Το περιστατικό με τη μαθήτρια στη Σάμο που κατάφερε να εξουδετερώσει με λαβή καράτε (και μπράβο της) τον επίδοξο ληστή και βιαστή της ξανάφερε στην επιφάνεια το ζήτημα της γυναικείας αυτοάμυνας. Πολλοί έπαινοι ακούστηκαν στα ΜΜΕ για τη θαρραλέα στάση της, τι θα γινόταν όμως σκέφτηκα αν είχε τραυματίσει σοβαρά ή και φονεύσει τον παραλίγο θύτη στη διάρκεια της συμπλοκής;
Το δικαίωμα στην αυτοάμυνα είθισται εν γένει να αναγνωρίζεται στο δικαστήριο όταν το θύμα μιας απρόκλητης επίθεσης αποδεδειγμένα υπερασπίζεται εαυτόν –βλέπε και το παρελθόν της πρόσφατης υπόθεσης με τον 79χρονο αρχυροχρυσοχόο της Δράμας-, με μια όμως προϋπόθεση: να μην είναι γένους θηλυκού!
Σπάνιες είναι οι περιπτώσεις στις οποίες αναγνωρίζεται σε γυναίκες θύματα αυτό το ελαφρυντικό - πολύ περισσότερες είναι εκείνες που ακόμα και γυναίκες ένορκοι, εισαγγελείς και δικαστές υπακούουν στα κελεύσματα της κυρίαρχης πατριαρχικής λογικής που θέλουν μια γυναίκα καταρχήν υπεύθυνη για ό,τι κακό της συμβεί εκεί έξω απλώς και μόνο λόγω της... φύσης της: "Μήπως τον προκάλεσες;", "γιατί δεν έκλεισες τα πόδια σου;", "γιατί του μίλαγες;", "γιατί ήπιες τόσο;", "γιατί δεν πήγες αμέσως στην αστυνομία;", είναι φράσεις που έχουν, διαβάζω, απευθυνθεί σε γυναίκες -θύματα βίας σε δίκες ανδρών κατηγορούμενων για βιασμούς και ξυλοδαρμούς.
Δυσκολεύομαι να αντιληφθώ γιατί είναι τόσο πιο δύσκολο να αναγνωριστεί σε μια γυναίκα όταν όλα τα στοιχεία δείχνουν ότι βρέθηκε σε κατάσταση αυτοάμυνας – εύκολα φανταζόμαστε τι μήνυμα δίνουν τέτοιες δικαστικές αποφάσεις στους επίδοξους βιαστές και κακοποιητές γυναικών.
Αυτό ακριβώς φαίνεται ότι συνέβη σε τρεις δικαστικές υποθέσεις που βρίσκονται πάλι στην επικαιρότητα και οι οποίες αφορούν γυναίκες-θύματα ανδρικής βίας που αντιστάθηκαν, με μοιραία κατάληξη για δύο από τους υποψήφιους θύτες. Γυναίκες στις οποίες παρά τις πολλές μαρτυρίες που πιστοποιούν ότι βρέθηκαν σε θέση άμυνας, δεν αναγνωρίστηκε πρωτόδικα κανένα τέτοιο ελαφρυντικό. Συγκρίνοντας κανείς το πόσο εύκολα αθωώνονται, αντίστοιχα, πολλοί δράστες ξυλοδαρμού, κακοποίησης, ακόμα και άγριων βιασμών στην Ελλάδα και όχι μόνο (όλα αυτά συχνά μεταμφιέζονται σε «έγκλημα πάθους»), εύκολα συμπεραίνει ποιο φύλο κάνει κουμάντο τελικά.
*27/10/17, Ναύπλιο.Η Π. καταδικάζεται από το Μεικτό Ορκωτό σε 15 χρόνια κάθειρξης για ανθρωποκτονία από πρόθεση σε ήρεμη ψυχική κατάσταση. Το περιστατικό συνέβη στις 23/6/16 στην Κόρινθο οπότε η 22χρονη βρέθηκε αντιμέτωπη με επίδοξο βιαστή που την παρενόχλησε σεξουαλικά και της άσκησε βία, απειλώντας εκείνη και μια ανήλικη φίλη της που κατηγορήθηκε κιόλας ως συναυτουργός. Αμυνόμενη, τον μαχαίρωσε με τον σουγιά που κρατούσε για λόγους αυτοπροστασίας καθώς βρισκόταν ανά περιόδους άστεγη. Δεν της αναγνωρίστηκε σχεδόν κανένα ελαφρυντικό, παρότι ακόμα και οι λήψεις από κάμερες ασφαλείας παρακείμενου καταστήματος συνηγορούσαν υπέρ της. H εισαγγελέας εδώ ήταν γυναίκα, υπήρχαν επίσης γυναίκες ένορκοι, όμως η εξοντωτική απόφαση πάρθηκε ομόφωνα με το βούλευμα να καταλογίζει στην κατηγορούμενη «πλημμελή επιτήρηση από το οικογενειακό της περιβάλλον, εγκατάλειψη της δευτεροβάθμιας εκπαίδευση και συναναστροφές με άτομα που υποκόσμου», επιρρίπτοντας σε μια φτωχή, άνεργη κοπέλα με βίαιο πατέρα και άρρωστη μητέρα όλες τις ευθύνες για την κατάστασή της.
* 8/11/17, Ερμούπολη. Ξεκινά η δίκη της Ν., μιας νεαρής κοπέλας αφρικανικής καταγωγής γεννημένης στην Αθήνα. Πέρσι το καλοκαίρι εργαζόταν σε κάποιο νησί όπου γνωρίστηκε με έναν Ελληνογάλλο. Άρχισαν να συζούν αλλά σύντομα αυτή η σχέση έγινε καταπιεστική και βίαιη για την κοπέλα, με επαναλαμβανόμενες λεκτικές και σωματικές επιθέσεις. Μια μέρα του περσινού φθινοπώρου, όταν ξεκίνησε άλλος ένας καβγάς στο σπίτι τους, η συμπεριφορά του συντρόφου της έγινε τόσο βίαιη που η Ν. φοβήθηκε για την σωματική της ακεραιότητα, άρπαξε έτσι ένα μαχαίρι να αμυνθεί και τον τραυμάτισε. Τώρα κατηγορείται για ενδοοικογενειακή επικίνδυνη σωματική βλάβη, παράνομη οπλοφορία και οπλοκατοχή.
* 17/11/17, Αθήνα. Δικάζεται για απόπειρα ανθρωποκτονίας η Τ., μετανάστρια και εργαζόμενη μητέρα που ατύχησε να συνάψει μια κακοποιητική, όπως εξελίχθηκε, σχέση με Έλληνα άνδρα. Σχέση από εκείνες που κάνουν την γειτονιά να ακούει φωνές και θορύβους, καθώς πίσω από τις κλειστές πόρτες σύμφωνα και με μαρτυρίες γειτόνων εκτυλίσσονταν καθημερινά σκηνές λεκτικής και σωματικής βίας. Ο υποτιθέμενος σύντροφός της την εκμεταλλευόταν επίσης οικονομικά, όπως κατήγγειλε, ενώ παρά τις εκκλήσεις της δεν εγκατέλειπε ούτε τις βίαιες συμπεριφορές ούτε και το σπίτι της που είχε ετσιθελικά οικειοποιηθεί. Ένα από τα πολλά βράδια κακοποίησης, μέσα Αυγούστου του '16, η Τ. τόλμησε να υπερασπίσει τον εαυτό της. Ο άνδρας μεταφέρθηκε τραυματισμένος στο νοσοκομείο όπου κατέληξε ύστερα από λίγο καιρό.
Κατανοώ εννοείται τις αιτίες που η αυτοάμυνα ενγένει δεν επιδοκιμάζεται και θεωρείται κάτι σαν τελευταίο καταφύγιο από νομικής πλευράς. Η γενικευμένη, αδιάκριτη εφαρμογή της θα ζουγκλοποιούσε την κοινωνία. Δυσκολεύομαι εντούτοις να αντιληφθώ γιατί είναι τόσο πιο δύσκολο να αναγνωριστεί σε μια γυναίκα όταν όλα τα στοιχεία δείχνουν ότι βρέθηκε σε κατάσταση αυτοάμυνας – εύκολα φανταζόμαστε τι μήνυμα δίνουν τέτοιες δικαστικές αποφάσεις στους επίδοξους βιαστές και κακοποιητές γυναικών.
Για όλους αυτούς τους λόγους, μια σειρά φεμινιστικές συλλογικότητες προσπαθούν από κοινού να στηρίξουν το δικαίωμα στην αυτοάμυνα και την αντίσταση στην έμφυλη βία αναδεικνύοντας τις τρεις παραπάνω υποθέσεις, που βέβαια δεν είναι οι μοναδικές: «Μπορεί να μοιάζει σαν να χαιρόμαστε για τον θάνατο, στην πραγματικότητα όμως χαιρόμαστε που μια γυναίκα διεκδίκησε τη ζωή της. Γιατί σε όλες αυτές τις περιπτώσεις, οι γυναίκες που σκότωσαν το έκαναν για να ξεφύγουν από έναν βίαιο ή καταπιεστικό σύντροφο, να ξεφύγουν από ένα περιβάλλον που τελικά θα σκότωνε αυτές. Γιατί η βία δεν είναι μία, έχει σημασία ποιος την διαπράττει και γιατί. Για εμάς αυτές οι γυναίκες δεν διέπραξαν έγκλημα, αυτοαμύνθηκαν», γράφουν χαρακτηριστικά στο fylosykis.gr οι Άννα Σιγαλού-Ersa Dogan που παρακολουθούν στενά τις εν λόγω υποθέσεις.
«Καθ' όλη τη διάρκεια της ζωής μας μαθαίνουμε να είμαστε υπομονετικές, υποχωρητικές και να συγχωρούμε. Έτσι, οι γυναίκες εκπαιδευόμαστε με τέτοιο τρόπο που καταλήγουμε να φερόμαστε κι εμείς οι ίδιες σαν η βία που δεχόμαστε να είναι αόρατη κι ασήμαντη... Το ίδιο το νομικό σύστημα αποφαίνεται με κάθε ευκαιρία ότι οι γυναίκες φέρουμε την ευθύνη της κακοποίησης μας είτε γιατί την προκαλέσαμε είτε γιατί δεν προσπαθήσαμε αρκετά να την αποτρέψουμε. Η αυτοάμυνα, από εργαλείο μοιάζει να χρησιμοποιείται σαν όπλο εναντίων μας», συμπληρώνουν.
Στην Ελλάδα, έρευνα που επικαλείται η Ελληνική Ιατροδικαστική Εταιρία αναφέρει ότι σωματική βία έχει υποστεί το 24% των γυναικών (18% από σύντροφο και 10% από άλλο άτομο), ενώ σεξουαλική βία αναφέρεται από το 6% των γυναικών (5% από σύντροφο και 1% από άλλο άτομο). Η ΕΙΣ υπολογίζει τα εγχώρια περιστατικά βιασμών σε 5000 το χρόνο, ωστόσο μόνο γύρω στα 150 πιστοποιούνται και ακολουθούν τη νομική οδό, κάτι που οφείλεται επίσης, καθώς σημειώνει, στην έλλειψη δομών αφού στους μισούς τουλάχιστον νομούς της χώρας δεν υπάρχει ιατροδικαστής. Διακοινοτικές έρευνες δείχνουν εξάλλου πως ακόμα και στην προοδευτική, απελευθερωμένη ΕΕ, μία στις τρεις γυναίκες έχει βιώσει σωματική ή/και σεξουαλική βία από τα 15 της χρόνια, ενώ μία στις είκοσι έχει βιαστεί κανονικά.
«Το πρόβλημα μεγάλου μέρους της κοινωνίας και της δικαιοσύνης είναι η περιφρόνηση του δικαιώματος των γυναικών στην αυτονομία και αυτοδιάθεση του σώματός μας... Όταν ένα δικαστήριο δικάζει ένα βιασμό, συχνότατα αθωώνει ή απαλλάσσει τον ή τους κατηγορούμενους, όπως έγινε στην Καβάλα τον περασμένο Ιανουάριο με τον ομαδικό βιασμό νεαρής γυναίκας. Και μάλιστα, το δικαστήριο παραβλέπει ή αρνείται να εξετάσει σημαντικά στοιχεία, όπως έγινε στην προκειμένη δίκη με την εξέταση αίματος της εγκαλούσας. Χρειάστηκαν δεκαετίες αγώνων για να αναγνωρίζουν τα δικαστήρια διεθνώς και να καταδικάζουν το βιασμό και άλλες σεξουαλικά επιθετικές πράξεις έμφυλης βίας ή αντίστασης, αλλά ακόμα και στο φόνο βρίσκουν δικαιολογίες αν η γυναίκα τον απατούσε, ή αν τον σκότωσε ενώ κοιμόταν και άλλα», γράφει σχετικά η Σίσσυ Βωβού στο Μοβ.
«Όταν καθημερινά αντιμετωπίζουμε σεξιστική βία, η αυτοάμυνα είναι ζήτημα επιβίωσης», τονίζει η Πρωτοβουλία Θεσσαλονίκης για την υπόθεση της Κορίνθου. Υπόψη ότι η Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης του Συμβουλίου της Ευρώπης για την Πρόληψη και Καταπολέμηση της Βίας Κατά των Γυναικών και της Ενδοοικογενειακής Βίας (2011) έχει μεν υπογραφεί από την Ελλάδα, δεν έχει όμως ακόμα επικυρωθεί από το υπουργείο Δικαιοσύνης. Γιατί άραγε καθυστερεί τόσο αυτή η τζίφρα;
Αγώνες και μνήμες:
• Μια παλιότερη υπόθεση που είχε κάνει αίσθηση αφορούσε μειονοτική από τη Θράκη. Το 2005 η Σανιέ Οσμάνογλου σκότωσε τον σύζυγό της και πατέρα των οκτώ παιδιών τους ύστερα από 19 χρόνια ενός γάμου-κόλασης, όπως τον περιέγραφε. Καταδικάστηκε σε 12 χρόνια κάθειρξης και αποφυλακίστηκε όταν εξέτισε τα 2/3 της ποινής, με τα ανήλικα να μπαινοβγαίνουν σε ιδρύματα.
• Στη Γαλλία, 434.000 άτομα υπέγραψαν αίτηση αποφυλάκισης της 69χρονης σήμερα Ζακλίν Σαβάζ που αμυνόμενη σκότωσε με τρεις σφαίρες τον άνδρα της το 2012. Εντέλει της απέμεινε χάρη ο Φρανσουά Ολάν.
• Στο Λονδίνο ξεχωρίζει η Kiranjit Ahluwalia έκαψε με βενζίνη τον βασανιστή σύζυγό της Deepak (αμφότεροι ασιατικής καταγωγής) ενώ κοιμόταν το 1989, μετά από 10 χρόνια γάμου. Αρχικά καταδικάστηκε σε 20 χρόνια φυλακής αλλά η φεμινιστική ομάδα Southall Black Sisters πέτυχε επανάληψη της δίκης και η ποινή μετατράπηκε σε ανθρωποκτονία εξ αμελείας.
• Στην Τουρκία, η όμορφη 28χρονη Σιλέμ Ντογάν έγινε φεμινιστικό σύμβολο όταν δολοφόνησε τον κακοποιητή άντρα της τον Ιούλιο του '15 δηλώνοντας «πάντα εμείς, οι γυναίκες; Ας πεθαίνουν και οι άντρες καμιά φορά!».
• Στο Μεξικό οι "Κόρες της Βίας" (Hijas de Violencia) πυροβολούν με κομφετί τραγουδώντας punk άσματα άντρες που παρενοχλούν γυναίκες στον δρόμο.
• Οι Femen έχουν επίσης πραγματοποιήσει σειρά δράσεων κατά της σεξουαλικής παρενόχλησης και της κουλτούρας του βιασμού.
• Στην ινδική Πολιτεία Ουτάρ Πραντές η πολυπληθής γυναικεία συλλογικότητα Gulabi Gang αναλαμβάνει να τιμωρήσει άντρες που κακοποιούν, βιάζουν ή χτυπάνε γυναίκες όταν η αστυνομία αδιαφορεί σε σχετικές καταγγελίες. Αρκετές γυναικείες ομάδες αυτοάμυνας και αλληλεγγύης έχουν αναδειχθεί σε όλη την Ινδία, μια χώρα όπου οι βιασμοί παρουσιάζουν έξαρση.
Info:
10/11, Nosotros, Θεμιστοκλέους 66, Εξάρχεια: Γυναίκες που αμύνθηκαν και διώκονται, εκδήλωση-συζήτηση 7.30-10.00μμ. Ακολουθεί πάρτι οικονομικής ενίσχυσης.
