Θυμάμαι έντονα τις πολλές φωτογραφίσεις με τον Πάνο Κουτρουμπούση. Την πρώτη φορά που μπήκα στο σπίτι του, κατάλαβα ότι θα βγει καλή φωτογραφία. Πέρα από το υπέροχο πρόσωπό του και ένα φοβερά παιδικό ταμπεραμέντο, στο σπίτι υπήρχαν παντού συλλεκτικά παιχνίδια, τέρατα, μάσκες, κρανία, κόμικς και ένας συνδυασμός επίπλων σε στυλ americana, art deco και βρετανικού shabby chic. Καθίσαμε και μιλήσαμε αρκετή ώρα και γρήγορα κατάλαβα ότι από τη μια μεταξύ μας δημιουργούνταν μια φιλία και από την άλλη ότι ήταν ζόρικος, τσαμπουκάς, είχε άποψη για τα πάντα. Από σεβασμό δεν ήθελα να τον απογοητεύσω, αλλά καταλάβαινα ότι, έχοντας υπάρξει συγγραφέας, δημιουργός κόμικ, ζωγράφος, περφόρμερ και φωτογράφος, κατά κάποιον τρόπο, ίσως δεν θα τα βρίσκαμε αισθητικά και θα απαιτούσε να κάνω κάτι που θα σκηνοθετούσε ο ίδιος. Μόλις έβγαλα την κάμερα και τράβηξα τις πρώτες δύο φωτογραφίες με το δυνατό φλας που συνηθίζω να χρησιμοποιώ, ο Κουτρουμπούσης σάστισε. «Τι κάνεις εκεί; Γιατί είναι τόσο έντονο το φλας, θα καταστρέψεις όλη την ατμόσφαιρα» μου είπε. Του εξήγησα ότι έτσι τραβάω, ότι δημιουργώ δική μου ατμόσφαιρα με δυνατό φλας και έντονα χρώματα και ότι έχω ένα δικό μου στυλ που θα ήθελα να σεβαστεί. «Το πολύ φως δεν είναι καλό, να ξέρεις, είναι σαν μια πυρηνική έκρηξη, μπορεί να τα εξουδετερώσει όλα! Έτσι έγινε στη Χιροσίμα, πρώτα είδαν ένα δυνατό φως και μετά, τίποτα!». Γελάσαμε με αυτό που είπε, τον καθησύχασα ότι δεν θα τον εξουδετέρωνα και συνέχισα να τραβάω με το στυλ που ήθελα, ενώ ο ίδιος άρχισε να μπαίνει σε έναν ρόλο σχεδόν εφηβικό, με μορφασμούς και μια ποιότητα που έχω συναντήσει σε λίγους ανθρώπους που έχουν ένα άστρο, κάτι ξεχωριστό και πραγματικά ιδιαίτερο.
• Όμορφη εμπειρία ήταν και αυτή με την Αλεξίου. Από την πρώτη στιγμή υπήρξε χημεία μεταξύ μας, αν και όλοι με προειδοποίησαν ότι θα υπάρχουν πολλοί γύρω της με άποψη και ότι θα έπρεπε να πάω με τα νερά τους. Εγώ, όμως, είχα στο μυαλό μου κάτι λίγο διαφορετικό από αυτό που θα έκανε ένας φωτογράφος με ένα τόσο αναγνωρίσιμο πρόσωπο, ιδιαίτερα με ένα πρόσωπο φοβερά όμορφο, με χείλη που συζητάνε όλοι. Η περίοδος τότε ήταν περίεργη στην Αθήνα: η πόλη καιγόταν κάθε λίγο και λιγάκι και γενικότερα υπήρχε μια ανησυχία και μια αστάθεια. Έπρεπε να τραβήξουμε πορτρέτο για εξώφυλλο και ήθελα κάτι που να αντιπροσωπεύει αυτό που αισθανόμουν από τα βλέμματα του κόσμου που κυκλοφορούσε στους δρόμους εκείνη την περίοδο. Τη ρώτησα αν θα είχε αντίρρηση να καλύψει το στόμα της – εξάλλου, για μένα, τα μάτια της είναι το παράθυρο σε αυτό που είναι η Χάρις Αλεξίου και παραμένουν φοβερά νεανικά. Δεν είχε καμία αντίρρηση κι έτσι κάναμε μια σειρά πορτρέτων που αγάπησα.
Τώρα πια, επειδή υπάρχουν τόσο πολλές φωτογραφίες καθημερινά, με την πληθώρα των πληροφοριών και των social media, η φωτογραφία θεωρείται ότι πρέπει να έχει έναν παράγοντα «wow». Η φωτογραφία πια ξεχνιέται μετά από μερικές ώρες.
• Μου αρέσουν τα πορτρέτα να είναι τραβηγμένα είτε σε προσωπικούς χώρους είτε σε χώρους όπου αισθάνεται κάποια οικειότητα ο φωτογραφιζόμενος. Πολλές φορές κάθομαι και επεξεργάζομαι το περιβάλλον της φωτογραφίας, τα αντικείμενα που βρίσκονται γύρω από το πρόσωπο – καμιά φορά αυτά σου λένε περισσότερα για κάποιον από ένα τυχαίο κλικ. Αυτό το στοιχείο είναι σημαντικό για μένα, δεν με πολυενδιαφέρουν, δεν μου πολυαρέσουν τα πορτρέτα που έχουν μια αποστειρωμένη, minimal αισθητική. Αυτό πιστεύω πως λειτουργεί στη μόδα ή σε κάποιον που έχει τρομερά ενδιαφέροντα χαρακτηριστικά – σπανίως μου λέει πολλά για την προσωπικότητα κάποιου, που για μένα είναι ο σκοπός ενός πορτρέτου.
• Όταν πρόκειται για δουλειά, δηλαδή ένα πορτρέτο κάποιου προσώπου που γνωρίζεις εκείνη τη στιγμή και προορίζεται για κάποιο έντυπο, η πρόκληση είναι να κάνεις τον φωτογραφιζόμενο να σου ανοιχτεί και να αισθανθεί άνετα μαζί σου στον λίγο χρόνο που έχετε. Πέρα από αυτό, πιστεύω ότι η μεγαλύτερη πρόκληση σε οποιοδήποτε πορτρέτο είναι η εμπιστοσύνη. Δεν μπορώ να πω ότι θεωρώ κάποιο πορτρέτο σημαντικό, εξάλλου φωτογραφίζω ανθρώπους της τέχνης και της διασκέδασης. Υπάρχουν πορτρέτα που μου αρέσουν, αλλά, εντάξει, μπορεί ο κόσμος να ζήσει και χωρίς αυτά, άρα δεν είναι και τόσο σημαντικά.
• Συνήθως απαιτώ να γίνει η συνέντευξη πριν από τη φωτογράφιση. Κάθομαι και ακούω αυτά που λέγονται και, εάν έχω κάποιες απορίες, τις εκφράζω, προσπαθώ να γίνομαι κάπως προσιτός σε αυτόν που θα φωτογραφηθεί, μετατρέπω τη συνέντευξη σε συζήτηση και λέω πολλά και για τον εαυτό μου. Σπάω τα νεύρα των δημοσιογράφων, διότι, εάν πρόκειται για απομαγνητοφώνηση, η συνέντευξη καταλήγει να διαρκεί ώρες, μ' εμένα να πετάγομαι κάθε λίγο.
• Δεν μου έχει τύχει ποτέ κάποια ιδιαίτερη δυσκολία, αλλά έχουν υπάρξει περιπτώσεις που προφανώς η φωτογραφία μου δεν άρεσε. Θυμάμαι, είχα πάει στο σπίτι του Αλεξάνδρου Βούλγαρη και, ενώ τον είχα φωτογραφίσει κι άλλες φορές και πίστευα ότι η αισθητική μας ταίριαζε, κατά κάποιον τρόπο, όταν πήρα το έντυπο, η φωτογραφία του ήταν μια παλιότερη του Στάβερη. Δεν ρώτησα τι έγινε για να μη φέρω κανέναν σε δύσκολη θέση, αλλά μάλλον δεν άρεσε η φωτό.
• Θυμάμαι άλλες δύο περιπτώσεις: έναν γνωστό μουσικό που μου είχε πει από το τηλέφωνο ότι ήθελε να σεβαστώ την αισθητική του, η οποία δεν μου άρεσε, γι' αυτό πρότεινα να βρουν άλλον φωτογράφο, και μια κοπέλα, επίσης φωτογράφο, που ήταν να τη φωτογραφίσω γυμνή, αλλά και δεν μου ταίριαζαν τα πράγματα που μου έλεγε, έτσι εξαφανίστηκα. Έκανε αυτοπορτρέτο, νομίζω.
• Για κάθε θέμα επιλέγω τρεις φωτογραφίες που πιστεύω ότι θα αρέσουν και ταιριάζουν στο έντυπο. Σπάνια σκέφτομαι τι αρέσει σ' εμένα, γιατί συνήθως δεν είναι εμπορικό και γενικότερα μου αρέσουν οι φωτογραφίες να είναι λίγο απλές, να παίρνουν αξία με τον χρόνο. Όταν φωτογραφίζεις για ένα έντυπο, όμως, η φωτογραφία πρέπει να έχει άλλες αξίες.
• Φέρομαι σε όλους το ίδιο και η αλήθεια είναι ότι δεν με ενδιαφέρει ποιος είναι αυτός που έχω απέναντί μου αλλά το τι μου λέει η φωτογραφία. Την ίδια σημασία και ενδιαφέρον που έδειξα στην Αλεξίου έδειξα και στον Κρητικό που βρήκα στην πλατεία Συντάγματος, πηγαίνοντας σε μια άλλη δουλειά, και τον φωτογράφισα περαστικός για πέντε λεπτά.
• Πλέον οι περισσότερες φωτογραφίες τραβιούνται για να είναι φιλικές προς το Διαδίκτυο, όταν πρόκειται για τα ΜΜΕ. Παλιότερα λάμβανες υπόψη σου μια σελίδα όταν τραβούσες και ήξερες ότι μια φωτογραφία, άσχετα με το εάν φαίνεται επαγγελματική ή ιδιαίτερη, έπαιρνε άλλες διαστάσεις όταν επρόκειτο να τυπωθεί, αποκτούσε ένα κύρος κι αυτό είναι κάτι με το οποίο «έπαιζα» συχνά. Μου άρεσε να τυπώνεται μια φωτογραφία που ο οποιοσδήποτε θεωρούσε ότι μπορούσε να τραβήξει και μόνος του, ήταν ένα ωραίο παιχνίδι που σε έκανε να σκέφτεσαι τι είναι πραγματικά μια καλή φωτογραφία.
• Τώρα πια, επειδή υπάρχουν τόσο πολλές φωτογραφίες καθημερινά, με την πληθώρα των πληροφοριών και των social media, η φωτογραφία θεωρείται ότι πρέπει να έχει έναν παράγοντα «wow». Η φωτογραφία πια ξεχνιέται μετά από μερικές ώρες.
• Έχουν αλλάξει τα πράγματα, έχουν πληθύνει και οι φωτογράφοι, καλοί και κακοί! Σε λίγο καιρό, όμως, πιστεύω πως τα πράγματα θα επιστρέψουν σε κάτι πιο ποιοτικό. Τη φωτογραφία τη βλέπω σαν τη μουσική, το ψηφιακό κάνει τα πράγματα πιο εύκολα και πιο προσβάσιμα στον μέσο άνθρωπο. Το ότι μπορείς να δεις αυτό που τραβάς επιτόπου σημαίνει ότι χρειάζεται λιγότερη γνώση για να βγάλεις κάποιο αποτέλεσμα και ο πειραματισμός με όλα τα ψηφιακά μέσα έχει αφανίσει την αναζήτηση του τι κάνει μια φωτογραφία καλή, αλλά αυτό είναι περιστασιακό.
— Είναι διαφορετικό να βγάζεις κάποιον φωτογραφία για προσωπική ευχαρίστηση και διαφορετικό για δουλειά;
Όχι, όταν είσαι φωτογράφος, είσαι ο «φωτογράφος» για όλες τις περιπτώσεις και όλοι έχουν την απαίτηση να τους βγάλεις ωραίους ή σπουδαίους ή οτιδήποτε. Εγώ, φυσικά, τραβάω σπανίως όταν δεν δουλεύω κι αυτό είναι εκνευριστικό για τους γύρω μου. Ευτυχώς που είναι καλή φωτογράφος η γυναίκα μου κι έτσι έχω φωτογραφίες της κόρης μου.
σχόλια