AΡΝΗΤΕΣ ΤΟΥ ΚΟΡΩΝΟΪΟΥ «απήγαγαν» διευθυντή γυμνασίου και του πέρασαν χειροπέδες. Υγειονομικοί διαδηλώνουν κατά του υποχρεωτικού εμβολιασμού. Αυξάνονται οι αρνητές της διασωλήνωσης. Νέα συγκέντρωση αντιεμβολιαστών στο κέντρο της Αθήνας, οικογένειες επιλέγουν να μη στέλνουν τα παιδιά τους στο σχολείο, ενώ στη Ρόδο κατατέθηκαν ήδη τρεις αιτήσεις διαζυγίου λόγω διαφωνίας των γονιών που αφορούσε τον εμβολιασμό των παιδιών. Αυτές είναι μερικές από τις ειδήσεις που διαβάζουμε καθημερινά και αφορούν τους αρνητές των εμβολίων της Covid-19.
Τους τελευταίους μήνες, κατά τη διάρκεια της υγειονομικής κρίσης, παρατηρούμε να πληθαίνουν οι επικίνδυνες φωνές, οι ανορθολογικές ερμηνείες, η διαδικτυακή παραπληροφόρηση, οι δογματικές αντιλήψεις, οι ακρότητες, η αντισυστημική ρητορική και οι αστήρικτες θεωρίες συνωμοσίας. Αυτά είναι όλα όσα συνθέτουν τα παράλογα επιχειρήματα του κινήματος των αρνητών των εμβολίων, τα οποία ουσιαστικά οδηγούν σε μια άρνηση της πραγματικότητας.
Διαρκώς διαπιστώνουμε ότι η αμφισβήτηση των επιστημονικών στοιχείων και η επίδραση των κοινωνικών μέσων δικτύωσης έχουν τεράστια απήχηση σε πλήθος ανθρώπων. Μάλιστα, τις τελευταίες μέρες στο παζλ των αρνητών προστέθηκε και ο κορυφαίος τενίστας του κόσμου, ο Σέρβος Νόβακ Τζόκοβιτς. Το ίνδαλμα εκατομμυρίων ανθρώπων δηλώνει φανατικός αντιεμβιολιαστής, με αποτέλεσμα να έχει εξελιχθεί στο νέο είδωλο των αρνητών.
Γιατί ο κόσμος εμπιστεύεται όλα αυτά τα ηλεκτρονικά τσιγάρα που κυκλοφορούν, χωρίς να έχει αναρωτηθεί τι περιέχουν ή τι μπορεί να προκαλέσουν; Γιατί εμπιστεύεται όλες τις ενέσιμες θεραπείες ομορφιάς, χωρίς να ψάχνει για πιθανές επιπλοκές; Μα ακόμα και στην περίπτωση της Covid, γιατί ζητάνε επίμονα το χάπι ή τα μονοκλωνικά αντισώματα και τα εμπιστεύονται, χωρίς ακόμα να υπάρχουν επαρκή δεδομένα; Και γιατί δεν εμπιστεύονται τα εμβόλια, ειδικά μετά από εκατομμύρια εμβολιασμούς; — Ε. Ισχάκη
Την ίδια στιγμή, γιατροί και νοσηλευτές τα τελευταία δύο χρόνια δίνουν τη δική τους μάχη σε αλλεπάλληλες εφημερίες, με φρενήρεις ρυθμούς εργασίας, εξαντλητικές συνθήκες και ατελείωτα ωράρια προκειμένου να συμβάλουν στη φροντίδα των πολυάριθμων ασθενών, τονίζοντας συνεχώς ότι το εμβόλιο είναι το μοναδικό όπλο απέναντι στον κορωνοϊό.
Άραγε, τι μπορεί να σκέφτεται ένας αρνητής των εμβολίων; Τι σηματοδοτούν αυτά τα μοτίβα διαμαρτυρίας; Από πού πηγάζει η αμφισβήτηση της Covid-19; Ποιοι παράγοντες δρουν ανασταλτικά ως προς τον εμβολιασμό; Και τι θα είχε συμβεί αν υπήρχαν αρνητές της πολιομυελίτιδας, όπως αναρωτήθηκε πρόσφατα o πρύτανης της Σχολής Δημόσιας Υγείας του Πανεπιστημίου Brown του Ρόουντ Άιλαντ, Ashish Jha, σε άρθρο του που δημοσιεύτηκε στη «Washington Post»;
Η LiFO ρώτησε κορυφαίους επιστήμονες τι θα έλεγαν σε έναν αντιεμβολιαστή, αν τον είχαν απέναντί τους.
Θάνος Δημόπουλος
Πρύτανης και καθηγητής Θεραπευτικής - Αιματολογίας - Ογκολογίας της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ
Ο SARS-CoV-2 είναι ένας πραγματικός ιός με υψηλή μεταδοτικότητα και προκαλεί την πολυσυστηματική νόσο Covid-19, η οποία μπορεί να έχει ποικίλες βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες σοβαρές επιπλοκές. Ο αποτελεσματικότερος τρόπος να προφυλαχτούμε είναι η πρόληψη, που επιτυγχάνεται με τα μέτρα ατομικής προστασίας και τον εμβολιασμό.
Μέχρι σήμερα έχουν πραγματοποιηθεί πάνω από 7 εκατομμύρια ολοκληρωμένοι εμβολιασμοί για την Covid-19 (δύο δόσεις για τα δι-δοσικά εμβόλια και μία δόση για το μονοδοσικό εμβόλιο), ενώ σχεδόν 4 εκατομμύρια άτομα έχουν προβεί σε αναμνηστικό εμβολιασμό στη χώρα μας. Τα εμβόλια έναντι του SARS-CoV-2 έχουν σαφώς καθορισμένο προφίλ ασφαλείας και επιπλέον υπάρχει πλέον σημαντική ιατρονοσηλευτική εμπειρία για τη διαχείριση πιθανών ανεπιθύμητων ενεργειών από τα εμβόλια. Οι περισσότερες παρενέργειες είναι ήπιες και αυτο-ιώμενες, αλλά μπορεί να παρατηρηθούν σπανιότερα και πιο σοβαρές παρενέργειες που απαιτούν ειδική ιατρική περίθαλψη.
Ωστόσο, σε καμία περίπτωση τα εμβόλια δεν αλλοιώνουν το γενετικό υλικό του εμβολιασμένου και δεν επιφέρουν κληρονομικές αλλαγές. Αξίζει να σημειωθεί ότι όλα τα φάρμακα, ακόμα και αυτά που χρησιμοποιούνται καθημερινά χωρίς ιατρική συνταγή, έχουν μια εκτενή λίστα ανεπιθύμητων ενεργειών, αλλά αυτό δεν αναιρεί το όφελός τους.
Ο ιδιαίτερα σημαντικός ρόλος του εμβολίου είναι η πρόληψη της σοβαρής νόσου Covid-19. Είναι αξιοσημείωτη η ταχεία εξέλιξη της νόσου και η επιδείνωση που παρουσιάζει η υγεία του ανεμβολίαστου που νοσεί από Covid-19 και ταχέως μπορεί να χρειαστεί σημαντική υποστήριξη σε οξυγόνο, ακόμα και με μηχανικά μέσα υποστήριξης της αναπνοής. Αυτό είναι κάτι που το βλέπουμε σε καθημερινή βάση στις κλινικές Covid-19 και είναι πραγματικά τρομακτικό.
Λαμβάνοντας υπόψη όλα τα ανωτέρω, είναι πρόδηλο ότι τα οφέλη του εμβολιασμού υπερτερούν των πιθανών αμφιβολιών γύρω από τα εμβόλια. Σε κάθε περίπτωση, ιδιαίτερη σημασία έχει η σωστή ενημέρωση από τους αρμόδιους φορείς, την πολιτεία και τις ιατρικές επιστημονικές οργανώσεις. Η συζήτηση των προβληματισμών γύρω από την Covid-19 και τον εμβολιασμό με τον οικογενειακό ιατρό, χωρίς φανατισμό και με ανοιχτούς ορίζοντες, είναι πάντα ουσιαστική και γόνιμη.
Ελένη Ισχάκη
Πνευμονολόγος - εντατικολόγος στο νοσοκομείο Ευαγγελισμός
Θυμάμαι ένα περιστατικό λίγους μήνες μετά την έναρξη των εμβολιασμών, τον Γ.Π., 62 ετών, αρνητή των εμβολίων. Ο συγκεκριμένος ερχόταν έξω από το εμβολιαστικό κέντρο με την παρέα του, χλευάζοντας με έντονο τρόπο όσους προσέρχονταν για το προγραμματισμένο ραντεβού τους. Όμως κόλλησε και χρειάστηκε να διασωληνωθεί λόγω σοβαρής και ανθεκτικής υποξυγοναιμίας. Ευτυχώς τα κατάφερε και περίπου μία εβδομάδα μετά αποσωληνώθηκε. Του εξήγησα τι είχε συμβεί όλο το διάστημα που κοιμόταν, καθώς και την κατάστασή του εκείνη τη στιγμή. Τον ρώτησα αν ήθελε να πω κάτι στην οικογένειά του, όταν θα τους ενημέρωνα, και μου απάντησε κλαίγοντας: «Πες στις κόρες μου ότι ο πατέρας τους έκανε ένα μεγάλο λάθος και να πάνε να εμβολιαστούν».
Πολλές φορές έχω θυμώσει, έχω στενοχωρηθεί ή απογοητευτεί με όλους αυτούς τους αρνητές που καταλήγουν στην εντατική. Κινδυνεύει η ζωή τους, τελικά χάνεται και υποφέρει η υπόλοιπη οικογένειά τους. Σε κάποιες περιπτώσεις, δε, ξεκληρίζονται ολόκληρες οικογένειες. Και μετά σκέφτομαι τον Γ.Π. κι άλλους αντίστοιχα ασθενείς, οι οποίοι λίγο πριν από την έξοδο από τη ΜΕΘ, μετανιωμένοι, γίνονται οι μεγαλύτεροι υποστηρικτές των εμβολίων και αναρωτιέμαι γιατί. Γιατί ο κόσμος εμπιστεύεται όλα αυτά τα ηλεκτρονικά τσιγάρα που κυκλοφορούν, χωρίς να έχει αναρωτηθεί τι περιέχουν ή τι μπορεί να προκαλέσουν; Γιατί εμπιστεύεται όλες τις ενέσιμες θεραπείες ομορφιάς, χωρίς να ψάχνει για πιθανές επιπλοκές; Μα ακόμα και στην περίπτωση της Covid, γιατί ζητάνε επίμονα το χάπι ή τα μονοκλωνικά αντισώματα και τα εμπιστεύονται, χωρίς ακόμα να υπάρχουν επαρκή δεδομένα; Και γιατί δεν εμπιστεύονται τα εμβόλια, ειδικά μετά από εκατομμύρια εμβολιασμούς;
Κανείς δεν είπε ότι βρέθηκε το μαγικό εμβόλιο που τα εξαφανίζει όλα, που είναι ελεύθερο επιπλοκών και έχει 100% αποτελεσματικότητα. Δεν υπάρχει κανένα φάρμακο ή εμβόλιο που να είναι τέλειο. Όλα είναι μια ζυγαριά. Και στην περίπτωση του συγκεκριμένου εμβολίου η ζυγαριά γέρνει σαφέστατα υπέρ του εμβολιασμού, όπως αποδεικνύεται από τα νούμερα των ανεμβολίαστων ασθενών που είναι στις ΜΕΘ. Σαφώς υπάρχει κι ένα μικρό ποσοστό εμβολιασμένων στις ΜΕΘ, οι οποίοι δυστυχώς δεν κατάφεραν να αναπτύξουν αντισώματα λόγω σοβαρών υποκείμενων νοσημάτων ή ηλικίας.
Ίσως το πρόγραμμα του εμβολιασμού να μην επικοινωνήθηκε σωστά ή ακόμα μπορεί η τεράστια παροχή μη ελεγχόμενης πληροφορίας απ’ όλα τα ΜΜΕ να οδήγησε σε αμφιβολίες και ερωτηματικά. Όμως γιατί επιλέγουμε να ταυτιζόμαστε με απόψεις που ταιριάζουν στα πιστεύω μας και όχι με τα επιστημονικά δεδομένα;
Χαράλαμπος Μ. Μουτσόπουλος
Ομότιμος καθηγητής Ιατρικής του ΕΚΠΑ και ακαδημαϊκός
Ως γιατρός συναντώ ασθενείς μου αρνητές ή φοβικούς με τον εμβολιασμό κατά του ιού SARS-CoV-2 που προκάλεσε την πανδημία Covid-19. Ως εισαγωγή, τους παραθέτω το παράδειγμα των μελών της οικογένειάς μας (εμάς, τα παιδιά μας και τα εγγόνια μας), που όλοι εμβολιαστήκαμε, και τους ερωτώ αν θεωρούν ότι είμαστε αφελείς, ή δεν υπολογίσαμε τους κινδύνους, ή μήπως θεωρούν ότι αποτελούμε μέλη της διεθνούς συνωμοσίας. Τους τονίζω ότι εμβολιαστήκαμε διότι γνωρίζουμε ότι ο καθολικός εμβολιασμός και η τήρηση των μέτρων προστασίας είναι οι μόνοι τρόποι καταπολέμησης της πανδημίας. Κατόπιν, προσπαθώ να αντιληφθώ τους λόγους που οδηγούν κάποιον να είναι αρνητής του εμβολιασμού ή τους φόβους και τις προκαταλήψεις του όσον αφορά τον εμβολιασμό.
Μερικοί πιστεύουν ότι δεν υπάρχει πανδημία, ότι δημιουργήθηκε για να εξυπηρετήσει άλλα συμφέροντα! Στα άτομα αυτά αναλυτικά παραθέτω τους αριθμούς των μολυνθέντων, νοσησάντων και θανόντων από τον κορωνοϊό. Τους παρακαλώ, επίσης, να ακούσουν τη φωνή απελπισίας αρνητών του εμβολιασμού που νόσησαν και την ταλαιπωρία που υπέστησαν μέχρι να γίνουν καλά. Τους υπενθυμίζω επώνυμους αρνητές του εμβολίου, των οποίων όλη η οικογένεια ξεκληρίστηκε από τον ιό.
Άλλοι φοβούνται ότι το μόριο RNA του εμβολίου, που καθοδηγεί την παραγωγή πρωτεΐνης του ιού για να αναπτύξει ο ανθρώπινος οργανισμός άμυνα εναντίον του, θα παραμείνει στο γενετικό υλικό του εμβολιασμένου και μελλοντικά θα του προκαλέσει προβλήματα υγείας. Άλλος φοβάται ότι το μόριο RNA του εμβολίου μέσω των σπερματοζωαρίων και των ωαρίων θα περάσει στα έμβρυα και θα τους προκαλέσει μη αντιμετωπίσιμες βλάβες. Στα άτομα αυτά εξηγώ ότι ο οργανισμός μας έχει ειδικές πρωτεΐνες, τα λεγόμενα ένζυμα, που ταχύτατα καταστρέφουν τα μόρια RNA και επομένως δεν υπάρχει ουδεμία πιθανότητα το RNA να παραμείνει στον οργανισμό ούτε να μεταφερθεί στις επόμενες γενεές.
Τέλος, άλλοι φοβούνται τις άμεσες (θρομβώσεις) ή τις απώτερες παρενέργειες του εμβολίου. Στα άτομα αυτά αναλύω ότι οι παρενέργειες από το εμβόλιο, συγκρινόμενες με αυτές που προκαλεί η μόλυνση από τον ιό, είναι απειροελάχιστες.
Αν μετά τη συζήτηση αποτύχω να άρω τους φόβους ή την άρνηση των ασθενών μου για τον εμβολιασμό, έχω ένα τελευταίο όπλο. Εφόσον δεν ακολουθούν τις οδηγίες μου, τους παρακαλώ να αναζητήσουν άλλον γιατρό. Πιστέψτε με, το μέτρο αυτό έχει καλύτερα αποτελέσματα από την πειθώ. Τέλος, θέλω με την ευκαιρία αυτή να τονίσω ότι είναι επαγγελματικό καθήκον και παράδειγμα για την κοινωνία να εμβολιαστούν όλοι οι υγειονομικοί.
Τον εμβολιασμό που αρνούμαστε εμείς σήμερα, κάποιοι άλλοι, κάτοικοι λιγότερο ανεπτυγμένων χωρών, δεν μπορούν να έχουν και θα έκαναν τα πάντα για να εμβολιαστούν. Θα τηρήσουμε τη στάση και τη νοοτροπία του «κακομαθημένου παιδιού» που έχει τα πάντα και δεν εκτιμάει τίποτα; Ή θα εκτιμήσουμε το προνόμιο αυτό που μας παρέχεται με στόχο να ανακτήσουμε όσα χάσαμε με την πανδημία; — Β. Μπενέτου
Βίκυ Μπενέτου
Παιδίατρος, καθηγήτρια Υγιεινής & Επιδημιολογίας του Εργαστηρίου Υγιεινής, Επιδημιολογίας και Ιατρικής Στατιστικής στην Ιατρική Σχολή του ΕΚΠΑ
Στη φάση αυτή της πανδημίας και έχοντας προηγηθεί σχεδόν δύο χρόνια που όλοι μας βιώνουμε πλήρη ανατροπή της ζωής μας με σοβαρές συνέπειες σε όλα της τα επίπεδα, θα ήθελα να θέσω τρία διλήμματα σε όσους δεν έχουν ακόμα αποφασίσει να εμβολιαστούν, με την ελπίδα να τους πείσω να το κάνουν.
Βρισκόμαστε σε μια έκτακτη κατάσταση, σε μια κρίση υγείας που θέλουμε με κάθε τρόπο να ξεπεράσουμε και να την αφήσουμε πίσω μας. Για να το πετύχουμε αυτό θα πρέπει να δράσουμε τώρα, άμεσα. Θα πρέπει να πάρουμε κάποιες σημαντικές αποφάσεις για τη ζωή μας, η οποία κινδυνεύει τώρα, σήμερα. Θα μείνουμε παθητικοί, αναβλητικοί, επιφυλακτικοί, αρνητικοί απέναντι στο πιο αποτελεσματικό μέτρο που μας δίνεται για να προστατεύσουμε τη ζωή μας και να νικήσουμε την πανδημία, τον εμβολιασμό; Ή θα αποφασίσουμε να εμβολιαστούμε για να προστατεύσουμε τον εαυτό μας και τους γύρω μας και επιτέλους να βγούμε από την απίστευτη αυτή κρίση;
Τον εμβολιασμό που αρνούμαστε εμείς σήμερα, κάποιοι άλλοι, κάτοικοι λιγότερο ανεπτυγμένων χωρών, δεν μπορούν να έχουν και θα έκαναν τα πάντα για να εμβολιαστούν. Θα τηρήσουμε τη στάση και τη νοοτροπία του «κακομαθημένου παιδιού» που έχει τα πάντα και δεν εκτιμάει τίποτα; Ή θα εκτιμήσουμε το προνόμιο αυτό που μας παρέχεται με στόχο να ανακτήσουμε όσα χάσαμε με την πανδημία;
Αν η άρνηση απέναντι στον εμβολιασμό οφείλεται σε δυσπιστία ή στην επιρροή θεωριών συνωμοσίας που μας έχουν φοβίσει και πανικοβάλλει, θα πρέπει να κάνουμε μια στάση και να σκεφτούμε με τη λογική μας. Θα αποφασίσουμε να ζούμε με τον πανικό και την καχυποψία απέναντι στην επιστήμη ; Ή θα αποφασίσουμε να εμπιστευτούμε την ιατρική επιστημονική κοινότητα και τα επιτεύγματά της, που στηρίζονται σε επίπονη, συστηματική έρευνα και υπόκεινται σε υπεύθυνους ελεγκτικούς μηχανισμούς, και η οποία πάντα έχει ως στόχο της την προσφορά προς τον συνάνθρωπο και την προστασία και προαγωγή της υγείας του;
Δημήτρης Παρασκευής
Αναπληρωτής καθηγητής Επιδημιολογίας - Προληπτικής Ιατρικής στο ΕΚΠΑ και μέλος της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων του υπουργείου Υγείας
Αν είχα απέναντί μου έναν άνθρωπο που αρνείται να εμβολιαστεί, θα ήθελα, πριν αρχίσω τη συζήτηση μαζί του, να του εκφράσω τον σεβασμό και την εκτίμηση στις απόψεις του και επίσης ότι δεν διακατέχομαι από προκατάληψη απέναντι σε όσους δεν επιθυμούν να εμβολιαστούν.
Στη συζήτησή μας θα ανέφερα καταρχάς τα πλεονεκτήματα του εμβολίου και συγκεκριμένα ότι λόγω των χαρακτηριστικών του κορωνοϊού η ανοσία που μας παρέχει το εμβόλιο, ή η έκθεση στον ιό, δεν θα αποτρέψει 100% τον κίνδυνο μόλυνσης, αλλά περιορίζει σημαντικά και συγκεκριμένα περίπου δέκα φορές τον κίνδυνο σοβαρής νόσησης. Με άλλα λόγια, κάποιος που έχει εμβολιαστεί θα κινδυνεύει να νοσήσει σοβαρά πολύ λιγότερο σε σχέση με κάποιον που δεν έχει εμβολιαστεί.
Στο πιθανό ερώτημα του πόσο κινδυνεύω από ένα εμβόλιο που δεν έχει δοκιμαστεί στην κοινότητα για μεγάλο χρονικό διάστημα η απάντηση είναι ότι ο εμβολιασμός έναντι του κορωνοϊού είναι ασφαλής γιατί, εκτός του σταδίου των δοκιμών πριν από την αδειοδότησή του από τις αρμόδιες επιτροπές, έχει πραγματοποιηθεί σε περίπου 4 δισεκατομμύρια άτομα και έχει τεκμηριωθεί η ασφάλεια και η αποτελεσματικότητά του. Επίσης, κανένα φαρμακευτικό σκεύασμα ή εμβόλιο δεν μελετάται μακροχρόνια πριν λάβει έγκριση, συνεπώς δεν πρέπει να υπάρχει ανησυχία ότι το εμβόλιο δεν είναι επαρκώς μελετημένο.
Μετά από δύο χρόνια που βιώνουμε την πανδημία η επιθυμία όλων μας, ανεμβολίαστων και εμβολιασμένων, είναι να βρεθούμε όλοι μαζί και όχι να χωριστούμε σε ομάδες ή να υψώσουμε διαχωριστικά τείχη μεταξύ μας. Αυτό θα επιτευχθεί με την επιστροφή μας στην κανονικότητα και αφού ο κορωνοϊός καταστεί ένα παθογόνο που προκαλεί ήπια νόσο. Ήδη σε χώρες όπως το Ηνωμένο Βασίλειο, όπου το ποσοστό εμβολιαστικής κάλυψης είναι πολύ υψηλό σε άτομα που ανήκουν στις ευπαθείς ομάδες, το πρόσφατο κύμα δεν σχετίζεται με μεγάλη αύξηση σε νοσηλείες ΜΕΘ ή θανάτους, κατ’ αναλογία με ένα κύμα γρίπης.
Ας αναλογιστούμε, λοιπόν, ότι η δύσκολη συγκυρία που βιώνουμε θα παρέλθει, αρκεί να εμπιστευτούμε την επιστήμη και τα επιτεύγματά της, και ας θέσουμε στο περιθώριο θεωρίες συνωμοσίας που έχουν αποδεδειγμένα διακινηθεί από άτομα που έχουν συγκεκριμένα συμφέροντα. Ο σκοπός όλων μας είναι να πάψουμε τον διαχωρισμό σε υπέρ και κατά του εμβολίου, να δούμε με ρεαλισμό και λογική το τι έχει συμβεί μέχρι σήμερα και να προχωρήσουμε όλοι με βήματα που θα διασφαλίσουν την επιστροφή μας στην κανονικότητα. Το βήματα αυτά περιλαμβάνουν τον εμβολιασμό που μπορεί να προασπίσει τη δική μας ζωή και των συνανθρώπων μας. Ας αναλογιστούμε πόσο ανώδυνα βιώσαμε όλοι μας που είχαμε εμβολιαστεί την εμπειρία του κορωνοϊού κατά το πρόσφατο κύμα και ας πράξουμε το προφανές.
