'Ηταν η Τίνα Μοντότι
συνεργός των δολοφόνων της Γκε Πε Ου;
•
Δώδεκα μέρες μετά τον θάνατο της ιταλίδας φωτογράφου Τίνα Μοντότι, ένα ανυπόγραφο άρθρο δημοσιεύτηκε στο μεξικανικό περιοδικό Así (17.01.1942), θέτοντας επώδυνα ερωτήματα. Μία υποσημείωση στα Σημειωματάρια του ρώσου επαναστάτη και μέλος της Αριστερής Αντιπολίτευσης στον σταλινισμό Βίκτορ Σερζ αποκαλύπτει την ταυτότητα του αρθρογράφου, ενός άνθρώπου που ήξερε πολλά πρόσωπα και πράγματα εκ των έσω. Πρόκειται για τον Ισπανό Χουλιάν Γκόρκιν (Βαλένσια, 1901 -Παρίσι, 1987), δημοσιογράφο και μέλος του ΚΚΙ και του ΠΟΥΜ. Στο Μεξικό, όπου είχε καταφύγει από το 1940 ως το 1948, συνεργάστηκε στενά με τον Βίκτορ Σερζ.
•
ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ
Ποιός σκότωσε την παλιά ερωμένη του Χούλιο Αντόνιο Μέλα; Πέθανε απο φυσικά αίτια; Υπήρξε θύμα της Γκε Πε Ου; Πριν από μερικές μέρες, η Τίνα Μοντότι, επίσης γνωστή με το κάπως υπερβολικά κοινό όνομα Μαρία Ρουίθ, πέθανε κάτω από δραματικές και τουλάχιστον μυστηριώδεις συνθήκες. 'Αφησε την τελευταία της πνοή μέσα σ' ένα ταξί που την οδηγούσε, όπως το είχε ζητήσει η ίδια, στο νοσοκομείο. Καρδιακή κρίση. Δεν θέλω να αμφισβητήσω τα συμπεράσματα του γιατρού που έκανε την αυτοψία. Αθελά μου όμως, επαναφέρω στη μνήμη μου τον θάνατο, πριν από ένα μήνα περίπου -επίσης στην Αβάνα από καρδιακή κρίση- του Μάσλοφ, του πρώην ηγέτη των γερμανών κομμουνιστών, ενός από τους πιο ένθερμους αντιπάλους του σταλινισμού, τη στιγμή που μόλις είχε αποκτήσει μια βίζα για τις ΗΠΑ. Από καρδιακή επίσης προσβολή πέθανε, μία ώρα αφότου είχε εκφωνήσει έναν βίαιο λόγο που δεν άρεσε στον Στάλιν, ο περιβόητος Ντερζίνσκι, ιδρυτής της τρομερής Τσεκά η οποία αργότερα μετονομάστηκε σε Γκε Πε Ου. Η λίστα όλων αυτών, κομμουνιστών ή πρώην κομμουνιστών, που πέθαναν ξαφνικά, θύματα μιας τόσο φοβερής αρρώστιας, θα ήταν ατελείωτη. Θα περιοριστώ εδώ σε μια εκπληκτική διαπίστωση.
ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ ΓΥΡΩ ΑΠΟ ΕΝΑ ΠΤΩΜΑ
Το όνομα της Τίνας Μοντότι γίνεται έξαφνα διάσημο έπειτα από την δολοφονία του εραστή της, του κουβανού κομμουνιστή Χούλιο Αντόνιο Μέλο που διαπράχτηκε στο Μεξικό τη νύχτα της 10ης Ιανουαρίου του 1929. Η Τίνα βάδιζε πιασμένη από το μπράτσο του. Ο νεαρός κουβανός φοιτητής, που πυροβολήθηκε από αγνώστους, σωριάστηκε στα πόδια της Τίνας. Εκείνη, αντιθέτως, δεν έπαθε την παραμικρή γρατζουνιά. Υπήρξε συνένοχη της δολοφονίας; Πολύ μελάνι έχει χυθεί πάνω στο θέμα αυτό. Το μυστήριο δεν μπόρεσε ποτέ να διαλευκανθεί και ακολούθησε την Τίνα ως τον τάφο της. Γνωρίζουμε όμως σήμερα λίγο καλύτερα τις τρομερές μεθόδους που ήταν ικανή να χρησιμοποιήσει η Γκε Πε Ου. Μπορούμε εξάλλου να παρουσιάσουμε μερικές σχετικές συμπληρωματικές πληροφορίες. Καταφέραμε να τις συλλέξουμε από πρόσωπα που βρέθηκαν κοντά στις συνθήκες του δράματος και που δεν έχουν πια πολιτικούς λόγους για να τις αποκρύψουν.
Το έγκλημα αποδόθηκε στον Μασάδο, τον θλιβερό αυτόν κουβανό δικτάτορα που είχε στη συνειδησή του πολλά άλλα εγκλήματα. 'Οπως κάθε δικτάτορας, μπορούσε να στηρίζεται σε έναν μεγάλο αριθμό μπράβων που εκτελούσαν αυτόματα τις διαταγές του, όταν δεν τις προλάβαιναν κιόλας. Θυμάμαι πως είχα γράψει στο Παρίσι μερικά άρθρα σχετικά με κάποια από τα εγκληματά του. Μία ολόκληρη υπόγεια δράση εκτυλισσόταν στην Κούβα ενάντια στον δικτάτορα. Στην πρωτοπορεία βρίσκονταν κομμουνιστές, νέοι κυρίως, που επιδείκνυαν μεγάλο θάρρος και αυταπάρνηση. Η Μόσχα ήθελε να αναπτύξει ένα πλατύ αντιϊμπεριαλιστικό και κομμουνιστικό κίνημα στη Λατινική Αμερική και δεν ήταν φειδωλή σε οικονομικά μέσα. Ο ευρωπαικός κομμουνιστικός τύπος αναλάμβανε καθημερινά την προβολή του κινήματος αυτού με υπερβάλλον ζήλο. Το όνομα του Μασάδο ήταν αυτό που εμφανιζόταν πιο συχνά στα διάφορα επαναλαμβανόμενα αναθέματα εναντίον του: κάτι που εξόργιζε τον δικτάτορα. Αντί να χαλαρώνει τα τρομοκρατικά μέσα, τα ενέτεινε. 'Εβαζε να δολοφονούν πολλούς κομμουνιστές αγωνιστές, και μετά να τους πετούν στη θάλσσσα ως τροφή για τους καρχαρίες. Μια μέρα έγινε μια μακάβρια ανακάλυψη. Καθώς καθάριζαν έναν καρχαρία, βρήκαν στην κοιλιά του ένα χρυσό δαχτυλίδι με κάποια αρχικά. Χωρίς να υποψιάζεται τις επιπτώσεις, ο κουβανικός τύπος διατυμπάνισε την περίεργη είδηση. Το δαχτυλίδι, όπως αποδείχτηκε, ανήκε σ' έναν από τους κομμουνιστές αγωνιστές που οι μπράβοι του Μασάδο είχαν εξαφανίσει. Στην Κούβα μπόρεσαν να κουκουλώσουν το έγκλημα, έναν απλό κρίκο σε μια αλυσσίδα πολλών άλλων εγκλημάτων, αλλά δεν συνέβη το ίδιο και στο εξωτερικό. Το περίφημο δαχτυλίδι που είχε βρεθεί στην κοιλιά του καρχαρία προκάλεσε μία διεθνή καμπάνια που ξεσήκωσε και γέμισε αγανάκτηση όλους τους νοήμονες ανθρώπους. Οι λατινοαμερικάνοι φοιτητές που διέμεναν στο Παρίσι -γνώρισα πάρα πολλούς από δαύτους- έκαναν το δαχτυλίδι σημαία τους. Λένε πως ο ίδιος ο Μασάδο θορυβήθηκε από την απήχηση της καμπάνιας.
Ο Χούλιο Αντόνιο Μέλα ήταν μεταξύ των κουβανών φοιτητών που αγωνίζονταν κατά του Μασάδο. 'Ηταν φοιτητής και κομμουνιστής. Το ονομά του ήταν παντελώς άγνωστο στους κύκλους του διεθνούς κομμουνισμού. Ο Μασάδο τον φυλάκισε. Γιατί δεν του επεφύλαξε την ίδια μοίρα μαζί με τόσους άλλους? Αν ήταν ένας επικίνδυνος εχθρός, ένας ενοχλητικός φωνακλάς, γιατί τον απελευθέρωσε και τον εξόρισε στο Μεξικό, γιατί δεν έβαλε να τον δολοφονήσουν στην ίδια του τη χώρα? Θα ήταν ένα ακόμη έγκλημα που θα είχε προστεθεί στα άλλα, και θα είχε αποφύγει την διεθνή καμπάνια που ακολούθησε όταν η δολοφονία διαπράχτηκε στο Μεξικό. Και κυρίως, ο Χούλιο Αντόνιο Μέλα δεν θα γινόταν αυτό που έγινε αργότερα: ένας διάσημος μάρτυρας και μια σημαία.
Ο ΜΑΣΑΔΟ 'Η Η ΓΚΕ ΠΕ ΟΥ;
Για μένα, οι προηγούμενες ερωτήσεις δεν αποκλείουν με κανέναν τρόπο την ευθύνη του αδίστακτου κουβανού δικτάτορα. Είτε ήταν ο εμπνευστής της δολοφονίας του Χούλιο Αντόνιο Μέλα, είτε όχι, αυτό δεν μπορεί να ξεπλύνει την απεχθή μνήμη του. Απέναντι στην συνείδηση της χώρας του και του κόσμου όλου, δεν υπάρχει γι' αυτόν καμία εξιλέωση. Μετά από την επισήμανση αυτή, ας δούμε λίγο περισσότερο τις συμπληρωματικές πληροφορίες που δεν στερούνται ενδιαφέροντος.
Εξόριστος στο Μεξικό, ο Χούλιο Αντόνιο Μέλα αντιπροσώπευε τον κομμουνισμό μαζί με τον Σανδάλιο Χούνκο, έναν παλιό μαύρο ηγέτη των μεξικάνων κομμουνιστών, ο οποίος σήμερα βρίσκεται στο πλευρό του Γκράου Σαν Μαρτίν. Υπήρχε στις γραμμές του ρώσικου κομμουνισμού, όπως και στο εσωτερικό του σοβιετικού κράτους, μία έντονη διαμάχη ανάμεσα στον Στάλιν, γύρω από τον οποίον η επανάσταση μετατρεπόταν σε απολυταρχική δικτατορία, και την αντιπολίτευση. Ο Τρότσκι, ηττημένος στο εσωτερικό του μπολσεβίκικου κόμματος και στο σοβιετικό κράτος είχε εξοριστεί στην 'Αλμα 'Ατα πριν ξεκινήσει τη δραματική του περιπλάνηση στην Ευρώπη, που θα τον οδηγούσε στο τέλος στο Μεξικό. Η κρίση του ρωσικού κόμματος είχε βαθιές επιπτώσεις μέσα σε όλα τα τμήματα της Κομμουνιστικής Διεθνούς. 'Ολα βρέθηκαν διαιρημένα και παραδωμένα σε μια καθολική ηθική διάσπαση. Η πλειοψηφία θα επιλέξει αργότερα το στρατόπεδο του νικητή.
Διαφώνησε ο Μέλα τότε με την πολιτική του Στάλιν εκφράζοντας κάποια συμπάθεια για την αντιπολίτευση? Αυτό μου το διαβεβαίωσαν κάποιοι κομμουνιστές αγωνιστές οι οποίοι σήμερα εγκατέλειψαν την ενεργό πολιτική. Λόγω του πληθωρικού και αυθόρμητου χαρακτήρα του, ο Μέλα δεν έκρυβε τις απόψεις του. Σε μία σύσκεψη της εκτελεστικής επιτροπής του Κομμουνιστικού Κόμματος του Μεξικού, ο νεαρός κουβανός κομμουνιστής εξέφρασε την κριτική του, όπως λένε, δηλώνοντας πως σκόπευε να παραιτηθεί. 'Ενα σημαντικό πρόσωπο στις τάξεις του κομμουνιστικού κινήματος παρευρισκόταν στη σύσκεψη αυτή: ο Ιταλός Σομέντι-Βιντάλ που είχε υιοθετήσει το όνομα Κάρλος Χιμενέθ Κοντρέρας. 'Ηταν εδώ κι ένα χρόνο ο μόνιμος αντιπρόσωπος στο Μεξικό Της Κομμουνιστικής Διεθνούς. Σε μια γραφειοκρατικοποιημένη Διεθνή, οι αντιπρόσωποι αυτοί ήταν, και είναι ακόμη, τα πραγματικά αφεντικά των εθνικών τμημάτων. Διέθεταν οικονομικούς πόρους, βοήθεια κάθε είδους. Μπορούσαν να καθαιρούν ολόκληρες επιτροπές, να διώχνουν οποιδήποτε μέλος. Επίσης μπορούσαν να διατάζουν δολοφονίες... Φαίνεται πως ο Σορμέντι του είπε ψυχρά και σε έντονο τόνο εκείνη τη μέρα: "Ξέρεις καλά πως όταν κατέχει κάποιος μία θέση σαν τη δική σου, δεν μπορεί να παραιτείται από το Κόμμα. Φεύγεις απ' αυτό είτε διωγμένος, είτε νεκρός." Ο Μέλα επρόκειτο να δολοφονηθεί την επομένη. Σύμπτωση; Δεν αποκλείεται...
Δεν αποκλείεται, μόνο που στην Κομμουνιστική Διεθνή, καταστάσεις αυτού του τύπου επαναλήφθηκαν συχνά πυκνά. Θα αρκεστώ να αναφέρω δύο περιπτώσεις που τις χωρίζει ένα διάστημα επτά ετών. Πρόκειται για δύο σημαντικούς γερμανούς αγωνιστές. Η πρώτη αφορά τον Μαξ Χέλτζ. 'Εναν ρέμπελλο τύπο με αναρχίζουσες τάσεις που πέρασε μερικά χρόνια στη φυλακή επειδή πρωταγωνίστησε σε ένα εξεγερτικό κίνημα. Μία τεράστια καμπάνια οργανώθηκε για την υπερασπισή του, όμοια με εκείνη που έγινε και για τον Αντρέ Μαρτύ, τον ναύτη της Μαύρης Θάλασσας. Γνώρισα τον Μαχ Ηέλτζ στο Βερολίνο στις αρχές του 1929. Είχε γερή κράση, γερό κεφάλι και οι χειρονομίες του απέπνεναν ενέργεια. Ξεσήκωνε τις μάζες μόλις εμφανιζόταν πάνω σ' ένα βήμα. Η επιρροή του ήταν τεράστια ανάμεσα στους γερμανούς κομμουνιστές. Αλλά δεν είχε την κλίση ενός γραφειοκράτη. Δεν ήταν εύκολο να τον χειριστείς. Είχε πολύ ισχυρή προσωπικότητα για να αφήνει να τον ελέγχουν. Τον κάλεσαν στη Μόσχα. Πέθανε σε ατύχημα με κανό. Του επιφύλαξαν μια μεγαλειώδη κηδεία. Και ανά τακτά διαστήματα δόξαζαν τη μνήμη του. Το 1937, περίπου επτά χρόνια αργότερα, μαθεύτηκε από κάποιους πρώην πράκτορες της Γκε Πε Ου πως είχε δολοφονηθεί.
Η άλλη περίπτωση είναι αυτή του Χανς Μπάϊμλερ. Υπήρχαν στις Διεθνείς Ταξιαρχίες που πήγαν να πολεμήσουν στην Ισπανία, δίπλα στους τρομοκράτες της Γκε Πε Ου, τους ρώσους στρατιώτες και τους τυχοδιώκτες που δεν είχαν τίποτα να χάσουν, αρκετοί ιδεαλιστές και πάρα πολύ αξιόλογοι αγωνιστές. Οι άντρες αυτοί έρχονταν ηττημένοι από τις αντίστοιχες χώρες τους για να συνεχίσουν τον αγώνα, με ενθουσιασμό ωστόσο και πνεύμα θυσίας, ενάντια στον ολοκληρωτισμό και για την ελευθερία. Η απογοήτευσή τους έμελλε να είναι τεράστια βλέποντας πως υπηρετούσαν μία σκοτεινή επιχείρηση πολιτικής κερδοσκοπίας που μηχανεύτηκε ο Στάλιν. Πολλοί απ' αυτούς βρέθηκαν στη φυλακή. 'Αλλοι απλά εκτελέστηκαν. Ο Χανς Μπάϊμλερ αντιπροσώπευε μία απ' αυτές τις αυθεντικές αξίες του γερμανικού κομμουνισμού. Πέθανε στο μέτωπο της Μαδρίτης. Ο σταλινικός τύπος τον ύμνησε ως ήρωα του παγκόσμιου προλεταριάτου. 'Οταν βρεθήκαμε στο Παρίσι και μπορέσαμε να μιλήσουμε ελεύθερα, μάθαμε από διάφορους αυτόπτες μάρτυρες πως η σφαίρα που τον είχε σκοτώσει δεν προερχόταν από τον εχθρό: τον είχαν πυροβολήσει πισώπλατα. Σε άλλα μέτωπα, πολλές άλλες σφαίρες είχαν βρει στόχο μ' αυτόν τον τρόπο. Ο Μπάϊμλερ είχε κάνει δύο πολύ σοβαρά σφάλματα: δεν είχε κρύψει τις επιφυλάξεις του σχετικά με τις τερατώδεις δίκες της Μόσχας, ούτε τη δυσαρεσκειά του ως προς την πολιτική που ο σταλινισμός εφάρμοζε στην Ισπανία. Υπέγραψε έτσι την θανατική του καταδίκη.
Μπορούμε να αναφέρουμε άλλη μία σημαντική περίσταση. Αφού απολέστηκε η ελπίδα για μια άμεση παγκόσμια επανάσταση, η ιδέα ν' αποκτηθούν μάρτυρες προς όφελος της αγκιτάτσιας και της προπαγάνδας στους κύκλους της Κομμουνιστικής Διεθνούς κέρδισε γρήγορα έδαφος: "Χρειαζόμαστε έναν Λίμπκνεχτ σε κάθε σημαντική χώρα." Αυτή ήταν η οδηγία. Πολλές ήταν φυσικά οι χώρες όπου οι αντιδραστικές δυνάμεις είχαν αναλάβει να βρουν μάρτυρες. Στη Γαλλία, για παράδειγμα, χρειαζόταν ένας. Ανάμεσα στο 1925 και το 1926, ο Ζινόβιεφ έθεσε σοβαρά το ζήτημα. Ο κλήρος έπεσε μάλιστα στον Ζακ Ντοριό, τον πιο λαοφιλή ηγέτη μεταξύ των γάλλων κομμουνιστών. 'Οταν ο τελευταίος το μυρίστηκε, έσπευσε να αρνηθεί μία τέτοια τιμή. Μπορούμε να βεβαιώσουμε την ακόλουθη πραγματικότητα: όλοι οι μάρτυρες που εκμεταλλεύτηκε διεθνώς ο σταλινισμός δεν υπήρξαν όλοι θύματα της αντιδραστικής αστικής τάξης. Κάποιοι υπήρξαν τα ίδια του τα θύματα.
Η συνέχεια στο δεύτερο μέρος: 'Ηταν συνένοχη η Τίνα Μοντότι;
Μτφ. από τα γαλλλικά Σ.Σ.
σχόλια