Στα δίχτυα της αράχνης

Στα δίχτυα της αράχνης Facebook Twitter
Επεξεργασία: Ατελιέ/ LIFO
0

1.

Διαλεκτική. Τα πάντα διευθετούνται με τη διαλεκτική, έγραφε ένας Γάλλος παίκτης/ρέκτης τη δεκαετία του 1960. Λησμονημένη τέχνη η διαλεκτική, ευτυχώς όχι απ' όλους. Πολύτιμη τέχνη, τέχνη ακριβείας και τέχνη ακριβή. Όπως και η μεγάλη μουσική. Όπως η μεγάλη ποίηση. Όπως η μεγάλη πεζογραφία. Ίσως να μην υπάρχει άλλος τρόπος να ελιχθείς στα αδυσώπητα γεγονότα, στην άτεγκτη πραγματικότητα που έχει βαλθεί να εξοντώσει το μυαλό, το κορμί και την ψυχή σου, από την προσφυγή στη διαλεκτική, στη μεγάλη μουσική, στη μεγάλη ποίηση, στη μεγάλη πεζογραφία. Ιδίως αν είσαι και σάρκινος, χθόνιος, χωμάτινος και πλασμένος από των ονείρων το υλικό, αέρας μπεχλιβάνης, αιθέριος. Ο Ντμίτρι Σοστακόβιτς (1906-1975) τέτοια ιστορία ήταν. Και μπόρεσε να ζήσει και να δημιουργήσει κάτω από τις πιο αντίξοες συνθήκες, και μονίμως υπό την απειλή της εξόντωσης. Μιας εξόντωσης που, όπως και το ον κατά τον Αριστοτέλη, λέγεται πολλαχώς. Μιας εξόντωσης όχι μονάχα του σώματος, της υλικής κάπας πνεύματος και ψυχής, αλλά και κάθε μικρομορίου ύπαρξης, κάθε έκφρασής του, κάθε ιχνοστοιχείου του παρόντος, αλλά και του παρελθόντος και του μέλλοντος της οντότητάς του. Ο Σοστακόβιτς είναι, όπως και ο Μπέρτολτ Μπρεχτ ή ο Γκέοργκ Λούκατς, ένας μέγας επιζών διαλεκτικός. Και ο Julian Barnes (Λέστερ, 1946) αποφάσισε να γίνει ο χρονικογράφος της απόφασης του Σοστακόβιτς να είναι ένας μέγας επιζών.


2.

Τέχνη. Διάβασα, με προσήλωση και ένταση, το μυθιστόρημα του Julian Barnes Ο αχός της εποχής. Το έχει μεταφράσει ανεπίληπτα ο έμπειρος Θωμάς Σκάσσης. Κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μεταίχμιο. Ο Barnes, ιδιοφυώς, μιλάει για την πολιτεία, τον βίο και το έργο του μεγάλου Ρώσου συνθέτη ακριβώς για να μιλήσει για όσα σήμερα μας ταλανίζουν αλλά και μας κάνουν να ελπίζουμε. Έχει συνάξει και επεξεργαστεί ένα πλούσιο υλικό, ο συγγραφέας από το Ηνωμένο Βασίλειο, για την αλήστου μνήμης Ένωση Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών –τέσσερις λέξεις, τέσσερα ψέματα, διατεινόταν ο Κορνήλιος Καστοριάδης– και για τον Σοστακόβιτς, και εν συνεχεία με ένα δημιουργικό μοντάζ σπαραγμάτων από το υλικό αυτό συνέθεσε το μυθιστόρημά του, μπολιάζοντάς το με μηρυκασμούς και αναμηρυκασμούς, όχι με τον ιλιγγιώδη τρόπο του Thomas Bernhard αλλά με τη μεταλλική στιλπνότητα του Don DeLillo στο Point Omega και στους Χρόνους του σώματος. Ο Barnes χωρίζει το μυθιστόρημα, διαλεκτικά, σε τρία μέρη, τρεις τόπους, τρεις χρόνους: 1) Στο Πλατύσκαλο, όπου τα πάντα περιστρέφονται γύρω από το έτος 1936 και το πρώτο άγριο πνιγηρό αγκάλιασμα του Σοστακόβιτς από τη σταλινική τρομοκρατία, που ήταν τότε στο πιο φρικαλέο της απόγειο. 2) Στο Αεροπλάνο, όπου τα πάντα περιστρέφονται γύρω από το έτος 1949 και την επιβεβλημένη από τον Στάλιν παρουσία του Σοστακόβιτς στις Ηνωμένες Πολιτείες, και, τέλος, 3) στο Αυτοκίνητο, όπου τα πάντα περιστρέφονται γύρω από το έτος 1972 και την τάχατες αποκατάσταση και δόξα του Σοστακόβιτς στην εποχή μετά την προσωπολατρία. Κάθε μέρος αρχίζει με τη φράση «ΕΝΑ ΠΡΑΓΜΑ ΗΞΕΡΕ ΜΟΝΟ: Τούτη ήταν η χειρότερη εποχή». Και τα τρία μέρη ένα κεντρικό θέμα έχουν: την τρομερή προσπάθεια του καλλιτέχνη να τα βγάλει πέρα με τους ιστούς της αράχνης που υφαίνει η πανούργα εξουσία για να τον απειλήσει, να τον παγιδεύσει, να τον προσεταιριστεί».


3.

Αχός. Ευφυώς μεταφρασμένος και ο τίτλος The noise of time στα ελληνικά: Ο αχός της εποχής, με τα δύο χι και με την επιστράτευση της παλαιάς ωραίας σημαίνουσας λέξης «αχός». Ο Barnes αναφέρει τη φράση σε τέσσερις περιπτώσεις, στις σελίδες 113, 120, 160 και 227. Και στις τέσσερις δείχνει ότι η ελπίδα της τέχνης νικάει τη λεπίδα της εξουσίας: 1) «Με την ειρωνεία μπορούσες να διατηρήσεις ό,τι είχε αξία για σένα –αυτή την ελπίδα έτρεφε κάποιες φορές–, ακόμα κι όταν ο αχός της εποχής γινόταν τόσο δυνατός, ώστε να σπάνε τα τζάμια των παραθύρων. Τι είχε, λοιπόν, αξία γι' αυτόν; Η μουσική, η οικογένειά του, η αγάπη». 2) «Η τέχνη είναι ο ψίθυρος της ιστορίας που ακούγεται πάνω από τον αχό της εποχής». 3) «Τι θα μπορούσε να αντιπαρατεθεί στον αχό της εποχής; Μόνο αυτή η μουσική που βρίσκεται μέσα μας». 4. «Μια τριπλή συνήχηση που έκαναν τρία όχι ιδιαίτερα καθαρά ποτήρια βότκας και το περιεχόμενό τους ήταν ένας ήχος που ξεχώρισε μέσα στον αχό της εποχής και θα παρέμενε ζωντανός περισσότερο απ' όλους και απ' όλα».

Το άρθρο από την έντυπη έκδοση της LIFO

Βιβλίο
0

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Βασιλική Πέτσα: «Αυτό που μας πάει μπροστά δεν είναι η πρόοδος αλλά η αγάπη»

Βιβλίο / Η Βασιλική Πέτσα έγραψε ένα μεστό μυθιστόρημα με αφορμή μια ποδοσφαιρική τραγωδία

Η ακαδημαϊκός άφησε για λίγο το βλέμμα του κριτή και υιοθέτησε αυτό του συγγραφέα, καταλήγοντας να γράψει μια ιστορία για το συλλογικό τραύμα που έρχεται να προστεθεί στις ατομικές τραγωδίες και για τη σημασία της φιλικής αγάπης.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Μιχάλης Γκανάς: Ο ποιητής της συλλογικής μας μνήμης

Απώλειες / Μιχάλης Γκανάς (1944-2024): Ο ποιητής της συλλογικής μας μνήμης

«Ό,τι με βασανίζει κατά βάθος είναι η οριστική απώλεια ανθρώπων, τόπων και τρόπων και το ανέφικτο της επιστροφής». Ο σημαντικός Έλληνας ποιητής έφυγε σήμερα από τη ζωή σε ηλικία 80 ετών.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Queer»: Το μυθιστόρημα της στέρησης που πόνεσε τον Μπάροουζ

Βιβλίο / «Queer»: Το μυθιστόρημα της στέρησης που πόνεσε τον Μπάροουζ

Μια αναδρομή στην έξοχη, προκλητική όσο και «προφητική» νουβέλα του Ουίλιαμ Μπάροουζ στην οποία βασίστηκε η πολυαναμενόμενη ταινία του Λούκα Γκουαντανίνο που βγαίνει σύντομα στις κινηματογραφικές αίθουσες.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Βιογραφίες: Aπό τον Γκαρσία Μάρκες στην Άγκελα Μέρκελ

Βιβλίο / Πώς οι βιογραφίες, ένα όχι και τόσο δημοφιλές είδος στη χώρα μας, κατάφεραν να κερδίσουν έδαφος

Η απόλυτη επικράτηση των βιογραφιών στη φετινή εκδοτική σοδειά φαίνεται από την πληθώρα των τίτλων και το εύρος των αφηγήσεων που κινούνται μεταξύ του autofiction και των βιωματικών «ιστορημάτων».
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
ΕΠΕΞ Λευτέρης Αναγνώστου, ένας μεταφραστής

Λοξή Ματιά / Λευτέρης Αναγνώστου (1941-2024): Ένας ορατός και συγχρόνως αόρατος πνευματικός μεσολαβητής

Ο Λευτέρης Αναγνώστου, που έτυχε να πεθάνει την ίδια μέρα με τον Θανάση Βαλτινό, ήταν μεταφραστής δύσκολων και σημαντικών κειμένων από τη γερμανική και αυστριακή παράδοση.
ΝΙΚΟΛΑΣ ΣΕΒΑΣΤΑΚΗΣ
Κυκλοφόρησε η πιο διεξοδική μελέτη της δεκαετίας 1910-1920, μια τρίτομη επανεκτίμηση της «μεγαλοϊδεατικής» πολιτικής του Βενιζέλου

Βιβλίο / Κυκλοφόρησε η πιο διεξοδική μελέτη της δεκαετίας 1910-1920, μια τρίτομη επανεκτίμηση της «μεγαλοϊδεατικής» πολιτικής του Βενιζέλου

Ο Ιωάννης Στεφανίδης, καθηγητής Διπλωματικής Ιστορίας στη Νομική του ΑΠΘ και επιμελητής του τρίτομου έργου του ιστορικού Νίκου Πετσάλη-Διομήδη, εξηγεί γιατί πρόκειται για ένα κορυφαίο σύγγραμμα για την εποχή που καθόρισε την πορεία του έθνους.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ