Για κάποιον λόγο, στη λίστα που ακολουθεί δεν έχω τίποτα να πω για τα βιβλία• κυρίως, διότι αυτά τα βιβλία δεν έχουν ανάγκη τις δικές μου λέξεις• δεν πιστεύω, εξάλλου, καθόλου ότι, όταν μας ζητούν τέτοιες λίστες, με βιβλία δηλαδή επιδραστικά στη ζωή μας, σημαίνει ότι σώνει και ντε αυτά τα βιβλία έχουν ανάγκη τις λέξεις μας γι' αυτά• μερικές φορές, πρέπει απλώς να κάνουμε λίγο πίσω• για τα επόμενα δέκα βιβλία, το μόνο που έχω να πω είναι μερικές ιστορίες• στην πραγματικότητα, θα ήθελα πολύ αυτά τα βιβλία να μ' έχουν επηρεάσει ως γραφιά• μ' έχουν επηρεάσει, όμως, ως άνθρωπο• ή έτσι νομίζω, τουλάχιστον• ή έτσι θα ήθελα να είναι• να ποια είναι.
1.
Κώστας Ταχτσής, «Τρίτο στεφάνι», Εξάντας, 1987 (σήμερα: Γαβριηλίδης, 2009)
Δράμα, Απρίλιος 1999
Έχουμε επιστρέψει από την εφταήμερη εκδρομή της Γ' Λυκείου στην Κρήτη• συνειδητοποιώ, καθώς σκέφτομαι τις εφτά ημέρες 17 χρόνια μετά, ότι, εκτός καθημερινότητας και κανόνων (όπως είναι το σχολείο), ξεδιπλώνουμε, λίγο πριν απ' τα 18 μας, την έννοια της ελευθερίας που φανταζόμαστε ως μελλοντική επανάσταση και, κατόπιν, καθιέρωση του τρόπου ζωής μας• σαν τη Νίνα του Ταχτσή που ψάχνει στους ανθρώπους –βασικά, στους παντός είδους έρωτές της– το μέλλον της, την απομάκρυνσή της από τη δυστυχία• η Νίνα είναι η διαρκής επανάσταση στη δυστυχία• με πλήρη και ολόλαμπρη ήττα.
2.
Κ.Π. Καβάφης, Ποιήματα, Τα πεζά, Ατελή, Κρυμμένα, Αποκηρυγμένα, Ίκαρος
Δράμα, Ιανουάριος 2000
Να μην μπορείς να μάθεις παπαγαλία την Ιστορία Δέσμης• «Διαφωτισμό ή Αιώνα των Φώτων έχουν ονομάσει...» – μόνο αυτό θυμάμαι, την πρώτη φράση του μικρού, το δέμας, πολυσέλιδου, γκρίζου και βασανιστικού βιβλίου της Ιστορίας• Διαφωτισμοί, πόλεμοι, νίκες, ήττες, διπλωματία, Μεγάλες Δυνάμεις, Αμστελόδαμο• διαβάζουμε ένα μικρό κομμάτι της αυτοβιογραφίας της ηπείρου μας και αποστηθίζουμε σύνθετες απαντήσεις σε ανούσιες ερωτήσεις• μαθαίνουμε απέξω την Ιστορία και ψάχνουμε από μέσα τις ιστορίες• αυτοβιογραφούμαστε δίχως να το καταλαβαίνουμε• ο Κ.Π.Κ. έκανε το ίδιο• εκείνος, όμως, καταλάβαινε• αλλά δεν λογάριαζε. Εκείνος.
3.
Τζένη Μαστοράκη, «Μ' ένα στεφάνι φως», Κέδρος, 1989
Αθήνα, Σεπτέμβριος 2001
Οι νεκροί των Δίδυμων Πύργων κυκλοφορούν από πάνω μας, σαν ένα σώμα• περιφέρονται αναζητώντας απλώς να μας υπενθυμίζουν• το πριν, το κατά τη διάρκεια και το μετά της ζωής• ένας άγγελος στα γκρι μοιάζει μια με σκιά και μια με τίποτα• οι δαίμονες της Μαστοράκη, όμως, ξεκουράζονται• περιμένουν να μας υποδεχθούν, αφού θα έχουμε πρώτα εκπληρώσει όλες τις δοκιμασίες που λέγονται «ζωή»• μόνο αυτό το «κατά τη διάρκεια»• το «πριν» και το «μετά» είναι τα ποιήματά της• γεμάτα ζωή, όμως• εκείνη τη ζωή που υπάρχει ως διαρκής υπενθύμιση• η Τζένη Μαστοράκη είναι κι αυτή μια διαρκής υπενθύμιση• του μεγαλείου της πτώσης• αφού, για να πέσεις, χρειάζεται να 'σαι κάπου ψηλά πρώτα• η Μαστοράκη είναι αυτή η υπενθύμιση.
4.
Θεόδωρος Γρηγοριάδης, «Παρτάλι», Πατάκης, 2001
Κέμπριτζ, Μάρτιος 2004
Η αποκάλυψη ενός άλλου κόσμου• κι ενός ακόμη• αυτού που κουβαλάς• είμαστε, άραγε, ζωές-τραβεστί, αναρωτιέμαι• να παλαντζάρεις σ' αυτό που θες να είσαι και σ' αυτό που είσαι• καμία πρωτοτυπία• η ζωή δεν έχει καμία πρωτοτυπία αν δεν έχεις έναν πρωτότυπο τρόπο να την αφηγηθείς• προσδοκάς ανάστασιν των μέσα αναγκών και τελικά σου προσφέρουν χαμογελαστές σταυρώσεις• έχει πλάκα η ζωή τελικά• ο Γρηγοριάδης στράγγιξε τη μεταπολιτευτική Θεσσαλονίκη και αποκάλυψε τους μικρούς, καθημερινούς μας τραβεστισμούς• κι έναν τρόπο να τους αγκαλιάσουμε.
5.
Ζαν Ζενέ, «Αιχμάλωτος του έρωτα», μτφρ. Λήδα Παλλαντίου, Εξάντας, 1988
Θεσσαλονίκη, Απρίλιος 2005
Πετάτε κι εσείς τις μεταλλικές μπάλες, εκείνες τις δεμένες στα πόδια σας, μπας και πετύχετε την ελευθερία που δήθεν προκαλεί ο έρωτας, νομίζοντας, παράλληλα, ότι ξέμεινε και για σας ένα μετάλλιο από το καλοκαίρι των Ολυμπιακών Αγώνων, και καταλήγετε να ξαπλώνεστε φαρδιά-πλατιά στο χώμα; Ο Ζαν Ζενέ είναι αυτές οι τούμπες• οι ανηλεείς κι ατέλειωτες.
6.
Ζαν Πολ Σαρτρ, «Οι λέξεις», μτφρ. Ειρήνη Τσολακέλλη, Άγρα, 2003
Λονδίνο, Μάρτιος 2006
Ψάχνω τη μία και μόνη λέξη που περιγράφει αυτό που νιώθεις όταν δεν ξέρεις τι νιώθεις• αυτό που σηκώνεις τους γιακάδες του παλτού σου ως τ' αυτιά –άτιμο λονδρέζικο κρύο– και καταλήγεις ν' ακούς τις σκέψεις σου, λες και έβαλες κοχύλι κι ακούς αυτό που όλοι λένε ότι είναι η θάλασσα• ο Σαρτρ είναι ο απόηχος της ζωής όπως θα έπρεπε να είναι• και, τελικά, δεν είναι άλλη από εκείνη τη λέξη που ψάχνεις• και δεν τη βρίσκεις• γιατί, μάλλον, δεν υπάρχει• fuck.
7.
J.D. Salinger, «Ο φύλακας στη σίκαλη», μτφρ. Τζένη Μαστοράκη, Επίκουρος, 1978 (σήμερα: «Στη σίκαλη, στα στάχυα, ο πιάστης», μτφρ. Τζένη Μαστοράκη, Γράμματα, 2014)
Άμστερνταμ, Ιούνιος 2006
Εκείνες οι μέρες του βόρειου καλοκαιριού που βουτάς στη Βόρεια Θάλασσα, επιστρέφεις στην πόλη και δεν είναι νύχτα πριν από τις 11• που ξεχνάς ότι δεν μιλάς πολύ τη γλώσσα σου για μήνες κι η γλώσσα σου δεν σου πολυμιλάει• όπως και κανενός άλλου γύρω σου• και πάλι ψάχνεις τη λέξη• και δεν τη βρίσκεις• κι όμως, υπάρχει• ο Σάλιντζερ τη βρήκε και την έκανε ολόκληρο βιβλίο• εγώ• αυτή η διαρκής σύγκρουση με το εσύ• που δεν με καταλαβαίνεις• και που δεν κάνω καμία προσπάθεια να σε καταλάβω• αν είναι αυτός ένας από τους ορισμούς της ελευθερίας, να τη βράσω• ο Σάλιντζερ είναι άλλη μία υπενθύμιση – δεν είναι τυχαίο ότι μεταφράστηκε από την Τζένη Μαστοράκη• μία υπενθύμιση πως αυτές οι συγκρούσεις είναι αναπόφευκτες• κι ας μην οδηγούν πάντα στην ελευθερία• δεν πειράζει.
8.
Julia Kristeva, «Ξένοι μέσα στον εαυτό μας», μτφρ. Βασίλειος Πατσόγιαννης, Scripta 2004
Αθήνα, Ιούλιος 2010
«Ποτέ ξανά ένα τραπέζι δεν έχει σταθεί με τόση ευχέρεια ανάμεσά μας» γράφει σ' ένα ποίημά της η Άνη Μαρματάκη• επιστροφή στον κόσμο που είχα χάσει για χρόνια• δεν ξέρω αν ήταν από φόβο ή από απλή, απλούστατη άρνησή του• νιώθω ξένος παντού και παντού με νιώθω ξένο• γιατί επιλέγουμε τις ταυτότητές μας δίχως την προετοιμασία που απαιτεί μια τέτοια ένταξη στον κόσμο• κι η αδυναμία να βρεθείς γίνεται ένα πέπλο Ξενότητας• η Κρίστεβα πήρε τους ξένους, σε όλες τους τις εκφάνσεις, και μας τους σέρβιρε γυμνούς• και τόσο συγκινητικά ανθρωπένιους• χωρίς κανένα τραπέζι ανάμεσά σ' εκείνους και σ' εμάς.
9.
Γιώργος Χειμωνάς, «Ο εχθρός του ποιητή», Κέδρος, 1990
Καναδικά Βραχώδη Όρη, Ιούνιος 2011
Είμαστε στο πουθενά• έχει, ίσως, μια μικρή διαφορά από τον μην είσαι πουθενά• το πουθενά γίνεται συγκεκριμένο και καλείσαι να το διαχειριστείς• σιγά την πρωτοτυπία• ο Χειμωνάς, για κάποιον λόγο, μίλησε για κάτι που ξέραμε, αλλά μας ήταν αδύνατον ν' αρθρώσουμε• έκανε την dirty job εκ μέρους μας• έσωσε τις σκέψεις μας βάζοντάς τες σε λέξεις• λίγο είναι;
10.
Μαργαρίτα Καραπάνου, «Ναι», Ωκεανίδα, 1999
Σμύρνη, Ιούνιος 2012
Τι παράξενη η κατάφαση στα φαντάσματα• πόση μοναξιά χρειάζεται για να νιώσεις οικειότητα με το παραμικρό που κάτι σου θυμίζει• ποια είναι, διάολε, η στενωπός που πρέπει να διασχίζεις κάθε μέρα, τόσες φορές• ποιο είναι αυτό το «Ναι» που είσαι αναγκασμένος να λες σε ό,τι θα έπρεπε ν' ανταποκρίνεσαι ως ένα πλήρες «ίσως»• που ψάχνει πάλι εκείνη τη λέξη που δεν υπάρχει• και που πάντα απαντάς μ' ένα φοβισμένο «ναι», γιατί το «ίσως» σου δεν μπορείς να το δικαιολογήσεις• η Καραπάνου πάσχισε για τα επιχειρήματα της επιβίωσης• και έμεινε αυτή η τραγική κατάφαση των αδύναμων σωμάτων• Μαργαρίτα Καραπάνου• φτάνει αυτό.
Ο Δημήτρης Αθηνάκης γεννήθηκε στη Δράμα το 1981• ασχολείται με τη medianeras.gr, τα social media, τη μετάφραση, την επιμέλεια εκδόσεων και τις πόλεις• εργάζεται ως συντάκτης ύλης στην «Καθημερινή»• έχει βγάλει δύο βιβλία ποίησης και ετοιμάζει το τρίτο.
σχόλια