Αφιέρωμα στις Σουλιώτισσες.

Οι Σουλιώτες (1972), ταινία του Δημήτρη Παπακωνσταντή, με τον Χρήστο Πολίτη και την Κάτια Δανδουλάκη.

Σουλιώτισσες, ελαιογραφία του Γεώργιου Μηνιάτη. (β ήμισυ του 19ου αι.). Βλ. art.corfu.com.
 

Το ορεινό Σούλι, Αθήνα, Πολεμικό Μουσείο, Σχέδιο του C. Stanfield από αρχικό σκίτσο του H. Holland.

Αριστ. Ary Scheffer, Ελληνίδες εκλιπαρούν την Παναγία για να τις προστατεύσει.

Ary Scheffer, Les femmes souliotes (Οι Σουλιώτισσες), 1827. Μουσείο του Λούβρου.

Louis Dupré,  Αλή Πασάς. Via Corfu History (Το οδοιπορικό του Louis Dupré).

"Στην Ιταλία ο Duprè περιηγείται την χώρα, μελετά και αντιγράφει μνημεία, κυρίως αγγειογραφίες και ασκείται στην προσωπογραφία και το τοπίο.

Τον Φεβρουάριο του 1819 επισκέπτεται τον ελληνικό χώρο μαζί με τρεις Άγγλους περιηγητές (Heyet, Hay και Viwian). Εκείνοι θα αναλάμβαναν τα έξοδα, αυτός θα τους παρέδιδε ως αντάλαγμα, εικόνες των μνημείων και των τόπων της χώρας. Οι τέσσερις ταξιδιώτες και η μικρή συνοδεία τους διατρέχουν την Κέρκυρα, την Ήπειρο, τη Θεσσαλία, τη Στερεά Ελλάδα, τα περίχωρα της Αττικής και τα νησιά του Σαρωνικού. Χωρίζουν όταν ο Duprè συνεχίζει την περιήγησή του στην Κωνσταντινούπολη και κατόπιν προσκεκλημένος του Μιχαήλ Σούτσου, στο Βουκουρέστι, ενώ εκείνοι επιστρέφουν στην πατρίδα τους. Το οδοιπορικό του τελειώνει με την άφιξη του καλλιτέχνη στη Ρώμη στις 18 Απριλίου 1820 (...)

Τα έργα του από την Ελλάδα δημοσιεύθηκαν το 1825 στο μνημειώδες εικονογραφημένο ταξιδιωτικό χρονικό Voyage à Athènes et à Constantinople ou collection de portraits, de vues et de costumes grecs et ottomans peints sur les lieux, d'après nature, lithographiès et coloriès par L.Duprè èlève de David. Περιλαμβάνει σαράντα έγχρωμες λιθογραφίες και έντεκα βινιέτες. Περιέχουν ποικίλους τύπους προσωπογραφίας, πολύ λιγότερα τοπία και ηθογραφικές σκηνές. Πρέπει να σημειωθεί ότι αυτό δεν είναι το μόνο βιβλίο που φέρει την υπογραφή του. Έργο του, που κυκλοφόρησε όμως μετά τον θάνατό του, είναι και το Album Grec. Πρόκειται για ένα λεύκωμα μικρού σχήματος που περιέχει δώδεκα λιθογραφίες μη επιχρωματισμένες, εκτός από εκείνη του εξωφύλλου. Εκδόθηκε στο Παρίσι από τον H. Gache.

Πέθανε στο Παρίσι στις 12 Οκτωβρίουτου 1837 και τάφηκε στο νεκροταφείο του Montparnasse. Αναφέρεται ότι προτομή του ζωγράφου κοσμούσε τον τάφο του (έργο αγνώστου καλλιτέχνη). Σήμερα δεν σώζεται ούτε ο τάφος ούτε η προτομή" (Ερανιστής, Ο Γάλλος ζωγράφος και  φιλέλληνας Λουί Ντυπρέ).

Louis Dupré, Οι εγγονοί του Αλή Πασά και ο σφραγιδοφυλακάς του, από το λεύκωμα Voyage à Athènes et à Constantinople, ou Collection de portraits, de vues et de costumes grecs et ottomans, peints sur les lieux. Paris, Dondey-Dupré, 1825. Βλ. Corfu History (Το οδοιπορικό του Louis Dupré).

Αριστ. αυτοπορτρέτο του Louis Dupré. Paris, B.N.P. Βλ. Corfu History (Το οδοιπορικό του Louis Dupré).

Δεξ. O Σουλιώτης Βασίλης Γούδας, υπασπιστής του Μάρκου Μπότσαρη, σχέδιο του Louis Dupré.

Αριστ. Πορτρέτο του Σουλιώτη Νικολού Περβόλη, με θέα το παλιό φρούριο,  σχέδιο του Louis Dupré.

Louis Dupré, Φώτος Πίκος από το Σούλι.

Eugène Delacroix, σπουδή για τις σουλιώτικες φορεσιές (1824).

Eugène Delacroix, Χορός δύο Ελλήνων πολεμιστών (1824), σπουδή για τις σουλιώτικες φορεσιές.

Eugène Delacroix, Στο χάραμα, ο Μπότσαρης αιφνιδιάζει τους Τούρκους στο στρατοπεδό τους (προσχέδιο του 1860).

Alphonse-Marie de Neuville (1836-1885). α) Courage des femmes Souliotes. β) Serment patriotique des Grecs. γ) Mort de Marcos Botzaris δ) Défense de Missolonghi. Via vergosauctions.com.

Μαθητική παράσταση (1963), Ο χορός του Ζαλόγγου.

Via Αναστασία Ανθουλάκη, "Ελευθερία ή θάνατος".

Ο θάνατος του Σουλιώτη αγωνιστή Λάμπρου Τζαβέλλα. Οπλαρχηγός από το Σούλι, σκοτώθηκε το 1792 κατά τη διάρκεια μάχης με δυνάμεις του Αλή Πασά. Ελαιογραφία, αντίγραφο χαρακτικού του L. Lipparini.
Εθνικό Ιστορικό Μουσείο , Αθήνα. Βλ. Αναστασία Ανθουλάκη, "Ελευθερία ή θάνατος".

Από το mycomics.gr.

Θεόφιλος Χατζημιχαήλ, "Ο Χορός του Ζαλόγγου. Οι Σουλιόταις να μην υποκίψουν εις τον ζυγόν του Αλή πασα απεφάσισαν οι γυναίκες αυτών να ανέβου εις τους βράχους του Ζαλόγγου εκυμάτισαν κύκλο χορόν και εγκρεμίζοντο  από τους βράχους του Ζαλόγγου εις τον Αχέρωντα ποταμόν του Σουλίου το 1808. οι δε άνδρες έπεσαν μαχόμενοι. Έργον Θεοφίλου Γ. Χ. Μιχαήλ 1929". Μουσείο Θεόφιλου, Βαρειά Μυτιλήνης. Βλ. μπλογκ La Bastia.

"Εορτές Σουλίου 2011".

Χορός του Ζαλόγγου 2012.

Γεώργιος Μούγιος (1907 - 1983), Χορός του Ζαλόγγου. Βλ. Greek Art Auctions Botsis.

Η Λέλα Καραγιάννη.

"(...) 'Οταν ξεσπά ο πόλεμος, το Ζάλογγο συνιστά ένα πανίσχυρο σύμβολο. Διόλου τυχαία, είναι ήδη παρόν στο εμβληματικό τραγούδι των ημερών «Παιδιά, της Ελλάδας παιδιά». Στη συνέχεια, με δεδομένη τη συστηματική προσφυγή του λόγου της αντίστασης στα παραδείγματα του '21, το Ζάλογγο καταλαμβάνει βαθμιαία κεντρική θέση στο αντιστασιακό ιδίωμα, λειτουργώντας άλλοτε ως μεταφορά, άλλοτε ως παρομοίωση, κάποτε και ως κυριολεξία. Συνήθως διατηρεί το φύλο του, είτε διεκδικείται σε πρώτο πρόσωπο («ίδιο ηρωισμό δείχνουμε με τις Σουλιώτισσες στο Ζάλογγο», είτε καλείται να χαρακτηρίσει όλες ανεξαιρέτως τις Ελληνίδες («Οι Ελληνίδες πατριώτισσες αναδείχνονται εφάμιλλες με τις θρυλικές Σουλιώτισσες», είτε επιστρατεύεται για να εγκωμιάσει κάποιες υποδειγματικές γυναικείες συμπεριφορές («Από το σημερινό μας αγώνα δεν λείπουν και οι ηρωίδες του Ζαλόγγου». Κι αν η δύναμη του συμβόλου τού επιτρέπει να περιλάβει κάποτε και τους άνδρες («Εμείς όλοι και όλες ας φωνάξωμε δυνατά: Είμαστε πρόθυμοι το χορό του Ζαλόγγου να τον χορέψωμε και στην πράξη, στ' αλήθεια, όχι μόνο στη σκηνή», το Ζάλογγο παραμένει με τον ένα ή τον άλλο τρόπο γυναικεία υπόθεση. Έτσι, καθώς οι Σουλιώτισσες δίνουν το μέτρο της γυναικείας αντιστασιακής συνείδησης («Σήμερα ξύπνησα Σουλιώτισσα. [...] Βαδίζω πλάι σας στο δρόμο που οδηγεί στη Νίκη ή στο Ζάλογγο», ο ΕΛΑΣ τιμωρεί σκληρά τις γυναίκες που παραστράτησαν, επειδή ακριβώς λησμόνησαν πως κατάγονταν από τις ηρωίδες του Ζαλόγγου.

Το Ζάλογγο, ωστόσο, δεν θα παραμείνει απλό σχήμα λόγου. Και δεν θα συνδεθεί αποκλειστικά με την εαμική αντίσταση. Όπως υποστηρίζουν οι βιογράφοι της, η Λέλα Καραγιάννη τραγούδησε και χόρεψε το «Έχε γεια καημένε κόσμε», όταν βρέθηκε αντιμέτωπη με το εκτελεστικό απόσπασμα τον Σεπτέμβριο του 1944 στο Χαϊδάρι. Μπροστά στο θάνατο, η «Μπουμπουλίνα» της κατοχής μεταμορφωνόταν σε Σουλιώτισσα, κατορθώνοντας να συμφιλιώσει, ενσαρκώνοντάς τα, και τα δύο –αντιθετικά, αλλά και συμπληρωματικά– ηρωικά γυναικεία πρότυπα του '21. Τα χρόνια του εμφυλίου, το ίδιο τραγούδι συνοδεύει συχνά τις κομμουνίστριες που θα σταθούν με τη σειρά τους μπροστά στο εκτελεστικό απόσπασμα, ενώ μιαν  αντίστοιχη σπαραχτική τελετουργία υιοθετούν οι μελλοθάνατες των φυλακών Αβέρωφ: τραγουδώντας το «Έχε γεια καημένε κόσμε», χορεύουν το χορό του Ζαλόγγου γύρω από το φοίνικα της αυλής προτού οδηγηθούν στην απομόνωση της τελευταίας νύχτας. Ιστορική θα μείνει και η στάση της Βαγγελίτσας Κουσιάντζα που εκτελέστηκε το 1947 με ομάδα συντρόφων της στο νεκροταφείο της Ξηριώτισσας (Λαμία): η κομμουνίστρια δασκάλα έσυρε το χορό του Ζαλόγγου, τραγούδησε το τραγούδι του και, προτού ξεψυχήσει, πρόλαβε να ζητωκραυγάσει υπέρ του ΚΚΕ" (όλο το άρθρο της Αγγέλικας Ψαρά "Ο χορός του Ζαλόγγου, ένας χορός για γυναικεία βήματα" στα Ενθέματα, 24-03-2012).

Ο χορός τού Ζαλόγγου από τη Μαρίκα Παπαγκίκα (1925).

Οι Σουλιώτες (1972).