Τι διακρίνει τον πόλεμο από τη γενοκτονία; Πότε η κρατική βία μετατρέπεται από φρικτή αλλά νομικά εγκεκριμένη επίδειξη στρατιωτικής βίας στο «απόλυτο έγκλημα», σύμφωνα τόσο με το διεθνές δίκαιο όσο και με τη κοινή αντίληψη;
Το ερώτημα αυτό απασχολεί πολύ τον Όμερ Μπάρτοβ τους τελευταίους μήνες. Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Brown και κορυφαίος ιστορικός του Ολοκαυτώματος, ο Ισραηλινός ιστορικός έχει αφιερώσει την επιστημονική του σταδιοδρομία στη μελέτη πράξεων μαζικής δολοφονίας. Αυτό έχει καταστήσει την εμπειρογνωμοσύνη του περιζήτητη καθώς ο πόλεμος μεταξύ του Ισραήλ και της Χαμάς συνεχίζει να κλιμακώνεται σε πρωτόγνωρα επίπεδα αιματοχυσίας και καταστροφής. Καθώς ο πόλεμος εξελίσσεται, κάθε πλευρά κατηγορεί την άλλη ότι διαπράττει ή σκοπεύει να διαπράξει γενοκτονία.
Ο Μπάρτοβ μπήκε σε αυτή τη συζήτηση από τα μέσα Νοεμβρίου ήδη, με ένα πολυδιαβασμένο άρθρο του στους New York Times, στο οποίο προειδοποιούσε ότι, ενώ οι στρατιωτικές ενέργειες του Ισραήλ στη Γάζα δεν συνιστούσαν ακόμη γενοκτονία, η κυβέρνηση του Ισραηλινού πρωθυπουργού Μπένγιαμιν Νετανιάχου είχε επιδείξει «γενοκτονική πρόθεση, η οποία μπορεί εύκολα να μετατραπεί σε γενοκτονική δράση».
Μίλησε ενάντια στην κατάχρηση και την εκμετάλλευση της μνήμης του Ολοκαυτώματος προκειμένου να ενισχυθεί η υποστήριξη του κράτους του Ισραήλ και προειδοποίησε για το ενδεχόμενο οι ισραηλινές ενέργειες στη Γάζα να μετατραπούν σε εθνοκάθαρση των Παλαιστινίων ή και χειρότερα.
Στο ίδιο άρθρο έκανε διάκριση μεταξύ της εθνοκάθαρσης, η οποία «αποσκοπεί στην απομάκρυνση ενός πληθυσμού από μια εδαφική περιοχή, συχνά με βίαιο τρόπο», και της γενοκτονίας, η οποία «αποσκοπεί στην εξολόθρευση αυτού του πληθυσμού όπου κι αν βρίσκεται». Σημείωνε επίσης την απάνθρωπη ρητορική που χρησιμοποιούν ο Νετανιάχου και τα μέλη της κυβέρνησής του, συμπεριλαμβανομένων των αναφορών στους Παλαιστίνιους ως «ανθρώπινα ζώα».
Και κατέληγε προτρέποντας τις Ηνωμένες Πολιτείες και τη διεθνή εβραϊκή κοινότητα να «σηκώσουν το ανάστημά τους και να υψώσουν τη φωνή τους, πριν η ηγεσία του Ισραήλ βυθίσει το ίδιο και τους γείτονές του στην άβυσσο».
Τις επόμενες εβδομάδες, ο Μπάρτοβ συνέχισε να κρούει τον κώδωνα του κινδύνου. Μίλησε ενάντια στην κατάχρηση και την εκμετάλλευση της μνήμης του Ολοκαυτώματος προκειμένου να ενισχυθεί η υποστήριξη του κράτους του Ισραήλ και προειδοποίησε για το ενδεχόμενο οι ισραηλινές ενέργειες στη Γάζα να μετατραπούν σε εθνοκάθαρση των Παλαιστινίων ή και χειρότερα. Οι ανησυχίες του πηγάζουν σε μεγάλο βαθμό από την κατανόηση του τρόπου με τον οποίο λειτουργεί ο ισραηλινός στρατός σε ένα τόσο πυκνοκατοικημένο περιβάλλον όπως η Γάζα.
«Για να διαφυλάξεις τις ζωές των ισραηλινών στρατευμάτων, μπαίνεις μέσα με πυροβολικό, με αεροπορικούς βομβαρδισμούς, με τανκς και με μπουλντόζες, ισοπεδώνοντας την περιοχή, έτσι ώστε το πεζικό, όταν φτάσει, να είναι λιγότερο ευάλωτο σε αυτό το είδος ‘αστικού’ πολέμου. Η διαφορά στην τρέχουσα σύγκρουση είναι ότι ο ισραηλινός στρατός απομακρύνει πληθυσμούς σε τεράστια κλίμακα, μεγαλύτερη από οτιδήποτε άλλο έχει κάνει το Ισραήλ στο παρελθόν», σημειώνει ο Μπάρτοβ. Με εκτιμώμενο αριθμό εκτοπισμένων στα 1,9 εκατομμύρια (από ένα συνολικό πληθυσμό περίπου 2,3 εκατομμυρίων), «οι άνθρωποι συμπιέζονται σε όλο και μικρότερη περιοχή, ενώ τα μέρη όπου ζούσαν την ζωή τους καταστρέφονται ολοσχερώς».
Αυτό, σύμφωνα με τον Μπάρτοβ, «αρχίζει να μοιάζει με εθνοκάθαρση», η οποία, ιστορικά, υπήρξε πάντα ένα σκαλοπάτι προς τη γενοκτονία. Ο ίδιος θεώρησε ότι ήταν κρίσιμο να εκδοθούν έγκαιρες προειδοποιήσεις ενάντια σε τέτοιες πολιτικές – όχι τόσο επειδή πίστευε ότι η ισραηλινή κυβέρνηση θα τις λάβει υπόψη της, αλλά επειδή, κατά την άποψή του, η κυβέρνηση των ΗΠΑ παραμένει η μόνη δύναμη που είναι σε θέση να ελέγξει τις ενέργειες του Ισραήλ. Μέχρι στιγμής, δεν πιστεύει ότι ο Λευκός Οίκος «υπήρξε τόσο δυναμικός όσο, πλέον, πιστεύω ότι πρέπει να είναι».
Εξετάζοντας τη σημερινή κατάσταση στη Γάζα, ο Μπάρτοβ θορυβείται από τους παραλληλισμούς που διαπιστώνει με τα γεγονότα που συνόδευσαν την αρχική θεμελίωση της κρατικής υπόστασης του Ισραήλ. Ο «μεγαλύτερος φόβος» του, όπως λέει είναι «μια άλλη Νάκμπα» (η αραβική ονομασία για τον βίαιο εκτοπισμό των Παλαιστινίων από τους Ισραηλινούς εποίκους το 1948). Ανησυχεί επίσης για τον αυξανόμενο εξτρεμισμό και στις δύο πλευρές της σύγκρουσης. Στα μάτια του, οι ηγεσίες και των δύο πλευρών έχουν αρχίσει να μοιάζουν μεταξύ τους στη ρητορική και τις κοσμοθεωρίες τους. «Οι άνθρωποι στην τωρινή ισραηλινή κυβέρνηση και οι άνθρωποι στη Χαμάς έχουν πολύ παρόμοιες κοσμοθεωρίες», μας δήλωσε. «Και αυτό είναι πολύ τρομακτικό».
Αν το Ισραήλ συνεχίσει την τρέχουσα πορεία του, με την τωρινή κυβέρνησή του, ο Μπάρτοβ φοβάται ότι οι μελλοντικές γενιές των Ισραηλινών θα κληρονομήσουν μια «αυταρχική χώρα, στα πρότυπα της Σπάρτης», η εθνική ταυτότητα της οποίας θα βασίζεται θεμελιωδώς «στην αιματοχυσία». Θα ήθελε να πιστεύει ότι η ιστορία, αν κατανοείται με ακρίβεια και αν χρησιμοποιείται ως όχημα ενσυναίσθησης αντί για ρητορικό δεκανίκι, μπορεί να βοηθήσει στην διαμόρφωση μιας πορείας μακριά από τον γκρεμό. Ελπίζει κανείς μόνο ότι δεν είναι ήδη πολύ αργά.
Με στοιχεία από The Chronicle of Higher Education
