Ποιο είναι το background σου;
Δεν είναι και το πιο συνηθισμένο για ψυχοθεραπευτή. Σπούδασα Εφαρμοσμένες Μαθηματικές και Φυσικές Επιστήμες στο Πολυτεχνείο. Τώρα ολοκληρώνω και το διδακτορικό μου στα θεωρητικά μαθηματικά. Η ψυχανάλυση φλέρταρε ανέκαθεν με τις φυσικές επιστήμες και τα μαθηματικά. Ο Φρόιντ, για να περιγράψει τις μεταψυχολογικές θεωρίες του, χρησιμοποιούσε έννοιες της Φυσικής. Σήμερα οι ειδικοί δανείζονται πολύπλοκα μαθηματικά μοντέλα, όπως η θεωρία του χάους και τα μη γραμμικά δυναμικά συστήματα, για να περιγράψουν τις ψυχικές διεργασίες. Φυσικά για να γίνει κάποιος ψυχοθεραπευτής χρειάζεται ειδική εκπαίδευση που διαρκεί τουλάχιστον 5-6 χρόνια. Έτσι έκανα και εγώ. Για περισσότερα σας παραπέμπω εδώ...
Με τι περιστατικά ασχολείσαι κυρίως;
Τα περιστατικά δεν είναι συγκεκριμένα, αλλά οι ψυχογενείς σεξουαλικές δυσλειτουργίες είναι πολύ συχνές. Προβλήματα στύσης, πρόωρη εκσπερμάτιση, δυσκολία στον οργασμό, ενοχλητικοί πόνοι κατά τη διείσδυση. Άλλες γυναίκες εμφανίζουν διαταραχές στον κύκλο της περιόδου, τα γυναικολογικά τους είναι πιο ευάλωτα. Αυτά συμβαίνουν διότι το σεξ είναι ένας έντονος τρόπος συναισθηματικής συναλλαγής μεταξύ των ανθρώπων. Δεν είναι μόνο η ηδονή που νιώθει κάποιος. Μέσα από τη σεξουαλική επαφή περιμένεις να νιώσεις ότι κάτι αξίζεις, ότι ο άλλος σε θέλει, σε αποδέχεται, ότι ενδιαφέρεται για σένα. Αν δεν έχουν πάει καλά αυτά στην παιδική ηλικία, επιστρέφουν αργότερα στις ενήλικες σχέσεις και μας ταλαιπωρούν χωρίς να συνειδητοποιούμε τον λόγο. Ιδιαίτερα στον σεξουαλικό τομέα, συχνά εμφανίζονται προβλήματα με πολύ ευφάνταστο τρόπο, που, αν δεν έχεις ιδέα για τις ασυνείδητες ψυχικές διεργασίες, φαίνονται εντελώς ανεξήγητα. Αυτά βγαίνουν στις θεραπείες, που ο ασθενής τα ξαναζεί μαζί μας.
Δεδομένης της ιδιοσυστασίας μας, οι σημαντικές σχέσεις των πρώτων 5-6 χρόνων της ζωής μας καθορίζουν την ψυχοσύνθεσή μας. Το ξέρω ότι ακούγεται απογοητευτικό, αλλά είναι η αλήθεια.
Δώσε μας μερικά παραδείγματα.
Μια γυναίκα δυσκολευόταν να μείνει έγκυος. Μετά από αρκετές προσπάθειες, τα κατάφερε. Αφότου γέννησε, δεν είχε διάθεση να την ακουμπάει ο άντρας της. Όταν έρχονταν πολύ κοντά, αυτή έβρισκε διάφορες αφορμές, θύμωνε ανεξήγητα μαζί του, φώναζε, τον έβριζε. Έναν χρόνο μετά τη γέννα ξεκίνησε ομαδική θεραπεία μαζί μου. Σε κάποια φάση άρχιζε να βγάζει έντονο θυμό, να με κατηγορεί ότι τη βλέπω σεξουαλικά, ότι ήμουν ανήθικος. Περίπου δηλαδή τα ίδια που ένιωθε και για τον σύζυγό της. Αφού τα ψάξαμε λίγο όλα αυτά, διαπιστώσαμε ότι είχε έντονα προβλήματα με τον πατέρα της. Αυτός, όταν ήταν μικρή, την τσίμπαγε σε διάφορα σημεία του σώματός της που της προκαλούσαν ερωτική διέγερση. Στην αρχή ήταν ευχάριστο, καθώς όμως πέρναγε ο καιρός και καταλάβαινε ότι ήταν «κακό» να διεγείρεται από τον μπαμπά, άρχισε να νιώθει πολύ άσχημα, να φοβάται υπερβολικά τη μητέρα της. Το ίδιο ξαναζούσε με τον σύζυγό της αλλά και με μένα στη θεραπεία. Μας έβλεπε σαν τον μπαμπά της. Αυτό γινόταν ασυνείδητα, δεν το καταλάβαινε. Έτσι, μας έβριζε και μας κατηγορούσε, γιατί προσπαθούσε να γλιτώσει από τις ενοχές της παιδικής ηλικίας. Και ίσως αυτός ήταν και ο λόγος που δυσκολευόταν να μείνει έγκυος. Ξέρετε, αρκετές γυναίκες πιάνουν παιδί εν μέσω θεραπείας, ενώ πριν δεν μπορούσαν. Μια άλλη γυναίκα περίπου 30 ετών παραπονιόταν ότι δεν μπορούσε να βρει άντρα. Είχε κάποιες σύντομες περιπέτειες, αλλά τίποτα παραπάνω. Στο σεξ, κατά τα λεγόμενά της, ήταν λίγο φοβισμένη. Δεν είχε βιώσει ποτέ οργασμό. Το συζητούσαμε για αρκετό καιρό. Κάποια στιγμή γνώρισε έναν τύπο που φαινόταν να τη θέλει αρκετά. Η ασθενής μου ήταν αρκετά συγκρατημένη. Σε μια συνεδρία μού είπε ότι την προβλημάτιζε και το σεξουαλικό. Προσπάθησα να καταλάβω τι συνέβαινε. Θεωρούσε ότι το πέος του ήταν μικρό και αυτό δεν της άρεσε καθόλου. Της ζήτησα να μου δείξει τι εννοούσε μικρό. Αυτή ντρεπόταν, γελούσε. Τελικά, μου έδειξε μια απόσταση με τα χέρια που αντιστοιχούσε σε ένα μεγάλο πέος! Γιατί, λοιπόν, ένα μεγάλο πέος το έβλεπε ως μικρό; Στο σπίτι της, όταν ήταν κοριτσάκι, υπήρχε η συνήθεια να μπαίνει στο μπάνιο με τον πατέρα της. Το πέος του μπαμπά για ένα μικρό κοριτσάκι φαντάζει τεράστιο. Έτσι, στην ενήλικη ζωή όλους τους έβλεπε μικρούς. Με αυτό τον τρόπο απέφευγε τους άντρες και μαζί μ' αυτούς τον ασυνείδητο φόβο ότι αν έκανε σεξ, θα έμπαινε μέσα της ένα τεράστιο πράγμα, σαν του μπαμπά, που θα μπορούσε να την τραυματίσει. Τα αιμομικτικά αισθήματα, που έχουν όλα τα νήπια, δεν είχαν τακτοποιηθεί καλά μέσα της. Γι' αυτό φοβόταν το σεξ και γι' αυτό δεν είχε οργασμό. Αφού τα δουλέψαμε αυτά, οι φόβοι εξαφανίστηκαν και πλέον είχε και οργασμό.
Τα ίδια, λίγο-πολύ, ταλαιπωρούν και τους άντρες. Όσοι είχαν την ατυχία μικροί να δουν το πέος του πατέρα τους, από την εφηβεία κι έπειτα είναι με έναν χάρακα στο χέρι. Πολλοί δεν πάνε με γυναίκα γιατί αισθάνονται «μικροί». Και δεν είναι απαραίτητο να έχεις δει το πέος του πατέρα σου. Στην ηλικία των 4-5 νιώθεις ότι δεν μπορείς να αναμετρηθείς μαζί του σε οποιονδήποτε τομέα. Γι' αυτό θέλει κατάλληλους χειρισμούς απ' τους γονείς, για να μην καθηλωθεί το παιδί σε νηπιακές αγωνίες.
Ένας πελάτης μου υπέφερε από παράλογους φόβους μη μολυνθεί το πέος του ή μη μολύνει τον κόλπο της κοπέλας του, παρότι χρησιμοποιούσαν προφυλακτικό και δεν ήταν φορείς κάποιου σεξουαλικώς μεταδιδόμενου νοσήματος. Γι' αυτό, πριν από οποιαδήποτε σωματική επαφή, έπρεπε και οι δύο να έχουν πλύνει σχολαστικά όλο τους το σώμα. Έπειτα, απολύμανε τα χέρια του με αντισηπτικό, για να μπορεί στη συνέχεια να κάνει το ίδιο με το πέος του και τη γύρω περιοχή. Και η κοπέλα έπρεπε να υποβληθεί στην ίδια διαδικασία. Αν τύχαινε και τα γεννητικά τους όργανα έρχονταν σε επαφή με κάτι που δεν είχε απολυμανθεί, το «τελετουργικό» επαναλαμβανόταν. Όλα αυτά δεν τα έβρισκε υπερβολικά. Ακολουθώντας αυτή την ανορθόδοξη λύση, δεν είχε κατορθώσει μέχρι στιγμής να χαρεί το σεξ με μια γυναίκα. Και οι λίγες γυναίκες που είχε προσεγγίσει ερωτικά απομακρύνονταν σχετικά γρήγορα. Σε μια συνεδρία ανέφερε το εξής, εκ πρώτης όψεως αινιγματικό όνειρο: «Είδα ότι περπατούσα στη γειτονιά του πατρικού της μητέρας μου. Εκεί, στη μέση του δρόμου, υπήρχε μια μεγάλη πισίνα γεμάτη με νερό. Γύρω-γύρω έπαιζαν κάποια παιδιά. Εγώ αναπήδησα στον βατήρα για να κάνω βουτιά. Πέφτοντας στο νερό η πισίνα είχε μεταμορφωθεί σε λεκάνη τουαλέτας κι εγώ σ' ένα μικροσκοπικό ανθρωπάκι. Περνώντας από τον πάτο της λεκάνης, σαν κάποιος να είχε τραβήξει το καζανάκι, έκανα μια κωλοτούμπα, αλλά δεν έπρεπε να ακουμπήσω τα τοιχώματα του εσωτερικού της λεκάνης γιατί σιχαινόμουν». Σε κάποια άλλη συνεδρία είχε πει ότι «δεν θυμάμαι τι ηλικία είχα ακριβώς, πρέπει να ήμουν περίπου 10 ετών. Αυνανιζόμουν πολύ συχνά στην τουαλέτα. Αλλά κάθε φορά, για κάποιον λόγο που δεν μπορώ να καταλάβω, έτρεμα μήπως έχουν μείνει υπολείμματα στη λεκάνη, τα ακουμπήσει η μητέρα μου και μείνει έγκυος. Έτσι, εξέταζα εξονυχιστικά τη λεκάνη και καθάριζα οτιδήποτε ύποπτο πάνω της». Η επιθυμία να κάνει παιδιά με τη μητέρα του, που είναι μια κοινή επιθυμία της οιδιπόδειας περιόδου όλων των αγοριών, ήρθε στην επιφάνεια μέσω της ανάμνησης. Παρότι υπό τις συνθήκες που αυνανιζόταν ένιωθε φόβο μήπως η μητέρα του έμενε έγκυος από δικό του σπέρμα, επαναλάμβανε την ίδια πρακτική. Άρα, ασυνείδητα το επιθυμούσε κιόλας. Σε αντίθετη περίπτωση, θα άλλαζε τις αυνανιστικές του συνήθειες κι έτσι θα απέφευγε το άγχος της «ανεπιθύμητης» εγκυμοσύνης. Επομένως, υπήρχε μέσα του μια άλυτη παιδική σύγκρουση που ξανάρθε στο προσκήνιο με την έναρξη της εφηβείας: επιθυμία να κάνει παιδιά με τη μαμά και τρόμος μπροστά στον μπαμπά. Το γεγονός ότι αυνανιζόταν πάλι και πάλι με έναν τρόπο που του προκαλούσε έντονο άγχος ήταν μια παράδοξη τεχνική για να κυριεύσει τους φόβους του. Το ίδιο κάνουμε, για παράδειγμα, όταν υπάρχει ένα σημείο στο σώμα μας που πονάει: πού και πού το πιέζουμε κι έτσι αποκτούμε την αίσθηση ότι ελέγχουμε τον πόνο. Το όνειρο το είδε την περίοδο που μια γυναίκα συζητούσε για την επιθυμία της να κάνει παιδιά. Η βουτιά στην πισίνα συμβόλιζε για τον Παναγιώτη τη διείσδυση στον γυναικείο κόλπο, γεγονός που θύμιζε τις αιμομικτικές επιθυμίες για τη μαμά αλλά και τον φόβο μην τον ανακαλύψει ο μπαμπάς. Θυμηθείτε ότι η πισίνα βρισκόταν κοντά στο «πατρικό της μητέρας του». Γι' αυτό και η ευχάριστη βουτιά στην πισίνα έγινε βρόμικη βουτιά σε λεκάνη τουαλέτας. Η λεκάνη, δηλαδή, συμβόλιζε τον «βρόμικο», απαγορευμένο κόλπο της μαμάς, όπως φάνηκε και από τις ασυνείδητες φαντασιώσεις της προεφηβείας. Αυτός είναι και ο λόγος που ο Παναγιώτης, πέφτοντας στην πισίνα, μετατράπηκε σε μικροσκοπικό ανθρωπάκι. Ένα μικρό αγοράκι 4-5 ετών της οιδιπόδειας περιόδου αισθάνεται μικροσκοπικό απέναντι στη μαμά και σε σύγκριση με τον μπαμπά. Η λεκάνη δείχνει επιπλέον και μια παλινδρόμηση σε πρωκτική σεξουαλικότητα, που είναι η δεσπόζουσα σεξουαλικότητα όλων των παιδιών ηλικίας 2-3 ετών. Οι ενήλικες σεξουαλικές πρακτικές του ακολουθούσαν το ίδιο πεπρωμένο. Το σεξ με μια γυναίκα τού θύμιζε τις απωθημένες αιμομικτικές επιθυμίες, γινόταν επομένως κάτι βρόμικο. Γι' αυτό έπρεπε με την κοπέλα του να πλένονται και να απολυμαίνονται. Ο φόβος μη μολυνθεί το πέος του ενείχε το στοιχείο της τιμωρίας για τις «βρόμικες» επιθυμίες του. Ο φόβος μη μολύνει τον κόλπο της κοπέλας του ήταν μεταμφιεσμένος ο παιδικός του φόβος μην αφήσει έγκυο τη μητέρα του. Έπρεπε να προσέχουν που ακουμπάνε, ακριβώς όπως και στο όνειρο, που δεν έπρεπε να ακουμπήσει τη λεκάνη, η οποία συμβόλιζε τον κόλπο της μαμάς.
Πολύ συχνά ψάχνουμε να ακούσουμε αυτά που μας βολεύουν, διότι έχουμε αντιστάσεις προκειμένου να συνειδητοποιήσουμε πράγματα που πονάνε.
Πού εντοπίζονται οι ρίζες των προβλημάτων; Η «αγία» ελληνική οικογένεια μήπως δεν είναι και τόσο «ιερή» τελικά;
Οι ρίζες των προβλημάτων είναι ένας συνδυασμός γονιδίων και περιβάλλοντος. Δεδομένης της ιδιοσυστασίας μας, οι σημαντικές σχέσεις των πρώτων 5-6 χρόνων της ζωής μας καθορίζουν την ψυχοσύνθεσή μας. Το ξέρω ότι ακούγεται απογοητευτικό, αλλά είναι η αλήθεια. Απ' αυτές εξαρτάται αν θα είμαστε ικανοί για αμοιβαία σχέση, αν θα μπορούμε να μαλώνουμε χωρίς έντονη εχθρότητα, αν θα συναγωνιζόμαστε θετικά στον έρωτα και τη ζωή, αν θα μπορούμε να έχουμε σεξουαλικές σχέσεις με έναν άνθρωπο που αγαπάμε. Κάποιοι, όπως ίσως να γνωρίζεις, κάνουν σεξ μόνο με αγνώστους. Οι Έλληνες έχουμε πολλά προβλήματα. Αυτό αποτυπώνεται άριστα στην κουλτούρα μας και στον τρόπο που λειτουργεί η ελληνική κοινωνία. Η ελληνική οικογένεια δεν είναι και τόσο «ιερή» όσο νομίζουμε. Όταν ρωτάς κάποιον για τους γονείς του, συνήθως σου λέει τα καλύτερα. Κατά τα άλλα, τους βρίζει καθημερινά και τους κατηγορεί. Η αλήθεια είναι ότι τα συναισθήματα για τους γονείς μας είναι ανάμεικτα, αμφιθυμικά. Άλλοτε ήμασταν ευχαριστημένοι και άλλοτε όχι. Δεν μπορεί να υπάρξει σχέση στην οποία να ικανοποιείται κάθε μας ανάγκη. Όταν όμως οι απογοητεύσεις στην παιδική ηλικία είναι έντονες, επειδή δεν μπορούμε να το αντέξουμε, φτιάχνουμε μια ιδανική εικόνα που μας βολεύει. Βλέπουμε τους γονείς μας θεούς. Είναι ένας τρόπος να εξισορροπήσουμε τα συναισθηματικά ελλείμματα που νιώθουμε.
Έχεις παρατηρήσει επιπτώσεις από την οικονομική κρίση στον ψυχισμό των πελατών σου;
Σίγουρα υπάρχουν αντικειμενικές δυσκολίες. Αυτό, όμως, που αξίζει να παρατηρήσω είναι ότι υπάρχουν πελάτες με οικονομική άνεση που νιώθουν ένα υπερβολικό άγχος για την οικονομική κρίση και πελάτες με οικονομική στενότητα που η αγωνία τους περιορίζεται στο φυσιολογικό. Πώς εξηγείται αυτό; Η οικονομική κρίση ανακατεύει τις αντίστοιχες «οικονομικές» κρίσεις της παιδικής ηλικίας. Τα «οικονομικά» για ένα παιδί είναι αν η μάνα του το θέλει, το αγαπάει, το ταΐζει, καταλαβαίνει τις ανάγκες του, του προσφέρει ασφάλεια και ζεστασιά. Αν δεν τα πάρει αυτά σε ικανοποιητικό βαθμό, τότε καθετί που στην ενήλικη ζωή του θυμίζει «οικονομική» κρίση, του προκαλεί υπερβολικό άγχος, κατάθλιψη και επιθετικότητα.
Από πού πρέπει να αρχίσω, αν πιστεύω ότι έχω κάποιου είδους ψυχολογικό πρόβλημα;
Συνήθως ψάχνουμε στο Διαδίκτυο, μιλάμε με συγγενείς και φίλους. Πολύ συχνά ψάχνουμε να ακούσουμε αυτά που μας βολεύουν, διότι έχουμε αντιστάσεις προκειμένου να συνειδητοποιήσουμε πράγματα που πονάνε. Επιπλέον, δεν είναι εύκολο να βρούμε κάποιον που να καταλαβαίνει τι συμβαίνει βαθύτερα στον ανθρώπινο ψυχισμό. Συνήθως, κρίνει από τον εαυτό του και δεν μπορεί να δει ζητήματα στα οποία έχει κι αυτός δυσκολίες. Για παράδειγμα, αν φοβάμαι να πάω με μια γυναίκα, δεν μπορεί να με βοηθήσει κάποιος που θεωρεί το σεξ αμαρτία. Αλλά ακόμα κι αν κάποιος καταλαβαίνει τα προβλήματά μας, είναι πολύ δύσκολο να είναι ειλικρινής. Σπανίως λέμε αυτό ακριβώς που πιστεύουμε για τον άλλο.
Δεν μπορώ να διαβάσω, να ενημερωθώ και να δουλέψω μόνος μου τα προβλήματά μου;
Οι πιο ώριμοι άνθρωποι αντιμετωπίζουν τις δυσκολίες της ζωής καλύτερα, γιατί κατά κανόνα κάνουν πιο ώριμες επιλογές στις ερωτικές σχέσεις, στις φιλίες, στην εργασία και σε άλλες πτυχές της ζωής. Οι πιο ανώριμοι δεν μπορούν να ξεφύγουν εύκολα. Βιώνουν τα προβλήματα πιο έντονα, πιο δραματικά. Οι συγκρούσεις της παιδικής ηλικίας επανέρχονται στο προσκήνιο με κάθε ευκαιρία, με την ελπίδα κάποια στιγμή να διαψευσθούν. Γι' αυτό και οι πιο νευρωτικοί έλκονται ασυνείδητα απ' τις προβληματικές καταστάσεις ή τις προκαλούν. Επομένως, κάποιοι άνθρωποι χρειάζονται έναν ειδικό για να αλλάξουν κάποια πράγματα. Επιπλέον θέλει χρόνο, χρήματα και υπομονή. Πάντως, σίγουρα ένα καλό βιβλίο, μια έγκυρη ενημερωτική εκπομπή ή μια ομιλία μπορούν να βοηθήσουν να ευαισθητοποιηθούμε σε ορισμένα πράγματα και να αρχίσουμε να κοιτάμε τον εαυτό μας λίγο πιο νηφάλια προτού φορτώσουμε τις ευθύνες στους άλλους.
Πολλοί φοβούνται για τον «αέναο» κύκλο της ψυχοθεραπείας και ότι θα εμπλακούν σε μια διαδικασία χωρίς ορατό τέλος. Δεν πρέπει να μπαίνουν κάποια όρια;
Έχεις απόλυτο δίκιο. Αν εξαιρέσουμε πιο βαριές περιπτώσεις που χρειάζονται χρόνια παρακολούθηση, η ψυχοθεραπεία έχει ορισμένη διάρκεια, για την οποία ο θεραπευόμενος θα πρέπει να είναι ενήμερος. Η διάρκεια εξαρτάται από τον τύπο της θεραπείας που προτείνει ο θεραπευτής αλλά και από τις δυνατότητες του πελάτη. Για παράδειγμα, οι ψυχαναλυτικές θεραπείες συνήθως διαρκούν 4-5 έτη. Υπάρχουν, βέβαια, και πιο βραχείες παρεμβάσεις. Εν κατακλείδι, ο καλός ψυχοθεραπευτής είναι σαν την καλή μαμά. Βοηθάει τον θεραπευόμενο να ωριμάσει, ώστε να μπορεί να σταθεί στα δικά του πόδια. Όπως θα ξέρεις, όμως, υπάρχουν και κάποιες μαμάδες που δεν επιτρέπουν στα παιδιά τους να ανοίξουν φτερά.
* Σε πολλά σημεία το υλικό έχει υποστεί αλλοιώσεις, ώστε να προστατεύονται το απόρρητο και η ιδιωτικότητα των ασθενών. Όπου κρίθηκε απαραίτητο, ζητήθηκε η συγκατάθεση του θεραπευόμενου.
σχόλια