Διαφημίσεις ραπτικών μηχανών που αποτελούν τύπο και υπογραμμό της σύγχρονης τεχνολογίας ή νέων μυροπωλείων επί της οδού Ευαγγελιστρίας, ευχαριστήρια προς τους παρεβρισκόμενους σε γάμους και σε κηδείες, αναζήτηση «γαμβρών», συγχαρητήρια για την απόκτηση διδακτορικών τίτλων, ανακοινώσεις για την απώλεια κομπολογιών, αλλά και πωλήσεις αγροκτημάτων και οικόσιτων ζώων και πτηνών: αυτό είναι το περιεχόμενο μερικών μόνον από τις μικρές αγγελίες τις οποίες συγκεντρώνουν ο Θανάσης Γιοχάλας και η Ζωή Βαϊου στον τόμο «Ο Κίτσος ο Λεβέντης» (από το όνομα ενός προς πώληση γαϊδαράκου) ο οποίος μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Εστία.
Οι δυο ερευνητές αναζήτησαν το υλικό τους σε εφημερίδες και περιοδικά της Αθήνας για ένα χρονικό διάστημα που αρχίζει από το 1833, μια τριετία μετά την ίδρυση του ελληνικού κράτους, και φτάνει μέχρι το 1940 και τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Όπως παρατηρούν στο προλογικό τους σημείωμα, οι αγγελίες είναι τόσο ιδιωτικού όσο και δημόσιου ενδιαφέροντος και αναφέρονται όχι μόνο στην Αθήνα, αλλά και σε άλλες πόλεις με έντονη την παρουσία του ελληνικού στοιχείου, όπως και στο Παρίσι, το Λονδίνο, τη Βιέννη, την Τεργέστη, τη Μασσαλία και το Μόναχο.
Τι ακριβώς, όμως, θα ανακαλύψουμε εδώ; Μα, τις συνήθειες και τις τελετουργίες μιας ολόκληρης εποχής. Συνήθειες και τελετουργίες όπου θα βρούμε τη χαρά και τον πόνο, τη γιορτή και το πένθος, την ανεργία και την κατανάλωση, την πιεστική ανάγκη και τη λαμπρή πολυτέλεια ή τις επιθυμίες της ζωής και τα αδιέξοδα της καθημερινότητας.
Από τις σελίδες του τόμου παρελαύνει ένας ολόκληρος κόσμος: ανθοπωλεία, βεστιάρια, βιβλιοπωλεία, γαλακτοκομεία και γαλακτοπωλεία, εκδοτικοί οίκοι, εκπαιδευτικά ιδρύματα, εμπορικά καταστήματα, εργοστάσια, εστιατόρια, ζαχαροπλαστεία, ζυθοποιεία και ζυθοπωλεία, καπνοπωλεία, καφενεία, κηροποιεία, κινηματογράφοι, κουρεία και κομμωτήρια, λουτρά, ξενοδοχεία, οδοί, στοές, πλατείες και τοπωνύμια, οινοπωλεία, οινοποιεία και οινοπνευματοπωλεία, παντοπωλεία και εδωδιμοπωλεία, πιλοποιεία, πιλοπωλεία και πιλοεπιδιορθωτήρια, τυπογραφεία, υαλοπωλεία, υποδηματοποιεία και υποδηματοπωλεία, φαρμακεία, χαρτοπωλεία, φωτογραφεία, χοροδιδασκαλεία, χρυσοχοεία, αδαμαντοπωλεία και ωρολογοποιεία.
Οι ερευνητές έχουν καταχωρίσει στον τόμο τους 2.600 αγγελίες επιμερισμένες σε θεματικές κατηγορίες: αγγελίες διαφημιστικές και χιουμοριστικές, αγγελίες επαινετικές, συγχαρητήριες, ευχαριστήριες και ευγνωμοσύνης, αγγελίες αγορών και πωλήσεων, αγγελίες προσφοράς και αναζήτησης εργασίας, αγγελίες προς συνδρομητές και προς εκδότες, αγγελίες γιατρών, φαρμάκων και θεραπευτηρίων, αγγελίες δημοσιεύσεων και εκδόσεων, αγγελίες αρραβώνων, γάμου, συνοικεσίων, διαζυγίων, γεννήσεων και βαπτίσεων.
Ένα πολύ ιδιαίτερο χαρακτηριστικό των ερανισμένων αγγελιών είναι η γλώσσα τους. Παρατηρούν με εύγλωττο τρόπο οι συγγραφείς: «Ομηρικά ‘'σπαράγματα'' συνυπάρχουν με τύπους της λόγιας γλώσσας και η ακραιφνής αρχαϊζουσα συναντά τη λαϊκή γλώσσα. Οι συμπτώσεις, οι παράλληλοι δρόμοι και οι συναντήσεις δημιουργούν μια γλωσσική στρωματογραφία εκατόν δέκα περίπου χρόνων».
Πρόκειται ίσως γι' αυτό που οι ιστοριογράφοι έχουν ονομάσει «μικροϊστορία»: πώς μέσα από το καθημερινό, το ιδιωτικό και το φαινομενικά τετριμμένο ή ασήμαντο αναδεικνύονται τα μεγάλα μεγέθη: η κοινωνία, η οικονομία και η εργασία. Η διαδρομή, όμως, έχει και ανάποδη φορά: με ποιον τρόπο η κοινωνία φτιάχνει τις μικρές, ατομικές στιγμές της, μέσα από ποιους δρόμους σηματοδοτεί τα προσωπικά αισθήματα των ανθρώπων της.
Μερικές από τις αγγελίες που σταχυολογούνται στο βιβλίο, όπως τις δημοσίευσε πριν από μερικές ημέρες η «Καθημερινή»:
«Εδραπέτευσεν ο Κίτσος ο λεβέντης, η έλαφος του κ. Παρασκευαΐδου. Ο συλλαβών αυτήν παρακαλείται να την παραδόση τω ιδιοκτήτη», «Εφημερίς», έτος Ε΄, αριθ. 19, Πέμπτη 19 Ιανουαρίου 1878.
«Επιθυμών να έλθω εις πνευματικήν επικοινωνίαν με την μητέρα μας Ελλάδα, ζητώ αλληλογραφία με μορφωμένας παρθένους της γλυκειάς πατρίδος. Διευθύνεις Gh M rue Oitug 3 Braila, Roumanie», «Σφαίρα», έτος ΣΤ΄, αριθ. 296, Σάββατον 4 Οκτωβρίου 1924.
«Νεάνις Κυρία Μικρούλα»...
•Απωλέσθη δηλητήριον. Ο ευρών παρακαλείται να το φέρη εις τον κ. Φώτον Πολίτην και αμειφθήσεται γενναίως, διά της συγγραφής μιας κριτικής του τελευταίου.
«Λοβιτούρα», έτος Α’, αριθ. 8, 13 Ιανουαρίου 1929.
•Η χαριεστάτη και αξιέραστος νεάνις Κυρία Μικρούλα, ετών 39, τίθεται εις λαχείον διά μόνον τους αγάμους προς 1 λεπτόν το όνομα. Ο κερδίσων υποχρεούται να λάβη αυτήν εις σύζυγον. Ο δε προς εγγραφήν κατάλογος εδόθη εις τον κ. Βοϊκόπουλον.
Εκ του Τυπογραφείου της «Πούδρας, Ο Αριστοφάνης και η Μαγνητιζομένη», Τόμος Β΄, 15 Νοεμβρίου 1859.
•Νέος εκ του εξωτερικού, ηλικίας 32 ετών, χήρος άνευ τέκνου, αλλά μονόφθαλμος, έχων δε μηνιαίον εισόδημα δρ 170, επιθυμεί να νυμφευθή γυναίκα έχουσαν ανάλογον εισόδημα και ανάλογον ελλάττωμα.
Πληροφορίαι δι’ επιστολών προς τον κ. Σ. Φ. γραφείον «Θορύβου», έτος Α΄, αριθμ. 3, 7 Ιουλίου 1898.
•Ενας συμπολίτης μας προσπαθεί να νυμφευθή, αλλά να είναι η νέα έως 15 ετών, ας είναι και μικράς καταστάσεως. Η ηλικία του ανθρώπου προβαίνει ήδη εις τους 85 χρόνους.
Η «Φήμη», έτος Α΄, αριθ. 54, Σάββατον 4 Σεπτεμβρίου 1837.
• Οσοι δεν επιθυμούν να γενούν συνδρομηταί, παρακαλούνται να μας επιστρέψουν το φύλλον, διότι αλλέως θεωρούνται συνδρομηταί δι’ εξ τουλάχιστον μήνας, και θέλουν ζητηθή νομίμως διά να πληρώσουν.
«Νέα Ελλάς», έτος Α΄, αριθ. 6, 14 Αυγούστου 1848.
•Κάτω η οδονταλγία, Κάτω η τερηδών. Ο πτυχιούχος οδοντοϊατρός κ. Ιω. Πηλός, άρτι αφικόμενος, εφεύρε και υπέβαλεν εις το ιατροσυνέδριον ασφαλέστατον της τερηδόνος φάρμακον. Αποτελέσματα απίστευτα. Θεραπεία του σκουρβούτο των ούλων. [...] Εν τω ξενοδοχείω της Πόλεως, πλατεία Ομονοίας. Οι πτωχοί δωρεάν.
«Νέα Εφημερίς», έτος Ι΄, αριθ. 50, Τρίτη 19 Φεβρουαρίου 1891.
•Τα μαλλιά σας σώσατε με το Σωζότριχον. Το Σωζότριχον, το μοναδικώτερον των μέχρι τούδε εφευρεθέντων, ως σωστικόν της κόμης, είνε το μόνον διά του οποίου απαλάττεσθε της πιτυρίδος. Προλαμβάνει την πτώσιν και αναγεννά νέας τρίχας. Δοκιμάσατε, δεν είνε ρεκλάμα.
Αι μέχρι τούδε επιτυχίαι υπερβαίνουσι τας 90%. Το κατάστημα αναλαμβάνει την χρήσιν δωρεάν. Εκάστη φιάλη δραχ. 3, διά τας επαρχίας 5, εξωτερικόν φράγκα 5.
Αγγελόπουλος και Μποτσαράκος, οδός Κοραή, αριθ. 5.
«Καιροί», έτος ΙΓ΄, αριθ. 4.691, Τρίτη 7 Ιανουαρίου 1903.
•Γυναικείον φύλον αλτ! Ηγουν κοράσια, χήραι, κυρίαι· το οποίον στραβωμάρα έχετε γραψήναι και προς εμέ. Γράψασθε «Νέον Αγαθάγγελον», 44ον Σύν/μα Ι Πολ/χία, Τ.Τ. 927.
«Σφαίρα», έτος Δ΄, αριθ. 157, Σάββατον 1 Ιανουαρίου 1922.
