Η εξουσία, τα ήθη της, η διαχείρισή της, ο ανταγωνισμός μεταξύ των διαφορετικών της πόλων και οι επιπτώσεις τους στους εξουσιαζόμενους είναι το κεντρικό θέμα της παράστασης Alarme του Θόδωρου Τερζόπουλου που είχε γνωρίσει μεγάλη επιτυχία όταν πρωτοανέβηκε το 2012. Δέκα χρόνια μετά και ενώ μεσολάβησαν ραγδαίες αλλαγές τόσο στο εγχώριο και στο διεθνές κοινωνικοπολιτικό σκηνικό όσο και στους ίδιους τους συντελεστές της παράστασης, όπως άλλωστε λίγο-πολύ συνέβη στον καθένα μας, το Alarme επιστρέφει θέτοντας ξανά μια σειρά από ερωτήματα και προβληματισμούς που μοιάζουν πιο επίκαιροι από ποτέ: τη βαθιά οικονομική κρίση που μας ταλάνιζε τότε και που ποτέ δεν ξεπεράσαμε ουσιαστικά ακολούθησε η υγειονομική και σε αυτές ήρθε να προστεθεί μια σοβαρή πολεμική σύρραξη στη «γειτονιά» μας, με απρόβλεπτη ακόμα εξέλιξη και συνέπειες – η κανονισμένη συνάντησή μας με την Αγλαΐα Παππά έγινε μάλιστα ανήμερα της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, με το μακελειό και τη σύγκρουση εξουσιών που προκαλεί σε παγκόσμιο επίπεδο να καθιστά το έργο δραματικά επίκαιρο.
Σε μια ατμόσφαιρα κάπως αμήχανη αρχικά λόγω των εξελίξεων, που όμως ζέσταναν και λάμπρυναν ο λόγος και η παρουσία της μιλήσαμε για την παράσταση, το «χτίσιμο», τις αναφορές και τις συνδηλώσεις της, για τη φύση, τα πολλά πρόσωπα της εξουσίας, την κατάχρησή της αλλά και την ανάγκη αντίστασης σε αυτή, για έρωτες και ερωτισμούς κρυφούς και φανερούς, για το «κράτος» του φόβου και της ενοχής που φενακίζει ανθρώπους και κοινωνίες. Για τον ρόλο και την ευθύνη του θεάτρου απέναντι στο ιστορικό γίγνεσθαι, για την ανάγκη οι ίδιοι οι καλλιτέχνες να υπερβαίνουν τον ναρκισσισμό τους, μαθαίνοντας να «ανθίζουν» ο ένας μέσα από τον άλλον έτσι όπως κάνουν οι φίλοι οι καρδιακοί και οι πολύ ερωτευμένοι, για τον δικό της προσωπικό αγώνα μέσα σε όλα αυτά να αποκαταστήσει πλήρως την υγεία της, για τη μεγάλη προσδοκία της «να μπορέσω να ξυπνήσω ένα πρωί και να πω, “ουφ”!».
Χρειάζεται συνεχής και επίμονος αγώνας ώστε να ξεπεράσουμε αυτόν τον φόβο και τα ενοχικά σύνδρομα που τον συνοδεύουν, χρειάζεται επίσης μια άλλη παιδεία που να δημιουργεί ενεργούς και υπεύθυνους πολίτες.
— Δέκα χρόνια μετά το πρώτο ανέβασμα του «Alarme», έχει αλλάξει κάτι σε αυτή την παράσταση;
Όχι. Η παράσταση είναι η αυτή, οι βασικοί της άξονες παραμένουν αναλλοίωτοι, είναι δε εντυπωσιακό το πόσο επίκαιρη αλλά και ανατρεπτική παραμένει. Αν κάτι άλλαξε, είμαστε εμείς οι ίδιοι, οι συντελεστές της αλλά και οι θεατές, κι αυτό είναι βέβαια απόλυτα φυσιολογικό και αναμενόμενο, θα έπρεπε να ανησυχήσουμε αν δεν ήταν! Από το ’12 μέχρι σήμερα συνέβησαν κοσμογονικά πράματα, άλλαξε πλήρως η ζωή μας. Προσωπικά, πέρασα σκληρές δοκιμασίες, έζησα εμπειρίες πρωτόγνωρες, θετικές και αρνητικές. Έπειτα, μια δεκαετία για τις δικές μας ειδικά τις ηλικίες είναι ένα τεράστιο διάστημα, συμβαίνουν γεγονότα που ακριβώς επειδή δεν είμαστε πια στην πρώτη νεότητα μάς σημαδεύουν διαφορετικά.
— Σας ταλαιπωρεί ακόμη εκείνο το ατύχημα;
Η αποκατάσταση είναι ένας διαρκής αγώνας. Το σημαντικό είναι όμως ότι μπορώ να στέκομαι στα δυο μου πόδια, να ζω αξιοπρεπώς, να μπορώ να εργάζομαι, να κυκλοφορώ, να ανεβαίνω τρία σκαλιά και να πίνω τώρα έναν καφέ μαζί σας εδώ. Αυτή είναι μια πραγματικά μεγάλη ευτυχία και δεν μπορώ να μην είμαι ευγνώμων, γιατί υπάρχουν άνθρωποι που πέρασαν μια αντίστοιχη δοκιμασία και βρίσκονται σε χειρότερη κατάσταση, άνθρωποι που έχουν επιδείξει, εντούτοις, πολύ μεγαλύτερη ψυχική δύναμη από εμένα.
— Το έργο έχει άξονα τη σύγκρουση δύο βασιλισσών, της Ελισάβετ και της Μαρίας Στιούαρτ.
Αυτή είναι μόνο η αφορμή. Κεντρικό θέμα είναι η εξουσία και η διαχείρισή της, μια εξουσία που μπορεί να έχει οποιαδήποτε μορφή. Όλο αυτό βγαίνει μέσα από τη σύγκρουση δύο ισχυρών προσωπικοτήτων με όρους θεατρικούς αλλά και μουσικούς, θα έλεγα – και η παράσταση και ο λόγος μας σε αυτή είναι δουλεμένα με μουσικούς όρους, όπως συμβαίνει στις περισσότερες δουλειές του Θόδωρου Τερζόπουλου.
— Υπάρχει και κάποιος λανθάνων ερωτισμός στη σύγκρουση αυτή, όπως διαβάζω;
Δεν υπάρχει ανθρώπινη σχέση οποιασδήποτε μορφής που να μην εμπεριέχει μια ερωτική διάσταση, φανερή ή λανθάνουσα, είτε αυτή η σχέση είναι φιλική, είτε ανταγωνιστική, είτε σχέση εξουσιαστή-εξουσιαζόμενου. Ειδικά η σχέση αρσενικού-θηλυκού, την κατεξοχήν συγκρουσιακή, απ’ όπου αντλεί και τα περισσότερα υλικά του το θέατρο, αλλά και ανεξάρτητα από φύλα ή σεξουαλικότητες. Και η ερωτική αυτή διάσταση άλλοτε ανθίζει, άλλοτε είναι υποτονική, άλλοτε δημιουργεί προβλήματα, άλλοτε πάλι τα λύνει.
— Θα λυθεί λέτε ποτέ αυτή η σύγκρουση;
Νομίζω πως όχι, ακόμα και στις καλύτερες κοινωνίες που μπορούμε να φανταστούμε, ακόμα και σε κοινωνίες μητριαρχικές – υπήρξαν άλλωστε και τέτοιες. Δεν νομίζω ότι χρειάζεται να λυθεί κιόλας εντελώς, άσχετα με τι ότι οι όροι της οφείλουν να αλλάξουν.
— Έχει σημασία ότι οι δύο ανταγωνιστικοί πόλοι εξουσίας στο έργο αυτό είναι γυναίκες;
Ναι και όχι, γι’ αυτό μίλησα για προσωπικότητες, χωρίς να σταθώ στο φύλο τους. Στην πολιτική, στην επιστήμη, στις τέχνες αλλά και στις ζωές μας έχουν υπάρξει όχι μόνο πολύ ισχυροί άντρες αλλά και πολύ ισχυρές γυναίκες. Εκτός από εμένα και τη Σοφία Χιλλ, άλλωστε, υπάρχει και ένα τρίτο, ανδρικό πρόσωπο επί σκηνής, ο Τάσος Δήμας, ο οποίος αντιπροσωπεύει, γενικώς ειπείν, έναν άλλο πόλο εξουσίας, τον λαό, ο οποίος υφίσταται τα αποτελέσματα αυτής της αντιπαράθεσης. Μια αντιπαράθεση που ο «λαός» παρακολουθεί από απόσταση, καταλαβαίνοντας ακριβώς τι συμβαίνει, ενώ οι δύο βασίλισσες είναι εγκλωβισμένες στο δικό τους παιχνίδι εξουσίας.
— Λέγεται συχνά ότι το αντίτιμο για να αποκτήσει εξουσία μια γυναίκα σε μια πατριαρχική κοινωνία είναι να γίνει αρκετά «άνδρας».
Είναι αλήθεια ότι μεγαλώνουμε σε μια συνθήκη ότι η εξουσία παίζεται στο πατριαρχικό πλαίσιο. Από κει και πέρα όμως είναι θέμα κουλτούρας και προσωπικής επιλογής του καθενός που θα βρεθεί σε θέση ισχύος το πώς θα πορευτεί, είτε είναι άνδρας είτε γυναίκα. Δεν υπάρχουν προκαθορισμένοι δρόμοι ή συμπεριφορές και εκεί είναι που χρειάζεται μια αντίσταση. Το να παρασυρθείς και να μπεις σε ένα πράγμα που σου επιβάλλεται από παντού είναι ο εύκολος δρόμος, ο δύσκολος είναι το να το αμφισβητήσεις και να σταθείς απέναντι.
— Μιλώντας για σύγκρουση εξουσιών, έχουμε ήδη σε εξέλιξη έναν ακόμα πόλεμο εδώ στη «γειτονιά» μας, που απειλεί να πάρει εφιαλτικές διαστάσεις.
Ακριβώς. Και είναι πολύ λυπηρό αλλά και σοκαριστικό το ότι συμβαίνει στην Ευρώπη ένας πόλεμος με τέτοιους όρους το 2022. Όχι βέβαια ότι σταμάτησαν ποτέ οι πόλεμοι στον πλανήτη, απλώς αυτός τυχαίνει να εκτυλίσσεται δίπλα μας. Θα μου πεις, δεν το περίμενες; Ομολογώ πως όχι. Πίστευα ότι κάποιος, έστω την τελευταία στιγμή, θα είχε την ψυχραιμία να πει «ως εδώ, ας μη φτάσουμε στο χειρότερο». Δεν έχω ιδέα πώς θα εξελιχθεί όλο αυτό, πρέπει εντούτοις να είμαστε έτοιμοι για όλα, γιατί οπωσδήποτε θα μας επηρεάσει, σε πολλά επίπεδα.
— Αλήθεια, πώς μπορεί να λειτουργήσει το θέατρο σε συνθήκες πολεμικές, τι μπορεί να προσφέρει;
Αυτή είναι μια ερώτηση που επαναλαμβάνω διαρκώς στον εαυτό μου. Ήδη από τη νεότητά μου η αντίληψή μου για το θέατρο είναι ότι πρέπει να έχει απόλυτη σχέση με τις κοινωνικές συνθήκες που επικρατούν στον χώρο και την κοινωνία όπου παρουσιάζεται. Αυτό, βεβαίως, προϋποθέτει ηθοποιούς και σκηνοθέτες με βαθιά παιδεία, και δεν εννοώ την ακαδημαϊκή αλλά κυρίως την πολιτισμική. Οι άνθρωποι αυτοί έχουν συνήθως πολύ σαφή κοινωνική και πολιτική θέση, η οποία καθορίζει και το έργο τους. Ένας κατεξοχήν τέτοιος σκηνοθέτης είναι ο Τερζόπουλος και είναι δώρο για έναν ηθοποιό να συνεργάζεται μαζί του, γιατί η άποψή του για την τέχνη, την αισθητική αλλά και την αντίσταση είναι ολιστική και αφορά τον κόσμο. Κάτω από τέτοιες συνθήκες, ναι, όταν το θέατρο επιτελεί τον κατεξοχήν εκπαιδευτικό και διαλεκτικό του ρόλο έχει να προσφέρει. Γι’ αυτό και έχω μεγάλη έννοια για τους ανθρώπους που έρχονται να μας δουν, για τον χρόνο και την προσοχή που μας αφιερώνουν, για τις προσδοκίες που έχουν από μια παράσταση.
— Το ελληνικό θέατρο φαινόταν να είναι πολύ στα πάνω του προτού ξεσπάσει η πανδημία.
Ισχύει, παρότι η ποσότητα δεν συμβάδιζε πάντοτε με την ποιότητα. Και ήταν δυστυχώς και από τους χώρους που υπέστησαν περισσότερο τις συνέπειες της πανδημίας, όπως συνέβη με όλο τον καλλιτεχνικό χώρο. Αλλά σκεπτόμενη την άνθιση που ακολούθησε την οικονομική κρίση, λέω, ε και; Τι κάναμε πραγματικά για την κρίση εμείς οι καλλιτέχνες των παραστατικών ειδικά τεχνών τόσα χρόνια; Πρόκειται για ένα ερώτημα που με έχει απασχολήσει ιδιαίτερα. Δεν ξέρω τι μπορεί να έκανε καθένας σε προσωπικό επίπεδο, όμως η προσωπική στάση και ζωή του καθενός αργά ή γρήγορα αντικατοπτρίζεται και στη δουλειά του.
— Θα μπορούσε να ειπωθεί αυτό και για εκείνους τους γνωστούς ηθοποιούς και σκηνοθέτες που οδηγήθηκαν στη Δικαιοσύνη μετά τις καταγγελίες για σεξουαλικές παρενοχλήσεις και βιασμούς; Ήταν, άραγε, άγνωστα αυτά στον χώρο τόσο καιρό;
Ναι, κατά κάποιον τρόπο θα μπορούσε. Όσο για το δεύτερο ερώτημα, μπορεί εγώ να μην αντιμετώπισα τέτοιες καταστάσεις, δεν ζούσα όμως μέσα σε μια γυάλα, ούτε ήμουν στον κόσμο μου. Δεν έπεσα, λοιπόν, από τα σύννεφα με αυτές τις αποκαλύψεις, παρότι με εξέπληξαν πράγματι ο βαθμός και η έκταση που είχαν πάρει αυτά τα φαινόμενα. Πολύ μεγάλη σημασία έχει όμως και η επόμενη φάση στην οποία θα βρεθεί η ελληνική κοινωνία. Μια κοινωνία εξαιρετικά συντηρητική που μας ανατρέφει με τον φόβο, συνώνυμο του οποίου είναι η ενοχή. Όταν μεγαλώνουμε μέσα στο «μη», αν τολμήσουμε να παραβιάσουμε τις νόρμες, γεμίζουμε ενοχές και η ενοχή σε κρατά σιωπηλό και φοβισμένο. Οπότε επόμενο είναι να συμβαίνουν αυτά και ακόμα χειρότερα, και όχι μόνο στον θεατρικό χώρο, ας μην το περιορίζουμε εκεί. Η στιγμή που τέτοια αποστήματα ανοίγουν και σπάνε είναι, νομίζω, μια λύτρωση για την κοινωνία, η οποία βέβαια δεν είναι κάτι απρόσωπο, η κοινωνία είμαστε όλοι εμείς. Ένα πετραδάκι εσείς, ένα εγώ, ένα ο άλλος παρακάτω, κάτι αλλάζει. Το ζητούμενο είναι να πάρουμε ό,τι κερδήθηκε από αυτή την υπόθεση και να το κάνουμε πυξίδα, να κατανοήσουμε ότι πρέπει, ότι οφείλουμε να μιλάμε. Να κατανοήσουμε ταυτόχρονα το γιατί, πότε και πόσο μιλάμε αλλά και το γιατί σωπαίνουμε όταν το πράττουμε. Ωστόσο, όταν μπαίνουν μπροστά θέματα προσωπικής αξιοπρέπειας, σεβασμού και κάθε είδους κατάχρησης, και μάλιστα κατάχρησης στη διαχείριση μιας εξουσίας –και επανερχόμαστε εδώ στο έργο και το παιχνίδι εξουσίας που παίζεται εκεί‒, τότε όχι μόνο επιβάλλεται να μιλάμε άφοβα αλλά και με όρους που πονάνε.
— Πόσο εύκολο είναι «να σπάσουμε τον τρόμο»;
Καθόλου, ας μη γελιόμαστε. Όλοι φοβόμαστε στις δύσκολες συνθήκες που ζούμε, μη βρεθούμε ξαφνικά ξεκρέμαστοι, χωρίς δουλειά, απομονωμένοι, στιγματισμένοι. Έπειτα, δεν είναι μόνο οι καταγγελλόμενοι που απομονώνονται κοινωνικά, πολλές φορές αυτό συμβαίνει και με τους καταγγέλλοντες. Κάθε άνθρωπος όμως, και ειδικά εμείς οι καλλιτέχνες οφείλουμε να οραματιζόμαστε ένα καλύτερο αύριο και να προσπαθούμε γι’ αυτό. Οφείλουμε ακόμα να διακρίνουμε από μακριά το κακό όταν έρχεται καταπάνω μας αγριεμένο με μεγάλες δρασκελιές και να προειδοποιούμε γι’ αυτό. Διαφορετικά, ποιο το νόημα όσων κάνουμε;
— «Μας εκπαιδεύουν να είμαστε φοβισμένοι», μου λέγατε σε μια παλιότερη συνέντευξη.
Μα ναι, σκεφτείτε ότι η πρώτη λέξη που μαθαίνουμε ως παιδιά είναι το «μη», αντί να ενθαρρυνόμαστε να εξερευνούμε ελεύθερα το μυαλό, το σώμα, τις αισθήσεις, τις επιθυμίες, τις δυνατότητές μας. Χρειάζεται συνεχής και επίμονος αγώνας ώστε να ξεπεράσουμε αυτόν τον φόβο και τα ενοχικά σύνδρομα που τον συνοδεύουν, χρειάζεται επίσης μια άλλη παιδεία που να δημιουργεί ενεργούς και υπεύθυνους πολίτες. Μη νομίζετε ότι εγώ που σας τα λέω αυτά δεν έχω ανασφάλειες και αγωνίες, αλίμονο, προσπαθώ όμως να τις ξεπερνώ δημιουργικά, διότι και αυτό είναι εφικτό υπό κάποιες συνθήκες. Το σημαντικό είναι καταρχάς να μπορείς να αναγνωρίζεις τους φόβους σου, γιατί μόνο έτσι θα καταφέρεις να τους αντιμετωπίσεις αποτελεσματικά. Το θέατρο βοηθά σε αυτό, σε κάνει ανθεκτικότερο στην κρίση των άλλων. Αν και, τελικά, μικρή σημασία έχει το «τι θα πει ο κόσμος» μπροστά στα βασικά της ζωής.
— Αισιοδοξείτε για το μέλλον;
Θα έλεγα πως ναι, παρόλα τα δυσάρεστα που μας συμβαίνουν. Νεότερη, ξέρετε, ήμουν πολύ πιο απαιτητική και απόλυτη. Μεγαλώνοντας απέκτησα πολύ περισσότερη υπομονή, ανεκτικότητα, αποδοχή και κατανόηση για τα ανθρώπινα πράγματα αλλά και μεγαλύτερη ελπίδα.
— Τι άλλο προγραμματίζετε φέτος;
Υπάρχει καταρχάς η συνεργασία μου με το θέατρο Άττις, με το οποίο, αν όλα πάνε καλά, θα παρουσιάσουμε την άνοιξη με τις παραστάσεις Amor και Ιώ σε Βουδαπέστη και Μιλάνο αντίστοιχα, όπου παρών στη σκηνή θα είναι και ο Θόδωρος Τερζόπουλος. Είναι έπειτα στα σκαριά η επόμενη παράσταση που θα δώσουμε οι ίδιοι ηθοποιοί του Alarme. Θα χαρώ πολύ να επιστρέψω στην Ιταλία, όπου, πριν από την πανδημία, συμμετείχα στην Commedia della vanità, μια υπέροχη παράσταση του Κλαούντιο Λόνγκι στο Piccolo Teatro, βασισμένη στο έργο του Ελίας Κανέτι, που περιόδευσε σε όλη τη χώρα με μεγάλη επιτυχία. Είχα πάντοτε, ξέρετε, μια εξωστρέφεια στο πώς αντιλαμβανόμουν τη δουλειά μου, πάντα πίστευα ότι ανήκω σε μια μεγάλη, ευρύτερη θεατρική οικογένεια, όχι από μεγαλομανία αλλά επειδή μεγάλωσα χωρίς ρίζες. Είχα πατέρα δικαστικό, τον οποίο ακολουθούσαμε οικογενειακώς στις μεταθέσεις του, έζησα επίσης αρκετά χρόνια στη Γαλλία, δεν προλάβαινα λοιπόν ούτε μακροχρόνιες φιλίες να κάνω ούτε να ταυτιστώ με έναν τόπο. Αυτό μου διαμόρφωσε κι έναν τρόπο συμπεριφοράς, έγινα πιο ευπροσάρμοστη, με περισσότερες συναισθηματικές άμυνες αλλά και μεγαλύτερη ανοιχτωσιά στον κόσμο, κάτι που νομίζω ότι θα πρέπει να έχει κάθε ηθοποιός. Επίσης, έχω αρχίσει να διδάσκω στη Δραματική Σχολή του Εθνικού.
— Πώς σας φαίνεται αλήθεια η εμπειρία της διδασκαλίας;
Είναι άκρως γοητευτική αφενός, με γεμίζει ευθύνη απέναντι στους νεότερους συναδέλφους μου αφετέρου ‒ και είναι εντυπωσιακό πόσα νέα παιδιά έρχονται στις δραματικές σχολές τα τελευταία χρόνια. Ο παππούς μου, ξέρετε, ήταν δάσκαλος. Τον έστειλε ο πατέρας του από ένα ταπεινό χωριό της Ηπείρου να σπουδάσει στο Μαράσλειο στην Αθήνα, ένα ταξίδι που τότε κρατούσε κοντά δυόμισι μέρες. Όλα αυτά για να γυρίσει ο παππούς πίσω στο χωριό και να χτίσει ένα σχολείο για να μορφώνονται τα παιδιά των συντοπιτών του, όπου συνέχισε να διδάσκει και ο ίδιος μέχρι τα γεράματά του. Υπάρχει, λοιπόν, μια εκπαιδευτική παράδοση στην οικογένεια που ευελπιστώ να τιμήσω κι εγώ. Με βοηθά όμως πολύ και ως ηθοποιό αυτή η «ανταλλαγή» με μια άλλη γενιά, στην οποία παρατηρώ τις ίδιες αγωνίες που είχε η δική μου. Είναι σαν μια βάνα που άμα την ανοίξεις, φεύγει τρεχούμενο νερό καθαρό, φρέσκο, γάργαρο! Τι σημασία έχει αν είναι ακόμα άτεχνο, πρωτόλειο το παίξιμο, είναι τόσο δροσερό το νερό αυτό, που σε ξεδιψά και σε ευφραίνει.
— Μια συμβουλή που θα δίνατε σε έναν νέο ηθοποιό;
Να μάθει να δίνει και να δίνεται, όντας σε ένα επάγγελμα που έχει από τη φύση του μια ιδιαίτερα ισχυρή ναρκισσιστική διάσταση. Να συνειδητοποιήσει ότι ο ηθοποιός ανθίζει μέσα από τον άλλο ηθοποιό ως ένα ανοιχτό σύστημα που προσφέρεται, όπως ακριβώς συμβαίνει ή πρέπει να συμβαίνει και στις ερωτικές σχέσεις αλλά και στις φιλίες. Έτσι είναι και η δική μας σχέση στην παράσταση με τη Σοφία και τον Τάσο, η μία «υπάρχει» διαμέσου της άλλης και οι δυο μας διαμέσου εκείνου.
Alarme
Σκηνοθεσία - σκηνική εγκατάσταση - δραματουργική σύνθεση: Θεόδωρος Τερζόπουλος
Κοστούμια: Λουκία
Μουσική: Παναγιώτης Βελιανίτης
Φωτισμοί: Θεόδωρος Τερζόπουλος, Κωνσταντίνος Μπεθάνης
Υπεύθυνη παραγωγής: Μαρία Βογιατζή
Φωτογραφίες: Johanna Weber, Μαριλένα Σταφυλίδου
Ερμηνεύουν: Σοφία Χιλλ, Αγλαΐα Παππά, Τάσος Δήμας
Θέατρο Άττις
Λεωνίδου 7, Μεταξουργείο, 210 5226260
www.attistheatre.com
Από 4/3
Ημέρες & ώρες παραστάσεων: Τετ.-Σάβ. 21:00, Κυρ. 19:00
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.
