Το Medphoto, το πρώτο μεσογειακό φεστιβάλ φωτογραφίας, μόλις ξεκίνησε στην πόλη του Ρεθύμνου, με κεντρικό θέμα την προσφυγική κρίση και τίτλο: «Σύνορα / Σταυροδρόμια». Το Lifo.gr μίλησε με τον Παύλο Φυσάκη, καλλιτεχνικό διευθυντή του Φεστιβάλ και ιδρυτικό μέλος του πολιτιστικού οργανισμού KOLEKTIV8 που συνδιοργανώνει το Medphoto με το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Κρήτης.
— Ποιο ήταν το έναυσμα για την οργάνωση του Μεσογειακού Φεστιβάλ Φωτογραφίας Medphoto και πόσο εύκολη -ή δύσκολη- ήταν η πραγματοποίησή του;
Το Mephoto είναι προϊόν ομαδικής δουλειάς, στην οποία συμμετέχουν περίπου 50 φωτογράφοι από την Ελλάδα κι από το εξωτερικό, ενώ διοργανώνεται από μια ομάδα φωτογράφων, γι’ αυτό και το ονομάζουμε «φεστιβάλ των φωτογράφων». Πιστεύουμε στη συλλογικότητα και με αυτούς τους όρους δουλέψαμε από την αρχή. Η ομάδα αυτή, κοντά στους θεωρητικούς που μας υποστηρίζουν, μια παρέα ανθρώπων με κοινά χαρακτηριστικά, θέλησε να εκφραστεί και να αρθρώσει λόγο για ό,τι συμβαίνει στον τόπο και την ευρύτερη περιοχή. Αυτή, λοιπόν, η συλλογική έκφραση μπόρεσε να βρει κοινό τόπο και με τη Μαρία Μαραγκού και το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στην Κρήτη, με το οποίο συνεργαστήκαμε. Και βέβαια, σε συνθήκες οικονομικής ασφυξίας μόνο εύκολο δεν ήταν να γίνει. Παρά την κρίση, όμως, οι τοπικοί παράγοντες και οι υπόλοιποι συνεργάτες και χορηγοί πίστεψαν σε αυτό και βοήθησαν, ο καθένας με τις δυνάμεις του, ενώ σημαντική για την υλοποίηση του όλου εγχειρήματος ήταν η υποστήριξη του ιδρύματος Βαρδινογιάννη.
Η λέξη Depression, η εντροπία, η καταστροφή, η αβεβαιότητα και η πτώχευση, είναι η κόκκινη γραμμή που ζούμε, αφήνοντας πίσω οριστικά ό,τι ξέραμε για την Ελλάδα.
— Ποιοι είναι οι στόχοι του Medphoto και γιατί επιλέξατε σαν θέμα του το ζήτημα της προσφυγικής κρίσης, όπως υποδηλώνει ο τίτλος του «Σύνορα / Σταυροδρόμια»;
Φιλοδοξούμε να φέρουμε στο κοινό την τέχνη της σύγχρονης φωτογραφίας ντοκουμέντου και όχι μόνο (lens-based arts). Το προσφυγικό είναι χωρίς αμφιβολία, στην πρώτη γραμμή της επικαιρότητας. Το Medphoto επιχειρεί να θέσει το ζήτημα, όχι με ηθικολογικά μηνύματα και μονοδιάστατες ή αισθησιακές εικόνες, όπως αυτές που έχουμε συνηθίσει στα δελτία ειδήσεων. «Φωτογραφίζει» ένα ολόκληρο δίκτυο σχέσεων και διαδρομών, που συνιστούν το πολύπλοκο ζήτημα των μετακινήσεων μέσα στην κρίση. Άλλωστε, η σημασία των γεωγραφικών ορίων δεν είναι έξω από εμάς. Μιλάμε πλέον για πολιτισμικά όρια και ζητήματα ταυτότητας, γι’ αυτό και τα 'σύνορα' προσλαμβάνουν και μια πιο συμβολική και πολιτική έννοια.
— Είστε από τα ιδρυτικά μέλη της KOLEKTIV8. Ποια είναι η δράση της;
Η KOLEKTIV8 γεννήθηκε στη κρίση. Ξεκινήσαμε πριν από περίπου πέντε χρόνια, μια ομάδα κυρίως φωτογράφων, με σκοπό να καταγράψουμε αυτό που συνέβαινε στον τόπο, σ’ ένα διαφορετικό «αρχείο της κρίσης». Το Depression era, όπως ονομάστηκε, παρουσιάστηκε στο Μπενάκη, αλλά και στο εξωτερικό, στην Beaux-arts στις Βρυξέλλες και άλλες ευρωπαϊκές χώρες, σε μια προσπάθεια να ακουστεί μια διαφορετική ανάγνωση της κρίσης, από ανθρώπους που τη βιώναμε και ακόμα τη βιώνουμε προσωπικά.
Η κολεκτίβα είναι κάτι παραπάνω από την καταγραφή του ελληνικού τραύματος. Είναι μια νέα πρόταση για έναν άλλο τρόπο συνεργατικής και συλλογικής έκφρασης, γι’ αυτό και δεν έχει κερδοσκοπικό χαρακτήρα, αλλά έχει υποστηριχτεί από σημαντικούς φορείς και ιδρύματα στην Ελλάδα και την Ευρώπη.
— Γιατί επιλέξατε την Κρήτη για να φιλοξενήσει το Φεστιβάλ και ποια ήταν η ανταπόκριση της τοπικής κοινωνίας;
Κοιτώντας τον χάρτη, βλέπεις την Κρήτη στο κέντρο της Μεσογείου. Συνιστά δηλαδή μία πύλη που ενώνει τις τρεις ηπείρους - Ευρώπη, Αφρική και Ασία - και αυτό από μόνο του τονίζει τη σημασία των γεωγραφικών και πολιτισμικών ορίων, που θέτει το φεστιβάλ. Από την άλλη, είναι ένας ζωντανός τόπος, χειμώνα – καλοκαίρι, με πολιτιστική ζωή και τουρισμό. Εκτός από τις συνεργασίες, βασικό χαρακτηριστικό του Μedphoto είναι η εμπλοκή της τοπικής κοινωνίας. Όλες οι εκθέσεις και τα δρώμενα απευθύνονται και στο ντόπιο κοινό κι επειδή το εγχείρημα είναι φεστιβαλικό, φιλοδοξούμε να το αγκαλιάσει όλη η Κρήτη και να καθιερωθεί ως θεσμός στο μέλλον.
— Στο Φεστιβάλ συμμετέχουν, εκτός από Έλληνες, και σημαντικοί ξένοι φωτογράφοι, όπως ο Γάλλος φωτογράφος και μέλος του φωτογραφικού πρακτορείου Magnum, Antoine D’ Agata, και το καλλιτεχνικό δίδυμο Adam Broomberg & Oliver Chanarin. Τι πιστεύετε ότι ήταν αυτό που τους ενεργοποίησε;
Παρά το γεγονός ότι είναι η πρώτη χρονιά, μας τιμούν καλλιτέχνες διεθνούς φήμης, που βλέπουν με ενδιαφέρον το φεστιβάλ και τη θεματική του. Το φεστιβάλ δεν εστιάζει μόνο στην ελληνική πραγματικότητα, αλλά μιλάει για ένα ζήτημα που απασχολεί όλη την Ευρώπη και το μέλλον της. Γι’ αυτό και οι εκθέσεις του Μedphoto δεν παρουσιάζονται μόνο στην Κρήτη, αλλά θα ταξιδέψουν αργότερα, σε διεθνή φεστιβάλ, στη Γαλλία και την Ιταλία. Οπότε, εκτός από τη θεματική, είναι σημαντικό και το στοιχείο της εξωστρέφειας και του διαλόγου με άλλα πλαίσια και διαφορετικούς ανθρώπους από τη διεθνή καλλιτεχνική κοινότητα.
— Τι πρόκειται να δει ο επισκέπτης και με ποιον τρόπο επιδιώκετε να τον κάνετε μέτοχο μιας εμπειρίας και όχι απλό θεατή;
Το φεστιβάλ εκτείνεται σε όλo το Ρέθυμνο και βγαίνει από τα στενά όρια ενός κτιρίου. Εκτός δηλαδή από το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Κρήτης, τα μνημεία – ορόσημα της πόλης, όπως η Φορτέτζα, το τζαμί Καρά Μουσά-Πασά και η παλιά Εμπορική τράπεζα, φιλοξενούν εκθέσεις του medphoto. Ακόμη και σε κεντρικά σημεία της Παλιάς Πόλης έχουμε ανοιχτή έκθεση φωτογραφιών, σε επιμέλεια της Marion Hislen (Festival Circulations), ενώ έχουμε προγραμματίσει καθ΄όλη τη διάρκεια του καλοκαιριού εργαστήρια κι εκδηλώσεις, προσκαλώντας τον κόσμο σε ανοιχτή συζήτηση με τους δημιουργούς. Υπάρχει επομένως μια νοερή πορεία που μπορεί ο θεατής να πάρει και να ακολουθήσει την μεγαλύτερη αφήγηση και προβληματική που θέτουν οι φωτογράφοι και όχι απλά όμορφες η δυνατές εικόνες που αποσκοπούν στην τέρψη ή εύκολη συγκίνηση του επισκέπτη.
— Θεωρείτε ότι η φωτογραφία μπορεί να επηρεάσει τη στάση της κοινωνίας -και κατ’ επέκταση και της εξουσίας- σε ένα ζήτημα όπως η προσφυγική κρίση;
Αυτό νομίζω επιδιώκει ή, τουλάχιστον θα έπρεπε να συμβαίνει, με κάθε πρόταση πολιτισμού, που ανοίγεται στο κοινό κι έρχεται σε διάλογο με την κοινωνία. Τα ζητήματα που τίθενται έχουν σαφώς ιδεολογικό χαρακτήρα κι επιχειρούν να χαρτογραφήσουν, όχι μόνο τον «ξένο» και το περιθώριο στο οποίο καταδικάζεται να ζει, αλλά και τη δική μας στάση απέναντί του, την ιδιοπροσωπία της Ευρώπης, ακόμη και την διερεύνηση της έννοιας της ταυτότητας και των συμβάσεων που την καθορίζουν μέσα σε ένα σύνθετο πλέγμα εξουσίας και συμφερόντων.
Μιλώντας για την Ελλάδα, αναπόφευκτα η προσφυγική κρίση συνδέεται με την οικονομική συνθήκη που περνά ο τόπος, αλλά και με το γενικότερο πολιτικό πρόβλημα που αντιμετωπίζει η Ευρώπη αυτή τη στιγμή. Αν το ελληνικό και ξένο κοινό το εισπράξει αυτό, αποτιμάται στα κέρδη του φεστιβάλ.
— Στο Φεστιβάλ, όπως λέτε, εντάσσεται και η ελληνική κρίση. Με ποιο σκεπτικό την συμπεριλάβατε και πώς αυτή αποτυπώνεται μέσα από τις φωτογραφίες της κολεκτίβας καλλιτεχνών Depression Era;
Το έργο της κολεκτίβας δεν είναι μουσειακό, είναι ζωντανό κι ανοιχτό σε αυτό που συμβαίνει γύρω μας. Δεν είναι ιστορικοί, αλλά καταγράφουν το ελληνικό αφήγημα των τελευταίων χρόνων, συνδεδεμένο με την στροφή της Ευρώπης. Η λέξη Depression, η εντροπία, η καταστροφή, η αβεβαιότητα και η πτώχευση, είναι η κόκκινη γραμμή που ζούμε, αφήνοντας πίσω οριστικά ό,τι ξέραμε για την Ελλάδα. Με αυτούς τους όρους, αυτό που συνέβη στον τόπο, είναι ένας πόλεμος με οικονομικούς όρους κι αυτό που μας ενώνει με τους πρόσφυγες είναι η κοινή μοίρα ν’ ανασυνταχθούμε μέσα από τα συντρίμμια μας.
— Στο πλαίσιο του Medphoto πρόκειται να απονεμηθεί το βραβείο MedphotoAward σε μια in-progress φωτογραφική δουλειά ντοκουμέντου. Υπήρξε ανταπόκριση και ποια είναι η γνώμη σας για το επίπεδο των συμμετοχών;
Οι περισσότεροι από εμάς προσπαθούμε να βιοποριζόμαστε από τη φωτογραφία και θέλαμε να αναγνωρίσουμε τη δυσκολία αυτή. Το βραβείο πρακτικά μπορεί να δώσει μια μικρή διέξοδο σε κάποιον με μια καλή ιδέα και όρεξη για δουλειά. Χαίρομαι που στα πλαίσια του Μedphoto, θεσπίστηκε το πρώτο βραβείο φωτογραφίας, δίνοντας την ευκαιρία και σε νέους ή άγνωστους φωτογράφους να δείξουν δουλειά τους σε μια δυνατή κριτική επιτροπή. Χάρη στη συνεργασία μας με τη διεθνή πλατφόρμα του Lens culture, είχαμε και πολλές ξένες συμμετοχές, κοντά στους δικούς μας.
— Τι να περιμένουμε στο μέλλον από το Medphoto Festival;
Καταρχήν, θέλουμε να το αγκαλιάσει η τοπική κοινωνία. Αν κατορθώσουμε κι εξασφαλίσουμε την οικονομική του βιωσιμότητα, φιλοδοξούμε το Medphoto να μπει στο χάρτη των καθιερωμένων φεστιβαλικών εκδηλώσεων και να αποτελέσει θεσμό στη φωτογραφία, με απήχηση στην Ελλάδα και το εξωτερικό, έτσι ώστε να έχει τη δυνατότητα να διερευνά σημαντικά κοινωνικά ζητήματα μέσα από τη σύγχρονη φωτογραφία ντοκουμέντου, που κατά τη γνώμη μας απελευθερώνει το βλέμμα και ενθαρρύνει την κριτική σκέψη.
Ιnfo:
Medphoto Festival
Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Κρήτης
Διάρκεια: 11 Ιουνίου – 30 Σεπτεμβρίου
Επιμελητές: Μαρία Μαραγκού, Πάσκουα Βοργιά, Παύλος Φυσάκης
Ομαδική έκθεση "Crossings", Κτίριο της πρώην Εμπορικής Τράπεζας (Παλιά Πόλη)
Επιμέλεια: Γιώργος Μουτάφης, Παύλος Φυσάκης
Διάρκεια: 9 Ιουνίου – 10 Ιουλίου
Συμμετέχοντες καλλιτέχνες: Loulou D'Aki, Alfredo D'Amato, Αχιλλέας Ζάβαλλης, Δημήτρης Μιχαλάκης, Γιώργος Μουτάφης, Σωκράτης Μπαλταγιάννης, Μυρτώ Παπαδοπούλου, Alessandro Penso, Giulio Piscitelli, Jerome Sessini, Άγγελος Τζωρτζίνης, Emilien Urbano
Έκθεση "Critical Archives II: Testimonies", Τζαμί Καρά Μουσά Πασά
Επιμέλεια: Μαρία Μαραγκού, Παύλος Φυσάκης
Διάρκεια: 9 Ιουνίου – 10 Ιουλίου
Καλλιτέχνες: Απόστολος Ζερδεβάς, Γιώργος Μουτάφης, Issa Touma
Ομαδική έκθεση: "Alien Territory", Δίδυμο Κτίριο στη Fortezza του Ρεθύμνου
Επιμέλεια: Γιώργος Πρίνος, Παύλος Φυσάκης
Διάρκεια: 10 Ιουνίου – 10 Ιουλίου
Συμμετέχοντες καλλιτέχνες: George Awde, Νικόλας Βεντουράκης, Γιώργος Γαβριλάκης, Όλγα Γκορτσά, Αντώνης Δαμολής, Κωσταντίνος Δουμπενίδης, Πέτρος Ευσταθιάδης, Αντώνης Θεοδωρίδης, Γιώργος Καραηλίας, Γιάννης Καρπουζής, Χαράλαμπος Κυδωνάκης, Μαρίλη Κωνσταντινοπούλου, Randa Mirza, Μαρίτα Παππά, Georges Salameh, Ορέστης Σεφέρογλου, Κοσμάς Σταθόπουλος, Eliza Tamo, Βαγγέλης Τάτσης, Serkan Taycan, Μαρίνος Τσαγκαράκης
Έκθεση "Critical Archives I: Ruins"
Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Κρήτης
Επιμέλεια: Μαρία Μαραγκού, Πάσκουα Βοργιά, Παύλος Φυσάκης
Διάρκεια : 11 Ιουνίου – 30 Σεπτεμβρίου
Καλλιτέχνες: Antoine D'Agata, Adam Broomberg & Oliver Chanarin, Davide Monteleone, Francesco Zizola, Hrair Sarkissian, Νίκος Μάρκου, Emilien Urbano, Depression Era (Λουκάς Βασιλικός, Πάσκουα Βοργιά, Γιάννης Θεοδωρόπουλος, Κώστας Καψιάνης, Δημήτρης Μιχαλάκης, Δημήτρης Ραπακούσης, Σπύρος Στάβερης, Ζωή Χατζηγιαννάκη)
Φωτογραφική Ομάδα Μονάδας Απεξάρτησης 18 Ανω
