Την παράσταση Ρέκβιεμ που ανεβαίνει στις 24 Φεβρουαρίου στο θέατρο Άττις ο δημιουργός Θεόδωρος Τερζόπουλος την αφιερώνει σε τρεις βασικούς και αγαπημένους συντελεστές του που έφυγαν τον τελευταίο χρόνο από τη ζωή: τη Σοφία Μιχοπούλου, την Ανέζα Παπαδοπούλου και τον Χαράλαμπο Τερζόπουλο.
Οι δυο γυναίκες, που τις ενσαρκώνουν η Σοφία Χιλλ και η Αγλαΐα Παππά, συναντιούνται ή, μάλλον, αιωρούνται σε έναν ρευστό χρόνο και σε έναν αχαρτογράφητο τόπο που μπορεί να είναι ο Άδης. Η μια γυναίκα υποδέχεται την άλλη, την προσκαλεί και την καθοδηγεί σε ένα επώδυνο, αλλά αναγκαίο ταξίδι μνήμης, όσο η δεύτερη αρνείται να αναγνωρίσει την τωρινή της κατάσταση και να ανακαλέσει τον εφιάλτη. Η κάθοδος στον Άδη καταλήγει σε μια κατάφαση: αλληλεγγύη και μνήμη για τα θύματα των γυναικοκτονιών.
— Χρειάζεται δίπλωμα ο καλλιτέχνης για να είναι καλλιτέχνης;
Αγλαΐα Παππά: Συγγνώμη, οι ζωγράφοι δεν είναι καλλιτέχνες; Γιατί να πρέπει να έχουν πάει στην Καλών Τεχνών; Οι μουσικοί δεν είναι καλλιτέχνες που πάνε στο Ωδείο; Με την ίδια λογική να τα καταργήσουμε όλα, και οποιοσδήποτε να μπορεί να είναι οτιδήποτε. Άλλωστε, δεν υπάρχει και καμιά ασφαλιστική δικλείδα που να λέει σε κάποιον, από τη στιγμή που έχει καταργηθεί η άδεια, ότι δεν μπορεί να γίνει ηθοποιός ‒ που είναι κι αυτό ένα θέμα.
Βεβαίως και χρειάζεται ένας καλλιτέχνης ένα δίπλωμα. Σαφώς χρειάζεται σπουδή και να μάθει από συστήματα μέχρι τεχνικές για να αρχίσει να παίρνει μια μυρωδιά. Φυσικά και μπορεί οποιοσδήποτε να το κάνει και χωρίς να σπουδάσει, όμως γιατί χρειάζεται το δίπλωμα ένας γιατρός, ένας φυσικός, ένας φιλόλογος, ένας μουσικός και να μην το χρειάζεται ένας ηθοποιός;
Σοφία Χιλλ: Πολλοί πηγαίνουν και κάνουν μαθήματα ζωγραφικής και σχεδίου, δεν σημαίνει ότι είναι ζωγράφοι, ή παίζουν σε ερασιτεχνικούς θιάσους, αλλά δεν είναι ηθοποιοί.
Α.Π.: Δεν μπορείς να διανοηθείς ότι ένας γιατρός θα σε χειρουργήσει χωρίς να έχει πτυχίο. Γιατί να διανοηθείς ότι ένας ηθοποιός θα πρέπει να παίξει και να βάλει στο στόμα του μεγάλους συγγραφείς και τεράστια κείμενα χωρίς να έχει μια μορφή εκπαίδευσης;
Ο κόσμος μιλάει πια και δεν είναι μόνο ότι μιλάει, πλέον υπάρχει και κάποιος που ακούει. Ξέρετε, κατά καιρούς μιλάμε, αλλά δεν στέκεται κανείς να μας ακούσει, δεν υπάρχει ούτε ένα αυτί.
— Πόσο σημαντικό ήταν αυτό που συνέβη; Μιλάω για την αντίδραση των ηθοποιών των σχολών σε μια εποχή που δεν αντιδρά κανείς για τίποτα.
Σ.Χ.: Είναι η πρώτη υγιής αντίδραση εδώ και πολύ καιρό. Είναι πολύ υγιές το ότι υπάρχει αυτή η αντίδραση, επιτέλους, μέσα σε μια μουδιασμένη κοινωνία.
Α.Π.: Το φαινόμενο δεν είναι μόνο εκπαιδευτικό. Αυτό που συμβαίνει έχει αρχίσει να παίρνει κοινωνικές διαστάσεις, μας επηρεάζει όλους σε έναν βαθμό, έχει σταματήσει πλέον να είναι στο στενό πλαίσιο μιας κατάληψης της Δραματικής Σχολής του Εθνικού Θεάτρου, όπως άρχισε.
Αν αναλογιστούμε και το τι έχει συμβεί τα προηγούμενα χρόνια, που έχουμε περάσει από μια μεγάλη οικονομική κρίση και μια πανδημία, το μόνο που μπορούμε να πούμε γι’ αυτήν τη συμπεριφορά είναι ότι είναι άκρως ενθαρρυντική. Ότι δεν βρισκόμαστε σε κώμα. Και ότι, εν πάση περιπτώσει, είναι και μια αφορμή να αφυπνιστούμε κατά κάποιον τρόπο, και για μας τους λίγο μεγαλύτερους να ξαναθυμηθούμε αυτό που έχουμε παντελώς ξεχάσει μέσα στη βολή του ο καθένας, στην καθημερινότητά του ή στον προσωπικό του αγώνα για επιβίωση, ότι υπάρχει και μια άλλη διάσταση δίπλα μας.
Σ.Χ.: Δεν είναι τυχαίο ότι αυτό ξεκίνησε από τους νέους, που είναι πάντα στο πιο υγιές κομμάτι της κοινωνίας, γιατί εμείς, κάνοντας πολλές υποχωρήσεις, αρχίζουμε και γινόμαστε παθητικοί. Αυτήν τη στιγμή μάς ξυπνάνε και μας τραβάνε προς τα εκεί.
— Το σύστημα μας εκπαιδεύει να μην αντιδράμε. Αν βλέπεις τηλεόραση, σου καλλιεργείται μια φοβία ότι δεν μπορείς να αντιδράσεις ή, ότι και να αντιδράσεις, είναι μάταιο.
Σ.Χ.: Η πιο επαναστατική κίνηση που θα έπρεπε να κάνουμε οι μεγαλύτεροι στην εποχή μας είναι να κλείσουμε τις τηλεοράσεις με τη μία. Αυτό το πράγμα έμεινε μόνο για να σε φοβίζει και σε ελέγχει.
Α.Π.: Αυτή η κατάσταση ήρθε για να μας θυμίσει ότι δεν είναι όλα μάταια και μοναχικά, δεν είναι ο καθένας μόνος του. Μας θύμισε το «μαζί», αυτό που είχαμε κι εμείς στα νιάτα μας, όπως και το γεγονός ότι δεν είναι ποτέ μάταιο να αγωνίζεσαι για κάτι. Κι αυτό μας το έφεραν τα παιδιά στο πιάτο, μας το έτριψαν στη μούρη. Εμείς, ως σώμα διδασκόντων στο Εθνικό Θέατρο, αλλάξαμε, μας άλλαξαν τα παιδιά μας.
— Πιστεύετε ότι θα έχει συνέχεια όλο αυτό που συμβαίνει;
Α.Π.: Γιατί δεν ζείτε τη στιγμή και πρέπει να βρείτε τι θα γίνει; Γιατί δεν ζούμε αυτό που συμβαίνει; Εμείς στο θέατρο αυτό έχουμε μάθει, να ζούμε τη στιγμή. Η στιγμή για μας είναι ένας κόσμος απίστευτος, κάθε στιγμή που είμαστε πάνω στη σκηνή. Θα δούμε τι θα φέρει, προς το παρόν ας ζήσουμε αυτό που συμβαίνει.
Σ.Χ.: Είναι κάτι που το συζητάγαμε χρόνια, δεν είναι τωρινό, γιατί το βλέπαμε αυτό στα παιδιά, ότι ποτέ δεν ήταν ευχαριστημένα, και ποτέ δεν μπήκαν στο μούδιασμα που μπήκαμε εμείς. Τη βλέπαμε εδώ και καιρό τη σπίθα και την αναταραχή και πιστεύαμε σε αυτά.
— Βλέπουμε έναν πολύ μεγάλο αριθμό φοιτητών σε δραματικές σχολές στους δρόμους. Γιατί θέλει τόσο πολύς κόσμος να ασχοληθεί με το θέατρο;
Α.Π.: Τι να σας πω; Το θέατρο είναι συνυφασμένο με τη φύση του ανθρώπου περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη τέχνη. Συμφιλιώνεσαι με τη θνητότητά σου μέσω του θεάτρου, συμβαίνει κάτι μαγικό. Θέλω η σκέψη μου να μείνει σε αυτό το επίπεδο και να μην εκπέσω σε σκέψεις ότι ναι, πιθανόν ένας ηθοποιός να μη χρειάζεται την ιδιαίτερη ειδίκευση που χρειάζεται ένας μουσικός. Η
Σοφία είναι στο Ωδείο, εγώ στο Εθνικό, δεν είναι και τόσο μεγάλα τα τμήματα. Βέβαια, αναμφισβήτητα υπάρχουν πάρα πολλές ιδιωτικές σχολές, αλλά σε ένα φιλελεύθερο καθεστώς δεν μπορεί κανείς να τις απαγορεύσει. Από τη στιγμή που υπάρχει ενδιαφέρον, υπάρχουν και αυτές οι σχολές. Το ότι έχουμε μεγάλο αριθμό αποφοίτων από τις σχολές υποκριτικής συγκριτικά με τον πληθυσμό της χώρας είναι αδιαμφισβήτητο.
— Το επίπεδο ανεβαίνει; Τι βλέπετε στα παιδιά που έρχονται.
Σ.Χ.: Ναι, ανεβαίνει. Το βλέπω αυτό, τα παιδιά είναι πολύ πιο υποψιασμένα, έχουν δουλέψει με το σώμα τους, με τη φωνή τους, έχουν κάνει χορό, έχουν κάνει κι άλλα πράγματα.
Α.Π.: Αυτό είναι δεδομένο. Επίσης, έχουν μουσικά και κινησιολογικά εφόδια, πολλά παιδιά έρχονται επίσης από το πανεπιστήμιο, παλιότερα, στα δικά μου τα χρόνια, ήμασταν ένα-δύο που είχαμε τελειώσει πανεπιστήμιο. Θα ήθελα να σταθώ όμως σε αυτήν τη γενιά, την οποία βλέπω με αυτά τα γεγονότα να ωριμάζει με ιλιγγιώδη ταχύτητα και να ενστερνίζεται τρόπους διαχείρισης πολύ συλλογικούς, κι αυτό είναι πολύ παρήγορο.
— Θα είναι, άραγε, και ένα κίνητρο να πάνε να ψηφίσουν αυτήν τη φορά;
Σ.Χ.: Πιστεύω ότι θα ανέβει το ποσοστό των νέων ανθρώπων που θα πάνε να ψηφίσουν και δεν θα είναι μόνο τα παιδιά από τις δραματικές.
Α.Π.: Το «μαζί» είναι πολύ σημαντικό. Και το συναρπαστικό είναι ότι αυτό το «μαζί» δεν έχει να κάνει ούτε με κομματική, ούτε με συντεχνιακή, ούτε με συνδικαλιστική ταυτότητα, κι αυτό έχουμε πάρα πολλά χρόνια να το ζήσουμε.
Σ.Χ.: Είναι αλήθεια, δεν υπάρχει χρώμα σε αυτό, είναι πολύ καθαρό, τουλάχιστον μέχρι στιγμής. Ξέρετε, στην αρχή κανένας δεν τα πήρε αυτά τα παιδιά στα σοβαρά και ήταν πολύ σημαντικό αυτό που έκαναν οι καθηγητές τους. Τα στήριξαν πολύ, τους έδειξαν ότι δεν τους βλέπουν μόνο ως πιτσιρίκια, ότι τους ακούνε σοβαρά.
Α.Π.: Εκείνη η φράση «δεν είμαστε πια ίδιοι, όπως είμαστε τώρα δεν μπορούμε να μπούμε στο μάθημα όπως ήμασταν πριν» σε έβαζε μπροστά στο πρόβλημα κατάφατσα και δεν είχες να τους πεις τίποτα. Ήταν ένα θέμα το οποίο χρόνιζε, δεν έπαιρνε κανείς την ευθύνη να το λύσει ‒ ε, κάποια στιγμή θα φτάναμε σε αυτό το σημείο. Δεν μπορεί όμως σε ένα βράδυ, στις 17 Δεκέμβρη, λίγο πριν απ’ τα Χριστούγεννα, να περνάει ένα Προεδρικό Διάταγμα χωρίς να έχουν καλέσει στοιχειωδώς κάποιους ανθρώπους για να συνομιλήσουν μαζί τους.
Σ.Χ.: Να πω και για τα παιδιά στο Ωδείο και στις ιδιωτικές σχολές ότι απέχουν απ’ το μάθημα γιατί όλη τους η ψυχή είναι στις καταλήψεις, δεν μπορούν να συγκεντρωθούν. Γιατί κάνουν δύο και τρεις δουλειές για να μπορούν να πληρώνουν τη σχολή, κάνουν θυσίες, έχουν δεσμευτεί στους γονείς και δεν γίνεται να χάσουν τη χρονιά. Ξαφνικά, όμως, μπαίνουν σε όλο αυτό με μεγάλες απώλειες.
Α.Π.: Οφείλω να πω για τα παιδιά του Εθνικού ότι ποτέ δεν διαχώρισαν τη θέση τους από των υπόλοιπων σπουδαστών, αντιθέτως σήκωσαν το βάρος για όλες τις σχολές, κι αυτό είναι προς τιμήν τους. Δεν θέλησαν καμία διάκριση και κάθε φορά που έστω και εν τη ρύμη του λόγου γινόταν μια αναφορά στην ιδιαιτερότητα που έχουν ως σπουδαστές του Εθνικού Θεάτρου το έκοβαν κατευθείαν. Γι’ αυτό και παρέσυραν με τέτοια ορμή και τους υπόλοιπους. Αυτό, επίσης, τους το οφείλουμε, γιατί έχουν κατηγορηθεί πολύ οι σπουδαστές του Εθνικού ότι δήθεν είναι σε μια προνομιούχα κατάσταση ‒ δεν είναι έτσι.
— Πόσες φορές έχετε συνεργαστεί;
Σ.Χ.: Σε αυτό και σε ένα ακόμη έργο, αλλά έχουμε την αίσθηση ότι έχουμε συνεργαστεί πιο πολύ. Το πρώτο έργο ήταν το 2010, αλλά ενδιάμεσα υπήρχαν και περιοδείες εκτός Ελλάδας, οπότε κατά εποχές ξανασυναντιόμαστε, ξανακάνουμε πρόβες, αλλά είναι σαν να έχουμε συνεργαστεί και σε άλλα έργα.
— Πείτε μου για το έργο. Είναι ρέκβιεμ για ανθρώπους ή για μια εποχή;
Α.Π.: Νομίζω ότι είναι για όλα. Για τους ανθρώπους, για τον εαυτό μας, πιθανόν για σας που θα το δείτε, είναι και για μια εποχή ολόκληρη, που υπάρχει μια συσσωρευμένη βία. Ίσως και πολλά από αυτά που συζητούσαμε προηγουμένως να έχουν να κάνουν με αυτό που μας το έφερε πολύ η πανδημία, η οποία μας ανάγκασε να δούμε κατάφατσα τους εαυτούς μας και να μην κρυβόμαστε πίσω από ένα συνεχές ημερήσιο τρεχαλητό.
Ήταν σαν να τράβηξε φρένο σ’ αυτή την ταχύτητα και να μας ανάγκασε να δούμε την πραγματικότητά μας, με ποιον ζεις, ποιος είναι αυτός που έχεις δίπλα σου κ.λπ. Και, δυστυχώς, αυτό το πράγμα έβγαλε πολλή βία. Ένα από τα θέματα που θίγει αυτή η παράσταση είναι κι αυτό της βίας και του μεγάλου αριθμού γυναικοκτονιών στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια.
Σ.Χ.: Υπάρχει βία που ασκείται στον αδύναμο, γενικώς. Οι κακοποιήσεις είναι σε έξαρση.
Α.Π.: Ακριβώς όπως το λες. Θα μου πεις, ενστερνίζεσαι την άποψη ότι η γυναίκα είναι πιο αδύναμη; Παραδοσιακά, έτσι μας αντιλαμβάνονται, να κρυβόμαστε;
— Είναι σε έξαρση ή μήπως είναι η ώρα να τα εντοπίσουμε; Παλιότερα ίσως να μην γίνονταν είδηση όλα αυτά, ίσως να μην έβγαινε η πληροφορία πέρα από τον στενό περίγυρο.
Α.Π.: Μιλάμε πια, κι αυτό είναι σημαντικό.
Σ.Χ.: Απ’ την άλλη, κι αυτά που ακούμε από την τηλεόραση και τις ειδήσεις είναι ένα δίκοπο μαχαίρι γιατί πολλές φορές η υπερβολική έκθεση στη βία μπορεί να σε εθίσει σε μια κατάσταση, ο τρόπος που τη χειρίζονται τα μέσα μπορεί να μας κάνει να τη συνηθίσουμε. Τρώμε και συγχρόνως ανοίγουμε τηλεόραση να δούμε τι γίνεται στον πόλεμο.
Α.Π.: Είναι εντυπωσιακό με τι ταχύτητα συνηθίζουμε. Και μετά τα ξεχνάμε.
— Μα ξεχάσαμε την καραντίνα, που είναι ακριβώς πίσω μας και μας φαίνεται πλέον σαν κάτι πολύ μακρινό.
Α.Π.: Έχετε πολύ δίκιο γιατί κάτι έλεγα χθες για την παράσταση, απ’ όταν ήμουν στην Ιταλία το 2019, λίγο πριν από την καραντίνα, και συνειδητοποίησα ότι η πρώτη ήταν το 2020, πριν από δύο χρόνια, μου φαίνεται απίστευτο. Και από την τελευταία καραντίνα είναι ακόμα λιγότερος ο χρόνος που έχει περάσει.
— Ίσως να είναι ένας μηχανισμός άμυνας το να ξεχνάς, που εφαρμόζουμε όλοι, από τα παιδιά που κακοποιούνται μέχρι τις γυναίκες που δέχονται κακοποιητική συμπεριφορά.
Α.Π.: Γι’ αυτό και είναι ανόητη η ερώτηση «γιατί τώρα;» Πόσο δόλο μπορεί να έχει; Ένας λογικός άνθρωπος αρθρώνει τη σκέψη του και το λέει, έρχεται μια στιγμή που αυτό θα του βγει, το ερώτημα-μπανανόφλουδα «γιατί τώρα;» κρύβει κάτι άλλο μέσα του. Ο κόσμος μιλάει πια και δεν είναι μόνο ότι μιλάει, πλέον υπάρχει και κάποιος που ακούει. Ξέρετε, κατά καιρούς μιλάμε, αλλά δεν στέκεται κανείς να μας ακούσει, δεν υπάρχει ούτε ένα αυτί. Γι’ αυτό είναι σημαντική η επιλογή που κάνει το κοινό να έρθει στο θέατρο και να μείνει επί μία-δύο ώρες σιωπηλό για να ακούσει κάτι.
Σ.Χ.: Είμαστε στην εποχή που ναι μεν κάποιος σε ακούει, αλλά και που οποιοσδήποτε εκμεταλλεύεται το οτιδήποτε για να κάνει είδηση, για να «γυρίσει» τα πράγματα, διαστρεβλώνοντας την αλήθεια και προς όφελός του.
Α.Π.: Μου θίγετε πολύ ευαίσθητη χορδή, διότι είδατε με τι απίστευτα αντανακλαστικά μερίδα του Τύπου έβγαλε τις εξαμηνιαίες συμβάσεις μας που γίνονταν βάσει ενός ετήσιου προγράμματος σπουδών, οι οποίες δεν είναι κρυφές, γιατί είναι στη Διαύγεια. Το πρώτο πράγμα που σκέφτεσαι, ρε φίλε, μετά από μια τέτοια κίνηση που κάναμε είναι αυτό;
Σ.Χ.: Πρέπει να είσαι πάρα πολύ προσεκτικός, επίσης, πώς διατυπώνεις δημόσιο λόγο, διότι σε περιμένουν όλοι στη γωνία.
— Το έργο έχει να κάνει και με απώλεια. Πόσο εύκολο είναι να διαχειριστούμε μια απώλεια;
Α.Π.: Δεν είναι εύκολο. Έχει στάδια, θέλει χρόνο. Ο χρόνος είναι πολύ σημαντικός και σε αυτό το θέατρο είναι πολύ ιδιαίτερη συνθήκη η διαχείρισή του.
Σ.Χ.: Η οδηγία του σκηνοθέτη, του Θεόδωρου Τερζόπουλου, ήταν «μην προσπαθείτε να γεμίσετε τον χρόνο», που συνήθως αυτό προσπαθούμε να κάνουμε. «Αφήστε τον να ανοίξει», δείτε τον σαν το αρνητικό σε μια φωτογραφία. Και για τα κείμενα σκεφτήκαμε «τι να πρωτοπείς γι’ αυτό το θέμα, ακούμε τόσα πράγματα» και είπαμε «θα σιωπήσουμε».
Α.Π.: Όταν θέλεις να ασχοληθείς με ένα επίκαιρο θέμα, πρέπει με κάποιον τρόπο να το δουλέψεις με καλλιτεχνικούς όρους για να γίνει έργο τέχνης. Αλλιώς καλύτερα να το περιγράψει κάποιος ως ντοκιμαντέρ, ως μαρτυρία. Και ένας από τους βασικότερους τρόπους, ειδικά γι’ αυτό το θέατρο, είναι ο χρόνος.
Σ.Χ.: Το άνοιγμα του χρόνου και η έλλειψη των κειμένων, όλο αυτό το οποίο βάζει αυτόν που μετέχει, τον θεατή, σε μια διαδικασία να κάνει τις δικές του σκέψεις, να αναλογιστεί, να σκεφτεί, να στοχαστεί πάνω στα ζητήματα αυτά.
Α.Π.: Δεν του «φοράς» κάτι, του δίνεις απλώς το ερέθισμα για να κάνει τη δική του σκέψη και αυτό είναι το πιο ενδιαφέρον.
Σ.Χ.: Του δίνεις το ερέθισμα και τον χρόνο, γιατί πλέον ούτε η σκέψη μας δεν έχει χρόνο να είναι ελεύθερη και να στραφεί εκεί που θέλει μες στη μέρα. Είναι τόσο γεμάτη η μέρα μας και τόση η πληροφορία από παντού, που δεν αφήνει χώρο στη φαντασία μας. Και να θέλεις, δεν προλαβαίνεις.
— Είναι και θέμα μνήμης. Πόσο σημαντική είναι η μνήμη;
Σ.Χ.: Πόσο σημαντική και πόσο επικίνδυνη σε αυτή την εποχή της λήθης που διανύουμε.
Α.Π.: Τι λέγαμε πριν από λίγο; Ξαναθυμηθήκαμε, δεν θυμηθήκαμε απλώς, που σημαίνει ότι διαρκώς ξεχνάμε και νομίζω ότι όσο πιο κοντή μνήμη έχει κάποιος, τόσο στερείται πλούτου συναισθηματικού.
Σ.Χ.: Πολλοί είπαν διάφορα αυτές τις μέρες για την υπερευαισθησία των παιδιών και τα δάκρυά τους, αλλά, αν θυμηθούμε το σώμα, τη φύση μας, τι είμαστε, αυτό που έχουμε ξεχάσει και είμαστε μόνο λογική και σκέψεις, ναι, μπορούν να βρουν δίοδο και τα δάκρυα. Είναι πολύ εύκολο να είσαι απ’ έξω και να κρίνεις, να μιλάς για υπερσυναισθηματισμό.
Α.Π.: Άμα δεν έχεις μνήμη, στεγνώνεις.
— Γιατί, γενικά, θυμόμαστε μόνο τα άσχημα;
Α.Π.: Εγώ θυμάμαι και τα καλά. Επειδή έχω περάσει μια πολύ οριακή κατάσταση, έχω μάθει να είμαι ευχαριστημένη με αυτό που έχω. Δεν θυμάμαι μόνο τα κακά. Είμαι πολύ ευχαριστημένη που περπατάω, και έχω περισσότερες καλές ειδήσεις το τελευταίο διάστημα απ’ ό,τι κακές, όλα αυτά που συμβαίνουν γύρω μας μόνο καλά είναι. Τι να σας πω, για το βλέμμα των παιδιών όταν πηγαίνω στη σχολή και τα βλέπω;
Ξέρετε, η πίεση αυτών των ημερών είναι τεράστια, εσείς μπορεί να τα βλέπετε ως γεγονότα, αλλά για κείνα τα παιδιά, που τα ζούνε, η πίεση είναι μεγάλη. Το κόστος που αναλαμβάνουν είναι μεγάλο, η πίεση που έχουμε εμείς να πάρουμε κάποιες αποφάσεις είναι επίσης μεγάλη. Παίζουμε με τις τύχες νέων ανθρώπων, αποφασίζουμε σχετικά με τη ζωή τους, δεν είναι απλό. Κανείς δεν ξέρει ποια θα είναι η στιγμή που αυτή η πίεση, αυτή η αίσθηση ευθύνης θα κάνει κι αυτόν και το σώμα του να ανοίξουν. Μπορεί να είναι η στιγμή της πρόβας, μπορεί και η στιγμή που ακούς κάτι καλό.
Σ.Χ.: Η δουλειά του ηθοποιού είναι να είναι πάντα ανοιχτός και ψυχικά αλλά και με όλες του τις αισθήσεις, κι αυτό είναι πάρα πολύ δύσκολο, παρότι απ’ έξω φαίνεται ότι ο καθένας μπορεί την κάνει. Γι’ αυτό και παλιά συγκαταλεγόταν στα βαρέα και ανθυγιεινά επαγγέλματα, το έχουμε ξεχάσει αυτό. Συνεχίζει ο ηθοποιός να κάνει ακριβώς το ίδιο πράγμα, είμαστε εκτεθειμένοι σε πολύ μεγάλες πιέσεις που δεν φαίνονται.
Α.Π.: Κι όσο για τα δάκρυα, θα χρησιμοποιήσω μια φράση του Θεόδωρου Τερζόπουλου, ότι «σε αυτή την εποχή τα δάκρυα μπορεί να είναι και η πιο επαναστατική πράξη».
Σ.Χ.: Ο ηθοποιός είναι πάντα με τον ηττημένο. Είναι ο ηττημένος ο ηθοποιός, δεν είναι ο νικητής. Είναι δύσκολο να παραμένεις ηττημένος και να προσφέρεσαι ως τέτοιος, γιατί διαφορετικά δεν μπορείς να ανέβεις στη σκηνή ως νικητής. Πρέπει να είσαι ο ευαίσθητος, με τις πληγές ανοιχτές, να φαίνονται. Να αιμορραγούν διαρκώς για να μην τις ξεχνάς, να είσαι πάντα εκεί, είναι πολύ σοβαρή απόφαση και δύσκολη.
Α.Π.: Όλο αυτό θα πάρει τη μορφή της χιονοστιβάδας, γιατί μπορεί να λένε ότι αφορά τα εργασιακά, αλλά υπάρχει και ένας συμβολισμός σε όλο αυτό. Πλέον αφορά την οντότητά μας, αυτό που είμαστε. Είναι και θέμα τιμής, δεν μπορείς να απαξιώνεις τον καλλιτεχνικό κόσμο με τέτοιον τρόπο, ο πολιτισμός κάθε χώρας είναι η ταυτότητά της.
Σ.Χ.: Όταν απαξιώνεις κάποιον είναι σαν να υπάρχει δόλος, θέλεις να τον καπακώσεις, να τον φιμώσεις.
Α.Π.: Ούτε είναι λογικό να ρωτάς γιατί χρειαζόμαστε διπλώματα αφού περνάμε από οντισιόν, τι είναι αυτά τα πράγματα;
Σ.Χ.: Γιατί, ποιος δεν περνάει από οντισιόν για να βρει μια δουλειά; Αυτά είναι πρόχειρα πράγματα, που λέγονται χωρίς σκέψη.
Α.Π.: Με στενοχωρεί το γεγονός ότι επί της ουσίας ο πολιτισμός είναι που αντιμετωπίζεται με τέτοιους όρους, το πώς τοποθετείται η πολιτεία απέναντι στον πολιτισμό, για να μην αναφέρουμε το θέμα της παιδείας γενικότερα σε αυτήν τη χώρα, που είναι μια άλλη μεγάλη πληγή. Πριμοδοτείται η ιδιωτικοποίηση, αυτό θα το δούμε να γίνεται άμεσα, υπάρχει πλάνο. Αλλά ας σταθούμε σε αυτό που γίνεται αυτήν τη στιγμή…
Δείτε εδώ πληροφορίες για την παράσταση «Ρέκβιεμ» που ανεβαίνει στο θέατρο Άττις
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.
