«Θέλω να μπορώ να αποφασίσω η ίδια για το μέλλον μου», τιτλοφορείται η νέα καμπάνια της Διεθνούς Αμνηστίας που προσανατολίζεται στις γυναίκες πρόσφυγες και μετανάστριες που είτε διέρχονται από είτε έχουν εγκλωβιστεί στην ελληνική επικράτεια και οι οποίες μαζί με τα ανήλικα παιδιά (που πολλές από αυτές συνοδεύουν) και τα lbgtq+ πρόσωπα αποτελούν τις πλέον ευάλωτες πληθυσμιακές ομάδες σε αυτούς τους πληθυσμούς.
Η πρόσφατη επίσκεψη του ίδιου του νέου γγ της ΔΑ στη χώρα μας, του 53χρονου Νοτιοαφρικανού ακτιβιστή Kumi Naidoo με πρώτο σταθμό τη Μόρια όπου αντίκρισε μια κατάσταση «σοκαριστική», είναι ενδεικτική της σημασίας αυτής της καμπάνιας αλλά και του ιδιαίτερου ενδιαφέροντος που δείχνει η ΔΑ για το μεταναστευτικό/προσφυγικό ζήτημα στην Ελλάδα, στοχεύοντας φέτος ειδικά στις γυναίκες πρόσφυγες. Ιδού τι «ξέκλεψα» από κοινού αλλά και κατ΄ιδίαν καθώς ενημέρωνε Έλληνες και ξένους δημοσιογράφους χτες το απόγευμα στο ξενοδοχείο Τιτάνια.
Μέχρι γεννήσεις χωρίς καμία ιατρική βοήθεια έχουν καταγραφεί στη Μόρια. Λόγω έλλειψης χώρου, πολλοί «φιλοξενούμενοι» κατασκηνώνουν ακόμα και οικογενειακώς έξω από τα όρια των καταυλισμών, χωρίς ρεύμα, τρεχούμενο νερό ή τουαλέτες που να κλειδώνουν.
Το προσφυγικό, ξεκίνησε, παραμένει οξυμένο στην Ελλάδα εξαιτίας των ακολουθούμενων ευρωπαϊκών πολιτικών, της εγχώριας γραφειοκρατίας και κακοδιαχείρησης και των οριακών συνθηκών διαβίωσης ειδικά σε κάποιους καταυλισμούς-γκέτο, παρά την ύφεση των ροών – γι΄αυτό και οι ταραχές των τελευταίων μηνών σε Μόρια, Μαλακάσα και Διαβατά, γι΄αυτό και μεγάλα ξένα ΜΜΕ μιλάνε για «κόλαση».
Ο Kumi πάλι προτιμά έναν πιο ακριβοδίκαιο όρο, το Limbo, τόπο όπου κατά το ρωμαιοκαθολικό δόγμα παραμένουν οι ψυχές που δεν έχουν μεν καταδικαστεί στην Κόλαση, στερούνται ωστόσο και του δικαιώματος του Παραδείσου. Δεν θέλει βέβαια πολύ μυαλό να αντιληφθεί κανείς πόσο η καθήλωση, η απραξία, η αβεβαιότητα και η απελπισία ευνοούν αυταρχικές, συμμορίτικες και παραβατικές συμπεριφορές σε οποιονδήποτε πληθυσμό – και μάλιστα ετερόκλητο - βρεθεί επί μακρόν σε ανάλογη κατάσταση, πόσο επίσης ευνοούν αυτοκαταστροφικές και αυτοκτονικές τάσεις δημιουργώντας, ταυτόχρονα, αντιπαραθέσεις με τους ντόπιους κατοίκους.
Παρά πάντως την απήχηση του ξενοφοβικού λόγου και το φαινόμενο ΧΑ, δεν βρίσκει τους Έλληνες γενικά ακραία ρατσιστές εφόσον και το ρεύμα αλληλεγγύης υπήρξε ευρύ, μολονότι η όξυνση του προσφυγικού συνέπεσε με τα χρόνια της μεγάλης κρίσης: «Κοινωνίες που δεν δοκιμάστηκαν όσο η δική σας επιδεικνύουν δυστυχώς πολύ λιγότερη ανοχή».
Ξέρει καλά από πρώτο χέρι ο κ. Naidoo τι σημαίνει να είσαι πρόσφυγας καθώς αναγκάστηκε νεότερος να εγκαταλείψει τη χώρα του εξαιτίας της πολιτικής του δράσης κατά του απαρτχάιντ. Στενοί του φίλοι καθώς και ο μικρός του αδερφός φυλακίστηκαν, άλλοι εκτελέστηκαν, έζησε κι εκείνος χρόνια σαν κυνηγημένος.
«Όσοι εχθρεύονται τους μετανάστες και τους πρόσφυγες οφείλουν να συνειδητοποιήσουν ότι σε κανέναν άνθρωπο στον κόσμο δεν αρέσει να τον ξεριζώνουν βάναυσα από τον τόπο και τους δικούς του. Σε κανέναν, ό,τι κι αν του τάζουν! Οι κοινωνικοπολιτικές και οικονομικές συνθήκες δημιουργούν την προσφυγιά, όχι κάποια επιθυμία για περιπλάνηση και περιπέτεια...». Συνθήκες στις οποίες προσθέτει την κλιματική αλλαγή, που φοβάται ότι θα αποβεί μελλοντικά η κύρια αιτία.
Η υποκρισία της ΕΕ και ειδικά εκείνων των χωρών που αρνούνται να αναλάβουν το βάρος που τους αναλογεί, τα κλειστά σύνορα, η επικράτηση ξενοφοβικών πολιτικών ρευμάτων, η αποτυχημένη συμφωνία ΕΕ-Τουρκίας και η τάση υιοθέτησης του ακραίου αυστραλιανού μοντέλου με τη δημιουργία «κέντρων διαλογής» δημιουργούν, είπε, ένα εκρηκτικό μείγμα. Μόνη βιώσιμη λύση βλέπει καταρχήν την αντιμετώπιση των αιτιών που δημιουργούν την οικονομική μετανάστευση και την προσφυγιά στη ρίζα τους, στις χώρες προέλευσης δηλαδή.
Όσο για το «τι να κάνουμε» ως τότε, παραπέμπει σε φτωχές χώρες όπως το Μπαγκλαντές, το Πακιστάν ή η Κένυα που εντούτοις φιλοξενούν εκατομμύρια πρόσφυγες σε καλύτερες συνθήκες και με λιγότερα περιστατικά διαφθοράς ή διασπάθισης κονδυλίων από τη Μόρια π.χ., καθώς τονίζει (το γεγονός ότι το διαχειριστικό καθεστώς στα κράτη αυτά διαφέρει, δεν αρκεί βέβαια σαν δικαιολογία).
Το εν λόγω "hot spot" είναι μεν το πλέον κακόφημο, οριακές συνθήκες υπάρχουν όμως και σε άλλα κέντρα υποδοχής στην Ελλάδα και άλλες ευρωπαϊκές χώρες (π.χ. η «ζούγκλα» του Καλέ), συμπληρώνει. «Δεν είναι μόνο θέμα χρημάτων, είναι επίσης υπόθεση πνεύματος, ανθρωπιάς, τρόπων οργάνωσης καθώς και πολιτικών ένταξης».
«Ειδικά οι γυναίκες που ταξιδεύουν μόνες για Ευρώπη διατρέχουν ιδιαίτερο κίνδυνο σωματικής, λεκτικής και σεξουαλικής παρενόχλησης από τους λαθρεμπόρους ή και άλλους πρόσφυγες ακόμα κι αν είναι μητέρες», θα πει, σημειώνοντας ότι ένα 60% των ροών που φτάνουν στην Ελλάδα είναι πλέον γυναικόπαιδα που αναγκάζονται να στριμώχνονται σε καταυλισμούς με τριπλάσιο πληθυσμό από τη δυναμικότητά τους (17.000 στα νησιά έναντι 6.400).
Μέχρι γεννήσεις χωρίς καμία ιατρική βοήθεια έχουν καταγραφεί. Λόγω έλλειψης χώρου, πολλοί «φιλοξενούμενοι» κατασκηνώνουν ακόμα και οικογενειακώς έξω από τα όρια των καταυλισμών, χωρίς ρεύμα, τρεχούμενο νερό ή τουαλέτες που να κλειδώνουν.
Κάτι που βέβαια χειροτερεύει την κατάσταση σε θέματα καθημερινής καθαριότητας, υγιεινής αλλά και ασφάλειας, κυρίως τις νυχτερινές ώρες, ειδικά άμα είσαι γυναίκα ή νέο κορίτσι, καμια φορά κι αγόρι. Αρκετές σεξουαλικές παρενοχλήσεις, βιασμοί ή απόπειρες βιασμών έχουν σημειωθεί (και πόσα άλλα δεν ομολογούνται), ενώ η έλλειψη επαρκούς πληροφόρησης και γυναικών διερμηνέων – οι άντρες διερμηνείς δεν είναι βλέπεις πάντα εμπιστεύσιμοι σε τέτοια θέματα - δυσχεραίνει την πρόσβαση σε υπηρεσίες σεξουαλικής και αναπαραγωγικής υγείας ή στην παροχή νομικής βοήθειας, κάτι που έχουν καταγγείλει πολλές ακόμα οργανώσεις όπως οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα.
Παρά όμως τον «νόμο της σιωπής» που επιβάλλουν ο φόβος, τα ήθη ή οι καταστάσεις, εκατοντάδες μαρτυρίες γυναικών σπάνε τον πάγο. Η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες κατέγραψε 622 περιπτώσεις έμφυλης σεξουαλικής βίας (από παρενοχλήσεις μέχρι βιασμούς) μόνο πέρσι.
«Αν υπάρχει κάτι ενθαρρυντικό, αυτό είναι πως πολλές από αυτές τις γυναίκες αρνούνται πλέον να δεχτούν παθητικά τη μοίρα τους και δραστηριοποιούνται ατομικά και συλλογικά, ενδυναμώνοντας η μία στην άλλη», λέει. Γυναίκες που αναλαμβάνουν οργανωτικές, ακτιβιστικές και γενικότερα αλληλέγγυες πρωτοβουλίες για το καλό το δικό τους, των παιδιών τους (όσες έχουν) αλλά και της κοινότητάς τους - ένα καλό καλό παράδειγμα αυτής της δραστηριότητας στην Αθήνα είναι το Δίκτυο Μέλισσα που έχουν συστήσει γυναίκες πρόσφυγες και μετανάστριες, χώρο όπου επίσης παραβρέθηκε ο κ. Naidoo προκειμένου να τις ακούσει από κοντά. Συμβαίνει μάλιστα γυναίκες που σε κάποιες χώρες προέλευσης είχαν ή προορίζονταν για ένα ρόλο μάλλον παθητικό, να αποδεικνύονται άξιες και ικανές για πολύ περισσότερα.
Η γρήγορη αποσυμφόρηση των νησιών, η επίσπευση των διαδικασιών καταγραφής και ασύλου καθώς και η αυξημένη φροντίδα για τις γυναίκες πρόσφυγες και μετανάστριες είναι οι άμεσες προτεραιότητες που θέτει η ΔΑ ενόψει και του επερχόμενου χειμώνα.
«Οφείλουμε να αντιμετωπίζουμε τους πρόσφυγες με περισσότερο σεβασμό και αγάπη γιατί υποβάλλονται σε μια σκληρή δοκιμασία που δεν επέλεξαν, που στον καθένα μας θα μπορούσε να συμβεί αν βρισκόταν στο λάθος μέρος τη λάθος εποχή. Όπως είχε πει κι ο Κόφι Ανάν, δεν πρόκειται απλώς για άντρες και γυναίκες με ένα σακίδιο στον ώμο.
Είναι επίσης φορείς κουλτούρας, πολιτισμού, ανανεώνουν το εργατικό δυναμικό του τόπου όπου καταφεύγουν, συντελούν στη δημογραφική του ανάπτυξη, τη διέυρυνση των οριζόντων του και το καλύτερο ίσως παράδειγμα είναι οι ΗΠΑ, μια χώρα ουσιαστικά προσφύγων και μεταναστών.
Μια τελευταία ερώτηση που "εκβιάζω" είναι αν πιστεύει ότι ο αγώνας κατά του απαρτχάιντ δικαιώθηκε κι αν απογοητεύτηκε ποτέ ο ίδιος από τον δικαιωματικό του αγώνα. Στο πρώτο απαντά ότι ναι, σαφώς και επιτεύχθηκε σε μεγάλο βαθμό η ισότητα λευκών και μαύρων, η πλήρης όμως δικαίωση θα έρθει όταν εξαλειφθούν αφενός οι οικονομικές και έμφυλες ανισότητες, αφετέρου η διαφθορά. Όσο αφορά το δεύτερο, τώρα, δεν πρόκειται να απογοητευτεί ποτέ γιατί δεν πρόκειται για σπριντ αλλά για μαραθώνιο μεγάλων αποστάσεων, "σπορ που διακρινόμαστε εμείς οι Αφρικανοί!".
