Flash back μέσα από τα λήμματα

Flash back μέσα από τα λήμματα Facebook Twitter
0

 

Σήμερα στις 7:15 στο αμφθέατρο του «Αθήνα 9,84» στο Γκάζι γίνεται η παρουσίαση της Β' έκδοσης του κοινωνικού, πολιτικού και πολιτισμικού λεξικού «Η Ελλάδα στη δεκαετία του '80». Το βιβλίο το πήρα στα χέρια μου πριν λίγες μέρες για δύο κυρίως λόγους. Ο πρώτος είναι επειδή οι επιμελητές του βιβλίου, οι Βασίλης Βαμβακάς και Παναγής Παναγιωτόπουλος, είναι παλιοί συμφοιτητές μου που από τότε ξεχώριζαν για το μυαλό και τον χαρακτήρα τους. Σήμερα διδάσκουν και οι δύο στο Πανεπιστήμιο (σε Θεσσαλονίκη και Αθήνα αντίστοιχα) και εξακολουθούν να ξεχωρίζουν για το έργο και το δημόσιο λόγο τους. Ο δεύτερος λόγος είναι ότι ως παιδί των '80ς ο ίδιος, το είδα ως μια κάπως ψυχαναλυτική διαδικασία. Σαν ένα ταξίδι στο παρελθόν μέσα από λήμματα και ξεχασμένα γεγονότα που διαμόρφωσαν όχι μόνο τη σύγχρονη Ελλάδα, αλλά και ειδικότερα τη δική μου γενιά, των σημερινών 45άρηδων.

 

Ως εγχείρημα ένα τέτοιο έργο είναι κάτι πραγματικά ασυνήθιστο, καθότι στην Ελλάδα δεν έχουμε λεξικογραφική παράδοση. Σε άλλες χώρες η ιστορική αποτύπωση μιας θεματικής μέσα από λεξικά είναι καθιερωμένη εδώ και πολύ καιρό.

Τα πλεονεκτήματα μιας τέτοιας μεθόδου είναι σημαντικά.


Καταρχάς είναι ένας τρόπος να μην καταταγούν ιεραρχικά τα φαινόμενα, τα πρόσωπα, τα γεγονότα και οι ιδέες που αφορούν μια θεματική, εν προκειμένω μια συγκεκριμένης εποχής. Πολλώ δε μάλλον όταν αυτή αποτέλεσε την απαρχή του τέλους των συμβατικών ιεραρχήσεων και προκάλεσε συγκρούσεις και κοινωνικές ανακατατάξεις που διαμόρφωσαν τη σύγχρονη Ελλάδα. Μέσα από το Λεξικό διαβάζεις τα γεγονότα, χωρίς αυτά να ιεραρχούνται από τους συγγραφείς ή τους επιμελητές τους. Και αυτό είναι μια βασική επιδίωξή τους. Να μπουν όλα αυτά τα ζητήματα ως ισότιμα, δίπλα στην κεντρική πολιτική και τα βασικά κοινωνικά μεγέθη. Αποτελεί όμως ταυτόχρονα και έναν διπλό αποχαρακτηρισμό της δεκαετίας του 80. Ούτε «χαμένο παράδεισο» στον οποίον μπορούμε ή πρέπει να επιστρέψουμε, ούτε η κόλαση που χάλασε κάποια φανταστική και ενάρετη Ελλάδα που υπήρχε πριν.

Η μεθοδολογία αυτή επιτρέπει επίσης μια καταγραφή τεράστιου όγκου δεδομένων και διευκολύνει στο να παρατεθούν από κοινού φαινόμενα που δεν θα ήταν εύκολο να συνδυαστούν με τις παραδοσιακές προσεγγίσεις. Για παράδειγμα στο γράμμα Σ, βρίσκει κανείς τα λήμματα: Σαπουνόπερα, Σαρτζετάκης, Σεισμός του 1981, City of Poros, Σκάνδαλο Κοσκωτά, Σκυλάδικα, Σούπερ μαρκετ. Από την μαζική κουλτούρα, στα πολιτικοοικονομικά σκάνδαλα και από την τρομοκρατία στις μορφές της λαϊκότητας. Όλα γεγονότα-ψηφίδες για ένα μωσαϊκό της κοινωνικής πολιτισμικής και πολιτικής ζωής μιας 10ετάς.
Το κάθε λήμμα είναι ένα μικρό δοκίμιο, που εμπεριέχει μέσα όλα τα απαραίτητα στοιχεία και πληροφορίες. Το καθένα διέπεται από την ερμηνευτική γραμμή του συγγραφέα του, όλα ωστόσο έχουν προσεγγιστεί με μια λογική ερμηνευτικών κρίσεων.

Οι επιμελητές διακρίνουν τρία μεγάλα πεδία (πολιτικό, κοινωνικό, πολιτισμικό) και αξιολογούν την δυναμική κάθε πεδίου στη δεκαετία του 80. Στο πολιτικό πεδίο διαπιστώνεται ότι διατηρήθηκε ο ιδιότυπος ελληνικός αρχαϊσμός, έστω και με διαφορετικές εκφάνσεις. Θεμελιακός πολιτικός εκσυγχρονισμός δεν υπήρξε, αλλαγή έκφρασης της υστέρησης μόνο. Στο κοινωνικό πεδίο, αντιθέτως, φαίνονται πολλά στοιχεία αλλαγών, κινητικότητας, θεσμικού εκσυγχρονισμού, αλλά ταυτοχρόνως και λαϊκιστικής έκρηξης. Στο πολιτισμικό καταγράφεται η είσοδος στο πλουραλιστικό παράδειγμα. Στον πολλαπλασιασμό των πηγών εικόνας και ήχου, στην ενίσχυση της πολυφωνίας (με αποκορύφωμα την κατάργηση του κρατικού μονοπωλίου στην ενημέρωση), τα πρώτα life style έντυπα, την αύξηση της σημασίας της εικόνας αλλά και της επιθυμίας κατανάλωσης ψυχαγωγικών και καλλιτεχνικών προτύπων που δεν υπακούουν στις κατευθύνσεις ενός κεντρικού πομπού.

Αυτός ο συνδυασμός πολιτικού αρχαϊσμού, κοινωνικής κινητικότητας και πλουραλιστικής έκρηξης είναι που κάνει την 10ετία του '80 ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα ερευνητικά. Όχι μόνο για τη δική μου γενιά που ενηλικιώθηκε κατά τη διάρκεια αυτού του μετασχηματισμού, αλλά και για όσους αναζητούν εκεί ερμηνείες όσων βιώνουμε ως κοινωνία σήμερα. Και χωρίς αμφιβολία, το κοινωνικό, πολιτικό και πολιτισμικό λεξικό «Η Ελλάδα στη δεκαετία του '80», είναι από τα χρησιμότερα έργα που μπορεί να μελετήσει όποιος ενδιαφέρεται για την εποχή εκείνη.

 

 

0

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

«Queer»: Το μυθιστόρημα της στέρησης που πόνεσε τον Μπάροουζ

Βιβλίο / «Queer»: Το μυθιστόρημα της στέρησης που πόνεσε τον Μπάροουζ

Μια αναδρομή στην έξοχη, προκλητική όσο και «προφητική» νουβέλα του Ουίλιαμ Μπάροουζ στην οποία βασίστηκε η πολυαναμενόμενη ταινία του Λούκα Γκουαντανίνο που βγαίνει σύντομα στις κινηματογραφικές αίθουσες.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Βιογραφίες: Aπό τον Γκαρσία Μάρκες στην Άγκελα Μέρκελ

Βιβλίο / Πώς οι βιογραφίες, ένα όχι και τόσο δημοφιλές είδος στη χώρα μας, κατάφεραν να κερδίσουν έδαφος

Η απόλυτη επικράτηση των βιογραφιών στη φετινή εκδοτική σοδειά φαίνεται από την πληθώρα των τίτλων και το εύρος των αφηγήσεων που κινούνται μεταξύ του autofiction και των βιωματικών «ιστορημάτων».
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
ΕΠΕΞ Λευτέρης Αναγνώστου, ένας μεταφραστής

Λοξή Ματιά / Λευτέρης Αναγνώστου (1941-2024): Ένας ορατός και συγχρόνως αόρατος πνευματικός μεσολαβητής

Ο Λευτέρης Αναγνώστου, που έτυχε να πεθάνει την ίδια μέρα με τον Θανάση Βαλτινό, ήταν μεταφραστής δύσκολων και σημαντικών κειμένων από τη γερμανική και αυστριακή παράδοση.
ΝΙΚΟΛΑΣ ΣΕΒΑΣΤΑΚΗΣ
Κυκλοφόρησε η πιο διεξοδική μελέτη της δεκαετίας 1910-1920, μια τρίτομη επανεκτίμηση της «μεγαλοϊδεατικής» πολιτικής του Βενιζέλου

Βιβλίο / Κυκλοφόρησε η πιο διεξοδική μελέτη της δεκαετίας 1910-1920, μια τρίτομη επανεκτίμηση της «μεγαλοϊδεατικής» πολιτικής του Βενιζέλου

Ο Ιωάννης Στεφανίδης, καθηγητής Διπλωματικής Ιστορίας στη Νομική του ΑΠΘ και επιμελητής του τρίτομου έργου του ιστορικού Νίκου Πετσάλη-Διομήδη, εξηγεί γιατί πρόκειται για ένα κορυφαίο σύγγραμμα για την εποχή που καθόρισε την πορεία του έθνους.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Μανώλης Ανδριωτάκης: «Δεν φοβάμαι τις μηχανές, τους ανθρώπους φοβάμαι»

Βιβλίο / Μανώλης Ανδριωτάκης: «Δεν φοβάμαι τις μηχανές, τους ανθρώπους φοβάμαι»

Με αφορμή το τελευταίο του μυθιστόρημα «Ο θάνατος του συγγραφέα» ο δημοσιογράφος μιλά για την τεχνητή νοημοσύνη, την εικονική πραγματικότητα και την υπαρξιακή διάσταση της τεχνολογίας.
ΕΙΡΗΝΗ ΓΙΑΝΝΑΚΗ
Άλαν Χόλινγκερστ: «Η γραμμή της ομορφιάς»

Το πίσω ράφι / Η γραμμή της ομορφιάς: Η κορυφαία «γκέι λογοτεχνία» του Άλαν Χόλινγκχερστ

Ο Χόλινγκχερστ τοποθέτησε το βραβευμένο με Booker μυθιστόρημά του στα θατσερικά '80s και κατάφερε μια ολοζώντανη και μαεστρική ανασύσταση μιας αδίστακτης δεκαετίας.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Η συγγραφέας που έδωσε στον Στάινμπεκ το υλικό για «Τα σταφύλια της οργής» καταδικάζοντας το δικό της βιβλίο στην αφάνεια

Βιβλίο / Η συγγραφέας που έδωσε στον Στάινμπεκ το υλικό για «Τα σταφύλια της οργής» καταδικάζοντας το δικό της βιβλίο στην αφάνεια

Η Σανόρα Μπαρμπ είχε περάσει πολύ καιρό στους καταυλισμούς των προσφύγων από την Οκλαχόμα που είχαν πληγεί από την Μεγάλη Ύφεση και την ξηρασία, προκειμένου να γράψει το μυθιστόρημά της. Έκανε όμως το λάθος να δείξει την έρευνά της στον διάσημο συγγραφέα, ο οποίος την πρόλαβε.
THE LIFO TEAM
Μαρξ - Βάγκνερ - Νίτσε: Oι σπουδαιότερες μορφές του 19ου αιώνα

Βιβλίο / Μαρξ - Βάγκνερ - Νίτσε: Oι παρεξηγημένοι του 19ου αιώνα

Το βιβλίο του Γερμανού θεωρητικού και πανεπιστημιακού Χέρφριντ Μίνκλερ αναλαμβάνει να επαναπροσδιορίσει το έργο τους, που άλλαξε τα δεδομένα του αστικού κόσμου από τον 19ο αιώνα μέχρι σήμερα.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ