Οι «κάλπηδες» του βιβλίου είμαστε εμείς οι ίδιοι: «Ο φύλακας στη σίκαλη» στα 100α γενέθλια του Τζ. Ντ. Σάλιντζερ

Οι «κάλπηδες» του βιβλίου είμαστε εμείς οι ίδιοι: «Ο φύλακας στη σίκαλη» στα 100α γενέθλια του Τζ. Ντ. Σάλιντζερ Facebook Twitter
Ανήμερα της φετινής πρωτοχρονιάς συμπληρώθηκαν εκατό χρόνια από την γέννηση του Τζ. Ντ. Σάλιντζερ (Γενάρη επίσης, στις 28, έφυγε κι από τη ζωή το 2010), ο εμβληματικός έφηβος ήρωας όμως του «Φύλακα στη σίκαλη» είναι για πάντα μαρμαρωμένος στο μαυσωλείο της νεανικής μας αποξένωσης
0

Ανήμερα της φετινής πρωτοχρονιάς συμπληρώθηκαν τα εκατό χρόνια από την γέννηση του Τζ. Ντ. Σάλιντζερ (Γενάρη επίσης, στις 28, έφυγε κι από τη ζωή το 2010), ο Χόλντεν Κόλφιλντ όμως παραμένει ακόμα 17. Ο εμβληματικός έφηβος ήρωας του «Φύλακα στη σίκαλη» είναι για πάντα μαρμαρωμένος στο μαυσωλείο της νεανικής μας αποξένωσης παρότι οι γυμνασιόπαιδες που διάβαζαν τις νύχτες με φακό το βιβλίο όταν κυκλοφόρησε το 1951 έχουν - όσοι ζουν ακόμα - περάσει τα ογδόντα.

Ξαναδιαβάζοντάς το ως ενήλικας, νοιώθεις τον πόνο του Χόλντεν να περιφέρεται σαν φάντασμα ακρωτηριασμένου μέλους. O δίκαιος κυνισμός του είναι το ηδύποτο απόσταγμα της εφηβείας. Το συναίσθημα μοιάζει με το να επισκέπτεσαι ξανά το πρώτο σου σπίτι. Η οικειότητα είναι σαγηνευτική, σου προκαλεί όμως συγχρόνως και μια έντονη σύγχυση. Η πλοκή είναι πιο μικρή απ' όσο τη θυμάσαι και κάποιες λεπτομέρειες τις έχεις εντελώς λάθος στη μνήμη σου. Το πιο εντυπωσιακό όμως είναι το πόσο επιδραστικός αποδείχθηκε ο τόνος της νουβέλας τις δεκαετίες που έχουν μεσολαβήσει από την πρώτη της έκδοση.

Ο Χόλντεν είναι ο Μηδενικός Ασθενής, το αρχέτυπο για τις γενιές που μολύνθηκαν από την μισανθρωπία του. Ζούμε εδώ και δεκαετίες σ' έναν κόσμο πλημμυρισμένο από προνομιούχους λευκούς άντρες που εκλαμβάνουν εσφαλμένα την κατάθλιψή τους ως υπαρξιακή σοφία και το ναρκισσισμό τους ως υπερβατικό όραμα.

Ο Χόλντεν είναι ο Ασθενής Μηδέν, το υπόδειγμα για τις γενιές που μολύνθηκαν από την μισανθρωπία του. Ζούμε εδώ και δεκαετίες σ' έναν κόσμο πλημμυρισμένο από προνομιούχους λευκούς άντρες που εκλαμβάνουν εσφαλμένα την κατάθλιψή τους ως υπαρξιακή σοφία και το ναρκισσισμό τους ως υπερβατικό όραμα.

Οι «κάλπηδες» του βιβλίου είμαστε εμείς οι ίδιοι.

«Ο φύλακας στη σίκαλη» αρχικά δεν είχε παρουσιαστεί ως εφηβικό ανάγνωσμα, λειτούργησε όμως άμεσα σχεδόν ως εφηβικός ύμνος: πάνω από 65 εκατομμύρια αντίτυπα του βιβλίου έχουν πωληθεί. Υποπτεύεται όμως κανείς ότι αν έκανε το ντεμπούτο της σήμερα η νουβέλα, δε θα αποτελούσε τέτοιας κλίμακας εκδοτικό φαινόμενο. Είναι πολύ δύσκολο να φανταστούμε ότι μπορούν να συλλάβουν το πνεύμα της εποχής μας οι αγωνίες ενός νεαρού που αποβάλλεται από ένα ακριβό ιδιωτικό σχολείο.

Ο ίδιος ο Σάλιντζερ, ο θρυλικός αναχωρητής, θα είχε ακόμα χειρότερη μοίρα στην εποχή των social media. «Έχω υποστεί περισσότερη εκμετάλλευση και απώλεια ιδιωτικού χώρου απ' όση μπορεί να αντέξει κανείς σε μια ζωή» έγραφε σε επιστολή του το 1980, δεκαετίες πριν εμφανιστούν οι λογαριασμοί στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Σήμερα όμως τόσο οι εκδότες όσο και οι αναγνώστες απαιτούν από τους συγγραφείς να συμμετέχουν ενεργά και αδιαμαρτύρητα στη διαδικασία προώθησης ενός βιβλίου.

Ας αναλογιστούμε ότι το 1961, δύο μήνες μετά την έκδοση του μικρού βιβλίου διηγημάτων του Σάλιντζερ, «Φράνι και Ζούι», το περιοδικό Time χάρισε στο συγγραφέα το εξώφυλλο του και ένα συνοδευτικό προφίλ 6.000 λέξεων – το όνειρο κάθε εκδότη – χωρίς να υπάρχει ούτε κουβέντα από τον ίδιο αλλά ούτε και κάποια πρόσφατη φωτογραφία του.

Η απαίτησή μας όμως για διαρκή πρόσβαση στις ζωές των συγγραφέων δεν είναι η μόνη πρόκληση που θα αντιμετώπιζε ο Σάλιντζερ στη σύγχρονη εκδοτική αγορά. Όταν το 1998 η πρώην σύντροφός του Τζόις Μέιναρντ εξέθεσε με λεπτομέρειες την ταραχώδη σχέση που είχε ως έφηβη ακόμα, με τον συγγραφέα, λοιδορήθηκε από πολλούς σε μια εποχή που ακόμα κέρδιζε άμεσο συχωροχάρτι η βίαιη συμπεριφορά αντρών, ειδικά αν είχαν γράψει τόσο εμβληματικά και δημοφιλή βιβλία.

Οι «κάλπηδες» του βιβλίου είμαστε εμείς οι ίδιοι: «Ο φύλακας στη σίκαλη» στα 100α γενέθλια του Τζ. Ντ. Σάλιντζερ Facebook Twitter
Οργισμένος ερημίτης: Ο Σάλιντζερ έκανε ό,τι ήταν δυνατό για να διασφαλίσει την απαγόρευση μεταφορών, προσαρμογών ή συνεχειών του «Φύλακα στη σίκαλη»

Το #MeToo κίνημα όμως άλλαξε ριζικά τις παραμέτρους σχετικά με το ποια συμπεριφορά μπορεί να είναι αποδεκτή, όπως σημείωσε πριν από λίγους μήνες η ίδια η Μέιναρντ καθώς θυμόταν τον τρόπο με τον οποίο την μεταχειρίστηκε τότε ο Τύπος.

Προς το τέλος του βιβλίου ο Χόλντεν έχει αρχίσει να αναλώνεται από μια εμμονική σκέψη: «Μη μ' αφήσετε να εξαφανιστώ... Μη μ' αφήσετε να εξαφανιστώ». Απίθανο να συμβεί κάτι τέτοιο, τουλάχιστον σύντομα. Θα επιζήσει όμως η γοητεία του Σάλιντζερ μετά το πέρας των γενεών που τον υιοθέτησαν ως τον μισανθρωπικό τους άγιο;
Όπως τα διοράματα στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας που λατρεύει ο Χόλντεν, τα βιβλία του Σάλιντζερ δεν αλλάζουν ποτέ.

Ο ίδιος έκανε ό,τι ήταν δυνατό για να διασφαλίσει την απαγόρευση μεταφορών, προσαρμογών ή συνεχειών του «Φύλακα στη σίκαλη». Δεν υπάρχουν ούτε e-books ούτε audio εκδοχές των βιβλίων του, ούτε μεταφορές στο σινεμά, στην τηλεόραση ή στη σκηνή. Προς το παρόν τουλάχιστον. Η Δημόσια Βιβλιοθήκη της Νέας Υόρκης ετοιμάζει για τον Οκτώβριο μια μεγάλη έκθεση με χειρόγραφα, βιβλία, επιστολές και διάφορα προσωπικά αντικείμενα, αλλά σίγουρα κανένα από τα ανέκδοτα κείμενά του που επιμόνως θρυλείται ότι υπάρχουν.

Μόνο ένα αυστηρής αισθητικής «κουτί» ανθολογίας (boxed set) κυκλοφόρησε το περασμένο φθινόπωρο εξ αφορμής των επερχόμενων εκατοστών γενεθλίων του και ακόμα κι αυτό θεωρήθηκε παρασπονδία, όπως παραδέχθηκε ο γιος του Μάθιου, δηλώνοντας ότι ο πατέρας του δε θα ενέκρινε ποτέ τέτοιες πολυτελείς και ανασχεδιασμένες εκδόσεις: «Το μόνο σίγουρο είναι ότι θα μισούσε με πάθος αυτή την εκατονταετηρίδα».

Με στοιχεία από το άρθρο του βιβλιοκριτικού Ron Charles, "J.D. Salinger at 100: Is 'The Catcher in the Rye' still relevant?" που δημοσιεύτηκε στην Washington Post.

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Βιογραφίες: Aπό τον Γκαρσία Μάρκες στην Άγκελα Μέρκελ

Βιβλίο / Πώς οι βιογραφίες, ένα όχι και τόσο δημοφιλές είδος στη χώρα μας, κατάφεραν να κερδίσουν έδαφος

Η απόλυτη επικράτηση των βιογραφιών στη φετινή εκδοτική σοδειά φαίνεται από την πληθώρα των τίτλων και το εύρος των αφηγήσεων που κινούνται μεταξύ του autofiction και των βιωματικών «ιστορημάτων».
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
ΕΠΕΞ Λευτέρης Αναγνώστου, ένας μεταφραστής

Λοξή Ματιά / Λευτέρης Αναγνώστου (1941-2024): Ένας ορατός και συγχρόνως αόρατος πνευματικός μεσολαβητής

Ο Λευτέρης Αναγνώστου, που έτυχε να πεθάνει την ίδια μέρα με τον Θανάση Βαλτινό, ήταν μεταφραστής δύσκολων και σημαντικών κειμένων από τη γερμανική και αυστριακή παράδοση.
ΝΙΚΟΛΑΣ ΣΕΒΑΣΤΑΚΗΣ
Κυκλοφόρησε η πιο διεξοδική μελέτη της δεκαετίας 1910-1920, μια τρίτομη επανεκτίμηση της «μεγαλοϊδεατικής» πολιτικής του Βενιζέλου

Βιβλίο / Κυκλοφόρησε η πιο διεξοδική μελέτη της δεκαετίας 1910-1920, μια τρίτομη επανεκτίμηση της «μεγαλοϊδεατικής» πολιτικής του Βενιζέλου

Ο Ιωάννης Στεφανίδης, καθηγητής Διπλωματικής Ιστορίας στη Νομική του ΑΠΘ και επιμελητής του τρίτομου έργου του ιστορικού Νίκου Πετσάλη-Διομήδη, εξηγεί γιατί πρόκειται για ένα κορυφαίο σύγγραμμα για την εποχή που καθόρισε την πορεία του έθνους.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Μανώλης Ανδριωτάκης: «Δεν φοβάμαι τις μηχανές, τους ανθρώπους φοβάμαι»

Βιβλίο / Μανώλης Ανδριωτάκης: «Δεν φοβάμαι τις μηχανές, τους ανθρώπους φοβάμαι»

Με αφορμή το τελευταίο του μυθιστόρημα «Ο θάνατος του συγγραφέα» ο δημοσιογράφος μιλά για την τεχνητή νοημοσύνη, την εικονική πραγματικότητα και την υπαρξιακή διάσταση της τεχνολογίας.
ΕΙΡΗΝΗ ΓΙΑΝΝΑΚΗ
Άλαν Χόλινγκερστ: «Η γραμμή της ομορφιάς»

Το πίσω ράφι / Η γραμμή της ομορφιάς: Η κορυφαία «γκέι λογοτεχνία» του Άλαν Χόλινγκχερστ

Ο Χόλινγκχερστ τοποθέτησε το βραβευμένο με Booker μυθιστόρημά του στα θατσερικά '80s και κατάφερε μια ολοζώντανη και μαεστρική ανασύσταση μιας αδίστακτης δεκαετίας.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Η συγγραφέας που έδωσε στον Στάινμπεκ το υλικό για «Τα σταφύλια της οργής» καταδικάζοντας το δικό της βιβλίο στην αφάνεια

Βιβλίο / Η συγγραφέας που έδωσε στον Στάινμπεκ το υλικό για «Τα σταφύλια της οργής» καταδικάζοντας το δικό της βιβλίο στην αφάνεια

Η Σανόρα Μπαρμπ είχε περάσει πολύ καιρό στους καταυλισμούς των προσφύγων από την Οκλαχόμα που είχαν πληγεί από την Μεγάλη Ύφεση και την ξηρασία, προκειμένου να γράψει το μυθιστόρημά της. Έκανε όμως το λάθος να δείξει την έρευνά της στον διάσημο συγγραφέα, ο οποίος την πρόλαβε.
THE LIFO TEAM
Μαρξ - Βάγκνερ - Νίτσε: Oι σπουδαιότερες μορφές του 19ου αιώνα

Βιβλίο / Μαρξ - Βάγκνερ - Νίτσε: Oι παρεξηγημένοι του 19ου αιώνα

Το βιβλίο του Γερμανού θεωρητικού και πανεπιστημιακού Χέρφριντ Μίνκλερ αναλαμβάνει να επαναπροσδιορίσει το έργο τους, που άλλαξε τα δεδομένα του αστικού κόσμου από τον 19ο αιώνα μέχρι σήμερα.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Νίκος Ψιλάκης: Mια ζωή αφιερωμένη στην καταγραφή της κρητικής παράδοσης και κουζίνας

Βιβλίο / Νίκος Ψιλάκης: Mια ζωή αφιερωμένη στην καταγραφή της κρητικής παράδοσης και κουζίνας

Ο Νίκος Ψιλάκης ερευνά και μελετά την κρητική παράδοση εδώ και τέσσερις δεκαετίες. Τα βιβλία του είναι μνημειώδεις εκδόσεις για το φαγητό, τις λαϊκές τελετουργίες και τα μοναστήρια της Κρήτης που διασώζουν και προωθούν τον ελληνικό πολιτισμό.
M. HULOT
«Δυστυχώς ήταν νυμφομανής»: Ανασκευάζοντας τα στερεότυπα για τις γυναίκες της αρχαίας Ρώμης

Βιβλίο / «Δυστυχώς ήταν νυμφομανής»: Ανασκευάζοντας τα στερεότυπα για τις γυναίκες της αρχαίας Ρώμης

Ένα νέο βιβλίο επιχειρεί να καταρρίψει τους μισογυνιστικούς μύθους για τις αυτοκρατορικές γυναίκες της Ρώμης, οι οποίες απεικονίζονται μονίμως ως στρίγγλες, ραδιούργες σκύλες ή λάγνες λύκαινες.
THE LIFO TEAM
Γιώργος Συμπάρδης: «Ήθελα οι ήρωές μου να εξαφανίζονται, όπως οι άνθρωποι στη ζωή μας»

Βιβλίο / Γιώργος Συμπάρδης: «Ήθελα οι ήρωές μου να εξαφανίζονται, όπως οι άνθρωποι στη ζωή μας»

Σε όλα τα έργα του πρωταγωνιστούν οι γυναίκες και μια υπόγεια Αθήνα, ενώ ο ίδιος δεν κρίνει τους ήρωές του παρά το αφήνει σε εμάς: Μια κουβέντα με τον χαμηλόφωνο συγγραφέα του «Άχρηστου Δημήτρη» και της «Πλατείας Κλαυθμώνος».
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ρίτα Κολαΐτη: «Με θυμώνει που δεν βλέπεις σχεδόν κανέναν να διαβάζει ένα βιβλίο στο μετρό»   

Βιβλίο / Ρίτα Κολαΐτη: «Με θυμώνει που σχεδόν κανείς δεν διαβάζει βιβλίο στο μετρό»   

Η πολυβραβευμένη μεταφράστρια μιλά για την προσωπική της διαδρομή στον χώρο της λογοτεχνίας, για το στοίχημα της καλής μετάφρασης και εξηγεί τι σημαίνει να δουλεύεις πάνω σε κορυφαία έργα του Φλομπέρ, του Καμί, του Μαρκήσιου ντε Σαντ και της Ανί Ερνό. 
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
«Ρουφιανεύοντας τον εαυτό μου»: Τα απομνημονεύματα του Αλ Πατσίνο

Βιβλίο / «Ρουφιανεύοντας τον εαυτό μου»: Τα απομνημονεύματα του Αλ Πατσίνο

Ο 84χρονος ηθοποιός κοιτάζει προς τα πίσω και βλέπει τα δύσκολα παιδικά χρόνια, την καταθλιπτική μητέρα του, τον Τσέχoφ, τις σχέσεις που δεν έφτασαν ποτέ στον γάμο, τις έντονες αναταράξεις μιας πολυκύμαντης διαδρομής.
THE LIFO TEAM
Πέτρος Τατσόπουλος: «Η οργή σε κάποιες περιπτώσεις επιβάλλεται γιατί είναι απελευθερωτική»

Πέτρος Τατσόπουλος / «Δεν τα έχω με τους πιστούς αλλά με τους απατεώνες ρασοφόρους»

Μια χειμαρρώδης συνέντευξη με τον γνωστό συγγραφέα, δημοσιογράφο, παρουσιαστή και πρώην βουλευτή Πέτρο Τατσόπουλο, με αφορμή το τελευταίο του βιβλίο «Το παιδί του διαβόλου - Μια αληθινή ιστορία», όπου εστιάζει στη μεγάλη δύναμη της Εκκλησίας στην Ελλάδα, στη διαπλοκή της με την πολιτεία και στις σκοταδιστικές απόψεις που κατά κανόνα πρεσβεύει καθώς και στην ιδιαίτερα επικερδή «μπίζνα» που έχει στηθεί γύρω από ιερά λείψανα, ιερά κειμήλια, «άγιους» γέροντες και «θαύματα» για κάθε χρήση.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ