«Η ΠΑΝΔΗΜΙΑ ΕΙΝΑΙ ένα από τα πολλά σήματα κινδύνου που μας στέλνει η φύση» επισημαίνει ο ευρωβουλευτής Νίκος Ανδρουλάκης. Κατά το παρελθόν εργάστηκε ως πολιτικός μηχανικός, ενώ από το 2014 είναι εκλεγμένος στην Ευρωβουλή, συμμετέχοντας στην ομάδα της Προοδευτικής Συμμαχίας των Σοσιαλιστών & Δημοκρατών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Παράλληλα, μεταξύ άλλων, είναι μέλος της Επιτροπής Περιβάλλοντος, Δημόσιας Υγείας και Ασφάλειας των Τροφίμων και αντιπρόεδρος στις επιτροπές Ασφάλειας & Άμυνας, όπως και στην Αντιπροσωπεία της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης Ε.Ε. - Λατινικής Αμερικής. Στη συνέντευξη που ακολουθεί μιλά για το αποτύπωμα της πανδημίας, την κλιματική αλλαγή, την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει σήμερα η Ευρώπη.
— Ζούμε εδώ και έναν χρόνο με την πανδημία του κορωνοϊού. Θεωρείτε ότι ήταν ένα σήμα κινδύνου εκ μέρους της φύσης;
Η υποβάθμιση της βιοποικιλότητας και η καταστροφή φυσικών οικοτόπων, όπως τα δάση, ευνοούν την ανάπτυξη πανδημιών. Ακόμα και πριν από τον κορωνοϊό, η εκτεταμένη αποψίλωση δασών είχε ως αποτέλεσμα την επέκταση ασθενειών όπως η ελονοσία και ο Έμπολα. Η πανδημία που βιώνουμε σήμερα έχει προς ώρας αποδοθεί σε μεταλλάξεις ασθενειών και μετάδοση στον άνθρωπο από νυχτερίδες ή από τους υπό εξαφάνιση, λόγω λαθρεμπορίου, παγκολίνους, αναδεικνύοντας έναν σημαντικό παράγοντα υποβάθμισης της βιοποικιλότητας.
Η πανδημία, λοιπόν, είναι ένα από τα πολλά σήματα κινδύνου που μας στέλνει η φύση και πρέπει να λάβουμε σοβαρά υπόψη μας. Θεωρώ ένα πολύ καλό βήμα το ότι στον νέο Πολυετή Ευρωπαϊκό Προϋπολογισμό για την περίοδο 2021-2027 καθιερώθηκε για πρώτη φορά ένας συγκεκριμένος στόχος για τη βιοποικιλότητα, που αντιστοιχεί στο 7,5% για το 2023-2024 και στο 10% από το 2026 και μετά, συμπληρώνοντας αυτόν για το κλίμα, που ανέρχεται στο 30%. Τέτοιες πρωτοβουλίες είναι σημαντικές, αφορούν όμως μόνο την Ευρώπη. Το ζήτημα είναι πως οι δικές μας πρωτοβουλίες θα υιοθετηθούν και από τις υπόλοιπες ισχυρές χώρες.
Θα πρέπει να επινοήσουμε έναν νέο, έξυπνο προστατευτισμό, με στοχευμένους δασμούς που θα είναι ανάλογοι του επιπέδου προστασίας της βιοποικιλότητας, του περιβάλλοντος, των κοινωνικών δικαιωμάτων, ακόμα και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Στόχος αυτών των δασμών δεν θα είναι η προστασία κλάδων που απλώς δεν είναι ανταγωνιστικοί αλλά η αντιμετώπιση του περιβαλλοντικού και κοινωνικού dumping (αθέμιτος ανταγωνισμός), δίνοντας ένα κίνητρο για την αύξηση της προστασίας και στις υπόλοιπες χώρες του κόσμου.
— Ποιο πιστεύετε ότι θα είναι το αποτύπωμα της πανδημίας; Πώς κρίνετε τη διαχείρισή της από την ελληνική κυβέρνηση;
Η πανδημία άλλαξε βίαια τη ζωή μας, ανατρέποντας πολλές από τις βεβαιότητες των ανθρώπων σε όλο τον πλανήτη. Ακόμα και όταν όλα θα έχουν τελειώσει, ο φόβος για ένα ανάλογο γεγονός στο μέλλον θα μείνει για χρόνια φωλιασμένος στις κοινωνίες μας. Περιοχές του πλανήτη, όπως η Αφρική και η Λατινική Αμερική, θα βιώσουν ένα μεγάλο πισωγύρισμα. Εκατομμύρια άνθρωποι θα οδηγηθούν εκ νέου κάτω από το όριο της φτώχειας και θα υπονομευτούν μικρά, αλλά σημαντικά βήματα προόδου στον τομέα της παιδείας και του κοινωνικού κράτους. Σε πολλές από αυτές τις χώρες ο εμβολιασμός παραμένει ακόμα ένα μακρινό όνειρο. Παρά τις δεσμεύσεις για την παροχή εμβολίων από τις πλουσιότερες χώρες στις φτωχότερες μέσω της πρωτοβουλίας CΟVAX, σε κάποιες περιοχές αναμένεται να έχει εμβολιαστεί μόλις το 20% μέχρι το τέλος του 2021.
Στόχος της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας δεν είναι άλλος από την αναγκαία προετοιμασία της Ευρώπης, ώστε μέχρι το 2050 να γίνει η πρώτη ήπειρος με μηδενικό αποτύπωμα άνθρακα.
Η Ελλάδα, χάρη στις κοινές παραγγελίες που έγιναν από την Ευρωπαϊκή Ένωση, έχει διασφαλίσει ότι, παρά τις όποιες καθυστερήσεις, θα έχει εμβολιαστεί σύντομα το σύνολο του ενήλικου πληθυσμού της. Το γεγονός αυτό, ότι, παρά τα προβλήματα, οι πολίτες των ευρωπαϊκών χωρών θα εμβολιαστούν σχεδόν ταυτόχρονα και δεν θα υπάρχει εθνικός ανταγωνισμός, είναι ένα πολύ σημαντικό βήμα αλληλεγγύης. Όσον αφορά την αντίδραση της ελληνικής κυβέρνησης, στην πρώτη φάση πήραμε γρήγορα και αποτελεσματικά μέτρα, καταφέρνοντας να έχουμε πολύ χαμηλό αριθμό κρουσμάτων και απωλειών. Ωστόσο, από το καλοκαίρι και μετά το σκηνικό άλλαξε. Η καθυστέρηση στη λήψη μέτρων και η απουσία κάθε εποπτικού μηχανισμού κατά τη διάρκεια του δεύτερου κύματος είχε ως αποτέλεσμα να ζήσουμε τραγικές στιγμές.
Το μεγάλο στοίχημα είναι να τηρήσουμε τα μέτρα ασφαλείας το επόμενο διάστημα και να παραμείνουμε ασφαλείς Πρέπει να είμαστε όλοι πολύ προσεκτικοί. Μπορεί να έχει αρχίσει ο εμβολιασμός, ο δρόμος για την επίτευξη της τεχνητής ανοσίας της αγέλης, όμως, είναι μακρύς και ο κίνδυνος ελλοχεύει ακόμα. Οι πολιτικοί, με τη συμπεριφορά μας, πρέπει να δίνουμε το καλό παράδειγμα. Οι εικόνες του πρωθυπουργού στην Ικαρία είναι πρωτοφανείς για όλη την Ευρώπη και δεν βοηθούν καθόλου. Επιπλέον, καθώς ακόμα έχουμε περιορισμένο αριθμό εμβολίων, δεν μπορεί να προχωράμε με μόνο κριτήριο την ηλικία. Οι συνάνθρωποί μας με υποκείμενα νοσήματα κινδυνεύουν πολύ περισσότερο σε περίπτωση που νοσήσουν από τον κορωνοϊό. Στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες υπάρχει σαφής προτεραιοποίηση των ευπαθών υγειονομικά ομάδων. Στη χώρα μας, όμως, δεν υπάρχει ακόμα καμία συγκεκριμένη ενημέρωση για το πότε θα εμβολιαστούν. Η κυβέρνηση πρέπει να ανακοινώσει άμεσα ένα συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα για τον εμβολιασμό τους, ώστε να τελειώσει επιτέλους η αγωνία με την οποία ζουν αυτοί και οι οικογένειές τους.
— Ποια είναι τα πρακτικά αποτελέσματα που θα έχει η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία;
Στόχος της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας δεν είναι άλλος από την αναγκαία προετοιμασία της Ευρώπης, ώστε μέχρι το 2050 να γίνει η πρώτη ήπειρος με μηδενικό αποτύπωμα άνθρακα. Ωστόσο, για να γίνει αυτό πραγματικότητα, χρειάζονται ριζικές αλλαγές τόσο σε θεσμικό όσο και σε παραγωγικό και οικονομικό επίπεδο. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο κλιματικός νόμος, ο οποίος αυτήν τη στιγμή βρίσκεται υπό διαπραγμάτευση μεταξύ Κοινοβουλίου και Συμβουλίου, αντικείμενο του οποίου είναι οι στόχοι που θα τεθούν μέχρι το 2050. Πρέπει να σημειώσουμε ότι για να έχει αποτελέσματα η Πράσινη Συμφωνία, δεν πρέπει να αντιμετωπιστεί ως μια αυτόνομη πολιτική αλλά να αντικατοπτρίζεται σε όλες μας τις προσπάθειες.
Η σημασία που δίνει η Ε.Ε. σε αυτήν τη μετάβαση φαίνεται και από το 30% του Πολυετούς Δημοσιονομικού Πλαισίου και του Ταμείου Ανασυγκρότησης, το οποίο εγγράφεται σε δαπάνες που έχουν να κάνουν με την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και την υιοθέτηση της αρχής «να μην προκαλείται βλάβη – Do no harm», που αφορά το υπόλοιπο 70% του πακέτου. Έτσι, η Ε.Ε. διασφαλίζει ότι οι προσπάθειες που γίνονται προς αυτή την κατεύθυνση δεν θα βρουν μπροστά τους αντίθετα μέτρα. Τέλος, για λόγους ανταγωνιστικότητας της Ευρώπης αλλά και στήριξης της απασχόλησης πρέπει να υπάρχουν κίνητρα και ενίσχυση για τους κλάδους που πλήττονται, για να προσαρμοστούν με έναν βιώσιμο τρόπο στο νέο πλαίσιο που διαμορφώνεται.
— Θα καταφέρει η Ευρώπη να γίνει η πρώτη ήπειρος με μηδενικό αποτύπωμα άνθρακα το 2050;
Αυτό, λοιπόν, είναι το μεγάλο στοίχημα, αν θέλουμε να πετύχουμε τους στόχους που οι ίδιοι θέσαμε στη Συμφωνία των Παρισίων για το κλίμα το 2015. Όπως μας έχει δείξει η Ιστορία, τέτοιοι φιλόδοξοι και μακροπρόθεσμοι στόχοι δεν είναι πάντα εύκολο να ευοδωθούν. Πριν από τη μεγάλη κρίση της πανδημίας ήμουν πολύ πιο απαισιόδοξος, καθώς όλη αυτή η προσπάθεια απαιτεί σημαντική χρηματοδότηση που οι Ευρωπαίοι ηγέτες δεν φαίνονταν διατεθειμένοι να καταβάλουν.
Είναι χαρακτηριστικό ότι το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης, βασικό εργαλείο για να διασφαλιστεί η κοινωνική συνοχή στις περιφέρειες που βασίζονται στην παραγωγή άνθρακα, είχε αρχικό προϋπολογισμό μόλις 7,5 δισ. για όλη την περίοδο 2021-2027. Όμως η ανάγκη δημιουργίας του Ταμείου Ανασυγκρότησης των 750 δισ. ευρώ λόγω της πανδημίας του κορωνοϊού, μαζί με τον Πολυετή Προϋπολογισμό, διαμορφώνουν ένα κοινό οπλοστάσιο ύψους 1,8 τρισεκατομμυρίων ευρώ, τα οποία, αν αξιοποιηθούν όπως πρέπει, μπορεί να βάλουν τις σωστές βάσεις για τον απαραίτητο οικονομικό και παραγωγικό μετασχηματισμό.
— Πώς θα μπορέσουμε να εκπαιδεύσουμε τον εαυτό μας και τη νέα γενιά σε ένα νέο καταναλωτικό μοντέλο, φιλικότερο προς το περιβάλλον;
Όλο και περισσότεροι νέοι άνθρωποι ζητούν μια αξιόπιστη πολιτική για το περιβάλλον και την αειφορία. Η χώρα μας έχει να κάνει πολλά βήματα ακόμα. Ο καλύτερος τρόπος για να εκπαιδεύσουμε τους πολίτες και ιδιαίτερα τη νέα γενιά σε ένα νέο μοντέλο είναι να τους κάνουμε να το νιώσουν κτήμα τους. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο εκδημοκρατισμός της ενέργειας. Όσο πιο πολλούς μικρούς παραγωγούς ενέργειας μέσω ανανεώσιμων πηγών έχουμε, τόσο πιο πολλοί πολίτες θα είναι ευαισθητοποιημένοι για την ανάγκη εξοικονόμησης ενέργειας, ένα απαραίτητο βήμα για την επίτευξη των στόχων που έχουμε θέσει.
Η εκπαίδευση, επίσης, έχει σημαντικό ρόλο στην προσπάθεια για την αλλαγή του καταναλωτικού μοντέλου. Ενώ στην Ευρώπη συζητάμε ήδη για την κυκλική οικονομία, δηλαδή όχι απλώς την ανακύκλωση των προϊόντων αλλά την επαναχρησιμοποίησή τους, στη χώρα μας ακόμα δεν έχουμε αντιμετωπίσει το ζήτημα των παράνομων χωματερών. Ο τρόπος με τον οποίο διαχειριζόμαστε τα σκουπίδια μας και το τι πετάμε πρέπει να αλλάξει και η προσπάθεια αυτή ξεκινάει από το σχολείο.
— Τι απαντάτε σε αυτούς που λένε ότι κλιματική αλλαγή είναι fake news;
Σκέφτονται όπως οι διώκτες του Γαλιλαίου. Αυτό είχα πει και στους ευρωβουλευτές της Λεπέν και των Συντηρητικών Πολωνών που υποστήριζαν ακριβώς το ίδιο κατά τη διάρκεια μιας συζήτησης στην Ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Είναι σαν να αρνείσαι την πραγματικότητα. Το βλέπουμε παντού γύρω μας. Ως εισηγητής του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Πολιτικής Προστασίας έχω δει από κοντά τις συνέπειες από τις ολοένα και αυξανόμενες φυσικές καταστροφές. Σε πανευρωπαϊκό επίπεδο αντιμετωπίζουμε πλέον σε έναν χρόνο τα φυσικά φαινόμενα που παλαιότερα αντιμετωπίζαμε σε μια δεκαετία. Κάθε καλοκαίρι είναι πιο ζεστό από το προηγούμενο και οι χειμώνες μικρότερης διάρκειας, αλλά μεγαλύτερης έντασης. Ιδιαίτερα στη χώρα μας, όπου όλο και περισσότερες περιοχές απειλούνται από ερημοποίηση και κάθε χρόνο ζούμε με τον φόβο των δασικών πυρκαγιών, η κλιματική αλλαγή είναι κάτι που δεν πρέπει κανείς να υποτιμά. Η αντιμετώπισή της και ο μετριασμός των συνεπειών της πρέπει να είναι προτεραιότητά μας.
Βέβαια, πρέπει να σημειώσουμε ότι πίσω από αυτές τις αντιλήψεις δεν κρύβονται μόνο κάποιοι γραφικοί αλλά και ισχυρά οικονομικά συμφέροντα που δεν θέλουν να πληγούν βιομηχανίες, όπως τα ορυκτά καύσιμα. Έχοντας ως μόνο στόχο το κέρδος, δεν τους ενδιαφέρει τι θα αντιμετωπίσουν οι επόμενες γενιές ή ότι σε λίγα χρόνια θα δούμε μεγάλα προσφυγικά ρεύματα, κυρίως από την περιοχή του Ισημερινού, λόγω των συνεπειών της κλιματικής αλλαγής. Είδαμε, για παράδειγμα, κατά τη διάρκεια της προεδρίας Τραμπ πως αυτή η πολιτική εφαρμόστηκε με την υπονόμευση της Συμφωνίας του Παρισίου, από την οποία αποχώρησαν οι ΗΠΑ με απόφασή του, αλλά και με πολλές άλλες αποφάσεις που έλαβε στον τομέα της προστασίας του περιβάλλοντος.
— Κατά τη γνώμη σας, ποια είναι η μεγαλύτερη πρόκληση για την Ευρώπη σήμερα;
Η μεγαλύτερη πρόκληση που αντιμετωπίζει όχι μόνο η Ευρώπη αλλά και ολόκληρη η ανθρωπότητα σήμερα είναι η πανδημία και οι οικονομικές και κοινωνικές συνέπειες που τη συνοδεύουν. Αν και είναι ακόμα νωρίς για να αποτιμήσουμε το συνολικό κόστος, βλέπουμε ότι οι επιπτώσεις στην οικονομία μεταβάλλονται ανάλογα με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά κάθε χώρας ή ευρύτερης περιοχής, ξεσκεπάζοντας χρόνια προβλήματα και αδυναμίες.
Παραδόξως, η Κίνα, χάρη στα δρακόντεια μέτρα που επέβαλε και στη συνεχή παρακολούθηση των πολιτών σε βαθμό που καμία δημοκρατική χώρα δεν θα μπορούσε να εφαρμόσει, περιόρισε τον ιό και από την ύφεση 6,8% του πρώτου τριμήνου έκλεισε τη χρονιά με ανάπτυξη 1,8%. Οι ΗΠΑ, μετά το πολιτικό και κοινωνικό ρήγμα που άφησε πίσω του ο Ντόναλντ Τραμπ, με το τελευταίο σχέδιο ανάκαμψης 1,9 τρισ. δολαρίων και ένα πρόγραμμα δημόσιων υποδομών να ακολουθεί, φαίνεται πως, παρά τις δυσκολίες και την τρομακτική άνοδο της ανεργίας, επανέρχεται στα προ κορωνοϊού επίπεδα μέσα στο 2021.
Η Ευρώπη, από την άλλη, δείχνει να βρίσκεται σε μειονεκτική θέση σε σύγκριση με τους άμεσους ανταγωνιστές της, καθώς το 2020 η οικονομία της υποχώρησε κατά 6,3%, με τις απώλειες της κρίσης να υπολογίζεται ότι θα αναπληρωθούν μόλις στα μέσα του 2022. Το βάρος της στήριξης έχει πέσει κατά κύριο λόγο στα κράτη, με την Ένωση να έχει υποστηρικτικό χαρακτήρα μέσω του SURE, του Ταμείου Ανασυγκρότησης, μεταξύ άλλων.
Η δημιουργία του Ταμείου Ανασυγκρότησης είναι ένα σημαντικό βήμα, καθώς κρύβει την πρώτη αμοιβαιοποίηση χρέους σε ευρωπαϊκό επίπεδο, αφού για πρώτη φορά η Ένωση θα βγει να δανειστεί στις αγορές το ποσό των 750 δισ. ευρώ. Από αυτά, τα 390 δισ., εκ των οποίων η Ελλάδα θα λάβει περίπου 19,5, θα δοθούν ως επιδοτήσεις, με την αποπληρωμή τους να βαρύνει αποκλειστικά τον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό, χωρίς να αυξάνει τα εθνικά χρέη ευρώ, ενώ τα 360 δισ. θα δοθούν με τη μορφή δανείων, με τη χώρα μας να λαμβάνει 12 δισ.
Η πρόκληση της γρήγορης και αποτελεσματικής αντιμετώπισης της πανδημίας δεν είναι μόνο οικονομικό ζήτημα αλλά και θεσμικό. Πρέπει να γίνουν βήματα εκδημοκρατισμού της λειτουργίας τη Ένωσης, ώστε να αυξηθεί η διαφάνεια. Απαιτείται, επίσης, η δημιουργία περισσότερων κοινών εργαλείων θεσμικής αλληλεγγύης, όπως είναι το rescEU και ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Πολιτικής Προστασίας, για τον οποίον είχα την τιμή να είμαι ο εισηγητής από την πλευρά του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στις διαπραγματεύσεις που ολοκληρώθηκαν την προηγούμενη εβδομάδα. Βάσει της συμφωνίας στην οποία καταλήξαμε, η Επιτροπή, σε περιπτώσεις κρίσεων, θα μπορεί να αγοράζει η ίδια τα απαραίτητα μέσα για να βοηθήσει τα κράτη που το έχουν ανάγκη, μειώνοντας σημαντικά τον χρόνο απόκρισης, που ιδιαίτερα στην αρχή της πανδημίας ήταν αρκετά μεγάλος. Αποφασίσαμε ακόμα τη δημιουργία μιας κοινής λίστας διασυνοριακών κινδύνων, όπως οι πανδημίες, την οποία τα κράτη-μέλη θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη όταν ετοιμάζουν τα εθνικά σχέδια τους, ώστε όλοι να είμαστε έτοιμοι για πιθανές αντίστοιχες καταστάσεις.
Μετά από μια παρατεταμένη περίοδο οικονομικής κρίσης, σε συνδυασμό με τις συνέπειες της πανδημίας, τα κοινά εργαλεία αλληλεγγύης είναι απαραίτητα για να αποφύγουμε μια νέα εποχή ανισοτήτων, μεταξύ τόσο των κρατών όσο και των κοινωνικών τάξεων. Η πετυχημένη απόκριση στην πανδημία, λοιπόν, προϋποθέτει και την επιστροφή σε μια νέα εποχή σύγκλισης.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.
