Ο Harold Bloom, ο κορυφαίος ίσως κριτικός φιλόλογος της εποχής που θεμελίωσε τον Δυτικό Κανόνα, δηλαδή το σύνολο των βιβλίων που αποτελούν τη ραχοκοκαλιά της δυτικής σκέψης, πέθανε τη Δευτέρα σε νοσοκομείο στο New Haven. Ήταν 89 ετών. Ο θάνατός του επιβεβαιώθηκε από τη σύζυγό του, Jeanne Bloom, η οποία πληροφόρησε τους δημοσιογράφους ότι ο Χάρολντ Μπλούμ έδωσε το τελευταίο του μάθημα μόλις την περασμένη Πέμπτη στο πανεπιστήμιο του Yale.
Ο Μπλουμ είχε γράψει πάνω από σαράντα βιβλία κατά την μακρά καριέρα του και είχε αναγνωριστεί ευρέως για τις καινοτόμες αναλύσεις του στην ποίηση. Ήταν γνωστός ως ένας «μοναχικός πολεμιστής στον λογοτεχνικό κόσμο», σύμφωνα με ένα άρθρο του 2003, εξαιτίας του πάθους με το οποίο υπερασπιζόταν τη ρομαντική ποίηση. Τον θάνατό του επιβεβαίωσε η σύζυγός του, η οποία ανέφερε ότι ο Μπλουμ έδωσε την τελευταία του διάλεξη στο Πανεπιστήμιο του Γέιλ την Πέμπτη. Είχε ενταχθεί στο Πανεπιστήμιο του Γέιλ μισό αιώνα πριν.
Το ογκώδες συγγραφικό του έργο περιλαμβάνει μεταξύ άλλων τα βιβλία "Shakespeare: The Invention of the Human", «O δυτικός κανόνας», «Η αγωνία της επίδρασης». Ο Μπλουμ διατέλεσε μέλος της Αμερικανικής Ακαδημίας Γραμμάτων και Τεχνών και έλαβε σημαντικά βραβεία και διακρίσεις, όπως το βραβείο της Αμερικανικής Ακαδημίας για το συνολικό του έργο στην κριτική της λογοτεχνίας και το βραβείο MacArthur. Επίσης τιμήθηκε με τον τίτλο του επίτιμου διδάκτορα από τα Πανεπιστήμια της Ρώμης και της Μπολόνια.
Ο Μπλουμ έγινε ευρύτερα γνωστός για το βιβλίο του «Ο δυτικός κανόνας» όπου εκεί, σύμφωνα με την περιγραφή της ελληνικής έκδοσης, «οριστικοποιεί μια θέση που επωαζόταν στο έργο του από τις αρχές του '70, αν όχι κι από την πρώτη στιγμή: ότι η σχετικότητα των αξιών στο πεδίο της τέχνης έχει κάποια όρια - όρια που δεν αλλοίωσε εκ βάθρων καμιά κοσμογονική μεταβολή στη Δύση των ιστορικών χρόνων, πόσο μάλλον των νεότερων. Αυτός είναι ένας άλλος τρόπος να υποστηρίξει κανείς την πίστη του στην αντικειμενικότητα του αισθητηριακού κόσμου και να υψώσει το ανάστημά του προς όσους εξέλαβαν την εκλέπτυνση των ερμηνευτικών εργαλείων ως λαμπρό εφαλτήριο διακήρυξης της πιο βάρβαρης σχετικοκρατίας».
Ο Μπλουμ ήταν για πολλούς ο πλέον διαβόητος κριτικός λογοτεχνίας των ΗΠΑ. Συχνά επιχειρηματολογούσε για την ανωτερότητα των γιγάντων της Δύσης, όπως του Σαίξπηρ, Τζόφρι Σώσερ και του Κάφκα, όλοι τους λευκοί και άνδρες όπως ανέφερε στις κριτικές τους, ενάντια σε συγγραφείς που κατέτασσε σε αυτό που εκείνος ονόμαζε περιφρονητικά «Σχολή της Μνησικακίας». Ανάμεσα σε αυτούς συμπεριλάμβανε μαρξιστές, οπαδούς της πολυπολιτισμικότητας, φεμινίστριες και αρκετούς ακόμα που στο έργο τους έβλεπε την προδοσία του πρωταρχικού σκοπού της λογοτεχνίας.
Σύμφωνα με τους New York Times, στον πυρήνα των γραπτών του Μπλουμ βρισκόταν η παθιασμένη αγάπη για τη λογοτεχνία και η απόλαυση για τις ηρωικές μορφές της. «Ο Σαίξπηρ είναι θεός», είχε διακηρύξει ενώ υποστήριζε ότι οι σαικσπηρικοί ήρωες είναι τόσο αληθινοί που σμίλευσαν τις δυτικές αντιλήψεις για το τι σημαίνει άνθρωπος, μια άποψη που ανέπτυξε στο περίφημο έργο του "Shakespeare: The Invention of the Human".
Τι είχε γράψει η LIFO όταν κυκλοφόρησε η μετάφραση του Δυτικού Κανόνα στα ελληνικά:
Tι μας προσφέρει, άραγε, η ανάγνωση των αληθινά σπουδαίων έργων της παγκόσμιας λογοτεχνίας; Το ερώτημα θα μπορούσε να τεθεί στον κορυφαίο Αμερικανό κριτικό Χάρολντ Μπλουμ από έναν εκπρόσωπο της γενιάς του www και της υβριδικής, διαδικτυακής κουλτούρας. Ο Μπλουμ, αν και συμφωνεί με τον Όσκαρ Ουάιλντ όταν γράφει ότι με το να διαβάζεις τους καλύτερους συγγραφείς δεν γίνεσαι κατ' ανάγκη καλύτερος πολίτης, θα είχε να προσθέσει στην απάντησή του: H ανάγνωση των μεγάλων έργων είναι μια συνομιλία ανανέωσης, εμβάθυνσης και ενίσχυσης του εαυτού. Η άποψή του για τη σημασία της αληθινά σπουδαίας λογοτεχνίας στον πολιτισμό μας εμπεριέχεται αναλυτικά στον περίφημο Δυτικό Κανόνα του, το πασίγνωστο βιβλίο με την εναγώνια προσπάθεια του Αμερικανού κριτικού να μιλήσει για τα αληθινά διαμάντια της Δυτικής σκέψης. Σε μια εποχή που οι εκπρόσωποι των πολυπολιτισμικών σπουδών και οι αυτοαποκαλούμενοι ακαδημαϊκοί ριζοσπάστες υπονομεύουν το αισθητικό και πνευματικό κριτήριο αξιολόγησης της λογοτεχνίας στο όνομα της κοινωνικής δικαιοσύνης.
Το βιβλίο του Χάρολντ Μπλουμ είναι αναμφισβήτητα ένα αξιοθαύμαστο επίτευγμα -όταν κυκλοφόρησε στα αγγλικά το 1994 προκάλεσε ποικίλες αντιδράσεις και σχόλια- και αξίζει να διαβαστεί από όλους όσοι αγαπούν τη λογοτεχνία. Επιπλέον, η ελληνική του έκδοση εκτός από καλαίσθητη είναι άρτια και προσεγμένη μέχρι λεπτομέρειας.
Τι μας λέει ο ακάματος αναγνώστης Χάρολντ Μπλουμ;
Πρώτα απ' όλα, ότι εξετάζει είκοσι έξι συγγραφείς με στόχο να διερευνήσει τα χαρακτηριστικά τα οποία τους κατέστησαν «κανονικούς, δηλαδή συγγραφείς αναγνωρισμένου κύρους για τον πολιτισμό μας». Ανάμεσά τους συγκαταλέγονται οι: Σαίξπηρ, Δάντης, Τσόσερ, Θερβάντες, Γκαίτε, Μοντέν, Γουέρντσγουορθ, Ντίκενς, Τολστόι, Τζόις, Προυστ. Ποιο στοιχείο επιβεβαιώνει τη μεγαλοσύνη τους και τι είναι αυτό που κάνει τους συγγραφείς και τα έργα τους μέρος του Κανόνα; «Μια παράξενη ιδιοτυπία», εξηγεί ο Μπλουμ, «ένα ανοίκειο στοιχείο που δεν αφομοιώνεται εύκολα, ή έχει φτάσει να μας αφομοιώσει τόσο πολύ που παύουμε να το θεωρούμε ξένο».
Το δικαιολογημένο του πάθος για το μεγαλείο του Σαίξπηρ συνοψίζεται και στη φράση: «Ο Σαίξπηρ, ο μεγαλύτερος συγγραφέας που θα γνωρίσουμε ποτέ, δημιουργεί συχνά την αντίθετη εντύπωση: μας κάνει να αισθανθούμε οικεία με τα ξένα, τα μακρινά και τα απόκοσμα».
Η αγωνία του Μπλουμ δεν συνδέεται με τη μεγαλοσύνη των συγγραφέων του Κανόνα αλλά κυρίως με τις στρατιές των ιστορικιστών και των υπονομευτών του, τους οποίους και κατατάσσει στη «Σχολή της Μνησικακίας». Με κορυφαίους εκπροσώπους της τις φεμινίστριες, τους αφροκεντριστές, τους μαρξιστές, τους νεο-ιστορικιστές -μετά- τον Φουκό, και τους αποδομιστές που προσπαθούν να αλλοιώσουν με τις αλλόκοτες, πολυπολιτισμικές, ψυχολογικές και άλλες ερμηνείες τους την αισθητική αξία ενός έργου τέχνης.
«Μια σαιξπηρική ανάγνωση του Φρόιντ», κατά τον Μπλουμ, «φωτίζει και υπερβαίνει το κείμενο του Φρόιντ, μια φροϊδική ανάγνωση του Σαίξπηρ απλουστεύει τον Σαίξπηρ, ή θα τον απλούστευε αν μπορούσαμε να αντέξουμε τα αναγωγικά σχήματα που καταλήγουν στις γελοιότητες της έλλειψης».
Ας μην ξεχνάμε, τέλος, ότι η κορυφαία αξία στο πνευματικό βασίλειο του Μπλουμ παραμένει η αισθητική αξία η οποία πηγάζει από τη μνήμη και κατά συνέπεια από την οδύνη, «την οδύνη της παραίτησης εύκολων απολαύσεων για άλλες πιο επίπονες». Τι είναι εν τέλει όλα τα μεγάλα λογοτεχνικά έργα πέρα από «πραγματωμένες αγωνίες» και όχι φυσικά «αποδράσεις από τις αγωνίες»; ― Γιώργος Καρουζάκης, LIFO, 7.2.2008
Με πληροφορίες από nytimes/yaledailynews.com
σχόλια