ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΠΟΥ ΔΟΘΗΚΑΝ ολόψυχα στις ιδέες τους και αγωνίστηκαν γι’ αυτές σε πολύ δύσκολα χρόνια, που υπέστησαν οι περισσότεροι διώξεις, φυλακές, εξορίες, βασανιστήρια, που είδαν στην πορεία πολλά από όσα πίστευαν να καταρρέουν και να απομυθοποιούνται, που έφτασαν κάποιοι-ες να στοχοποιηθούν ακόμα κι από τους ίδιους τους συντρόφους τους, αλλά που διέθεταν ένα υπόβαθρο και μια συνέπεια που σπάνια απαντάται σήμερα στο σύνολο του πολιτικού φάσματος, με όλες τις αντινομίες και τις αντιθέσεις τους.
Σε μια περίοδο που η αριστερά στην Ελλάδα και διεθνώς διέρχεται μια σοβαρή υπαρξιακή κρίση, η οποία συχνά απασχολεί τη δημοσιότητα περισσότερο από τις πολιτικές της προτάσεις και παρεμβάσεις, το βιβλίο αυτό φιλοδοξεί να μην είναι «ούτε απλά ιστορία, ούτε απλά νοσταλγία» και το καταφέρνει, αφενός επειδή οι συνεντεύξεις αυτές πάρθηκαν −και δημοσιεύτηκαν άλλες στην εφημερίδα «Ελευθεροτυπία», άλλες στο περιοδικό «Γυναίκα»− σε μια κρίσιμη όσο και μεταβατική φάση της μεταπολιτευτικής νεοελληνικής ιστορίας, αφετέρου εξαιτίας των αναφορών τους σε πρόσωπα, πράγματα και καταστάσεις που εξακολουθούν να απασχολούν την επικαιρότητα. Ιδού κάποια επιλεγμένα αποσπάσματα:
Σε μια περίοδο που η αριστερά στην Ελλάδα και διεθνώς διέρχεται μια σοβαρή υπαρξιακή κρίση, η οποία συχνά απασχολεί τη δημοσιότητα περισσότερο από τις πολιτικές της προτάσεις και παρεμβάσεις, το βιβλίο αυτό φιλοδοξεί να μην είναι «ούτε απλά ιστορία, ούτε απλά νοσταλγία» και το καταφέρνει.
Μίκης Θεοδωράκης
μουσικοσυνθέτης, πολιτικός αγωνιστής
Ο.Μ.: Στην Ελλάδα επικρατεί η αντίληψη ότι ένας αριστερός δεν μπορεί να έχει χρήματα. Είναι κατακριτέος. Ή δεν είναι αριστερός. Ποια είναι η άποψή σου;
«Τα μεγάλα κομμουνιστικά κόμματα έχουν και επιφανείς, διάσημους ανθρώπους, που είναι εκατομμυριούχοι… Κερδίζω τόσα όσα μου χρειάζονται για να είμαι ανεξάρτητος οικονομικά… Δεν εκμεταλλεύτηκα κανένα, με εκμεταλλεύονται όλοι οι άλλοι… Η περιουσία που δημιουργώ εγώ γύρω μου και προσφέρω σε όλο τον κόσμο ανέρχεται σε δισεκατομμύρια δραχμές.
Από όλα αυτά, το 1% φτάνει σε μένα. Λοιπόν, η αριστερά θα έπρεπε να είναι περήφανη, γιατί έχει ανθρώπους πετυχημένους. Έτσι τη βλέπω εγώ την αριστερά. Τα στελέχη της να είναι άνθρωποι που πέτυχαν στη ζωή τους. Γιατί, για να πετύχεις στη ζωή, σημαίνει ότι και αξία έχεις και εργασία. Αλλά έχουμε να κάνουμε με κόμματα της εργατικής τάξης, που τα περισσότερα στελέχη δεν έχουν εργαστεί ποτέ και ούτε έχουν καμια σχέση με την εργατική τάξη».
Ο.Μ.: Το παράπονό σου από την αριστερά σήμερα ποιο είναι;
«Ότι προσπάθησαν οι πονηροί Γραμματείς και Φαρισαίοι να εξουδετερώσουν κάθε ενωτική και αναγεννητική προσπάθεια… με χτύπησαν όλες οι ηγεσίες, αφού προσπάθησαν πρώτα να με πάρουν μαζί τους, για να εκμεταλλευτούν την απήχησή μου στον κόσμο και τη νεολαία».
Όλγα Μπακομάρου, Αριστερά Κάποτε..., εκδόσεις Αρμός
Ηλίας Ηλιού
βουλευτής και μετέπειτα πρόεδρος της ΕΔΑ
Ο.Μ.: Οι διαφορές μεταξύ ΕΔΑ και ΚΚΕ ποιες είναι;
«Αβυσσαλέες. Αυτοί είναι αγριάνθρωποι, δεν υπάρχει έδαφος συνεννόησης μαζί τους. Έκανα θυσίες, έλιωσα τα πόδια μου για να πραγματοποιηθεί η ενότητα στις εκλογές του 1974. Και μόλις έγινε αυτό, την άλλη μέρα άρχισαν να πολεμούν εμένα… Τέλος πάντων, κακώς τα είχα υπολογίσει τότε τα πράγματα, γιατί έπρεπε να λογαριάσω ότι αυτοί, ουσιαστικά, είναι άνθρωποι που δέχονται εντολές…»
Ο.Μ.: Από τη Μόσχα;
«Ας πούμε από το δόγμα τους. Σκεφτείτε, βγαίναμε σε κοινές προεκλογικές συγκεντρώσεις, στο ύπαιθρο ή σε θέατρα ή σε άλλους χώρους και μας βρίζανε. Βρίζανε τους συμμάχους τους. Και συκοφαντούσαν. Και διέβαλλαν. Τους πάντες».
Λεωνίδας Κύρκος
γ.γ. του ΚΚΕ εσ., πρόεδρος της Ελληνικής Αριστεράς
Ο.Μ.: Διαβάζετε την «Αυριανή»;
«Όχι, δεν τη διαβάζω. Λυπάμαι που τη διαβάζουν άλλοι. Είναι ένα φαινόμενο της εποχής μας και κάποτε, όταν τα πράγματα ξεκαθαρίσουν ή τα δούμε από ιστορική απόσταση, το γεγονός ότι ένα μέρος της ηγεσίας του ΠΑΣΟΚ καλλιέργησε αυτό το κλίμα θα χαρακτηρίζεται σαν στίγμα. Διότι μην έχετε καμιά αμφιβολία ότι η ‟Αυριανή” θα τους πουλήσει με τον ίδιο τρόπο που τους αγκάλιασε – σ’ αυτόν τον τόπο όλοι γνωριζόμαστε πια μεταξύ μας. Και το ΠΑΣΟΚ θα έχει χρεωθεί ότι άνοιξε τον δρόμο στην εξαχρείωση των πολιτικών ηθών, στην κατάρρευση του Τύπου, στον ‟αυριανισμό”».
Αλέκα Παπαρήγα
βουλευτής και μετέπειτα γ.γ. του ΚΚΕ
Ο.Μ: Εσείς με την εκλογή σας γίνατε στόχος μιας «κίτρινης» πολεμικής, το «θύμα ενός σεξισμού», που ωστόσο, μετά το πρώτο σοκ, πολλοί βγήκαν και σας υπερασπίστηκαν.
Δεν υπερασπίστηκαν τις ιδέες μου, υπερασπίστηκαν την αξιοπρέπεια ενός ανθρώπου. Κι αυτό είναι παρήγορο».
Ο.Μ.: Για τους «κατηγόρους» σας τι έχετε να πείτε;
«Η επίθεσή τους, που πήρε χαρακτήρα χυδαιότητας, είχε πολιτική αφετηρία. Χρησιμοποιήθηκε γι’ αυτή η εμφάνισή μου, το βάρος μου, πόσο μοντέρνα είμαι, δηλαδή ένα στοιχείο αντιφεμινιστικό, μια τακτική που δεν ακολουθείται για άντρες».
Νίκος Κωνσταντόπουλος
πρόεδρος Συνασπισμού
Ο.Μ.: Λοιπόν, λειτουργούν οι θεσμοί; Το σκάνδαλο Κοσκωτά τι αποδεικνύει;
«Ότι αρκετοί από τους θεσμούς όχι μόνο δεν λειτουργούν, αλλά κατά περίσταση αδρανούν… Ο Κοσκωτάς είναι δημιούργημα ενός σάπιου συστήματος θεσμών, είναι, επιπρόσθετα, προϊόν κάποιων νοοτροπιών και συμφερόντων, που αλωνίζουν στα παρασκήνια της πολιτικής, της κοινωνικής και της οικονομικής εξουσίας…. Κάποιοι τον δρομολογήσανε από παλιά, κάποιοι του ανοίξανε πόρτες, κάποιοι τον στηρίξανε και κάποιοι, μέσα σε αυτό το δημιούργημα της ψεύτικης και πλαστής ισχύος, θέλησαν να πάρουν κι εκείνοι ανταλλάγματα».
Ανδρέας Λεντάκης
πολιτικός αγωνιστής, συγγραφέας, βουλευτής και μετέπειτα πρόεδρος της ΕΔΑ, δήμαρχος Υμηττού
Ο.Μ.: Δηλαδή, τι δεν έπρεπε να είσαστε; (σ.σ. όταν ο συνεντευξιαζόμενος λέει ότι «ευτυχώς, όμως, δεν είμαστε αυτό που δεν έπρεπε να είμαστε»)
«Δεν έπρεπε να είμαστε η γυναίκα του Λωτ, που έχει τα μάτια στραμμένα προς τα πίσω και δεν βλέπει τη σημερινή πραγματικότητα. Πρέπει, επιτέλους, να βγούμε απ’ τα κουτάκια με τις ταμπελίτσες, αριστερός, κεντρώος, δεξιός κ.λπ. Να μην κρίνουμε κάτι από το ποιος το λέει, αλλά από το τι λέει».
Ο.Μ.: Δεν είναι παρακινδυνευμένο αυτό;
«Όχι. Η πιο προοδευτική πολιτική πράξη που έγινε στην Ελλάδα ήταν η ένταξη στην ΕΟΚ. Και αυτή την έκανε η δεξιά, ο Καραμανλής, η συντήρηση, η αντίδραση, όπως λέγαμε εμείς. Αντιθέτως, οι λεγόμενες προοδευτικές δυνάμεις, δηλαδή ΠΑΣΟΚ και ΚΚΕ, έλεγαν “ΕΟΚ και ΝΑΤΟ το ίδιο συνδικάτο”».
Μίμης Ανδρουλάκης
συγγραφέας, πολιτικός
Ο.Μ.: Τον σχεδόν καθολικό «βομβαρδισμό» του λεγόμενου μεσαίου χώρου πώς τον εξηγείτε;
«Είναι η εποχή του μεσαίου. Συναγωνιζόμαστε όλοι ποιος θα είναι ο μεσαίος. Είναι και αστείο. Διότι όλοι αυτοί προϋποθέτουν ότι υπάρχει ένας ψηφοφόρος, ο μεσαίος. Αυτό είναι ένα στατιστικό πλάσμα της φαντασίας τους. Στην πραγματικότητα, είναι το πρόσχημα για να ομογενοποιείται η πολιτική ζωή, να μην υπάρχουν διαφορές. Είναι μια σύγκλιση διαφορετικών κομμάτων στον ίδιο χώρο, στην ίδια πολιτική. Και το ερώτημα είναι, μέσα στην Ευρώπη και με πλήρη ελευθερία της αγοράς, μπορεί να υπάρξει μια άλλη πολιτική, μια καινούργια αριστερά; Εγώ απαντάω ναι».
Μήτσος Κωστόπουλος
βουλευτής ΚΚΕ, πρόεδρος ΓΣΕΕ
Ο.Μ.: Ποια προβλήματα της ελληνικής κοινωνίας θα μπορούσαν να αντιμετωπιστούν με μια τέτοια κοινή δράση; (σ.σ. των κομμάτων της αριστεράς)
«Εργασιακές σχέσεις, κοινωνική ασφάλιση, χρόνος εργασίας, υπεράσπιση του κράτους πρόνοιας, υπεράσπιση της ειρήνης, ανάπτυξη της δημοκρατίας. Και βέβαια ο αγώνας για την προστασία του περιβάλλοντος, γιατί, αν συνεχιστεί αυτή η κατάσταση, σε μερικές δεκαετίες θα σκάσουμε όλοι, κομμουνιστές και μη, σαν τα ποντίκια. Άσε που είναι και ιστορική ατιμία να κλέβουμε το μέλλον των παιδιών μας».
Μανώλης Γλέζος
πολιτικός αγωνιστής, συγγραφέας, κοινοτάρχης Απειράνθου, πρόεδρος της ΕΔΑ, βουλευτής, ευρωβουλευτής
Ο.Μ.: Ότι ο άνθρωπος, παρά τις κατακτήσεις στον χώρο του πνεύματος, του πολιτισμού, μπορεί ακόμη να βγάζει το κτήνος από μέσα του –όπως είδαμε π.χ. στην Τζενίν– τι σκέψεις σάς προξενεί;
«Το ότι υπάρχει μια πρόοδος βαθμιδωτή ανθρωποποίησης του ανθρώπου από την εποχή που έτρωγε τον συνάνθρωπό του είναι αναμφισβήτητο. Η αντίληψη όμως και η επιθυμία του να διοικεί τον άλλο παραμένει. Γι’ αυτό και θεωρώ το πρόβλημα της εξουσίας το βασικό πρόβλημα της εποχής μας. Και απ’ αυτόν τον κανόνα δεν έχουν ξεφύγει, δυστυχώς, ούτε τα αριστερά κόμματα στις εξαγγελίες τους. Εγώ από την αρχή είχα αντιταχθεί στην ορολογία “καθοδηγώ”… Γιατί άλλος είναι ο ρόλος των αριστερών κομμάτων στην εποχή μας. Πώς να βοηθήσουμε τον λαό να έρθει στην εξουσία, όχι ο λαός στην εξουσία κι εμείς στην κυβέρνηση».
Έλλη Παππά
πολιτική αγωνίστρια, δημοσιογράφος, συγγραφέας
Ο.Μ.: Η πτώση του υπαρκτού σοσιαλισμού σάς έκανε να σκεφτείτε ποτέ αν όλο αυτό που έγινε, ο αγώνας και οι θυσίες τόσων ανθρώπων, άξιζε τον κόπο;
«Άξιζε αλλά καταρρακώθηκε από κάθε άποψη. Όταν το 1989 κατέρρευσε το σύμπαν, αποδείχθηκε ότι ήταν όλο εις μάτην. Ότι όλο αυτό που λεγόταν Σοβιετική Ένωση γεννήθηκε για να πεθάνει».
Ο.Μ.: Ήταν αναμενόμενο για σας;
«Εγώ και όσοι ήξερα δεν το είχαμε μετρήσει έτσι. Παρότι από την εποχή που ήμουν φυλακή, προ χούντας, έφταναν ως εμάς από τη Σοβιετική Ένωση κάποιες πληροφορίες σαν βαρίδια. Όπως π.χ. η συνωμοσία κάποιων μεγαλογιατρών να φάνε διάφορα κομματικά στελέχη, τα οποία έστειλαν στη Σιβηρία. Ήταν φοβερό – γιατί να γίνονται τέτοια πράγματα εκεί, αναρωτιόμουν, είχα ταραχτεί τόσο, που φώναζα στον ύπνο μου “Σοβιετική Ένωση”! Τόσο δεμένη ήμουν με αυτό το κίνημα, τόσο φοβόμουν, είχα το προαίσθημα ότι κάτι κακό θα συμβεί».
Νίκος Μπελογιάννης
επικεφαλής του Κέντρου Λίθου, δημοσιογράφος, συγγραφέας, γιος του «ανθρώπου με το γαρύφαλλο» Νίκου Μπελογιάννη και της Έλλης Παππά
Ο.Μ.: Την οποία εσείς πού την αποδίδετε; (σ.σ. την ξαφνική εισροή κόσμου στον Συνασπισμό)
«Στη φθορά κυρίως του ΠΑΣΟΚ, το οποίο το 2000 έριξαν όλοι αυτοί που σκέφτονται όπως εγώ, ας πούμε, και δεν άντεχαν πια αυτή την κατάντια – όλη η πολιτική να είναι μίζα και μπετόν. Το 2007 το μαύρισαν και τα λαμόγια που μάθανε πώς να τρώνε από τη ΝΔ. Η ελληνική κοινωνία δεν το χρειαζόταν πλέον το ΠΑΣΟΚ. Ούτε το χρειάζεται. Αρκετά ως εδώ».
Ο.Μ.: Ο κ. Γιώργος Παπανδρέου τι ρόλο έπαιξε;
«Παραήταν λάιτ ο Γιωργάκης. Ποιος να εμπνευστεί από τον Γιωργάκη και γιατί; Πέρα από το ότι κουβαλούσε όλες τις αμαρτίες των προκατόχων του.
Ο.Μ.: Θα ήταν, νομίζετε, επαρκέστερος ο κ. Βενιζέλος;
«Θα σας πω ένα ανέκδοτο που κυκλοφόρησε, όταν ήταν στο φόρτε της η κούρσα για τη διαδοχή. Ότι στο ΠΑΣΟΚ έχουν να διαλέξουν ανάμεσα σε έναν ανίκανο για οτιδήποτε και σε έναν ικανό για όλα».
