Η κήρυξη του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης για τη δημόσια υγεία για την ευλογιά των πιθήκων ή mpox, είναι ο δεύτερος τέτοιος συναγερμός για τη λοιμώδη νόσο μέσα σε μόλις δύο χρόνια - και οι ειδικοί φοβούνται ότι αυτή η κατάσταση είναι ακόμη πιο σοβαρή.
Το τελευταίο ξέσπασμα της ευλογιάς των πιθήκων, με επίκεντρο τη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό και εντοπισμένο σε περίπου δώδεκα αφρικανικές χώρες, οφείλεται στον πιο σοβαρό τύπο της mpox, τον Clade 1.
Η Σουηδία κατέγραψε χθες, Πέμπτη (15/8), το πρώτο της κρούσμα Clade 1, η πρώτη μόλυνση εκτός της Αφρικής.
Τι είναι η mpox και τι προκάλεσε την κατάσταση έκτακτης ανάγκης;
Η mpox, παλαιότερα γνωστή ως ευλογιά των πιθήκων, είναι μια ιογενής νόσος που προκαλεί δερματικά εξανθήματα και αλλοιώσεις του βλεννογόνου, όπως πληγές στο στόμα.
Σε σοβαρές μορφές, μπορεί να οδηγήσει σε φλεγμονή του εγκεφάλου, σηψαιμία και ακόμη και θάνατο. Αποτελεί παράδειγμα της λεγόμενης ζωονόσου. Αυτές έχουν μεταδοθεί από τα ζώα στον άνθρωπο και αποτελούν κορυφαία ανησυχία για τη δημόσια υγεία ως πιθανά αίτια πανδημιών. Ο ιός ανακαλύφθηκε το 1958 σε πιθήκους σε αιχμαλωσία και το πρώτο ανθρώπινο κρούσμα αναφέρθηκε στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό το 1970.
Το παθογόνο, παρόμοιο με αυτό που προκαλεί την ευλογιά, μεταδίδεται με την επαφή με μολυσμένα ζώα, ανθρώπους ή υλικά. Μπορεί να μεταδοθεί κατά τη διάρκεια παρατεταμένων οικείων αλληλεπιδράσεων πρόσωπο με πρόσωπο, όπως η συζήτηση ή η αναπνοή, σύμφωνα με τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων των ΗΠΑ.
Οι καταστάσεις έκτακτης ανάγκης για την υγεία που ανακοίνωσαν ο ΠΟΥ και τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων της Αφρικής ακολουθούν μια έξαρση των κρουσμάτων στην ήπειρο. Τουλάχιστον 12 αφρικανικές χώρες έχουν αναφέρει κρούσματα. Μέχρι στιγμής έχουν καταγραφεί περισσότερα από 17.000 ύποπτα κρούσματα και 500 θάνατοι, ανέφερε το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης της Αφρικής, προσθέτοντας ότι πρόκειται πιθανότατα για μεγάλη υποεκτίμηση.
Τι είναι διαφορετικό από την προηγούμενη έκτακτη ανάγκη για τον mpox;
Η προηγούμενη διεθνής έκτακτη ανάγκη για τον ιό mpox το 2022-23 οφειλόταν στον τύπο ιού της κλάσης 2. Αυτή τη φορά, είναι η πιο επικίνδυνη εκδοχή του ιού της κλάσης 1 - συγκεκριμένα ένα στέλεχος γνωστό ως κλάση 1b - που εξαπλώθηκε γρήγορα στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό. Η κλάση 1b φαίνεται να μεταδίδεται στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό κυρίως μέσω της σεξουαλικής δραστηριότητας, δήλωσε ο ΠΟΥ.
Οι σουηδικές αρχές δήλωσαν ότι το κρούσμα Clade 1 που ανέφεραν ήταν σε κάποιον που είχε επισκεφθεί μια μολυσμένη περιοχή σε μια αφρικανική χώρα. Ο ρόλος του Clade 1 είναι ανησυχητικός, διότι συνδέεται με πιο σοβαρή ασθένεια και υψηλότερα ποσοστά θανάτου σε σχέση με το Clade 2. Υπάρχουν επίσης κάποιες ενδείξεις ότι το παθογόνο της Clade 1 είναι πιο μεταδοτικό μεταξύ των ανθρώπων.
Πώς πρέπει να προστατευθούν οι άνθρωποι;
Μπορούν να ληφθούν προληπτικά μέτρα εκτός από τον εμβολιασμό για να αποτραπεί η εξάπλωση του ιού της ευλογιάς των πιθήκων, αποφεύγοντας τη γειτνίαση με μολυσμένα άτομα ή αντικείμενα που έχουν χρησιμοποιήσει, όπως σεντόνια. Ο ΠΟΥ συμβουλεύει τους ανθρώπους να απομονώνονται για να αποτραπεί η εξάπλωση του ιού.
Το εξάνθημα της mpox μπορεί να εμφανιστεί πριν ή μετά των άλλων συμπτωμάτων -πυρετός, κεφαλαλγία, ρίγος, εξάντληση, οίδημα των λεμφαδένων, οσφυαλγία και μυϊκούς πόνους, βλάβες των βλεννογόνων- και συνήθως εντοπίζεται στο πρόσωπο, στα χέρια, στα πόδια, γύρω από τα γεννητικά όργανα ή τον πρωκτό. Οι δερματικές βλάβες συχνά εμφανίζονται αρχικά ως κηλίδες που εξελίσσονται σε φυσαλίδες με υγρό και, στη συνέχεια, σε εφελκίδες με εσχάρα, πριν από την πλήρη επούλωση του δέρματος.
Οι άνθρωποι είναι μολυσματικοί έως ότου σχηματιστεί ένα νέο στρώμα δέρματος, σύμφωνα με τις οδηγίες του ΠΟΥ.
Το κρούσμα Clade 1 στη Σουηδία είναι το πρώτο σημάδι αυτού που οι επιστήμονες θεωρούν αναπόφευκτη διεθνή εξάπλωση. Το Πακιστάν επιβεβαίωσε επίσης ένα κρούσμα mpox από έναν ταξιδιώτη που έφτασε από τη Μέση Ανατολή, αλλά δεν ανέφερε αν το κρούσμα σχετίζεται με τον Clade 1.
Τι γίνεται για τον έλεγχο της επιδημίας;
Ο ΠΟΥ συνεργάζεται στενά με το CDC της Αφρικής, τις πληγείσες χώρες και τις μη κυβερνητικές οργανώσεις για να περιορίσει την εξάπλωση της νόσου, δήλωσε την Τετάρτη (14/8) ο γενικός διευθυντής Τέντρος Αντάνομ Γκεμπρεγέσους. Αυτό περιελάμβανε επιτόπιες ομάδες που έπαιρναν δείγματα αίματος και πραγματοποιούσαν γονιδιωματική αλληλουχία, ανίχνευση επαφών και υποστήριξη των εργαζομένων στον τομέα της υγείας με εκπαίδευση. Χρειάζονται περισσότερα δεδομένα σχετικά με τη μεταδοτικότητα και τις επιπτώσεις του ιού Clade 1b, λένε οι επιστήμονες.
Για την υποστήριξη των προσπαθειών επιτήρησης, ο ΠΟΥ έχει αποδεσμεύσει 1,45 εκατ. δολάρια από την έκτακτη χρηματοδότησή του και δήλωσε ότι χρειάζεται τουλάχιστον 15 εκατ. δολάρια σε άμεσα πρόσθετα κεφάλαια από δωρητές. Αλλά η επιτήρηση και η φροντίδα των ασθενών είναι πολύ δύσκολες σε περιοχές όπως η ανατολική Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, όπου υπάρχει μια παρατεταμένη σύγκρουση μεταξύ ένοπλων ανταρτών και της κυβέρνησης.
Οι ειδικοί έχουν ζητήσει εμβόλια για να καλυφθούν όσοι κινδυνεύουν περισσότερο και να προετοιμαστούν για μελλοντικές επιδημίες - αλλά λίγες συμφωνίες προμήθειας έχουν συναφθεί. Το ΚΕΕΛΠΝΟ της Αφρικής δήλωσε ότι θα χρειαστούν 10 εκατομμύρια δόσεις.
Η συμβουλευτική ομάδα ανοσοποίησης του ΠΟΥ συνιστά δύο εμβόλια κατά του ιού της ευλογιάς των πιθήκων. Η Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό και η Νιγηρία ενέκριναν πρόσφατα και τα δύο.
Η Bavarian Nordic, ένας από τους κατασκευαστές εμβολίων, δήλωσε ότι θα μπορούσε να προμηθεύσει 10 εκατομμύρια δόσεις μέχρι το τέλος του 2025, εάν οι δωρητές δώσουν αρκετές παραγγελίες. Η ΕΕ δήλωσε αυτή την εβδομάδα ότι θα στείλει περισσότερα από 215.000 εμβόλια από τον Δανό κατασκευαστή στο ΚΕΕΛΠΝΟ της Αφρικής.
«Αν θέλουμε μια μακροπρόθεσμη λύση, πρέπει να εξετάσουμε τον ευρύτερο εμβολιασμό ολόκληρου του πληθυσμού σε περιοχές όπου εκδηλώνονται κρούσματα mpox, για να αποφύγουμε τον κίνδυνο μελλοντικών κρουσμάτων να γίνουν τόσο μεγάλα», δήλωσε ο Michael Marks, καθηγητής στη Σχολή Υγιεινής και Τροπικής Ιατρικής του Λονδίνου.
Θα μπορούσε αυτό να εξελιχθεί στην επόμενη πανδημία;
Το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νοσημάτων (ECDC) προειδοποίησε νωρίτερα σήμερα ότι αναμένει να αναφερθούν περισσότερα εισαγόμενα κρούσματα στην Ευρώπη, αλλά δήλωσε ότι η εξάπλωση του ιού mpox θα είναι δυνατόν να περιοριστεί. «Η πιθανότητα διαρκούς μετάδοσης στην Ευρώπη είναι πολύ χαμηλή, υπό την προϋπόθεση ότι τα εισαγόμενα κρούσματα διαγιγνώσκονται γρήγορα και εφαρμόζονται μέτρα ελέγχου», δήλωσε το ECDC.
Δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι η mpox εξαπλώνεται εύκολα όπως η Covid, μέσω αναπνευστικών σταγονιδίων και αερομεταφερόμενων σωματιδίων.
Η Νιγηρία, η πολυπληθέστερη χώρα της Αφρικής, δήλωσε αυτή την εβδομάδα ότι οι ταξιδιώτες που εισέρχονται στη χώρα από τα αεροδρόμια της πρωτεύουσας Αμπούτζα και του Λάγος, του οικονομικού της κόμβου, θα πρέπει να συμπληρώνουν ηλεκτρονικά έντυπα δήλωσης υγείας για την mpox.
Όπως και κατά τη διάρκεια της πανδημίας της Covid-19, μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις είναι να διασφαλιστεί ότι οι χώρες που πλήττονται περισσότερο θα λάβουν επαρκείς πόρους, ιδίως εάν τα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης είναι ήδη ανεπαρκώς εξοπλισμένα ή βρίσκονται υπό πίεση.
Στην κατεστραμμένη από τον πόλεμο ανατολική Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, η παροχή υγειονομικής περίθαλψης έχει ήδη φτάσει στα όριά της από τον υποσιτισμό, την ιλαρά και τη χολέρα. Ο κύριος όγκος των κρουσμάτων mpox στη χώρα αφορά παιδιά κάτω των 15 ετών - και τα παιδιά έχουν περισσότερες πιθανότητες να πεθάνουν από τον ιό από ό,τι οι ενήλικες, δήλωσε ο Greg Ramm, διευθυντής χώρας της φιλανθρωπικής οργάνωσης Save the Children. «Το να προστεθεί στο μείγμα ένας νέος θανατηφόρος ιός που επιτίθεται επιθετικά στα παιδιά είναι ένα σκληρό χτύπημα της μοίρας», δήλωσε.
Με πληροφορίες από Financial Times
