Το 2019 το «Forbes» για 14η συνεχόμενη χρονιά κατέταξε την Άνγκελα Μέρκελ πρώτη στη λίστα με τις ισχυρότερες γυναίκες του κόσμου. Η Γερμανίδα πολιτικός (που αποχαιρέτησε μετά από 16 χρόνια θητείας στην καγκελαρία τους συμπολίτες της με ένα πανκ ροκ τραγούδι, το «Du hast den Farbfilm vergessen» της Νίνα Χάγκεν, ανάμεσα στα τρία που κατά παράδοση επιλέγουν οι απερχόμενοι Καγκελάριοι να παιανίσει η στρατιωτική μπάντα κατά τη διάρκεια της τελετής αποχώρησής τους) αποκαλύπτεται με έναν διαφορετικό τρόπο σε μια έκθεση πορτρέτων της που θα ανοίξει στο Deutsches Historisches Museum στο Βερολίνο από τις 29 Απριλίου και μια σειρά πορτρέτων της από την Herlinde Koelbl που κυκλοφορεί από την Taschen.
Η φωτογράφος έχει παρακολουθήσει την πορεία της 30χρονης πολιτικής καριέρας της πρώτης γυναίκας Καγκελαρίου της Γερμανίας από το 1991 με πορτρέτα που δείχνουν τη μεταμόρφωσή της από φυσικό σε ανερχόμενη πολιτικό μετά την πτώση του Τείχους του Βερολίνου, την άνοδό της στις τάξεις της Χριστιανοδημοκρατικής Ένωσης της Ανατολικής Γερμανίας, τη διαδρομή της ως προστατευόμενης του Καγκελάριου Χέλμουτ Κολ και την τότε υπουργοποίησή της.
Η Herlinde Koelbl αποφάσισε να ακολουθήσει την πορεία της Μέρκελ στην πολιτική για το έργο της «Traces of Power», και κάθε χρόνο, από το 1991 έως το 1998, φωτογράφιζε και έπαιρνε συνεντεύξεις από τη Μέρκελ. Τα πορτρέτα συνεχίστηκαν αφότου έγινε Καγκελάριος. Το αποτέλεσμα, που τώρα εκδίδεται ως βιβλίο από την Taschen, είναι ένα διακριτικά αποκαλυπτικό 30ετές χρονικό των επιπτώσεων της εξουσίας σε ένα άτομο που την ασκεί.
Η Herlinde Koelbl αποφάσισε να ακολουθήσει την πορεία της Μέρκελ στην πολιτική για το έργο της «Traces of Power», και κάθε χρόνο, από το 1991 έως το 1998, φωτογράφιζε και έπαιρνε συνεντεύξεις από τη Μέρκελ. Τα πορτρέτα συνεχίστηκαν αφότου έγινε Καγκελάριος. Το αποτέλεσμα, που τώρα εκδίδεται ως βιβλίο από την Taschen, είναι ένα διακριτικά αποκαλυπτικό 30ετές χρονικό των επιπτώσεων της εξουσίας σε ένα άτομο που την ασκεί.
Εκτός από πρώτη γυναίκα Καγκελάριος της Γερμανίας, η Μέρκελ είναι επίσης η πρώτη Καγκελάριος που παραιτήθηκε πριν χάσει τις εκλογές για να ανοίξει ο δρόμος για έναν νέο υποψήφιο ο οποίος θα εκπροσωπήσει το κόμμα της, το CDU. Μετά τον Ότο φον Μπίσμαρκ και τον Χέλμουτ Κολ, η Μέρκελ απείχε ελάχιστα από να γίνει η μακροβιότερη Καγκελάριος της χώρας της.
Η Koelbl ενδιαφερόταν πρωτίστως για τη γυναίκα πίσω από την πολιτικό, για αυτά που έπρεπε να αλλάξει για να προσαρμοστεί στην τεράστια παγκόσμια δημοσιότητα που προσέλκυε το πρόσωπο και οι πολιτικές που χάραζε επηρεάζοντας τις τύχες όλων των Ευρωπαίων, αλλά και το πολιτικό τίμημα που πλήρωσε ανεβαίνοντας στην εξουσία.
Οι συνεντεύξεις που έδωσε στην Koelbl είναι εξαιρετικά ειλικρινείς για μια πολιτικό που είναι γνωστό ότι προστατεύει το απόρρητό της – ίσως εν μέρει επειδή η Koelbl δεν εργαζόταν ως δημοσιογράφος καλύπτοντας τις πολιτικές ειδήσεις και δεν σχεδίαζε να δημοσιεύσει τις συνεντεύξεις για οκτώ χρόνια.
Τη φωτογράφιζε με έναν λευκό τοίχο για φόντο και μια απλή καρέκλα, και της ζητούσε να κοιτάξει τον φακό με ήρεμο βλέμμα. Τα πορτρέτα και οι συνεντεύξεις αποκαλύπτουν πώς η Μέρκελ απέκτησε αυτοπεποίθηση με τα χρόνια. Το 1991, υπάρχει μια συστολή στο βλέμμα της προς την κάμερα. Σεμνά, αλλά ίσως ρεαλιστικά, αποδίδει την ταχεία άνοδό της στις τάξεις του CDU «σε τυχερές συνθήκες», ειδικά στην ανατροφή της στην Ανατολική Γερμανία.
«Αν είχα μεγαλώσει στη Δυτική Γερμανία με τα ίδια χαρακτηριστικά, δεν θα μου είχε συμβεί», λέει στην Koelbl. Η αυτοκριτική, αναλυτική προσέγγιση που τη βοήθησε να ξεπεράσει τόσους περισσότερο έμπειρους συναδέλφους της είναι επίσης εμφανής: «Δεν είμαι ακόμη τόσο σκληροπυρηνική όσο πιθανότατα πρέπει να είναι κάποιος στην πολιτική μακροπρόθεσμα», λέει.
Η Μέρκελ δεν ενεργεί συχνά με παρόρμηση. Αντίθετα, «όπως μια σκακίστρια, συγκρατείται, παρατηρεί και αναλύει πριν ενεργήσει», λέει η Koelbl. Και τονίζει πως η μεταμόρφωση της γλώσσας του σώματος της Μέρκελ κατά τη διάρκεια των φωτογραφήσεων τα οκτώ πρώτα χρόνια ήταν «ακραία».
Όμως, όπως τόνισε η φωτογράφος κατά τη διάρκεια μιας συζήτησης που πραγματοποιήθηκε στην Ακαδημία Επιστημών και Ανθρωπιστικών Επιστημών Βερολίνου-Βρανδεμβούργου, η Καγκελάριος δεν ανέπτυξε ποτέ μια ματαιόδοξη στάση απέναντι στην κάμερα – σε αντίθεση με τους περισσότερους άνδρες συναδέλφους της. «Ποτέ δεν έσπρωξε τον εαυτό της στη δημοσιότητα», λέει η Koelbl, αλλά απλώς αποδέχτηκε ότι η φωτογραφία είναι μέρος της δουλειάς της.
Για τη φωτογράφο, μια άλλη αξιοσημείωτη πτυχή της συνεργασίας της με τη Μέρκελ είναι ότι η τελευταία δεν παρενέβη ποτέ στην επιλογή των φωτογραφιών και δεν προσπάθησε να ελέγξει οποιοδήποτε μέρος της διαδικασίας – κάτι που η Koelbl σπάνια είχε βιώσει με άλλους ανθρώπους σε θέσεις εξουσίας.
Μια από τις πρώτες απαντήσεις της Μέρκελ το 1991, σχετικά με το βαθμό φιλοδοξίας της, μοιάζει ήδη με μια περίληψη ολόκληρης της καριέρας της: «Το να είσαι εντελώς χωρίς φιλοδοξίες μάλλον δεν λειτουργεί. Αν και δεν μπορώ να πω πού ξεκινά η διάκριση μεταξύ ενθουσιασμού για τη δουλειά και φιλοδοξίας, ιδιαίτερα επειδή στην περίπτωσή μου η φιλοδοξία ήταν μόνο εν μέρει απαραίτητη. Η φιλοδοξία μου ήταν να αντιμετωπίσω κάθε αντίστοιχη εργασία ορθολογικά, και αυτό μέχρι στιγμής έχει οδηγήσει σε μια αρκετά γρήγορη ανάβαση που είναι μάλλον ανησυχητική για μένα».
Κάνοντας απολογισμό του τι είχε μάθει ως πολιτικός τον περασμένο χρόνο, λέει στη συνέχεια, το 1997, ότι «έχει γίνει καλύτερη στο πόκερ. Προηγουμένως είχα λίγο υπερβολική εμπιστοσύνη και έλεγα σε όλους τα σχέδιά μου. Αλλά η εμπειρία σε κάνει πιο έξυπνο».
Καθώς τα χρόνια περνούν, το βλέμμα της Μέρκελ γίνεται πιο άμεσο, η στάση της πιο όρθια και σταθερή. Οι ενωμένες άκρες των δακτύλων στην πόζα της με το σήμα κατατεθέν «Merkel diamond» κάνουν την πρώτη τους εμφάνιση σε φωτογραφία του 1998.
Στην πρώτη συνέντευξή της το 1991, λέει ότι δεν είχε χρόνο να ψήσει ένα κέικ δαμάσκηνου ενώ ήταν ώριμα το φθινόπωρο του 1991. Η Koelbl της κάνει την ερώτηση κάθε χρόνο. Ακόμη και μετά από 16 χρόνια ως Καγκελάριος, η Μέρκελ κατάφερε αυτό που πολλοί στην εξουσία δεν κάνουν – να κρατήσει τα πόδια της γερά στο έδαφος.
Εξακολουθεί να επισκέπτεται το τοπικό σούπερ μάρκετ για να αγοράσει είδη μπακαλικής. Έχει ξεκαθαρίσει ότι μετά την παραίτησή της δεν ενδιαφέρεται να αναλάβει ξανά υψηλό αξίωμα, αλλά όλοι πιστεύουν ότι η Άνγκελα Μέρκελ δεν θα αντέξει να καθίσει στο σπίτι της για να ψήνει πίτες, όσο ωραία και ώριμα κι αν είναι τα δαμάσκηνα.
Το βιβλίο Angela Merkel: Portraits 1991-2021 της Herlinde Koelbl κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Taschen και μπορείτε να το αγοράσετε εδώ.
