Ανά τους αιώνες, δεν ήταν καθόλου ασυνήθιστο να χαρακτηριστεί ως μάγισσα μία γυναίκα που ήταν δύσκολο να τη χειριστείς. Στην σύγχρονη Γκάνα, όπου η παράδοση είναι ακόμη δυνατή, «μάγισσες» θεωρούνται οι χήρες στα χωριά (οι σύζυγοι των οποίων είχαν αρκετή περιουσία πριν πεθάνουν) ή γυναίκες που πάσχουν από ψυχικές ή σωματικές ασθένειες. Αντί να στηριχθούν από την κοινωνία αυτές οι γυναίκες αποκλείονται και διώχνονται –συχνά βίαια- και η περιουσία τους κατάσχεται. Αυτός ο εξοστρακισμός με πρόφαση τις ακραίες πεποιθήσεις των γυναικών είναι σεξισμός, καιροσκοπία και καταπίεση που καλύπτεται από έναν μανδύα πνευματικής παραδοσιαρχίας. Ακόμα και τον 21ο αιώνα, τίποτα δεν έχει αλλάξει. Αυτές οι γυναίκες κηρύσσονται ανεπιθύμητες και δεν έχουν πουθενά να πάνε, παρά μόνο τα πέντε-έξι «καταυλισμούς με μάγισσες» που βρίσκονται σε ολόκληρη τη χώρα. Παρότι παρέχουν καταφύγιο και ασφάλεια, αλλά τίποτα περισσότερο, η κυβέρνηση της Γκάνας προσπαθεί να τα κλείσει. Σήμερα περισσότερες από 1.000 γυναίκες στη βόρεια Γκάνα έχουν αναγκαστεί να φύγουν από τα σπίτια τους επειδή έχουν κατηγορηθεί για μαγεία και φοβούνται ότι θα κακοποιηθούν και σωματικά αν δεν κρυφτούν σε ένα από τα στρατόπεδα.
«Όλο και κάποιον λόγο θα σκαρφιστούν για να μπορέσουν να κλέψουν τη γη τους και την περιουσία τους. Οι ηλικιωμένες και οι σωματικά ή πνευματικά ασθενείς είναι καταδικασμένες, τις κατηγορούν ότι κουβαλάνε μεταδοτικές αρρώστιες και κακά πνεύματα, αλλά αφορμή για να κατηγορηθεί κάποια για μαγεία μπορεί να είναι και η μεγάλη ηλικία και η προσωπική ζήλεια» αναφέρει η Marilena Umuhoza Delli. «Οι γυναίκες αυτές που βρίσκουν καταφύγιο στους καταυλισμούς είναι πολύ δύσκολο να βιοποριστούν, συνήθως κόβουν καυσόξυλα για τους αρχηγούς της περιοχής και μαζεύουν για να φάνε ό,τι φαγητό πετιέται». Η Marilena με τον σύζυγό της, τον βραβευμένο με Grammy παραγωγό και συγγραφέα Ian Brennan, επισκέφτηκαν τρεις καταυλισμούς τον Δεκέμβριο του 2018 και πέρασαν δύο εβδομάδες δίπλα σε αυτές τις γυναίκες, συγκεντρώνοντας περισσότερες από έξι ώρες ηχογραφημένου υλικού, με αυτοσχέδια τραγούδια στα οποία αποκαλύπτουν όλον τον πόνο και την αγανάκτηση που κρύβουν στην ψυχή τους.
Σχεδόν όλα τα κομμάτια είναι ηχογραφημένα χωρίς πρόβα, ενώ καμία από τις γυναίκες δεν είχε ξανατραγουδήσει μπροστά σε κόσμο ή δεν έχει μουσικές γνώσεις. Και στο σύνολό τους είναι τραγούδια δύσκολα για το αυτί του δυτικού ακροατή, τόσο φορτισμένα συναισθηματικά που κάνει την ακρόαση του δίσκου από την αρχή μέχρι το τέλος, με τη μία, σχεδόν αδύνατη.
Το άλμπουμ «Witch Camp, I’ve Forgotten Now Who I Used To Be», που μόλις κυκλοφόρησε, περιέχει 20 τραγούδια σχεδόν αυτοσχέδια και ακατέργαστα, όπως ακριβώς έχουν ηχογραφηθεί, με τις φωνές των γυναικών γυμνές, σαν μοιρολόγια, με συνοδεία μόνο αυτοσχέδιων οργάνων ή ήχων του περιβάλλοντος: το τρίξιμο των ξύλων που καίγονται, το χτύπημα δύο ξύλων, μιας τσαγιέρας, μια άδειας κονσέρβας, το τρίξιμο ενός μπαλονιού, το τιτίβισμα ενός πουλιού. Σε κάποια από τα κομμάτια τις συνοδεύει ένας από τους ελάχιστους άντρες που κατηγορούνται για μαγεία –ο «Μάγος»- παίζοντας κρουστά, ο οποίος ζει επίσης στο στρατόπεδο.
We Are No Different Than You
«Οι απλοϊκές συνθέσεις γίνονται μάντρα, κάποιες γυναίκες επαναλαμβάνουν τις ίδιες λέξεις ξανά και ξανά, σαν προσευχές» λέει η Marilena. «Οι γυναίκες ήθελαν να παραμείνουν ανώνυμες γιατί φοβούνταν για την ασφάλειά τους, ήθελαν τα τραγούδια να μιλήσουν γι’ αυτές. Έδειξαν μεγάλη έκπληξη όταν τους ζητήσαμε να τραγουδήσουν, αλλά ήταν και πολύ χαρούμενες, επειδή είχαν αυτή την ευκαιρία στη ζωή τους. Υπήρξε μεγάλη προθυμία και ήθελαν όλες να συμμετέχουν ενεργά στο project, ήθελαν να εμπλακούν, κι ας ήταν ανώνυμα. Η ενέργεια αυτή είναι ξεκάθαρη στα κομμάτια “Love” και “Love Please” με τις φωνές της ομάδας να ακούγονται σχεδόν εκστατικές όταν επαναλαμβάνουν τις εκκλήσεις της βασικής τραγουδίστριας για αγάπη και αποδοχή. Είτε τραγουδούν μόνες τους, είτε ομαδικά, η απομόνωση και η απόγνωση ξεχειλίζει σπαρακτικά από τα κομμάτια τους, αισθάνεσαι τον πόνο και την αναζήτηση συμπόνοιας, ακόμα και αν δεν καταλαβαίνεις ούτε λέξη από όσα λένε. Μία από τις πιο ανατριχιαστικές στιγμές του άλμπουμ έχει τίτλο “Ι Trusted My Family, They Betrayed Me” (εμπιστεύτηκα την οικογένειά μου αλλά με πρόδωσε). Σε ένα άλλο κομμάτι περιγράφεται ο εξαναγκασμός σε έναν πολύ σκληρό τρόπο επιβίωσης: “Abandoned (Forced Into A Life Of Prostitution)” (εγκαταλειμμένη, αναγκασμένη στη ζωή της πορνείας).
Παρόλο που τα Μέσα της Γκάνα κάνουν αγώνα για να εξαλειφθεί η λανθασμένη πεποίθηση που συνδέει τις γυναίκες αυτές με τη μαγεία και να επανενταχθούν στην κοινωνία, υπάρχουν πολλοί γιατροί, αστυνομικοί και δάσκαλοι που πιστεύουν ακόμα στη μαγεία. Αυτό είναι πραγματικά μεγάλο πρόβλημα, γιατί ενώ η Γκάνα είναι μια σπουδαία χώρα, αυτοί οι λίγοι “κακοί ηθοποιοί” είναι αρκετοί για να χαρακτηρίσουν το έργο και να προκαλέσουν σύγχυση.
Ωστόσο, η μουσική έχει τεράστια δύναμη. Οι άνθρωποι θα ακούσουν μηνύματα στα κομμάτια που δεν θα είχαν την υπομονή να ακούσουν διαφορετικά».
Δεν είναι η πρώτη φορά που ο Brennan και η Merilena ηχογραφούν ένα άλμπουμ ντοκουμέντο, εκτός από τις «μάγισσες των καταυλισμών» έχουν καταγράψει τους φυλακισμένους στο Μαλάουι, τους επιζώντες από τη γενοκτονία στη Ρουάντα, τους βετεράνους του πολέμου στο Βιετνάμ και τους αλμπίνους στην Τανζανία, ανθρώπους που έχουν καταδιωχτεί, που έχουν υποφέρει και φτιάχνουν μουσική σε ακραία δυσχερείς συνθήκες.
«Η μητέρα μου είναι από την Ρουάντα» λέει η Marilena. «Είναι ανάπηρη, χήρα και έχει τρεις φορές επιβιώσει από γενοκτονία. Μεγάλωσα μέσα στην φτώχια στην Ιταλία, σε μια συντηρητική περιοχή, έτσι ήταν αδύνατο να κοιτάξω τις περιπτώσεις αυτών των γυναικών και να μη δω τη μάνα μου. Με τον Ian, όπως κάναμε και στην Τανζανία, με τους επιζώντες της γενοκτονίας στη Ρουάντα και στην Καμπότζη, ο σκοπός μας είναι να παρέχουμε ένα βήμα σε αυτές τις γυναίκες που λογοκρίνονται ή δεν έχουν άλλον τρόπο να ακουστούν».
Τα κομμάτια είναι τραγουδισμένα σε τοπικές διαλέκτους που μιλιούνται ελάχιστα, ακόμα και στην Γκάνα. Σχεδόν όλα είναι ηχογραφημένα χωρίς πρόβα, ενώ καμία από τις γυναίκες δεν είχε ξανατραγουδήσει μπροστά σε κόσμο ή δεν έχει μουσικές γνώσεις. Και στο σύνολό τους είναι τραγούδια δύσκολα για το αυτί του δυτικού ακροατή, τόσο φορτισμένα συναισθηματικά που κάνει την ακρόαση του δίσκου από την αρχή μέχρι το τέλος, με τη μία, σχεδόν αδύνατη. Ωστόσο, το «Witch Camp, I’ve Forgotten Now Who I Used To Be», δεν θα πρέπει να αντιμετωπιστεί απλά ως ένα μουσικό έργο, είναι ένα ντοκουμέντο της ζωής των γυναικών στους καταυλισμούς που καταγράφει την αγριότητα και τον σκοταδισμό που επικρατεί στην πιο θρησκευόμενη χώρα του κόσμου. Η ποικιλία των θρησκευτικών πεποιθήσεων που μπορεί να συναντήσει κανείς στην Γκάνα είναι πολύ μεγάλη, από φανατικούς χριστιανούς και μουσουλμάνους, μέχρι ανιμιστές που το μόνο κοινό στοιχείο που έχουν είναι η πίστη στην ύπαρξη της μαγείας.
Οι ευάλωτες γυναίκες (με οποιαδήποτε μορφή αναπηρίας, ψυχικές αρρώστιες ή απλά ανεπιθύμητες για την οικογένειά τους) κατηγορούνται για μαύρη μαγεία και φορτώνονται όλα τα κακά: στειρότητα, αποτυχία στη σοδειά, τυχαίους θανάτους, ακόμα και για τα άσχημα καιρικά φαινόμενα, και λιντσάρονται ή καίγονται ζωντανές. Το κυνήγι μαγισσών δεν είναι καθόλου ακραία πρακτική ακόμα και σήμερα. Στους καταυλισμούς ο τοπικός αρχηγός τους αφαιρεί με τις «μαγικές δυνάμεις» με τις «θαυμαστές ιδιότητες» που του παρέχει η θέση του και έτσι τους δίνεται άδεια να μπουν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Ζουν τη υπόλοιπη ζωή τους σε άθλιες συνθήκες, αλλά τουλάχιστον εκεί είναι προστατευμένες. Ο αρχηγός ζητάει από τους θεούς της περιοχής να εξουδετερώσουν τη μαγεία που κουβαλάνε και να τις καταστήσει «ακίνδυνες».
«Η προστασία τους προκαλεί ένα αίσθημα ενοχής» λέει η Marilena. «Μία από τις γυναίκες είπε σε κάποιον δημοσιογράφο πριν από καναδυό χρόνια “εφόσον είμαστε εδώ, τότε πρέπει να είμαστε μάγισσες”».
Ηχογραφήσαμε πάνω από 100 ανθρώπους, έξι ώρες μουσικής, και οι περισσότερες γυναίκες είναι ηλικιωμένες, πάνω από 70. Ολόκληρος ο δίσκος αποτελείται από συνθέσεις της στιγμής, -τραγούδια που επινόησαν οι ίδιες, είναι όλα αυτοσχεδιασμοί. Οι ηχογραφήσεις έγιναν πολύ γρήγορα αλλά ήταν μια έντονη εμπειρία. Μιλάμε για ηχογραφήσεις από το πρωί μέχρι αργά το απόγευμα».
«Ίσως να μπορούσε να χαρακτηρίσει αυτή τη μουσική ως μπλουζ, στο πνεύμα, όχι στη μορφή» γράφει ο Dorian Lynskey στην Guardian. «Ενώ οι γυναίκες στην πραγματικότητα είναι ελεύθερες να φύγουν, δεν έχουν πουθενά να πάνε, κάπου που να είναι ασφαλείς, έτσι δεν έχουν κανενός είδους επιρροές. Έτσι, οι αυθόρμητες συνθέσεις τους απέχουν πολύ από τη μουσική όχι μόνο του Λονδίνου ή της Νέας Υόρκης, αλλά και από της πρωτεύουσας της Γκάνας, της Άκρα, και δεν ακολουθούν καμία φόρμουλα. Κάποια κομμάτια διαρκούν μόνο 36 δευτερόλεπτα και κάποια τέσσερα ολόκληρα λεπτά. Κάποια είναι μόνο φωνές, και άλλα έχουν κρουστά, ό,τι βρεθεί τους και μπορεί να τις συνοδέψει. Κάποια έχουν μια μοναχική λιτότητα και άλλα χρησιμοποιούν την αντιφωνία και τους έντονους ρυθμούς για να δημιουργήσουν την αίσθηση της ζωής σε μια κοινότητα».
Σε ένα τραγούδι που μόλις που ξεπερνάει το ένα λεπτό που έχει τίτλο «I Was Accused» (με κατηγορούν) μια γυναίκα επαναλαμβάνει την ίδια φράση σαν θρήνο. Ο τίτλοι των τραγουδιών είναι «Έχω χάσει όσα αγαπούσα», «Το μίσος με έδιωξε απ’ το σπίτι», «Είμαι ζητιάνα για σπίτι», «Όπου κι αν στραφώ βλέπω μόνο πόνο», «Δεν υπάρχει ελπίδα σε αυτόν τον κόσμο», «Με άφησαν να ζήσω σαν ζώο». Είναι μια οδυνηρή εμπειρία, αλλά η αλήθεια πονάει.
Hatred Drove Me From My Home
