H προστασία της ιδιωτικής ζωής στον κυβερνοχώρο είναι πολύ ευαίσθητο θέμα. Σε όλες σχεδόν τις περιπτώσεις, όσο περισσότερη φήμη ή έκθεση αποκτάει ένα πρόσωπο ή μια επιχείρηση, τόσο μεγαλύτερη θα είναι και η διερεύνηση που θα λαμβάνει από τους χρήστες του διαδικτύου. Αυτός είναι ο κανόνας. Λίγο αργότερα, ακολουθούν οι κλέφτες, οι παπαράτσι, τα σκουλήκια και τα τρωικά άλογα. Το ΜySpace, τo Facebook και το Twitter δεν είναι μόνο (μερικά από) τα εργαλεία που συμβάλλουν σε αυτού του είδους την έκθεση, αλλά και τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα που ξεσηκώνουν πληθώρα διαφωνιών σχετικά με αυτό το ζήτημα. Βλέπετε, σε όλους αρέσει να είναι διάσημοι, όλοι θέλουν την Αυλή τους! Μόνο που τα στοιχεία δείχνουν ότι όσο περισσότερη προσωπική πληροφορία εκθέτουμε σε κοινή θέα τόσο περισσότεροι την καταναλώνουν. Ωστόσο, οι κοινωνικοί και τεχνικοί κανόνες και τα ζητήματα του απορρήτου των προσωπικών δεδομένων αποτελούν μέχρι σήμερα ένα καυτό ζήτημα στο λεγόμενο «σύννεφο» της πληροφορίας.
Σ' αυτόν το δικτυωμένο κόσμο, στον οποίο μεταλλασσόμαστε συνεχώς, με τις ταυτότητές μας, τις αγορές μας, τις σχέσεις μας, τις θέσεις μας, τις μετακινήσεις και τις ιστορίες μας να στοιβάζονται σε τόνους αρχειοθετημένων bits, καλό θα ήταν κάποιος να αναρωτηθεί «ποιος τα συλλέγει όλα αυτά, τι τα κάνει και με ποιον τα μοιράζεται;». Βέβαια, όπως γνωρίζουν οι παλαιότεροι κάτοικοι αυτού του ψηφιακού χωριού, τίποτα δεν είναι πραγματικά ανώνυμο εκεί μέσα. Και, εξάλλου, οι επιστήμονες έχουν αποδείξει ότι μπορούν να εντοπίσουν κάποιον ή να αποκαλύψουν άτομα που κρύβονται πίσω από ψευδή στοιχεία με καταπληκτική ευκολία. Ωστόσο, τα κοινωνικά δίκτυα υιοθετούν προκλητικά την αντίθετη μέθοδο από τη μυστικότητα, αν και η αλήθεια είναι ότι το MySpace χρωστάει πολλά από τη φήμη του στις εκατομμύρια private σελίδες του, σε πολλές από τις οποίες μπορούσε να συναντήσει κανείς κάθε είδους ακρότητα για όλα τα γούστα. Και δεν μιλάω για καλλιτεχνικές ακρότητες. Πριν πουληθεί αντί 580 εκατομμυρίων στη News Corp του Murdoch, η φήμη του MySpace ήταν τεράστια. Το 2006, όταν έγινε εκείνη η περίφημη αγοραπωλησία, το MySpace ήταν το δεύτερο πιο δημοφιλές site στο internet, ακριβώς μετά το Yahoo! To CNN είχε προβλέψει ότι αυτή η αγορά άξιζε τρεις και τέσσερις φορές τα λεφτά της, ειδικά απέναντι σε κάτι ανταγωνιστές όπως το Facebook, που τότε ήταν ακόμα εργαλείο για «κολεγιόπαιδα». Βέβαια, αυτό ίσχυε τότε· τώρα είναι αλλιώς. Γιατί σήμερα είναι πια σαφές ότι εδώ και πολύ καιρό το Facebook έχει καταφέρει να κερδίσει όλες τις φυλές. Είναι πλέον το κυρίαρχο site κοινωνικής δικτύωσης, με αποτέλεσμα ο δημιουργός του, ο Mark Zuckerberg, να αποτελεί παιδί- φαινόμενο της εποχής, όχι επειδή από έφηβος που ασχολούνταν με παραβιάσεις και φάρσες κατάφερε να γίνει o πλουσιότερος τριαντάρης της εποχής μας, αλλά επειδή η περίπτωση της επιτυχίας του μπορεί να εμπνεύσει ακόμα και μια κινηματογραφική ταινία, αντίθετα από τις περιπτώσεις του Gates ή του Jobbs.
Το Facebook είναι ένα καταπληκτικό παράδειγμα του πώς έχουν αλλάξει οι κανόνες της ενασχόλησής μας με το εικονικό περιβάλλον. Οι πρόσφατες δηλώσεις του δημιουργού του ότι «το απόρρητο των προσωπικών δεδομένων δεν είναι πλέον ένας κοινωνικός κανόνας» δείχνουν με αξιοσημείωτη σαφήνεια ότι θα είναι ιδιαίτερα δύσκολο να κερδίσουμε την προστασία της ιδιωτικής μας ζωής στην ψηφιακή κοινότητα, αν τουλάχιστον δεν προσπαθούμε ενεργά. Και, φυσικά, δεν αναφέρομαι σε ανώδυνες πληροφορίες του στυλ τι βίντεο θα ποστάρουμε, Lady Gaga ή Mogwai, αλλά προσωπικά δεδομένα τα οποία μπορεί σε χέρια αγνώστων να οδηγηθούν σε λανθασμένη έκθεση. Βέβαια, όλα είναι θέμα κινήτρου: προσωπικού, του καθενός μας, πάντα. Οπότε, αν ως χρήστης θέλω να πιστεύω ότι κάθε ενήλικας έχει πλήρη γνώση των στοιχείων που παρουσιάζει ή αφήνει να εκτεθούν ελεύθερα στο ψηφιακό «σύννεφο», υπάρχει και μια άλλη ομάδα χρηστών που έχω τη γνώμη ότι μπορεί να θεωρηθούν τα πραγματικά θύματα μιας υπερβολικής κοινωνικής έκθεσης και που δεν είναι άλλοι από τους ανήλικους χρήστες: τα παιδιά.
Καλό για όλους είναι να γνωρίζουμε ότι, πέρα από την εικονική δικτύωση, υπάρχει και η πραγματικότητα της καθημερινότητας· και εκεί οι σχέσεις, μπορεί άλλες να ανθούν, άλλες να σπαράζουν και άλλες να μπλέκονται στο παιχνίδι της εμπορικής εκμετάλλευσης των ψηφιακών δεδομένων, το λεγόμενο ζήτημα του Cloud. Δυστυχώς, δεν είμαι σίγουρος ότι όλα τα ανήλικα στο Facebook το γνωρίζουν αυτό. Επίσης, δεν είμαι σίγουρος αν ξέρουν πόσο ευάλωτα είναι απέναντι σε κάθε είδους επιχείρηση που μπορεί να τα πλησιάσει στοχεύοντας στο χαρτζιλίκι τους ή σε όποια οργάνωση μπορεί να ζητήσει την ενεργό τους συμμετοχή σε αμφιλεγόμενες δράσεις (πολιτικές, φυλετικές, κ.ά.). Εξάλλου, αν μας δείχνει κάτι το πρόσφατο περιστατικό του κοριτσιού από τη Βοσνία που πετούσε τα δύστυχα κουταβάκια στο ποτάμι ενόσω ο φίλος της την έγραφε στο βίντεο για να το ανεβάσουν στο διαδίκτυο, αυτό είναι ότι το θέμα της «εφηβικής μαλακίας» δεν έχει πια όρια στον κυβερνοχώρο.
Το Facebook και το MySpace απαιτούν από τους χρήστες να έχουν συμπληρώσει τα δεκατρία τους χρόνια. Στην πραγματικότητα, όμως, δεν έχουν κανέναν έγκυρο τρόπο πιστοποίησης της ηλικίας τους, με αποτέλεσμα πολλά παιδιά μικρότερης ηλικίας να εγγράφονται στα δυο αυτά δίκτυα. Θα μου πείτε, υπάρχουν μελέτες που δείχνουν ότι τα σημερινά παιδιά μεγαλώνουν υπερβολικά γρήγορα και, με την ίδια ευκολία που μπορούν να χειρίζονται την τεχνολογία, μπορούν παράλληλα και να εκτίθενται σε πάρα πολλά πράγματα ταυτόχρονα λόγω της αυξανόμενης προόδου της. Υπάρχει και η άλλη πλευρά, όμως, με τις περιπτώσεις εκείνες όπου η τεχνολογία έδωσε πρόσφορο έδαφος σε σκοτεινές τάσεις συμπεριφοράς ανηλίκων, οι οποίες τελικά οδήγησαν σε απρόσμενα μοιραία περιστατικά. Εξετάζοντας κανείς ακόμα βαθύτερα το μεγάλο αγαθό της τεχνολογίας, ενώ παράλληλα γνωρίζει και τα πιθανά αποτελέσματα της υπερβολικής έκθεσης στα αγαθά της (το διαδίκτυο, τα κινητά, τα βιντεοπαιχνίδια και ούτω καθεξής), βλέπει ότι οι έφηβοι καταλαμβάνουν ένα χοντρό κομμάτι της βιομηχανίας και των πολυμέσων. Οποιαδήποτε απαίτηση ηλικίας για την πρόσβαση σε μια ιστοσελίδα -εξαιρούνται οι προσανατολισμένες προς τους ενήλικες περιοχές- είναι απλώς αυθαίρετη και δεν μπορεί να εξασφαλιστεί, πόσο μάλλον όλες οι υπόλοιπες ανώνυμες περσόνες, πραγματικές ή πλαστές, που χρησιμοποιούν την ίδια ιστοσελίδα. Επειδή, λοιπόν, η τεχνολογία μπορεί να μας οδηγεί στο μέλλον, αλλά τελικά τα παιδιά -και μόνον τα παιδιά- είναι το πραγματικό μέλλον, θα κλείσω κάπου εδώ όλη αυτή την ιστορία της ασφαλούς κοινωνικής δικτύωσης με μια συμβουλή: γονείς, επιβλέψτε τα παιδιά σας από κοντά· όχι μέσω κινητού!
σχόλια