ΑΚΟΛΟΥΘΕΙ ΣΕΙΡΑ από σημειώσεις-απαντήσεις, δίχως το ερωτηματολόγιο, που δημοσιεύτηκε πριν 27 χρόνια, 25 Αυγούστου 1996, στην "Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία". Το κείμενο δεν υπάρχει στο διαδίκτυο αλλά διασώθηκε από τον συνεργάτη του Μ.Χ., Γιώργο Τζαμτζή.
ΣΉΜΕΡΑ ΤΟ OΝΕΙΡΟ ΑΠΟΤΕΛΕI ΠΟΛΥΤEΛΕΙΑ
Κράτος-Υπηρέτης
Το κράτος παρουσιάζει από τη φύση του άπειρες ενδείξεις παραλογισμού, αναισθησίας και, δυστυχώς, πολλά φαινόμενα ύποπτων συναλλαγών και υπόπτου ανικανότητος. Διότι συντίθεται από ανθρώπους ελλιπείς, εγωπαθείς, φοβισμένους και χωρίς κοινωνική συνείδηση. Το κράτος, εκ παραδόσεως, υπηρετεί αποκλειστικά την πολιτική παράταξη που κυβερνά.
Και η κάθε παράταξη όταν κυβερνά, λειτουργεί με κομματικά κριτήρια και με αντίστοιχες επιδιώξεις. Κράτος και πολιτικές παρατάξεις ταυτίζονται με την έννοια του έθνους και ως εκ τούτου κάθε αντίδραση υγιώς σκεπτόμενου αλλά και κάθε παραταξιακή αντίθεση μη σκεπτόμενου, καταλήγει να χαρακτηριστεί ως αντεθνική.
Επιπλέον στον τόπο μας έχουμε και πλήρη σύγχυση εννοιών, λέξεων και νοημάτων, που οι επιτηδειοι, πολιτικοί και μη, γνωρίζουν να την εκμεταλλεύονται με επιτηδειότητα προς όφελός των.
Σ αυτό βοηθάτε πολύ κι εσείς οι δημοσιογράφοι με την άγνοια και ελλιπή εκπαίδευση που σας χαρακτηρίζει, εξευτελίζοντας τις έννοιες αυτοσεβασμού και αξιοπρέπειας. Κι ό,τι δεν προφταίνει να ολοκληρώσει ο Στρατός, το συνεχίζει η Αστυνομία, που εκ φύσεως εχθρεύεται κάθε περίπτωση ελεύθερου κι ευαίσθητου νέου.
Κι αν γλιτώσει κανείς απ ολ' αυτά, τον περιμένει η με κάθε τρόπο κοινωνική του τοποθέτηση στον κόσμο των καταπιεσμένων και ανελεύθερων.
Κι αν μ' όλα αυτά συντηρηθούν ζωντανοί οργανισμοί, τότε το κράτος γνωρίζει την αποτελεσματική αντιβίωση. Τους βραβεύει.
Τους καθιστά επίλεκτους και "συνυπεύθυνους ". Εδώ γλυτώνουν ελάχιστοι. Πέντε, έξι. Για να τους καταλήξει κι αυτούς, όση κι αν έχουν άξια, στις περιοχές του περιθωρίου και της γραφικότητας. Μέχρι που να πεθάνουν. Τότε φροντίζει να τους κατασκευάσει μνημεία, αποδίδοντας τους όλες τις χρήσιμες ιδιότητες για τις μελλοντικές ανελεύθερες γενιές, αποσιωπώντας όμως επιμελώς την αλήθεια τους. Τη μονή άξια. Ότι υπήρξαν ζωντανοί μέχρι το θάνατο τους.
Δεν είναι δυνατόν η φυσική μας άμυνα απέναντι στον μη επιθυμητό επισκέπτη να αποτελεί το βασικό ιδεολογικό μας βάθρο. Να γιατί ο εθνικισμός και η εθνικοφροσύνη είναι μια αρρωστημένη ψυχικά και πνευματικά κενότητα, που μας χορηγείται αφειδώς και που βολεύει το κράτος στο να μας μεταχειρίζεται.
Η απάτη του Νεοφιλελευθερισμού
Ο νεοφιλελευθερισμός είναι η αμηχανία του χρεοκοπημένου φιλελευθερισμού.
Και μια μικρή απάτη. Ο Άνθρωπος γεννιέται αγαπώντας την ελευθερία κι οφείλει ν' αναπτύσσει την αγάπη του αυτή. Άρα είναι εκ φύσεως φιλελεύθερος. Και βέβαια δεν είναι δυνατόν την έννοια του φιλελευθερισμού να τη χωρέσουμε υποβιβάζοντας τη σε μια κομματική παράταξη, έστω κι αν την εφηύρε στον τόπο μας ο Βενιζέλος για να καταλήξει στον... Βασίλη Λεβέντη. Προς Θεού. Ας ξαναδώσουμε στην έννοια του φιλελεύθερου τη δύναμη καταγωγής της, αφήνοντας κατά μέρος τον ύποπτο και υποβιβασμένο χώρο του νεοφιλελεύθερου. Σήμερα μετά την πτώση των "σοσιαλιστικών" καθεστώτων, οι μεν, που είχαν κεκτημένα δικαιώματα, αντιδρούν στη "φιλελευθεροποίηση" και οι δε, μάχονται για καινούργια δικαιώματα. Δεν βλέπω κανέναν να μάχεται για να κτίσει κάτι. Όλοι μάχονται, οι μισοί, για να μη γκρεμιστεί το τείχος και οι άλλοι μισοί για να γκρεμιστεί. Και κάθε πράξη τους, σαν πετυχαίνει, επιβάλλει την αμηχανία και την απογοήτευση.
Περί εθνικισμού
Τι θα πει εθνικό ιδεώδες; Τι υπερασπιζόμαστε; Να είμαστε ελεύθεροι. Αλλά είμαστε ελεύθεροι; Απ' όσα είπαμε πιο πάνω, δεν βγαίνει μ' ευκρίνεια - εξαρτάται από τη συνεχή μας επαγρύπνηση στη σχέση με το περιβάλλον, από την παιδεία που κατορθώσαμε να πλάσουμε ξεπερνώντας όλα τα εμπόδια κι από τη φυσική και ψυχική μας αντοχή στην καταπίεση που ασκεί πάνω μας το κράτος και οι συνάνθρωποι μας.
Υπάρχει βεβαία το σπίτι, ο χώρος μεσ' στον οποίο ζούμε έτσι σχετικά "ελεύθεροι".
Όμως η υπεράσπιση του χώρου απ' τον ανεπιθύμητο επισκέπτη δεν μπορεί ν αποτελεί ιδεολογία και να τροφοδοτεί κατά κύριο λόγο τον ψυχισμό μας.
Δεν είναι δυνατόν η φυσική μας άμυνα απέναντι στον μη επιθυμητό επισκέπτη να αποτελεί το βασικό ιδεολογικό μας βάθρο. Να γιατί ο εθνικισμός και η εθνικοφροσύνη είναι μια αρρωστημένη ψυχικά και πνευματικά κενότητα, που μας χορηγείται αφειδώς και που βολεύει το κράτος στο να μας μεταχειρίζεται.
Περί Ομαλότητας
Οι θέσεις και οι απόψεις μου πάνω στο κοινωνικό και πολίτικο γίγνεσθαι του τόπου μας προέρχονται από την ιδιότητα του υπεύθυνου πολίτη, χωρίς ούτε στιγμή να ξεφεύγω από το πλαίσιο της μουσικής μου ιδιότητας. Και βέβαια δεν γίνονται για να επισύρουν οργισμένες ή επιδοκιμαστικές αντιδράσεις. Είναι κατά τη γνώμη μου φυσικό να μην συμφωνώ με την πλειοψηφία των συμπατριωτών μου. Δεν ανήκω στον τρόπο ζωής τους. Οι θέσεις μου είτε έχω δίκιο είτε έχω άδικο, είναι θεμελιωμένες σ' έναν τρόπο ζωής, πέρα από σκοπιμότητες και συμβιβασμούς. Τις περισσότερες φόρες οι πιο πολλοί βλέπουν τις αντιδράσεις μου επιφανειακά. Και ή δεν έχουν τη διάθεση ή δε μπορούν ν αντιληφθούν την εμπειρία ζωής που περιέχουν. Η ομαλότητα μου υπαγορεύει τις οποίες θέσεις μου κι όχι οι τυχόν ιδαιτερότητές μου. Κατά καιρούς, παρατηρώντας την καλώς τακτοποιημένη ανωμαλία του γύρω κόσμου, εκφράζω την έκπληξη, όχι δίχως χιούμορ, για το πόσο ομαλός επιμένω εξακολουθώ να είμαι.
Η Ελλάδα των εργολάβων
Εμείς σαν ήμασταν νέοι, αγαπήσαμε την Ελλάδα τη φτωχική και κατεστραμμένη, αντιδρώντας στον επίσημο κυβερνητικό μεγαλοϊδεατισμό εκείνου του καιρού. Εκείνοι θέλανε να μας φορέσουν χλαμύδες κι εμείς από αντίδραση σκύβαμε στο μικρό και ταπεινό, ανακαλύπτοντας τον Καραγκιόζη, το ρεμπέτικο, την απλή πέτρα, τον επιτάφιο, λατρεύοντας τους λαϊκούς συνοικισμούς μας που τροφοδοτούσαν τη μετακατοχική ευαισθησία μας. Μα όλα αυτά κάποτε εξαφανίστηκαν. Ήρθε το '60 και η εσωτερική μετανάστευση είχε σχεδόν ολοκληρωθεί. Ήρθε η εποχή της πλασματικής ευμάρειας, του Τουρισμού με την ερωτική εκπόρνευση, ήρθε η εποχή των εργολάβων που κατέστρεψαν "χτίζοντας" ό,τι είχε απομείνει.
Οι τσαρουχικοί Έλληνες έγιναν πλαστικοί, το ρεμπέτικο έγινε ψόφιο, με χυδαίες προεκτάσεις και οι τυχοδιώκτες της επαρχίας αποκτήσανε χρήμα και δύναμη, επιβάλλοντας την αισθητική τους και τις πολιτικές τους πεποιθήσεις. Το ταπεινό έγινε γραφικό κι υπήρχε μια ειρωνεία σαν λέγαμε "Οδός Ονείρων". Υπήρχε μια εποχή που εμείς οι νέοι μετά τον πόλεμο ονειρευόμασταν μια διαφορετική Ελλάδα, χωρίς περιορισμούς και όρια, δίχως σκηνικά.
Η πραγματικότητα μας διέψευσε.
Σήμερα το όνειρο αποτελεί μια πολυτέλεια. Τι τάχα να ονειρεύονται οι σημερινοί νέοι;
Ένα είναι βέβαιο. Θα διαψευστούν κι αυτοί με τη σειρά τους. Ο κόσμος όπως πάντα θα προχωρεί με τις εξαιρέσεις του - όπως έλεγε κι ο φίλος μου ο Γκάτσος.
Να ζεις, όχι να μοιάζεις
Φτάσαμε στο λαμπρό σημείο, η αρτιμέλεια να χαρακτηρίζεται αναπηρία. Σκοπός δεν είναι να κόψεις το χέρι σου για να μη διαφέρεις από την πλειοψηφία των ανάπηρων, αλλά να διατηρήσεις με θάρρος την αρτιμέλειά σου κι ας δέχεσαι το χλευασμό των λαβωμένων. Σημασία έχει να ζεις σαν τους άλλους κι όχι να μοιάζεις τους άλλους.
Σεβασμό στις αδυναμίες
Καμιά δημιουργική πορεία δεν είναι δυνατόν να προέρχεται από "γελοίες" ανθρώπινες πλευρές. Μην μπερδεύουμε το γεγονός ότι περιέχουμε και τις αδυναμίες μας. Και φυσικά τις χρησιμοποιούμε, σαν να μας χρειάζονται να συνθέσουμε το Έργο. Οι αδυναμίες μας εφόσον δεν μας νίκησαν, ανήκουν στην περιοχή της γνώσης, στις αποσκευές μας. Και τις χρησιμοποιούμε όπου κι όταν χρειάζεται. Αλίμονο όμως αν μας νικήσανε και σφραγίζουν το πρόσωπο μας. Τότε γινόμαστε οι ζωγραφικοί πινάκες του Μπέικον κι όχι κάτι που να πλησιάζει την πνευματική του περιοχή. Οι αδυναμίες δεν είναι γελοίες. Το αποτέλεσμα τους, εφόσον νικήσουν, μας γελοιοποιεί. Οι διαδικασίες της μάχης μέσα μας είναι ιερές. Και απαιτούν απόλυτο σεβασμό, δικό μας και των άλλων.
Φοβάμαι τη δημοσιότητα
Πραγματικά τη φοβάμαι. Χρειάζεται μεγάλη δύναμη και επιδεξιότητα για να την αποφύγεις. Κι έχουμε πρόσφατο το παράδειγμα του Τσαρούχη, ανθρώπου με τεράστια αξία και σκέψη. Να του αναγράφουν οι εφημερίδες κάθε ευφυολόγημά του, να τον συναντούν οι "σοβαροί" και να χαμογελούν στη θεά του σαν να ευρίσκοντο μπρος σε διασκεδαστή.
Η άμυνα των καταπιεσμένων και αμόρφωτων μπρος στην προσωπικότητα, που μόνο η παρουσία της τους καθιστούσε εκ γενετής νεκρούς. Ουσιαστικά η άμυνα της κοινωνίας μας για κάποιον αντάρτη της.
Παιχνίδι με το Θάνατο
Καλόπιασμα του Θανάτου, από κανέναν άνθρωπο σοβαρό δεν επιχειρείται. Η "Αθανασία" του Γκάτσου, όπως και κάθε αληθινό τραγούδι, ήταν και παραμένει ένα παιχνίδι. Η ιδέα του Θανάτου οδηγεί τον αληθινά ελεύθερο άνθρωπο στο να αντιληφθεί βαθιά μέσα του, πως η ύπαρξη Του έχει ημερομηνία λήξεως. Ο Άνθρωπος οφείλει να συμφιλιωθεί με την ιδέα αυτή κι όχι ν' αγκιστρώνεται απ' τη ζωή σε σημείο που να μη θέλει να φύγει - πράγμα που όλες οι θρησκείες εκμεταλλεύονται υποσχόμενες μελλοντική κι ατελείωτη ζωή. Κι όμως είναι τόσο απλό, γι' αυτό και δύσκολο.
