Τελευταίον τη 8 την νύκταν, αράξαμεν εις τον λιμένα του μεσολογγίου, το περισσότερον δι΄εμψύχωσιν των πολιορκουμένων.
Ποίος να μην δακρύση και να μην σκεπασθή από εντροπήν, όταν ακούση πάλιν εις ποίαν ελεεινήν κατάστασιν ευρήκαμεν τους γενναίους υπερμάχους του λεγομένου τούτου προπυργίου μας;
Επέινασαν, εταλαιπωρήθησαν και τελευταίον εκατάντησαν, όχι μόνον να τρώγουν καμήλας και γαδάρους, αλλά και να αποθάνουν της πείνας! αλλοίμονον!
Μη γαρ τόσον έλειψαν από το λοιπόν Έθνος οι τρόποι, ώστε ουδέ ψωμί να μην έχουν οι κατ΄εξοχή θυσιαζόμενοι και αγωνιζόμενοι αδερφοί μας δια την κοινήν σωτηρίαν;
Εν βία
Εμπροσθεν του Μεσολογγίου
Εκ του πλοίου Άρεως
τη 17 Ιανουαρίου 1826
Ο Πατριώτης Ανδρέας Μιαούλης
Η έκθεση «Τρέξε επάνω εις τα κύματα της φοβεράς θαλάσσης. 1821, o Αγώνας στη Θάλασσα» αποτελεί την κύρια δράση των Γενικών Αρχείων του Κράτους (Γ.Α.Κ.) στο πλαίσιο του εορτασμού των 200 χρόνων από την Επανάσταση του 1821.
Ενταγμένη στις επίσημες δράσεις της «Πρωτοβουλίας 1821-2021», η έκθεση συνδιοργανώνεται με το Ίδρυμα Ευγενίδου. "Η επιλογή μας να επικεντρώσουμε το ενδιαφέρον μας στον Αγώνα των Ελλήνων στη Θάλασσα δεν είναι τυχαία, αφού το Ίδρυμα Ευγενίδου έχει συνδέσει την ιστορία του με τη ναυτιλία και τη ναυτική εκπαίδευση και αποσκοπεί στην ανάδειξη της συμβολής της ναυτιλίας, ως δύναμης ανατροπής και του σημαντικού της ρόλου στην επιτυχή έκβαση της ελληνικής επανάστασης.
Ακολουθώντας τα ιστορικά γεγονότα από τα προεπαναστατικά χρόνια μέχρι τη Ναυμαχία του Ναυαρίνου, η Επετειακή Έκθεση εστιάζει στις ηρωικές μορφές που αναδείχθηκαν μέσα από τον Αγώνα συντελώντας σε εξαιρετικά δύσκολες περιστάσεις με γενναιότητα και ευστροφία στην έκβασή του, αλλά και στα εμπορικά σκάφη που μετέτρεψαν για τις ανάγκες του Αγώνα οι καραβοκύρηδες σε πολεμικά. Τα τεκμήρια της Έκθεσης πλαισιώνονται και από καινοτόμες τεχνολογικές εφαρμογές. Στο πλαίσιο του Έργου ΝΑΥΣ με συντονιστή το Ίδρυμα Ευγενίδου και επιστημονικό υπεύθυνο τηΣχολή Ναυπηγών Μηχανολόγων Μηχανικών του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου (ΕΜΠ) έχουν αναπτυχθεί με τεχνολογίες αιχμής τα εκθέματα σχετικά με τη ναυμαχία του Ναυαρίνου", λέει ο Παναγιώτης Αχείμαστος, Γενικός Διευθυντής του Ιδρύματος Ευγενίδου.
Η επιλογή των τεκμηρίων που προβάλλονται, αποτέλεσε μία εξαιρετικά δύσκολη διαδικασία τόσο εξαιτίας του πλούτου του αρχειακού υλικού, όσο και της συναισθηματικής φόρτισης που, αναμφισβήτητα, προκαλείται από την ανάγνωση του περιεχομένου τους.
«Το ιστορικό πλαίσιο της Έκθεσης συμπυκνώνει την περίεργη αλλά και τόσο πετυχημένη ώσμωση των διαφορετικών συνιστωσών του Ελληνισμού σε μια σύγκλιση που αποσκοπούσε σε ένα βασικό και κοινό σκοπό έστω και αν οι νοηματοδοτήσεις του ήταν συχνά διαφορετικές: τον αγώνα για ανεξαρτησία.
Έξι θεματικές ενότητες, αρχεία και μουσειακά κειμήλια, νέες τεχνολογίες, ενσώματες μουσειακές εμπειρίες, για να αναδειχθεί η μεγάλη εικόνα της εποχής, ο μετασχηματισμός στο σήμερα, γιατί το 1821 είναι η χρονιά που έθεσε τις βάσεις να τεθούν ως αρχές τα προτάγματα και οράματα του Διαφωτισμού, για να μπορεί ο κάθε πολίτης του νέου κράτους που δημιουργήθηκε να δρα και να σκέφτεται ελεύθερα γιατί όποιος "ελεύθερα συλλογάται, συλλογάται καλά"» σημειώνει ο κ. Αχείμαστος.
Ένα μικρό, αλλά εξαιρετικά σημαντικό, δείγμα από τα τεκμήρια της έκθεσης αφορά στις τρεις διαδοχικές επιστολές στις 6, 8 και 15 Νοεμβρίου 1825, του Ανδρέα Μιαούλη προς το Εκτελεστικό Σώμα.
Ο Μιαούλης καταθέτει την αγωνία του για τις τραγικές συνθήκες που επικρατούν στο Μεσολόγγι εξαιτίας της έλλειψης τροφής και ανεφοδιασμού και επισημαίνει τις ολέθριες συνέπειες που θα έχει η κατάρρευσή του για την Ελλάδα.
Τα κείμενα αυτά διασώζουν μοναδικές ιστορικές ή προσωπικές στιγμές, αναδεικνύοντας την καθημερινότητα όχι μόνο των εμβληματικών προσωπικοτήτων του Αγώνα αλλά και την καθημερινότητα των αφανών πρωταγωνιστών της. Των πληρωμάτων των πλοίων ή των κατοίκων του Μεσολογγίου, όπως στην προκειμένη περίπτωση.
Η αγωνία για την επιβίωση των στρατευμάτων και κατοίκων εξαιτίας της έλλειψης ανεφοδιασμού και το παράπονο των αγωνιστών, είναι μερικές από τις όψεις που αναδεικνύονται πολύ συχνά στα αρχειακά τεκμήρια. Η πείνα, ο μεγάλος εχθρός, ως συνέπεια των ναυτικών αποκλεισμών ή της πλημμελούς επιμελητείας των στρατευμάτων, υπονομεύει τον Αγώνα με τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα να καταγράφονται στην πολιορκία του Μεσολογγίου.
«Η επαφή με τα ίδια τα έγγραφα που έγραψαν ή υπέγραψαν, συχνά με το ίδιο τους το χέρι, οι πρωταγωνιστές της Επανάστασης, μας επιτρέπει μια πρώτη και αδιαμεσολάβητη πρόσβαση στο υλικό με το οποίο δημιουργούνται οι ιστορικές αφηγήσεις. Τα τεκμήρια αφηγούνται. Διαθέτουν την αμεσότητα της πληροφορίας που διασώζουν και προβάλλουν στον πραγματικό χρόνο τους την καταγραφή πολεμικών επιχειρήσεων από τους ίδιους τους πρωταγωνιστές. Μεταφέρουν την εκρηκτική ατμόσφαιρα της εποχής που συντάχθηκαν και την απαθανατίζουν. Νίκες, και ήττες, δύσκολες στιγμές, εμφύλιες διαμάχες. Η σημειολογία των λέξεων που χρησιμοποιούνται είναι προφανής. Ο μεστός λόγος των κειμένων κατορθώνει με λίγες μόνο λέξεις, να συμπυκνώσει την ουσία του περιεχομένου τους. Αυτό που εμείς οι «παλαιότεροι» στα μαθητικά μας χρόνια, μαθαίναμε να διατυπώνουμε ως «κεντρική ιδέα» ενός κειμένου», λέει η διευθύντρια των ΓΑΚ Αμαλία Παππά.
«Η επιλογή των τεκμηρίων που προβάλλονται, αποτέλεσε μία εξαιρετικά δύσκολη διαδικασία τόσο εξαιτίας του πλούτου του αρχειακού υλικού, όσο και της συναισθηματικής φόρτισης που, αναμφισβήτητα, προκαλείται από την ανάγνωση του περιεχομένου τους.
Στην έκθεση ενάχθηκε ένα μικρό μέρος τεκμηρίων των Αρχών του Αγώνα και των ανθρώπων που τις στελέχωσαν, τα οποία διασώθηκαν ακόμη και μέσα σε πολεμικές συνθήκες. Τεκμήρια που, στην πλειοψηφία τους, δεν αποσκοπούν στον αισθητικό εντυπωσιασμό. Εντυπωσιάζουν όμως με τη μοναδικότητα της πληροφορίας που φέρουν και μας παραδίδουν.
Είναι αξιοσημείωτο να δει κανείς, λαμβάνοντας υπόψη ότι βρισκόμαστε στο 1825 και αντιλαμβάνεται κανείς τους χρόνους που απαιτούνται για την αποστολή και παραλαβή των επιστολών, την αγωνία είχε ο ίδιος για την κατάσταση της πόλης και την ένταση αλλά και τη συχνότητα με την οποία τη μεταφέρει προς τη Διοίκηση (Εκτελεστικό Σώμα) τις προειδοποιήσεις του για την κατάσταση. Ο Μιαούλης προσπαθώντας και πάλι να λύσει τον αποκλεισμό του Ιμπραήμ στο Μεσολόγγι, προειδοποιεί :…Το Μεσολόγγι τροφάς δεν έχει. Δύο μόνον ιονικά καϊκάκια με κολλούρες είχαν υπάγει προ ημερών. Όθεν πάλι κινδυνεύει το θρυλούμενον προπύργιον μας , δια την έλλειψιν των αναγκαίων… το Μεσολόγγι χάνεται…
Η «διοικητική» λειτουργία που εξυπηρετούν οι επιστολές του δεν απαλείφει τη προσωπική συγκίνηση και τα συναισθήματά του. Θυμός και απόγνωση. Τα κείμενά του εύκολα γίνονται εικόνες. Είναι οι μικρές και οι μεγάλες ιστορίες της Ελληνικής Επανάστασης» τονίζει η διευθύντρια των γενικών Αρχείων του Κράτους.
Οι επιστολές του πατριώτη Ανδρέα Μιαούλη
Προς το Σεβαστόν Εκτελεστικόν Σώμα
Προ τινων ημερών διά Μονεμβασίας ειδοποιήσα την Σεβαστήν Διοίκησιν ότι ο εχθρικός στόλος έφθασε εις Νεόκαστρον, με τον σκοπόν, καθώς ηκούσαμεν, να κτυπήσει τα ναυτικά νησία Ύδραν και Σπέτσας.
Μετ΄ολίγον ήλθαμεν έμπροσθεν του Νεοκάστρου. Μέσα είδαμεν μόνον ως 70 κομμάτια, 8 φρεγάτας, πέντε κορβέττας και τα λοιπά μικρότερα. Ευθύς εσηκώθησαν 50 εξ΄αυτών τα ακολουθήσαμεν κατά το πέλαγος κάμποσα μίλια, και πάλιν αναχωρήσαμεν, εξαιτίας της κακοκαιρίας. Υποπτευόμενοι, μήπως ο Τοπάλ-πασάς με το άλλο μέρος του εχθρικού στόλου, υπήγεν εις το Μεσολόγγι, περιπλέομεν εδώ έως να πληροφορηθώμεν.
Σήμερον μαθαίνω με δυσαρέσκειαν, ότι το Μεσολόγγι πάλιν είναι αποκλεισμένον από τα εις Ναύπακτον προ πολλού καταφυγόντα εχθρικά πλοία… Αυτήν την είδησιν μας έδωσε έν από τα τρία διωρισμένα εις εκείνο το μέρος πλοία μας, το οποίον επέστρεψε χωρίς να μάθητι περί της καταστάσεως του φρουρίου…Το Μεσολόγγι τροφάς δεν έχει. Δύο μόνον ιονικά καϊκάκια με κολλούρες είχαν υπάγει προ ημερών. Όθεν πάλι κινδυνεύει το θρυλούμενον προπύργιον μας , δια την έλλειψιν των αναγκαίων… Είναι λοιπόν ανάγκη και να το προμηθεύσετε και να και να γράψετε προς το Κοινόν της Ύδρας και Σπετσών να σταλούν, όσον τάχιον, άλλα πλοία με καλόν αρχηγόν ειδεμή, αν δεν προφθάσετε, το Μεσολόγγι χάνεται, και έστω εις είδησίν σας.
Μη θεμελιώνετε όλα τα πράγματα εις την αβεβαίαν ενέργειαν του στόλου, ο οποίος, όχι μόνον πολλάκις εμποδίζεται εις το χρέος του από διαφόρους ελλείψεις, αλλά και πολλά συχνά κατασκορπίζεται και χάνει την ευκαιρίαν τού να κατορθώση τίποτε, καθώς, ιδού, την σήμερον μαζί μου είναι μόνον 18 καράβια απ΄όλον τον ελληνικόν στόλον.
Άκρον Ματαπά
Εκ του πλοίου Άρεως
τη 6 Νοεμβρίου 1825
Ο πατριώτης Ανδρέας Μιαούλης
(Επί του νώτου): Απάντησις 14310. Ότι με λύπην της επληροφορήθη η Διοίκησις την κατάστασιν του στόλου και τα σχέδια του εχθρού, τα οποία, καθώς και αλλαχόθεν πληροφορείται, είναι να μεταβή ο ίδιος Ιμπραχήμης με τον στόλον και ικανά στρατεύματα εις Παλ. Πάτρας και να ενεργήση συγχρόνως κατά του Μεσολογγίου. Το Μεσολόγγι, αν μένη αβοήθητον, βεβαίως χάνεται, αλλ΄ότι η αποστολής μιάς μικράς Μοίρας αρκεί ήδη.
Οι προ ημερών σωτήρες του Μεσολογγίου, αυτοί μόνοι ημπορούν να το σώσουν και τώρα, και η σωτηρία του βεβαίως είναι από το μέρος της θαλάσσης. Όσον από το μέρος της ξηράς, η Διοίκησις εδιώρισεν το περισσότερον μέρος των εν Σαλώνοις στρατευμάτων να τρέξουν εις βοήθειαν. προ ημερών εφρόντισεν διά τροφάς, αι οποία έμελλον να προμηθευθούν από Ζάκυνθον, εάν όμως επροφθάσθησαν ή όχι, άδηλον. Και πολεμοφόδια μ΄όλον ότι έστειλε και προλαβόντως, καταγίνεται να πέμψη και ήδη μίαν γολέτταν με διάφορα αναγκαία είδη.
Αλλά όλα αυτά δε θέλουν ωφελήσει τίποτε, εάν το ναυτικόν δεν θαυματουργήση και πάλιν. Πολύ μέρος της θαυματουργίας ταύτης ελπίζει η Διοίκησις από την εμπειρίαν των αρχηγών ενωμένην με την αξιέπαινον απόφασιν και αμίμητον ανδρείαν των λοιπών θαλασσίων Ελλήνων.
9 Νοεμβρίου 1825
Μετά σπουδής σας αναφέρω ότι όλος ο εχθρικός στόλος, συγκείμενος από 120 κομμάτια και, ίσως, με στράτευμα, ήτο προχθές έξω της Ζακύνθου, διευθυνόμενος εις Μεσολόγγι.
Αυτή την είδησιν μας έφερεν προ ολίγου εξ΄αυτοψίας ο καπετάν Αλεξανδρής Ραφιλιάς της γολέττας "Τερψιχόρης", σταλμένος επίτηδες εις εκείνα τα μέρη.
Ο στόλος μας τώρα δεν είναι αρκετός να βοηθήση εκείνο το φρούριον, επειδή εδώ είναι μόνον 25 πλοία, με πολλά ολίγα πυρπολικά.
Όθεν , γνωρίζοντες τον κίνδυνον του Μεσολογγίου και ότι ο χαμός του θέλει επιφέρει εντός ολίγου τον όλεθρον όλης της Ελλάδος, παρακαλούμε την Σεβ. Διοίκησιν να ενεργήση, ώστε να εκπλεύσουν πάλιν τα καράβια από Σπέτσας και Ύδραν , με όλα τα πυρπολικά.
Αλλέως, η παρούσα μικρά και ανίκανος Μοίρα του στόλου δεν θέλει παρουσιασθή εις τον μέγαν του εχθρού στόλον, επειδή ουδέ δύναται να κατορθώσει τίποτε.
Βοιατικός κόλπος
Εκ του πλοίου Θεμιστοκλέους
Τη 8 Νοεμβρίου 1825
Ο πατριώτης Ανδρέας Μιαούλης
Ευγενέστατοι,
Διά να εγκαρδιώσωμεν την Φρουράν του Μεσολογγίου, καθώς από Βάτικα προ ημερών σας έγραψα, ήλθαμεν εις τούτα τα μέρη, και ήδη εναυμαχήσαμεν δις με τον εχθρόν.
Προχθές, τη 13 του παρόντος, εκτυπήσαμεν κατά τον Κάβο Πάπαν 40 περίπου εχθρικά, τα καλύτερα, και τέλος τα ετρέψαμεν εις φυγήν.
Χθες ήλθαν τα αυτά εναντίον μας κατά τας Σκρόφας και επέμειναν περισσότερον, όμως πάλιν ετράπησαν. Εις αυτήν την ναυμαχίαν εκάη το πυρπολικόν καπετάν Αντώνη Θεοφάνους, αναφθέν από εχθρικήν γρανάταν. Αλλ΄ενώ ηκολουθήσαμεν διώκοντες τον εχθρόν και προσπαθούντες να προχωρήσωμεν εις το Μεσολόγγι, εφάνησαν σοβράνο μας ερχόμενα όσα ήσαν αραγμένα εις Πάτραν, και ούτω αναχωρήσαμεν.
Αν εξ΄αρχής ήτον εδώ και η Μοίρα των Σπετσιωτών με τα πυρπολικά της, ως ελπίζαμεν, ο εχθρός ήθελεν αποδιωχθή με ζημίαν του.
Τώρα περιπλέομεν εδώ και δεν ηξεύρομεν τι να κάμωμεν. Τροφάς, και μάλιστα ψωμί, δεν έχομεν.
Αν θέλωμεν να σώσωμεν το Μεσολόγγι και να βλάψωμεν τον εχθρικόν στόλον, ας μην αργήση να προφθάση και η Σπετσιώτικη Μοίρα με τα πυρπολικά της, αλλέως χάνομεν και την πλέον αξιόλογον ευκαιρία.
Έμπροσθεν της Γλαρέντσας
τη 15 Νοεμβρίου 1825
Ο πατριώτης
Ανδρέας Μιαούλης
Εκτός του ψωμιού χρειαζόμεθα και μπάλλες και μπαρούτι, τα οποί αόλα προσμένομεν με πρώτην ευκαιρίαν, αν έως τώρα δεν εστάλθησαν.
Ο,τι ίσον απαράλλακτον τω πρωτοτύπω
Οι Πρόκριτοι της Νήσου Ύδρας
Ελήφθη το σεβαστόν έγγραφόν σας της 25 του ενεστώτος, και θέλομεν φροντίσει παρά του κ. Αναστ. Μιχ. Τζαμαδού, την σύναξιν της εις βάρος του διαταγής γρόσια 10.000 για το καράβι, το οποίον διαταττόμεθα να στείλωμεν εις τα πέριξ του Μεσολογγίου με το καλαμπόκιον, θέλομεν ωσαύτως παραλάβει και το καλαμπόκιον, το οποίον, είναι μόνον περί οκτώ χιλιάδες κοιλών.
Εις το έργον τούτον απεφασίσαμεν το πολεμικόν καράβι του Γεωργίου Σιαχίνη, διότι και το καράβιν ευκολώτερον ετοιμάζεται και επιτηδειότατον είναι εις τον σκοπόν και ο Διοικητής του, φιλοτιμούμενος διά να φανή κατά τι χρήσιμος εις την υπεράσπισιν του Μεσολογγίου, υπόσχεται να υπάγη, αν και στόλον μας εκεί δεν εύρη πλέον. Ετοιμάζεται, λοιπόν, μετά σπουδής και η ετοιμασία του είναι σύντομος, διότι ήτον σχεδόν έτοιμον διά την εκστρατείαν, από την οποίαν έμεινε διά έλλειψιν γομενών μόνον. Διά τούτον όμως, διά να ημπορέση να υπάγη, είναι ανάγκη, εκτός των 7 γομενών, τας οποίας εστείλαμεν να παραλάβωμεν, να μας σταλή και άλλη μίαν δι΄αυτόν, διότι αλλέως πρέπει να μείνη, καθώς έμεινε και από την εκστρατείαν.
Ημείς σας προεγράψαμεν, ότι για το μέγεθος των Ψαριανών καραβίων, δεν αναλογούν αι αυτού γόμεναι, όθεν η εξ΄αυτών αναλογία ημπορεϊ να κρατηθή και αυτοί να ευχαριστηθούν κτ΄άλλον τρόπον. Όπως όμως και αν αποφασιθή αυτού το πράγμα, είνα ανάγκη να μην λείψη η ανωτέρω, εκτός των 7, άλλη γόμενα, διότι ούτε έχωμεν προχειρώτερον καράβι, ούτε άνθρωπον κατά το παρόν επιτηδειότερον εις την εκτέλεσιν του σκοπουμένου.
Διά δε τα πολεμοφόδια, ας διατάξη η Σεβ. Διοίκησις διά να μας σταλούν εν τάχει από τες Σπέτζιες, διά να προφθάσωμεν να τα φορτώσωμεν.
Σήμερα όλοι εξαρτώμεθα από το Μεσολόγγιον, εάν αυτό πέση, απολλύμεθα όλοι, και αν βασταχθή, έχομεν εξ΄εναντίας χρηστάς ελπίδας. Η ηρωική φρουρά του υπέφερεν τα ανυπόφορα και έδειξεν απίστευτα θαύματα καρτεροψυχίας.Ο στόλος μας έκαμεν και αυτός ό,τι εδυνήθη, μάλιστα εάν αληθεύσουν τα όσα αυτούσε ανήγγειλεν ο Έλλην ναύτης διαφυγών την αιχμαλωσίαν.
Το Μεσολόγγιον, με όλον τούτο, χωρίς τροφάς δεν επιμένει, και το ετοιμαζόμενον πλοίον θέλει του φέρει διά ένα μόλις μήνα. Είναι ανάγκη, λοιπόν, να φροντίση από του νυν η Σεβ. Διοίκησις οικονομίαν, διά να προμηθευθή άλλο εν φορτίον είτε αλεύρι, είτε παξιμάδι, είτε σιτάρι,διά να μην πέση το μόνον της Ελλάδος προπύργιον.
Μένομεν με βαθύτατον σέβας
Ύδρα, τη 27 Ιανουαρίου 1826
Οι Πρόκριτοι της νήσου Ύδρας
