1. Ο ΧΑΡΜΣ. Ο Δανιήλ Χαρμς ήταν ένα από τα πιο καλοκρυμμένα μυστικά της παγκόσμιας λογοτεχνίας, ένας (δίχως να το θέλει, βέβαια) Παρίας της Παγκόσμιας Πολιτείας των Ποιητών - και ποιητή θεωρώ κάθε λίαν πρωτότυπο χρήστη των λέξεων, ώστε να παράγονται σύμπαντα νέα και να φωτίζονται με λυτρωτικό τρόπο τα παλαιά. Ο Χαρμς γεννήθηκε στην Αγία Πετρούπολη το 1905. Το όνομά του: Δανιήλ Ιβάνοβιτς Γιουβατσόφ. Ήδη από την εφηβεία του διακρίνεται στους κύκλους της ρωσικής πρωτοπορίας. Ποιητής, θεατρικός συγγραφέας, σκιτσογράφος. Το 1927 συμμετέχει στην ίδρυση της Ένωσης Πραγματικής Τέχνης (ΟΥΜΠΕΡΙΟΥ). Τέσσερα χρόνια μετά θα συλληφθεί με την κατηγορία της εμπλοκής σε παράνομη αντισοβιετική ένωση λογοτεχνών, θα ταλαιπωρηθεί αγρίως, θα αφεθεί ελεύθερος, αλλά θα μπουζουριαστεί εκ νέου, το 1941, για -άκουσον! άκουσον!- ντεφετιστική προπαγάνδα. Τον Φεβρουάριο του 1942 θ’ αφήσει την τελευταία του πνοή, μάλλον από ασιτία, στο ψυχιατρική πτέρυγα των φυλακών του Λένινγκραντ.
2. Ο ΧΑΡΜΣ ΚΙ ΕΜΕΙΣ. Πέρα από την ιστορία άθλιων κακουχιών και βαναυσοτήτων που υπέστη ένας λαμπρός καλλιτέχνης μόνο και μόνο επειδή ήταν λαμπρός καλλιτέχνης, ο Χαρμς κεντρίζει και κερδίζει το ενδιαφέρον μας για τη στιλπνή και στίλβουσα μοντερνιτέ του λόγου του, για ένα είδος εκτυφλωτικών λογικών ακροβασιών που μας εξοικειώνουν με το παράλογο του κόσμου, για την τόσο ελεύθερη κι επινοητική παιδικότητα που θάλλει σχεδόν σε κάθε του φράση. Συγγενής, χωρίς ενδεχομένως να το γνωρίζει ή να το επιδιώκει, με το πνεύμα του ντανταϊσμού, με τα ξεχαρβαλώματα που επιχείρησαν ο Τριστάν Τζαρά και οι φίλοι του στην (τότε) καθεστηκυία και σκληρυσμένη αστική μενταλιτέ. Ο Χαρμς συνθέτει και αποσυνθέτει ακατάπαυτα, σαν παιδί, με δίχως ιδιοτέλεια, θα λέγαμε λαϊκά, με δίχως δόλο. Έτσι, για να εκφράσει, φαντάζομαι σκάζοντας στα γέλια προτού χύσει και δάκρυα πικρά, απελπισίας δάκρυα, την παλαβομάρα του κόσμου. Τον γνώρισα, και αισθάνομαι ευγνώμων, χάρη στον φίλο Περικλή Δουβίτσα που ανέλαβε τις εκδόσεις Νεφέλη όταν έφυγε για τους λειμώνες του ουρανού ο επίσης φίλος Γιάννης Δουβίτσας. Και ο Περικλής, με τη σειρά του, εξέφρασε την ευγνωμοσύνη του προς την εξαίσια μεταφράστρια Ροδούλα Παππά, η οποία μόχθησε (και το απόλαυσε, είμαι σίγουρος) να γυρίσει το λεκτικό πανηγύρι του Δανιήλ Χαρμς στα ελληνικά. Γαλάζιο Τετράδιο λέγεται το βιβλίο, Δανιήλ Χαρμς ο συγγραφέας, Ροδούλα Παππά η μεταφράστρια, Νεφέλη ο εκδοτικός οίκος. Πεντακόσιες είκοσι πέντε σελίδες, γεμάτες καθάριο χρυσάφι. Ένας αμύθητος λογοτεχνικός πλούτος. Ένα πανίσχυρο οπλοστάσιο χιούμορ και καταιγιστικής φιλοσοφίας. Απολαύστε ένα μικρό ποτ-πουρί από το Γαλάζιο Τετράδιο!
3. ΟΙ ΧΑΡΜΣ ΚΑΙ ΟΙ ΛΕΞΕΙΣ ΤΟΥ: «Να γράφεις ποιήματα που, αν τα πετάξεις στο παράθυρο, θα σπάσει το τζάμι» (σ. 281). «Ώστε: θεμελιώδη συστατικά της ύπαρξης αποτελούν τρία στοιχεία: αυτό, το εμπόδιο, και εκείνο» (σ. 103). «Κάθε σοφία είναι καλή, εφόσον κάποιος την έχει καταλάβει. Σοφία που δεν την κατάλαβε κανείς μπορεί να πιάσει σκόνη» (σ. 208). «Σήμερα δεν έγραψα τίποτα. Δεν πειράζει» (σ. 212). «Από τη βόλτα γυρίζω στο σπίτι / Κι αναφωνώ ξαφνικά: Ω, Θεία Δίκη! Είμαι στους δρόμους τέσσερις μέρες με το ρολόι / Τι θα πει τώρα για μένα το σόι;» (σ. 214). «Πιρούνι είναι αυτό; Ή άγγελος; Ή εκατό ρούβλια;» (σ. 282). «Ό,τι έγραψα ως τώρα το έγραψε ένας άνθρωπος. Αν ο Θεός δώσει να ζήσω κι άλλο, θα ξαναγράψω. Κι ό,τι γράψω, θα το γράψει ένας άλλος άνθρωπος» (σ. 291). «Αν αφήσουμε στην άκρη τους αρχαίους, για τους οποίους δεν μπορώ να έχω άποψη, τότε μένουν μόνο πέντε ποιητές που ήταν πραγματικά ιδιοφυΐες, και δύο απ’ αυτούς είναι Ρώσοι. Οι πέντε ποιητές είναι οι εξής: Δάντης, Σαίξπηρ, Γκαίτε, Πούσκιν και Γκόγκολ» (σ. 307).
σχόλια