ΜΕ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΑ ΕΛΛΕΙΜΑΤΑ έκλεισε το 2020. Και αυτά μετρώνται πλέον με αριθμούς, οι οποίοι προοιωνίζουν ένα δύσκολο 2021. Τα κονδύλια που απαιτούνται για αποζημιώσεις και αποκατάσταση ζημιών από φυσικές καταστροφές, χρόνο με τον χρόνο, αυξάνονται και καταλαμβάνουν σημαντικό ποσοστό των κρατικών προϋπολογισμών. Τα ακραία καιρικά φαινόμενα «χτυπούν» συχνότερα και ανελέητα, με τις ζωές που χάνονται εξαιτίας τους να πολλαπλασιάζονται, με τις φυσικές εκτάσεις να συρρικνώνονται, τη βιοποικιλότητα να περιορίζεται, ενώ την ίδια ώρα ανάσες ...κόβονται, ελέω ατμοσφαιρικής ρύπανσης.
Αλλά ορισμένες φορές, όπως λέγεται, «πρέπει να πιάσεις πάτο για να εκτιναχθείς ξανά στην κορυφή». Και η αποτυχία των μεγαλύτερων οικονομιών του πλανήτη να υλοποιήσουν τις δεσμεύσεις τους για συγκράτηση των εκπομπών αερίων που ευθύνονται για το φαινόμενο του θερμοκηπίου, έδωσε το «πάτημα» για μια νέα εκκίνηση, τουλάχιστον σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Τον περασμένο χρόνο, η Κομισιόν παρουσίασε τη νέα της στρατηγική, με κεντρικό άξονα της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας (Green Deal) να καταστεί η ΕΕ «κλιματικά ουδέτερη» έως το 2050.
72 δισ. ευρώ στην Ελλάδα
Το πράσινο όραμα της Επιτροπής καλύπτει σχεδόν όλες τις πολιτικές της ΕΕ και συνάδει με τον στόχο της συμφωνίας του Παρισιού να συγκρατηθεί η αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη αρκετά κάτω από τους 2 °C και να συνεχιστούν οι προσπάθειες διατήρησής της στον 1,5 °C. Και βεβαίως συνοδεύεται από ένα χρηματοδοτικό πακέτο που για την Ελλάδα «μεταφράζεται» σε περίπου 72 δισ. δισ. ευρώ (32 δισ. από το Ταμείο Ανάκαμψης και τα υπόλοιπα από το νέο ΕΣΠΑ 2021-2027), τα οποία με τη συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα μπορεί να προσεγγίσουν τα 110 δισ. ευρώ. Επίσης, η χώρα μας, μέχρι στιγμής, έχει εξασφαλίσει περίπου 1 δισ. ευρώ από το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης, για την επόμενη προγραμματική περίοδο (2021 – 2027), προκειμένου να υλοποιήσει έργα που θα οδηγήσουν τις ενεργειακές περιοχές της χώρας, των οποίων η οικονομία στηρίχθηκε για δεκαετίες στον λιγνίτη, αλλά και όσα νησιά εξακολουθούν να ηλεκτροδοτούνται από πετρελαϊκές μονάδες παραγωγής ρεύματος, στην επόμενη μέρα μακριά από τη χρήση ορυκτών καυσίμων.
Στις επόμενες τέσσερις δεκαετίες οι εισαγωγές πετρελαίου στη Γηραιά Ήπειρο θα μειωθούν κατά 79% και φυσικού αερίου κατά 67%, σε σχέση με τα επίπεδα του 2015, γεγονός που θα επηρεάσει τις αγορές τρίτων χωρών.
Με τα κονδύλια του Ταμείου Ανάκαμψης (19,5 δισ. ευρώ θα δοθούν υπό τη μορφή επιδοτήσεων-επιχορηγήσεων και 12,5 δισ. σε δάνεια), κεντρικός στόχος είναι η αναγέννηση της πληγείσας οικονομίας, μέσω μιας ...πράσινης διαδρομής, καθώς το 37% επιβάλλεται να κατευθυνθεί αποκλειστικά σε περιβαλλοντικά «καθαρά» έργα. Αλλά και στο ΕΣΠΑ προκρίνονται οι πράσινες επενδύσεις. Ο κύκλος της στασιμότητας φαίνεται ότι κλείνει καθώς η εισροή «ζεστού» χρήματος– αν κατευθυνθεί προς τις σωστές κατευθύνσεις – θα μπορούσε να μετασχηματίσει την ελληνική οικονομία, η οποία μετά από τη δεκαετία των μνημονίων, χτυπήθηκε σκληρά και από την ύφεση που προκάλεσαν οι παρενέργειες της COVID-19.
Μάλιστα ο υπουργός Οικονομικών Χρήστος Σταϊκούρας μιλώντας στο τελευταίο συνέδριο του Economist προέβλεψε την απορρόφηση 5,5 δισ. ευρώ εντός 2021 από το Ταμείο Ανάκαμψης. Όπως έχει διευκρινίσει ο ίδιος, αλλά και άλλες κυβερνητικές πηγές, ορισμένα έργα θα ξεκινήσουν πριν έρθει στην Ελλάδα η προκαταβολή που θα λάβει η χώρα μας και γι΄ αυτό θα κινητοποιηθούν εθνικοί πόροι, μέσω του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων.
Προτεραιότητα σε χωροταξία, ενέργεια και περιβάλλον
Ένα από τα πρώτα αναπτυξιακά έργα, το οποίο αναμένεται να ξεκινήσει εντός της φετινής άνοιξης, αφορά στην εκπόνηση των Τοπικών και Ειδικών Πολεοδομικών Σχεδίων (ΤΠΣ και ΕΠΣ) προκειμένου να αποκτήσει πολεοδομικό σχεδιασμό το σύνολο της επικράτειας (σήμερα διαθέτει μόνον το 20%) έτσι ώστε πολίτες και επενδυτές να γνωρίζουν τι, που και πως μπορούν να χτίσουν. Το έργο θα προχωρήσει με αξιοποίηση των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης _ έχει κατατεθεί αίτημα 350 εκατ. ευρώ _ με την προκήρυξη των πρώτων μελετών να αναμένονται τον Απρίλιο.
Επίσης, ένα νέο «Εξοικονομώ-Αυτονομώ» θα προκηρυχτεί το καλοκαίρι για την ενεργειακή ανακαίνιση κτιρίων. Συνολικά, για ενεργειακή αναβάθμιση, το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΝ) έχει αιτηθεί ποσό που ανέρχεται στα 3 δισ. ευρώ.
Ως απόλυτη προτεραιότητα έχει τεθεί ακόμη, η οικονομικά και κοινωνικά Δίκαιη Μετάβαση των περιοχών που επηρεάζονται από το σχέδιο της πλήρους απολιγνιτοποίησης έως το 2028 (με κλείσιμο όλων των εν λειτουργία λιγνιτικών μονάδων έως το 2023, και αλλαγή καυσίμου στην «Πτολεμαΐδα 5» έως το 2028). Το εγχείρημα θα στηριχθεί σε εθνικούς και ευρωπαϊκούς πόρους, συνόλου 5 δισ. ευρώ, μαζί με τη μόχλευση και θα αφορά τις λιγνιτικές περιοχές της Δυτικής Μακεδονίας και της Μεγαλόπολης.
Από αυτά, ένα ποσό περί τα 300 εκατομμύρια εκτιμάται ότι μπορεί να προέλθει από το Ταμείο Ανάκαμψης για την αποκατάσταση εδαφών στα ορυχεία της ΔΕΗ ώστε να προστατευθεί το περιβάλλον και να μπορέσει να στηριχθεί το νέο μοντέλο. Πάνω στους πυλώνες του masterplan της απολιγνιτοποίησης θα «οικοδομηθούν» 16 εμβληματικές επενδύσεις (11 στη Δυτική Μακεδονία και 5 στη Μεγαλόπολη) τις οποίες έχει ήδη παρουσιάσει η κυβέρνηση, ενώ σύμφωνα με την πολιτική ηγεσία του ΥΠΕΝ ακολουθούν κι άλλες καθώς έχουν κατατεθεί δεκάδες προτάσεις που βρίσκονται υπό αξιολόγηση.
Για τον εκσυγχρονισμό και επέκταση του δικτύου ηλεκτρικής ενέργειας _ ως αναπόσπαστο κομμάτι της ενεργειακής μετάβασης _ επιδιώκεται άντληση 600 εκατ. ευρώ από το Ταμείο Ανάκαμψης. Στα βασικά έργα περιλαμβάνονται η ηλεκτρική διασύνδεση Κρήτης – Αττικής, η Δ' Φάση της διασύνδεσης των Κυκλάδων και η επέκταση του δικτύου στην Πελοπόννησο. Με την ολοκλήρωση των έργων αφενός θα κλείσουν, ή θα παραμείνουν σε ψυχρή εφεδρεία, οι ρυπογόνες πετρελαϊκές μονάδες παραγωγής ρεύματος της ΔΕΗ στα νησιά και αφετέρου θα δημιουργηθεί περαιτέρω χώρος στα δίκτυα μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας, για ρεύμα από ΑΠΕ.
Η χώρα μας, μέχρι στιγμής, έχει εξασφαλίσει περίπου 1 δισ. ευρώ από το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης για την επόμενη προγραμματική περίοδο (2021-2027), προκειμένου να υλοποιήσει έργα που θα οδηγήσουν τις ενεργειακές περιοχές της χώρας στην επόμενη μέρα, μακριά από τη χρήση ορυκτών καυσίμων.
Το ΥΠΕΝ έχει αιτηθεί από το Ταμείο Ανάκαμψης και δάνειο ύψους 850 εκατ. ευρώ για την υλοποίηση του εμβληματικού προγράμματος αντικατάστασης των παλιών ρολογιών του ΔΕΔΔΗΕ (Διαχειριστής Ελληνικού Δικτύου Διανομής Ηλεκτρικής Ενέργειας) με έξυπνους μετρητές, οι οποίοι, μεταξύ άλλων, θα αποτελέσουν ένα βασικό εργαλείο για την εξοικονόμηση ρεύματος.
Με το νέο πράσινο αναπτυξιακό μοντέλο «διασταυρώνεται» και η ηλεκτροκίνηση. Για την ενίσχυση των σχετικών υποδομών φόρτισης και τη στήριξη της καινοτομίας έχει υποβληθεί αίτημα για 400 εκατ. ευρώ από το Ταμείο Ανάκαμψης. Επιπλέον, το ΥΠΕΝ έχει γίνει αποδέκτης επενδυτικών προτάσεων (εκ των οποίων πολλές για έργα ΑΠΕ και καινοτόμες τεχνολογίες παραγωγής ενέργειας από μονάδες υβριδικές και αποθήκευσης ενέργειας) για δανειοδοτήσεις της τάξης των 10 δισ. ευρώ από το σχετικό σκέλος του Ταμείου Ανάκαμψης. Ωστόσο, για τις νέες τεχνολογίες ακόμη εκκρεμούν τα ρυθμιστικά πλαίσια.
Από το ...πορτοφόλι με τα 32 εκατ. ευρώ, η Ελλάδα έχει αιτηθεί 360 εκατ. ευρώ για ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα αστικών αναπλάσεων, με στόχο την αναβάθμιση και ανάδειξη κτιρίων που έχουν κριθεί διατηρητέα, αλλά και δημοσίων χώρων. Για την κατασκευή υποδομών επεξεργασίας αποβλήτων και ανακύκλωσης το ΥΠΕΝ διεκδικεί περί τα 660 εκατομμύρια, στα οποία θα προστεθούν περίπου 500 εκατομμύρια ιδιωτικών επενδύσεων. Ακόμη το υπουργείο έχει αιτηθεί 160 εκατ. ευρώ για την προστασία και ανάδειξη της βιοποικιλότητας της χώρας μας και 310 εκατ. ευρώ για την υλοποίηση του Εθνικού Σχεδίου Αναδασώσεων, ποσό που θα συμπληρωθεί και με πόρους του ΕΣΠΑ.
Η Ελλάδα, η Ευρώπη και οι τρίτες χώρες
Πάντως, το πρόγραμμα ανάκαμψης δεν αναμένεται να εφαρμοστεί με την ίδια ταχύτητα σε όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ. Και ίσως, για πρώτη φορά, η Ελλάδα βρίσκεται σε προνομιακή θέση έναντι των υπολοίπων ευρωπαϊκών χωρών, καθώς, όπως επεσήμανε ο κ. Σταϊκούρας «έχει την εμπειρία των μνημονίων» και έτσι έχει υιοθετήσει τις μεταρρυθμίσεις εκείνες που απαιτούνται για την απορρόφηση των κονδυλίων. Η χώρα μας έχει υποβάλλει στην Κομισιόν το εθνικό σχέδιο επενδύσεων, πολύ πριν από άλλες μεγάλες ευρωπαϊκές οικονομίες, όπως η Ιταλία και η Ισπανία.
Σε κάθε περίπτωση, όπως σχολιάζουν οι ειδικοί, η υλοποίηση του Green Deal στην Ευρώπη δεν είναι αρκετό. Με δεδομένο ότι η παγκόσμια οικονομία λειτουργεί στη λογική των συγκοινωνούντων δοχείων, οι πολιτικές δεσμεύσεις της Ευρώπης για κλιματική ουδετερότητα της οικονομίας της έως το 2050, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις πανεπιστημιακών ιδρυμάτων και δεξαμενών σκέψης, θα επηρεάσει και άλλες οικονομίες.
Κι αυτό διότι υπολογίζεται ότι, στις επόμενες τέσσερις δεκαετίες, οι εισαγωγές πετρελαίου στη Γηραιά Ήπειρο θα μειωθούν κατά 79% και φυσικού αερίου κατά 67%, σε σχέση με τα επίπεδα του 2015, γεγονός που θα επηρεάσει τις αγορές τρίτων χωρών. Ανατροπές μπορεί επίσης να επιφέρει και το σχέδιο των Βρυξελλών για επιβολή φόρου άνθρακα στις εισαγωγές ρυπογόνων αγαθών. Γι΄ αυτό, η επιστημονική κοινότητα θεωρεί ότι οι δράσεις για την ανάσχεση της κλιματικής αλλαγής θα πρέπει να είναι συντονισμένες. Μια πρώτη θετική εξέλιξη προς αυτήν την κατεύθυνση είναι η επιστροφή των ΗΠΑ, μετά την εκλογή Τζο Μπάιντεν, στην Συμφωνία του Παρισιού για το κλίμα.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.
