Ακόμα κι αν αυτό που αποκαλούμε ακόμα με μπόλικη διάθεση νουάρ νοσταλγίας «σινεμά» δεν είναι αυτό που ήταν, υπάρχουν πάντα αρκετά πράγματα να ανακαλύψει κάποιος στα ειδικά αφιερώματα που κάνουν τα μεσαίου μεγέθους φεστιβάλ του πλανήτη, που δεν έχουν να διαχειριστούν και διαγωνιστικά politics. Τυχεροί, λοιπόν, όσοι συστηθούν στις Νύχτες Πρεμιέρας με το σύμπαν του Δανού κινηματογραφιστή Γιούργκεν Λεθ (αλλά και με τον ίδιο, αφού θα βρίσκεται στην Αθήνα για την περίσταση) και ειδικά με την ταινία Τα πέντε εμπόδια, που έκανε με τον μαθητή (και νέμεσή του) Λαρς φον Τρίερ. Το φιλμ -στο οποίο ο Λεθ υποχρεώνεται από τον σπασίκλα σαδιστή Φον Τρίερ να γυρίσει εκ νέου πέντε καινούριες εκδοχές της ταινίας μικρού μήκους με τίτλο Ο τέλειος άνδρας που είχε κάνει πριν 40 χρόνια- είναι ένα απολαυστικό δοκίμιο (μην ξενερώνετε) για τα κίνητρα της δημιουργικής διαδικασίας, αλλά και ένα ιδανικό μάθημα για το πώς να κάνει κανείς σινεμά με στυλ, ουσία και στοχασμό, ακόμα και στις πιο αντίξοες συνθήκες. Ωραίος, μποέμ κι «αναγεννησιακός τύπος», χωρίς το σφίξιμο του 21ου αιώνα, όπου βαραίνει τόσο έντονα η προσδοκία να είμαστε όλοι «σωστοί και together», ο Λεθ -σκηνοθέτης, ποιητής, αθλητικός σχολιαστής στην τηλεόραση, αρθρογράφος, φανατικός της ποδηλασίας και του ποδοσφαίρου- είναι από μια άποψη το αντίθετο (ή, τέλος πάντων, μια διαφορετική και πολύ πιο συμπαθής άποψη του ίδιου νομίσματος) από τον ψυχαναγκαστικό συμπατριώτη του.
«... Μια μόνο δικαιολογία υπάρχει για να υποστεί κανείς -και να αναγκάσει και άλλους να υποστούν- την κόλαση που είναι η δημιουργική διαδικασία του φιλμ. Είναι η σαρκική απόλαυση αυτού του δευτερολέπτου στο σινεμά, όταν ο προτζέκτορας μαζί με το μεγάφωνο επιτρέπουν την έκρηξη ήχου και κίνησης, σαν ηλεκτρόνιο που εγκαταλείπει την τροχιά του για να γεννήσει φως και να δημιουργήσει το απόλυτο: τον θαυματουργό κυματισμό της ζωής...».
Αυτά έγραφε ο «Αντίχριστος» του σύγχρονου σινεμά στο τρίτο μανιφέστο του Δόγματος το 1991... Το ξέρουμε ότι είναι ψυχάκιας (με έντονες ροπές προς τη ρητορική του φασισμού) ο Λαρς και ότι δεν γνωρίζει πραγματικότητα, παρά μόνο σινεμά. Ο Φον Τρίερ πιάνει τη ζωή από τον λαιμό για να την πνίξει, αντίθετα από τον «δάσκαλό» του Λεθ, που μόνο Δογματικός δεν μοιάζει, παρόλο που μοιράζεται την αγάπη και το σεβασμό του συμπατριώτη του για τους κανόνες: πρέπει να παίρνεις τους κανόνες (φορμαλιστικούς, αφηγηματικούς, οτιδήποτε) του παιχνιδιού σοβαρά, αλλιώς δεν έχει πλάκα το παιχνίδι. Οι αρχές είναι το ήμισυ του παντός.
Συνδυάζοντας το οξύ, ερευνητικό πνεύμα του Λαρς φον Τρίερ, τον ταξιδιωτικό ενθουσιασμό του Χέρτσογκ και τον μελαγχολικό κοσμοπολιτισμό του Λέοναρντ Κοέν (έχει μεταφράσει και αρκετά από τα ποιήματα στη δανέζικη έκδοση του Book of longing του μεγάλου Καναδού), ο Λεθ είναι ένα πρότυπο εβδομηντάρη (και βάλε) άντρα με τη στόφα παλιού σκεπτόμενου μπον βιβέρ. Πρόκειται για τον τύπο που πανικοβάλλει με την ευφυΐα και την άνεσή του κάποιους εξ ανάγκης ταπεινόφρονες που δεν αντέχουν αυτούς που είναι και του σαλονιού και του λιμανιού. Κυρίως του λιμανιού, στην περίπτωση του Λεθ, ο οποίος ζει εδώ και χρόνια μόνιμα στην Αϊτή, όπου είχε διοριστεί επίτιμος πρόξενος της χώρας του (μόνο στη Δανία) και διατήρησε το στάτους του, παρά το σκάνδαλο που είχε προκληθεί πριν μερικά χρόνια, όταν είχε παραδεχθεί χωρίς φόβο και πάθος ότι είχε σεξουαλικές σχέσεις με τη 17χρονη κόρη του μάγειρά του.
Η Αϊτή είναι το φόντο για το ποίημα του Γιούργκεν Λεθ με τίτλο «Είναι Σημαντικό» (πρόχειρη μετάφραση από τα αγγλικά):
Νομίζω ότι είναι σημαντικό / να γυρίζεις φιλμ έξω από το παράθυρο του αυτοκινήτου / σ' αυτό το φιλμ/ χρήματα αλλάζουν χέρια / σκηνές από τη Βίβλο/ μέσα στο Daihatsu κάτι συμβαίνει / μεταξύ ιεραπόστολων/ ή κάτι άλλο/ γιατί να μην επαναλάβω / την αγαπημένη μου ιεροτελεστία/ rum punch πλάι στην πισίνα / στο αγαπημένο μου ξενοδοχείο / και πάλι προσπαθώ / να καταλάβω αυτά που βλέπω / κι αυτά που νιώθω / σ' αυτή την τρελή χώρα / ν' αγκαλιάσω την τρέλα που καλπάζει / παντού τριγύρω
Τώρα ο χρόνος με σφίγγει / ίσως πρέπει να βρω τη σωστή κίνηση για να του ξεφύγω /
Δεν μπορώ να δω τίποτα / έξω απ' το παράθυρο που τώρα έχει θολώσει τελείως / το κρύο έξω πυκνώνει / προσπαθώ να δω μέσα από τα τυφλά παντζούρια / εκείνη η εκκλησία που χάθηκε στην άμμο / είναι κάπου εκεί έξω / εντάξει είμαι / μια μέρα θα βγω εκεί έξω / ή δεν θα κάνω τίποτα
Να συνεχίσει η κάμερα να τραβά έξω από το παράθυρο του αυτοκινήτου / αυτό είναι όλο το πρότζεκτ / αυτό είναι που θέλω να κάνω / οπότε συνεχίζω / τελεία τώρα / και μετά παύση / όταν τελειώσω / σε λίγα λεπτά / μετά θα πάρω τηλέφωνο / ανθρώπους που μπορούν να μου πουν κάτι / κάτι ενδιαφέρον ίσως
Τρέλα παντού τριγύρω / rum punch πλάι στην πισίνα
σχόλια