελετοί που θα μας επέτρεπαν ειδικές αναλύσεις για τον προσδιορισμό της γενετικής ταυτότητας των κατοίκων δεν βρέθηκαν, εξόν κάποια ίχνη καύσεων σε τέσσερις περιπτώσεις. Γενικά στην Ελλάδα λίγες ταφές και σκελετοί της Νεολιθικής Εποχής έχουν ανευρεθεί − ίσως χρησιμοποιούσαν την αεροταφή, όπως, για παράδειγμα, οι ιθαγενείς της Αμερικής και οι Ζωροάστρες Πέρσες μεταγενέστερα, ίσως πάλι να απέρριπταν τους νεκρούς εκτός οικισμού σε μέρη που δεν έχουν εντοπιστεί ακόμη από την αρχαιολογική έρευνα. Το λίγο, ωστόσο, DNA που περισυλλέξαμε από σκελετούς αυτής της περιόδου από το Αιγαίο προσφέρει ενδείξεις ότι διατηρείται μια νεολιθική αιγαιακή κληρονομιά στο DNA των σύγχρονων Ευρωπαίων. Ωστόσο τα δείγματα που έχουμε είναι εξαιρετικά λίγα για τέτοιας κλίμακας γενικεύσεις και τα αποτελέσματα είναι ακόμη αβέβαια. 

Κώστας Κωτσάκης: «Στο Δισπηλιό είχε αναπτυχθεί ένας πολιτισμός ιδιαίτερος και εξαιρετικά πλούσιος για τα δεδομένα της Νεολιθικής Εποχής» Facebook Twitter
Μαγειρικό σκεύος της Μέσης Νεολιθικής. 5600 π.Χ. © Αρχείο ανασκαφής Δισπηλιού. Φωτ.: Σ. Μαυρομάτης
Κώστας Κωτσάκης: «Στο Δισπηλιό είχε αναπτυχθεί ένας πολιτισμός ιδιαίτερος και εξαιρετικά πλούσιος για τα δεδομένα της Νεολιθικής Εποχής» Facebook Twitter
Ανθρωπόμορφα σχηματικά ειδώλια της Νεότερης /Νεολιθικής. 5200 -4500 π.Χ. © Αρχείο ανασκαφής Δισπηλιού. Φωτ.: Σ. Μαυρομάτης
Κώστας Κωτσάκης: «Στο Δισπηλιό είχε αναπτυχθεί ένας πολιτισμός ιδιαίτερος και εξαιρετικά πλούσιος για τα δεδομένα της Νεολιθικής Εποχής» Facebook Twitter
Αποθηκευτικό πιθάρι με ανάγλυφη απεικόνιση προσώπου 5200 π.Χ. © Αρχείο ανασκαφής Δισπηλιού. Φωτ.: Σ. Μαυρομάτης

Όσον αφορά, τώρα, στην κοινωνική οργάνωση, επρόκειτο καταρχάς για μικρές κοινότητες έως 300 ατόμων, οι οποίες δεν ήταν οργανωμένες ιεραρχικά, αλλά στηρίζονταν στην αμοιβαιότητα και τη συνεργασία. Οι κυνηγοί και οι τροφοσυλλέκτες που προηγήθηκαν από την εγκατάσταση των γεωργών ζούσαν σε ένα καθεστώς ισότητας – ίσως υπήρχαν κάποιες κοινωνικές διακρίσεις αλλά όχι σοβαρές δομικές διαστρωματώσεις. Καθένας έπαιρνε ό,τι χρειαζόταν σε ένα είδος «πρωτόγονου κομμουνισμού», όπως έλεγαν τον 19ο αιώνα, δεν υπήρχε, ή ήταν αμελητέα, η έννοια της ιδιοκτησίας. Κυρίως όμως τα μέλη της ομάδας των κυνηγών ήταν ελεύθερα να αποχωρήσουν από την ομάδα οποιαδήποτε στιγμή, δίνοντας στην κοινότητα μια χαλαρή, ρευστή δομή.

Για τις κοινότητες των γεωργοκτηνοτρόφων, αντίθετα, η συνοχή της ομάδας είχε καίρια σημασία για την επιβίωσή τους. Δύο κύριες δεσμεύσεις την καθόριζαν: η εποχική κινητοποίηση  αγροτικής εργασίας (π.χ. όργωμα, ξεβοτάνισμα, θερισμός κ.λπ.) και η καθυστερημένη απόδοση της εργασίας μέχρι τη συγκομιδή. Οι γεωργοκτηνοτρόφοι ήταν υποχρεωμένοι να παραμείνουν στην κοινότητα όπου εργάστηκαν προκειμένου να έχουν μερίδιο από την παραγωγή. Μελετητές όπως ο Χαράρι εκτιμούν ότι οι άνθρωποι έκαναν ένα τεράστιο λάθος όταν εξελίχθηκαν σε γεωργούς και κτηνοτρόφους γιατί απώλεσαν έτσι την πρωταρχική τους ελευθερία, και υποτάχθηκαν σε ιεραρχίες που απέκτησαν με τον χρόνο ηγεμονικά χαρακτηριστικά, κάτι που είχε διατυπώσει και ο Ζαν Ζακ Ρουσό τον 18ο αιώνα.

Προσωπικά ωστόσο πιστεύω ότι αυτή η άποψη είναι λανθασμένη. Η ανθρωπολογία μάς έχει δείξει ότι για να κρατηθεί ένας πληθυσμός σε συνοχή δεν είναι απαραίτητη προϋπόθεση η παρουσία ιεραρχικής εξουσίας. Αρκεί να υφίσταται μια σειρά από κανόνες, έθιμα, γιορτές, κατανομή κοινά αποδεκτών δεσμεύσεων και υποχρεώσεων προς αμοιβαίο όφελος όλων των μελών μιας κοινότητας κ.ά.

Κώστας Κωτσάκης: «Στο Δισπηλιό είχε αναπτυχθεί ένας πολιτισμός ιδιαίτερος και εξαιρετικά πλούσιος για τα δεδομένα της Νεολιθικής Εποχής» Facebook Twitter
Διακοσμημένη "καρποδόχη" για την προσφορά τροφής. Βρέθηκε μαζί με άλλες, αποθηκευμένες σε οίκημα του 5240 π.Χ. © Αρχείο ανασκαφής Δισπηλιού. Φωτ.: Σ. Μαυρομάτης

— Επρόκειτο πράγματι για ειρηνικές κοινωνίες, όπως πιστεύεται γενικά;
Σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, κατά βάση ναι. Θα υπήρχαν οπωσδήποτε κάποια περιστατικά βίαιων συμπεριφορών ή τοπικών συγκρούσεων, ο κανόνας όμως ήταν η ειρηνική συνύπαρξη κι αυτό πιστοποιείται από το γεγονός ότι σπάνια βρίσκουμε ίχνη βίας σε σκελετούς ανθρώπων της εποχής. Δεν υπήρχε δηλαδή μια θεσμική βία ή ο πόλεμος ως θεσμός με στόχο την επέκταση μιας πολιτικής ή οικονομικής ισχύος.

Στους πλησιέστερους βιολογικούς μας συγγενείς, τους πιθήκους, απαντώνται αφενός είδη επιθετικά, οργανωμένα σε αυστηρά ιεραρχικά δομημένες αγέλες, αφετέρου είδη ειρηνικά, χωρίς ιεραρχίες, όπως οι μπονόμπο. Οι μακρινοί μας πρόγονοι για κάποιον λόγο που ξεφεύγει από το πλαίσιο της αρχαιολογίας ακολούθησαν το παράδειγμα των δεύτερων, με άξονες την αλληλεγγύη, την αμοιβαιότητα, την αλληλοκατανόηση και την αποφυγή συγκρούσεων.

Κώστας Κωτσάκης: «Στο Δισπηλιό είχε αναπτυχθεί ένας πολιτισμός ιδιαίτερος και εξαιρετικά πλούσιος για τα δεδομένα της Νεολιθικής Εποχής» Facebook Twitter
Αγγείο με πλαστική διακόσμηση χαρακτηριστικό της πρώιμης περιόδου του Δισπηλιού. 5700 π.Χ.. © Αρχείο ανασκαφής Δισπηλιού. Φωτ.: Σ. Μαυρομάτης
Κώστας Κωτσάκης: «Στο Δισπηλιό είχε αναπτυχθεί ένας πολιτισμός ιδιαίτερος και εξαιρετικά πλούσιος για τα δεδομένα της Νεολιθικής Εποχής» Facebook Twitter
Αγγείο ειδικής χρήσης "καρποδόχη" για την προσφορά τροφής. 5300 π.Χ. © Αρχείο ανασκαφής Δισπηλιού. Φωτ.: Σ. Μαυρομάτης
Κώστας Κωτσάκης: «Στο Δισπηλιό είχε αναπτυχθεί ένας πολιτισμός ιδιαίτερος και εξαιρετικά πλούσιος για τα δεδομένα της Νεολιθικής Εποχής» Facebook Twitter
Αγκίστρια και σύνεργα ψαρικής από οστό. Μέση και Νεότερη Νεολιθική. © Αρχείο ανασκαφής Δισπηλιού. Φωτ.: Σ. Μαυρομάτης
Κώστας Κωτσάκης: «Στο Δισπηλιό είχε αναπτυχθεί ένας πολιτισμός ιδιαίτερος και εξαιρετικά πλούσιος για τα δεδομένα της Νεολιθικής Εποχής» Facebook Twitter
Αγγείο με πλαστική διακόσμηση χαρακτηριστικό της πρώιμης περιόδου του Δισπηλιού. 5700 π.Χ.. © Αρχείο ανασκαφής Δισπηλιού. Φωτ.: Σ. Μαυρομάτης
Κώστας Κωτσάκης: «Στο Δισπηλιό είχε αναπτυχθεί ένας πολιτισμός ιδιαίτερος και εξαιρετικά πλούσιος για τα δεδομένα της Νεολιθικής Εποχής» Facebook Twitter
Η ποσότητα αλλά και η ποιότητα των ευρημάτων –κεραμικά αγγεία, τεχνουργήματα από κόκαλο, κοσμήματα από πέτρα και κόκαλο− είναι εντυπωσιακή. © Αρχείο ανασκαφής Δισπηλιού. Φωτ.: Σ. Μαυρομάτης
Αρχαιολογία & Ιστορία
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Τέχνη σε χρυσό - Το κόσμημα στους ελληνιστικούς χρόνους

Αρχαιολογία & Ιστορία / Τo χρυσάφι των ελληνιστικών χρόνων έρχεται στο μουσείο Μπενάκη

Σημαντικά κοσμήματα αλλά και τα αποτελέσματα μιας ενδελεχούς έρευνας πάνω στην τεχνογνωσία της κατασκευής των κοσμημάτων των ελληνιστικών χρόνων αποτελούν τους δύο πυλώνες της μεγάλης έκθεσης που ξεκινά στο Μουσείο Μπενάκη. Τριάντα μουσεία και εφορείες αρχαιοτήτων από όλη την Ελλάδα και πέντε μουσεία του εξωτερικού συμμετέχουν στην έκθεση-σταθμό. Η επιμελήτρια Ειρήνη Παπαγεωργίου και ο κοσμηματοποιός και επιστημονικός σύμβουλος Άκης Γκούμας μας ξεναγούν στην έκθεση.
M. HULOT
Πως διασκέδαζαν οι Αθηναίοι στη «Μάντρα» του Αττίκ;

Ιστορία μιας πόλης / Πώς διασκέδαζαν οι Αθηναίοι στη «Μάντρα» του Αττίκ;

Η Αγιάτη Μπενάρδου συζητά με τον Δαυίδ Ναχμία για τη ζωή και την πορεία του πρωτοπόρου συνθέτη του ελαφρού τραγουδιού των αρχών του 20ού αιώνα Αττίκ, την «Μάντρα» του και την ιστορία του τραγουδιού «Ζητάτε να σας πω».
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Υπάρχουν αρχαία είδη φυτών στον Κήπο του Διομήδους;

Ιστορία μιας πόλης / Υπάρχουν αρχαία είδη φυτών στον Κήπο του Διομήδους;

Το Τμήμα Ιστορικών Φυτών του Κήπου είναι ίσως μοναδικό στον κόσμο και περιλαμβάνει φυτά όπως η μυρτιά, το κώνειο, ο δίκταμος και η ελιά. Η Κατερίνα Στέφη «ξεναγεί» την Αγιάτη Μπενάρδου σε μια έκταση 1.860 στρεμμάτων, στις βόρειες πλαγιές του Όρους Αιγάλεω.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Μεταπτυχιακός φοιτητής ανακαλύπτει χαμένη πόλη στη ζούγκλα του Μεξικού κατά λάθος

Αρχαιολογία & Ιστορία / Φοιτητής ανακαλύπτει χαμένη πόλη στη ζούγκλα του Μεξικού κατά λάθος

Η Valeriana φαίνεται να έχει τα χαρακτηριστικά μιας πρωτεύουσας των Μάγια, με κεντρικές πλατείες, ναούς και χώρους λατρείας, καθώς και μια ειδικά διαμορφωμένη αυλή για το αρχαίο παιχνίδι με μπάλα των Μάγια
LIFO NEWSROOM
«Δυστυχώς ήταν νυμφομανής»: Ανασκευάζοντας τα στερεότυπα για τις γυναίκες της αρχαίας Ρώμης

Βιβλίο / «Δυστυχώς ήταν νυμφομανής»: Ανασκευάζοντας τα στερεότυπα για τις γυναίκες της αρχαίας Ρώμης

Ένα νέο βιβλίο επιχειρεί να καταρρίψει τους μισογυνιστικούς μύθους για τις αυτοκρατορικές γυναίκες της Ρώμης, οι οποίες απεικονίζονται μονίμως ως στρίγγλες, ραδιούργες σκύλες ή λάγνες λύκαινες.
THE LIFO TEAM
Παναγιά Βλασσαρού: Μια τοιχογραφία που επιβίωσε θαμμένη για δεκαετίες

Ιστορία μιας πόλης / Παναγιά Βλασσαρού: Μια τοιχογραφία που επιβίωσε θαμμένη για δεκαετίες

Ένας ναός που θυσιάστηκε για την ανάδειξη της Αρχαίας Αγοράς των Αθηνών και μια τοιχογραφία που «έζησε» μέχρι να ξαναβγεί στο φως. Η Αγιάτη Μπενάρδου συνομιλεί με τους Γιώργο Μαστρογιάννη, υπεύθυνο του εργαστηρίου συντήρησης του Μουσείου της Πόλεως των Αθηνών, και Γιάννη Παπαδόπουλο, διευθυντή των ανασκαφών στην Αρχαία Αγορά και καθηγητή αρχαιολογίας και φιλολογίας στο UCLA.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Υπήρχαν καμηλοπαρδάλεις, φοίνικες και τζακατράντες στον Πύργο Βασιλίσσης;

Ιστορία μιας πόλης / Υπήρχαν καμηλοπαρδάλεις, φοίνικες και τζακαράντες στον Πύργο Βασιλίσσης;

Γιατί η Αμαλία δεν κοιμήθηκε ποτέ μέσα στον κυρίως πύργο και γιατί ο Όθωνας δεν επισκεπτόταν το κτήμα; Ο Βασίλης Κουτσαβλής «ξεναγεί» την Αγιάτη Μπενάρδου σε ένα από τα πιο εντυπωσιακά και καλοδιατηρημένα μνημεία γοτθικού ρυθμού στην Ελλάδα.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Αγγεία ηλικίας 4.500 ετών στη Συρία είναι προϊόν παιδικής εργασίας λένε αρχαιολόγοι

Αρχαιολογία & Ιστορία / Αγγεία ηλικίας 4.500 ετών στη Συρία φτιάχτηκαν από 8χρονα παιδιά, λένε αρχαιολόγοι

Οι αρχαιολόγοι ανέλυσαν 450 αγγεία που κατασκευάστηκαν στην Τελ Χάμα και διαπίστωσαν ότι τα δύο τρίτα των αγγείων κατασκευάζονταν από παιδιά ηλικίας επτά και οκτώ ετών
THE LIFO TEAM
Το ξεχασμένο ναζιστικό στρατόπεδο συγκέντρωσης στην Καρυά Φθιώτιδας

Αρχαιολογία & Ιστορία / Το ξεχασμένο ναζιστικό στρατόπεδο συγκέντρωσης στην Καρυά Φθιώτιδας

Η έκθεση του Μουσείου Μπενάκη «Καρυά 1943. Καταναγκαστική εργασία και Ολοκαύτωμα» είναι αφιερωμένη σε μια άγνωστη πτυχή της εξόντωσης των Ελλήνων Εβραίων κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Πού έμαθαν να πίνουν μπίρα οι Αθηναίοι;

Ιστορία μιας πόλης / Πού έμαθαν να πίνουν μπίρα οι Αθηναίοι;

Φιξ, Μετς, Κλωναρίδη. Τρία τοπωνύμια, τρεις περιοχές της Αθήνας που σχετίζονται με τη ζυθοποιία. Επιχειρήσεις που έμαθαν στην αθηναϊκή κοινωνία να πίνει μπίρα, να την απολαμβάνει κατ’ οίκον ή σε πάρκα. H Αγιάτη Μπενάρδου συζητά με τον Βασίλη Νάστο για τη ζυθοποιία Κλωναρίδη και την εξέλιξη της περιοχής των Πατησίων.
THE LIFO TEAM
Οι «ερωτοφωλιές» στην Αθήνα του Μεσοπολέμου

Ιστορία μιας πόλης / Οι «ερωτοφωλιές» στην Αθήνα του Μεσοπολέμου

Η Αγιάτη Μπενάρδου συζητά με την Εύα Γανίδου και τον Τάσο Θεοφίλου για τις γκαρσονιέρες, τα σεπαρέ και τα απρόσμενα μέρη στην πόλη τα οποία επέλεγαν οι Αθηναίοι για τις ερωτικές συνευρέσεις τους.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Κλάους-Μίκαελ Κουν

Iστορία / Κλάους-Μίκαελ Κουν: Οι ναζιστικές ρίζες του πιο πλούσιου Γερμανού στον κόσμο

Ο πατέρας του Γερμανού μεγιστάνα έχτισε μεγάλο μέρος της οικογενειακής επιχείρησης επωφελούμενος από τις διώξεις και τη γενοκτονία των Εβραίων. Αντίθετα όμως με άλλες μεγάλες γερμανικές εταιρείες όπως η Volkswagen και η Deutsche Bank, η εταιρεία του αρνείται να ανοίξει τα σκοτεινά αρχεία της.
THE LIFO TEAM
Το εμβληματικό Παλατάκι της Θεσσαλονίκης όπως είναι σήμερα

Αρχαιολογία & Ιστορία / Το εμβληματικό Παλατάκι της Θεσσαλονίκης όπως είναι σήμερα

Το θρυλικό νεοκλασικό οίκημα με τη μαγευτική θέα, που φιλοξένησε αρχηγούς κρατών, βασιλείς και πρωθυπουργούς, αναβιώνει και μετατρέπεται σε έναν πολυχώρο πολιτισμού.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ