Οταν σκέφτεστε το LSD, πιθανόν να έρχεται στο μυαλό σας μια πολύ συγκεκριμένη αισθητική: τα ψυχεδελικά ροζ και πορτοκαλί μάελστρομ της δεκαετίας του ‘60, γυμνοί τύποι με λουλούδια στα μαλλιά, ο ήχος του σιτάρ.
23 χρόνια αφότου ο Άλμπερτ Χόφμαν ανακάλυψε κατά λάθος τις ψυχεδελικές ιδιότητες του LSD το 1943, η ουσία αυτή απαγορεύτηκε στη Μεγάλη Βρετανία. Το LSD συνδέεται ακόμα κυρίως με τους χίπηδες, οι οποίοι εκτίμησαν δεόντως τις παραισθησιογόνες του ιδιότητες.
Στην πραγματικότητα, οι παρενέργειες του LSD έχουν επηρεάσει το μεγαλύτερο κομμάτι της Δυτικής κουλτούρας, από την τέχνη και τη λογοτεχνία μέχρι τη μουσική, η οποία ποτέ δεν ήταν πλέον η ίδια αφότου ο Μπομπ Ντίλαν, οι Μπήτλς και ο Τζίμι Χέντριξ άρχισαν να κάνουν χρήση.
Έκτοτε, ολόκληρα είδη μουσικής οφείλουν την ταυτότητά τους στις παραισθησιογόνες ουσίες: ψυχεδελικό ροκ, ψυχεδελική τρανς, acid house ― αν και αυτό ανήκει περισσότερο σε ένα άλλο παρακλάδι της ψυχεδέλειας: τα raves του ‘80 και ‘90.
Παρόλο που το ecstasy είναι η ουσία που σχετίζεται περισσότερο με το δεύτερο Kαλοκαίρι της Aγάπης, η χρήση του LSD ήταν κι αυτή στα πάνω της εκείνη την περίοδο, ιδίως στη Μεγάλη Βρετανία.
Αυτά όμως συνέβησαν πριν από 30 χρόνια. Τώρα; Μήπως μας περιμένει μια ψυχεδελική αναγέννηση;
Ο Βρετανός θεατρικός συγγραφέας Λίο Μπάτλερ, το ελπίζει. «Υπήρξε ανάγκη, πολιτική και κοινωνική, για αυτήν την έκρηξη του LSD τη δεκαετία του ‘60 ή την έκρηξη του ecstasy στις αρχές της δεκαετίας του ‘90», λέει στο BBC Culture.
«Βλέπεις τον κόσμο σήμερα και σκέφτεσαι ότι ο Θεός θα μπορούσε να τον έχει φτιάξει υπό την επήρεια ενός πολύ δυνατού ψυχεδελικού. Χρειαζόμαστε κάτι να μας φέρει πάλι πιο κοντά― ας φέρουμε ένα τρίτο Καλοκαίρι της Αγάπης!».
Έχοντας πειραματιστεί με ναρκωτικά όταν ήταν νεότερος, ο Μπάτλερ ήθελε να γράψει με ειλικρίνεια για την ψυχεδελική εμπειρία. Αλλά ήθελε επίσης να αναγνωρίσει την επιρροή του LSD πέρα από το flower power - και η νέα του θεατρική παράσταση με τίτλο «All You Need is LSD», μας μεταφέρει ακριβώς στο τώρα.
Τα τελευταία χρόνια, η εικόνα του LSD στο κοινό αλλοιώθηκε κάπως, με τον Στήβ Τζόμπς να μιλά για τις εμπειρίες του και διάφορους τύπους στη Silicon Valley να υποστηρίζουν ότι λήψη μικρής ποσότητας του ναρκωτικού είναι ό,τι πρέπει για να ενισχύσεις την δημιουργικότητά σου.
Υπήρξε ανάγκη, πολιτική και κοινωνική, για αυτήν την έκρηξη του LSD τη δεκαετία του '60 και την έκρηξη του ecstasy στις αρχές της δεκαετίας του '90.
Η πρώτη μελέτη για μια τέτοια πρακτική, που περιλάμβανε και εικονικό φάρμακο, ξεκίνησε τον Σεπτέμβριο στο Imperial College στο Λονδίνο, ενώ η Μεγάλη Βρετανία έχει επίσης διεξαγάγει ιατρικά πειράματα για την διερεύνηση των πιθανών θεραπευτικών χρήσεων του LSD.
Παρότι κάτι τέτοιο δεν θα το έλεγες Καλοκαίρι της Αγάπης, μπορεί να είναι η αρχή μιας νέας εποχής αποδοχής, ακόμα και εκτίμησης προς την ουσία.
Το ιατρικό αυτό ενδιαφέρον εκφράζεται ακόμα και στο θεατρικό έργο του Μπάτλερ. Το 2015, πήρε συνέντευξη από τον πρώην «τσάρο» των ναρκωτικών για την κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου, καθηγητή David Nutt, ο οποίος ανέφερε ότι ήταν έτοιμος να ξεκινήσει την πρώτη, σε 50 χρόνια, ιατρική δοκιμή για το LSD. Εκείνη την Τρίτη. Θα ήθελε μήπως ο Μπάτλερ να λάβει μέρος;
Αυτή η εξαιρετικά καλή συγκυρία άλλαξε το έργο: Το All You Need is LSD τώρα παρουσιάζει το -υπο ιατρική παρακολούθηση- «ταξίδι» του Μπάτλερ. Που με τη σειρά του, του επιτρέπει να ταξιδεύει ελεύθερα στο χώρο και το χρόνο και να εισάγει με σουρεαλιστικό τρόπο εμβληματικά πρόσωπα από την ιστορία της ουσίας (Χόφμαν, Τίμοθι Λίρι) και καλλιτέχνες που είναι γνωστοί για την μεθοδική χρήση της, από τον Άλντους Χάξλει στον Μάιλς Ντέβις και την Έλεν Μίρεν.
«Έπρεπε να έχω τους Μπητλς, θα ήθελα όμως να έχω και τους Monkees και τον Ντίλαν», λέει ο Μπάτλερ, λίγο σκεπτικός για πιθανά πρόσωπα για τα οποία δεν είχε χώρο. «Θα ήταν υπέροχο να πηγαίναμε στη δεκαετία του '70 και να έχουμε τους Velvet Underground, τον Άντι Γουόρχολ, τον Ντέιβιντ Μπάουι ... και θα ήθελα τους συντελεστές του Madchester - τους Happy Mondays και τους Stone Roses».
Σίγουρα είναι πολλοί οι μουσικοί, επειδή η πιο εμφανής και διαδεδομένη επιρροή του LSD στην κουλτούρα παρατηρείται στη μουσική. Αυτό οφείλεται βέβαια στο ότι η μουσική μπορεί να αποκτήσει βάθος κι ένταση με την ουσία, να σε πάρει και να σε σηκώσει: να βλέπεις τους ήχους ως χρώματα, τριπαριστά μοτίβα, δίνες που σε καταπίνουν.
Αυτό που δεν κάνει το LSD όμως, είναι να σε διευκολύνει να διαβάσεις ένα βιβλίο, ή να επικεντρωθείς στην πλοκή του. Στην πραγματικότητα λοιπόν, μόνο στη μουσική υπάρχει αληθινή αλληλεπικάλυψη μεταξύ του έργου που γίνεται για την ουσία και του έργου που γίνεται για την απόλαυση υπό την επήρεια.
Και δεν έβλαψε το γεγονός ότι συγκεκριμένοι μουσικοί προχώρησαν στη χρήση της: Οι Μπητλς, ο Μπράιαν Γουίλσον, οι Πινκ Φλόιντ ... η επιρροή τους είναι τεράστια.
Λίγοι μουσικοί του σήμερα θα μπορούσαν να ισχυριστούν ότι δεν έχουν επηρεαστεί από δίσκους όπως, για παράδειγμα, το Revolver. Το "acid album" των Μπητλς κυκλοφόρησε το 1966, και ήταν ένα τεράστιο ηχητικό άλμα προς τα εμπρός, παρουσιάζοντας επαναλαμβανόμενα μοτίβα, αντίστροφη ηχογράφηση της κιθάρας, φωνητικά εφέ και μεταβαλλόμενες ταχύτητες.
Το βασικά συστατικά του Tomorrow Never Knows- με στίχους που βασίζονται στο εγχειρίδιο «Psychedelic Experience» του Leary - ίσως να ακούγονται σήμερα λίγο σαν χίπικα κλισέ, ήταν όμως επαναστατικά για εκείνη την εποχή.
Tomorrow Never Knows
(Lennon/McCartney)
Turn off your mind, relax and float down stream,
It is not dying, it is not dying
Lay down all thoughts, surrender to the void,
It is shining, it is shining.
Yet you may see the meaning of within
It is being, it is being
Love is all and love is everyone
It is knowing, it is knowing
ΚΛΙΚ
Βeatles, Tomorrow never knows, 02:50'
Τι συμβαίνει όμως με τις άλλες μορφές τέχνης; Έχουν επηρεαστεί σημαντικά από το LSD;
«Ένας από τους λόγους για τους οποίους ήθελα να γράψω αυτό το έργο, ήταν ότι πραγματικά δεν πίστευα ότι υπήρχε κάτι σχετικό», λέει ο Μπάτλερ. «Αλλά υποθέτω ότι στη δεκαετία του '60 υπήρξε το Hair». Το musical για τους μακρυμάλληδες χίπις, που αφορούσε στα ναρκωτικά (και το γυμνό), ανέβηκε στο θέατρο West End το 1968, την επομένη μέρα της κατάργησης της κρατικής λογοκρισίας στο Ηνωμένο Βασίλειο. Και αυτό ήταν μέρος ενός γενικότερου ανοίγματος της κουλτούρας και της άνθησης του πειραματισμού με αυτή τη μορφή.
Οι συγγραφείς και τα θεατρικά έργα θα μπορούσαν πλέον να είναι περισσότερο ελεύθερα - ήταν η εποχή του Royal Court και του Theatre Workshop, λέει ο Μπάτλερ. «Ακόμα κι αν δεν φαντάζεστε κάποιον σαν τον Έντουαρντ Μποντ ή ακόμα και τον Πίντερ να κάνει χρήση του LSD, υπάρχει κάποιος προβληματισμός για το πώς δημιουργείται ένα θεατρικό έργο και ποια είναι η εμπειρία του κοινού, κάτι που είναι πολύ αντίθετο προς την κουλτούρα».
Σε αντίθεση με το θέατρο, στις εικαστικές τέχνες η εικόνα του LSD είναι πολύ ξεκάθαρη. Και βρίσκει την καλύτερη έκφρασή της επίσης στη μουσική: η κλασική ψυχεδελική εικονογράφηση βρίσκεται στα εξώφυλλα των δίσκων και στις αφίσες.
Αυτό που είναι συναρπαστικό στην τέχνη είναι το πώς η επιρροή φαίνεται να κινείται πίσω-εμπρός. Υπάρχει ένα εμφανές μοτίβο στο στροβιλώδες στυλ της Art Nouveau και της Jugendstil, όπως επίσης στα πιο ασυνήθιστα πειράματα του Σουρεαλισμού. Τι θα μπορούσε να είναι πιο ψυχεδελικό από τον ίδιο τον χρόνο που λιώνει στο Η εμμονή της μνήμης του Σαλβαδόρ Νταλί;
Η ψυχεδέλεια της δεκαετίας του '60 φαίνεται τώρα εντελώς ξεπερασμένη - καθιστώντας το LSD σχεδόν «θύμα της δικής του εικονογραφίας», λέει ο Μπάτλερ. Ωστόσο, οι εμπειρίες από παραισθησιογόνα συνεχίζουν να ερεθίζουν τους καλλιτέχνες, και από τότε πολλοί έχουν ερμηνεύσει ρόλους κάνοντας αλληγορικές αναφορές, αν και μερικές φορές με σκωπτικό ή σατιρικό τρόπο.
Αφού πειραματίστηκε με παραισθησιογόνα, ο Γερμανός καλλιτέχνης Σίγκμαρ Πολκε, στη δεκαετία του '70, παρέπεμπε στις εμπειρίες αυτές ζωγραφίζοντας κόκκινα και άσπρα μανιτάρια μαζί με την κάμπια από το Η Αλίκη στην χώρα των Θαυμάτων.
Η παιδική ιστορία του Λιούις Κάρολ, φαίνεται να εμπνέει σταθερά τα δημιουργικά πνεύματα: από το τραγούδι White Rabbit των Jefferson Airplane μέχρι τις εκτυπώσεις της Αλίκης του Αντριαν Πάιπερ, εμφανίζεται ακόμα μια φορά και στο νέο θεατρικό έργο του Μπάτλερ.
H Γιαγιόι Κουσάμα έδωσε επίσης μια άλλη εκδοχή της Αλίκης - συνδέοντας την ψυχεδέλεια με τους Millennials.
Και στη δεκαετία του '90, το ορμητικό κύμα των Νέων Βρετανών καλλιτεχνών συνέδεσε επίσης δημιουργικά (και επικερδώς) τα παραισθησιογόνα με την τέχνη.
Τέλος, ο κινηματογράφος― που από τη φύση του προσφέρεται στα ονειρικά ταξίδια. Ήδη από το 1929 ο Λουίς Μπουνιουέλ μπορούσε να αναστατώνειτους θεατές με εικόνες που έπλεαν μεταξύ σουρεαλισμού, εφιάλτη και κακού τριπ.
Στην αιχμή της ψυχεδέλειας του '60, το ιδιαίτερο οπτικό της στυλ απλώθηκε στις ταινίες σαν πυρετός και μόδα. Και πάλι, αυτό συχνά συνδέονταν με τη μουσική: θυμηθείτε τις χαρούμενες trippy φωνές στο Head των Monkees και τα χτυπητά κινούμενα σχέδια στο Yellow Submarine των Μπήτλς.
Αρκετές ταινίες προσπάθησαν να αναδημιουργήσουν την εμπειρία από τις παραισθησιογόνες ουσίες― το καλειδοσκοπικό «The Trip» (απαγορευμένο από τη λογοκρισία στο Ηνωμένο Βασίλειο) και το «Psych-Out» είναι δύο από αυτά.
Φωτεινά χρώματα, κυματιστά ειδικά εφέ, θολή παραμόρφωση, απότομες εναλλαγές σκηνών... η τέχνη του κινηματογραφιστή για να παρουσιάσει το έντονο «φτιάξιμο», έγινε γρήγορα ένα κλισέ της ποπ κουλτούρας.
Παρόλα αυτά, μερικοί σύγχρονοι σκηνοθέτες προσπαθούν (και καταφέρνουν) να δώσουν νέα προοπτική στο ύφος, όπως για παράδειγμα ο Γκασπαρ Νοέ που συνδυάζει την ψυχεδελική οπτική με τη διαστημική λάμψη.
Η πρόσφατη ταινία του, «Climax» - που βασίζεται σε μια αληθινή ιστορία για μια χορευτική ομάδα της δεκαετίας του ‘90 που είχε φρικάρει μαζικά μετά από χρήση LSD - κυκλοφόρησε τον προηγούμενο μήνα και προκάλεσε τον δέοντα θόρυβο.
«Μερικές φορές η επιρροή του LSD είναι σαφής, άλλες φορές νομίζω ότι έχει κυμαινόμενο αποτέλεσμα στην κουλτούρα», εξηγεί ο Μπάτλερ. Ακόμη κι αν προσπαθήσουμε διαγράψουμε την ψυχεδέλεια απ΄τον χάρτη- δεν θα μπορέσουμε να σβήσουμε τις άπειρες επιρροές της στα έργα και τις δημιουργίες του ανθρώπου.
______
Με στοιχεία από το BBC. Eπιμέλεια: Π.Κ.
