ΚΙΝΗΣΗ

Η Αφροδίτη από τη συλλογή Ιόλα και αρώματα από την αρχαιότητα στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο

Η Αφροδίτη από τη συλλογή Ιόλα και αρώματα από την αρχαιότητα στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Facebook Twitter
Φωτο: Μαργαρίτα Νικητάκη
0

Κάποτε κοσμούσε την κρεβατοκάμαρα του Αλέξανδρου Ιόλα. Από τα πλέον εντυπωσιακά αντικείμενα της προσωπικής του συλλογής, περιήλθε κι αυτό στην κατοχή του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου μαζί με άλλα σπάνια αρχαία έργα τέχνης.


Μετά από δύο χρόνια στα εργαστήρια συντήρησης και αποκατάστασης του μουσείου, παρουσιάζεται για πρώτη φορά ως ένα ακόμα κεντρικό έκθεμα στην ιδιαίτερα επιτυχημένη περιοδική έκθεση «Οι αμέτρητες όψεις του ωραίου» που ξεκίνησε έναν χρόνο πριν και συνεχίζει να εντυπωσιάζει το κοινό που την επισκέπτεται.


Μόνο που το συγκεκριμένο άγαλμα, μια μαρμάρινη Αφροδίτη, παρουσιάζει μερικές ενδιαφέρουσες αποκλίσεις απ' ό,τι έχουμε συνηθίσει μέχρι τώρα.

Όπως χαρακτηριστικά είπε η διευθύντρια του μουσείου κ. Λαγογιάννη στην πρώτη δημοσιογραφική παρουσίαση του αγάλματος, πρόκειται για μια Αφροδίτη που εκπροσωπεί «το ωραίο αλλιώς».

Η Αφροδίτη αυτή απαρτίζεται από θραύσματα πρωτότυπων έργων της αρχαιότητας, τα οποία όμως δεν ανήκουν στο ίδιο αρχικό γλυπτό.


Μια Αφροδίτη-patchwork, ένα άγαλμα υψηλής τέχνης, προϊόν της τεχνικής της συγκόλλησης, ένα «παστίτσιο», όπως συνήθως αποκαλείται από αρχαιολόγους και ιστορικούς τέχνης.

Το φαινόμενο πάει πίσω, στην εποχή λίγο μετά την Αναγέννηση, όταν η αρχαία ελληνική τέχνη αποτελούσε μόδα της αριστοκρατίας και των πλουσίων, εξού και οι μεγάλες αυλές της Ευρώπης γέμισαν ελληνικά γλυπτά.


Ωστόσο, οι μαικήνες και οι συλλέκτες εκείνης της εποχής δεν είχαν την εξοικείωση που έχουμε σήμερα με τα ακέφαλα αγάλματα, γι' αυτό τα αποκαθιστούσαν με έναν τρόπο κοινά αποδεκτό και ταιριαστό με τις αισθητικές απαιτήσεις της εποχής.

Η Αφροδίτη από τη συλλογή Ιόλα και αρώματα από την αρχαιότητα στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Facebook Twitter
Φωτο: Μαργαρίτα Νικητάκη


Ανέθεταν σε ειδικούς γλύπτες την αναγέννησή τους. Μια τέτοια περίπτωση είναι και η μαρμάρινη Αφροδίτη, που δεν είναι παρά μια παραλλαγή της Κνιδίας Αφροδίτης του Πραξιτέλη από τον γιο του Κηφισόδοτο τον Νεότερο.

Για να ακριβολογούμε, πρόκειται για ένα ακόμα αντίγραφο της ελληνιστικής εποχής, δηλαδή του τέλους του 300 π.Χ., καθώς το αυθεντικό ταξίδεψε από την Αθήνα στη Ρώμη την εποχή του Αυγούστου και μετά χάθηκε.


Πρόλαβε, πάντως, να δημιουργήσει μόδα και αντίγραφά του κατέκλυσαν όλα τα αρχοντικά της εποχής του. Είναι, βέβαια, χαρακτηριστικό όχι μόνο της ρωμαϊκής εποχής αλλά και του εμπορικού δαιμονίου κάθε περιόδου μέχρι σήμερα το ότι δεν έχει πάψει να επαναλαμβάνεται.

Η κ. Λαγογιάννη είπε: «Συμβαίνει, όμως, πολλές φορές να μην είναι τόσο απλά τα πράγματα και να μας παραδοθεί ένα άγαλμα σε διάφορα θραύσματα, στα οποία ένα άπειρο μάτι δεν διακρίνει τη διαφορά, αλλά το έμπειρο μάτι του αρχαιολόγου όπως και η διερεύνηση που θα κάνει ο συντηρητής θα δείξουν ότι αυτά ανήκουν σε διαφορετικές εποχές και διαφορετικούς αγαλματικούς τύπους.

Κι αυτό είναι το πάρα πολύ ενδιαφέρον, το πόσο επιθυμούν να αποδώσουν το ωραίο και να το αποκαταστήσουν, χρησιμοποιώντας θραυσματικές μορφές γλυπτών, συνενώνοντας τες και κάνοντας αποκαταστάσεις με τη συμπλήρωση μαρμάρων ή άλλων κομματιών».


Η Αφροδίτη αυτή, λοιπόν, απαρτίζεται από θραύσματα πρωτότυπων έργων της αρχαιότητας, τα οποία όμως δεν ανήκουν στο ίδιο αρχικό γλυπτό.

Σε άλλο άγαλμα ανήκε το κεφάλι και σε άλλο ο κορμός, ενώ έχουν γίνει συμπληρώσεις από διαφορετικά είδη μαρμάρου στα πόδια, στον κορμό και στο κεφάλι, πάντα με στόχο να προσομοιάζει στο πιο φημισμένο έργο γυμνής γυναίκας στην αρχαιότητα, την Κνιδία Αφροδίτη του Πραξιτέλη.

Η Αφροδίτη από τη συλλογή Ιόλα και αρώματα από την αρχαιότητα στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Facebook Twitter
Φωτο: Μαργαρίτα Νικητάκη


Ο Πραξιτέλης ήταν ο πρώτος που απέδωσε την Αφροδίτη ολόγυμνη, έχοντας ως μοντέλο του την πανέμορφη ερωμένη του Φρύνη, σε ένα στιγμιότυπο κατά το οποίο, την ώρα του λουτρού της, διαπιστώνοντας ότι κάποιος την παρακολουθεί, κάνει μια κίνηση για να προστατευτεί.


Βέβαια, η Κνιδία Αφροδίτη είναι απλώς ο μακρινός πρόγονός της, καθώς παρεμβλήθηκε η μετάπλαση του γιου του Πραξιτέλη, πενήντα χρόνια αργότερα, την οποία η αρχαιολογία χαρακτηρίζει ως τύπο του Καπιτωλίου.


Ο κορμός της Αφροδίτης ανήκει στη ρωμαϊκή εποχή, ενώ τα συμπληρώματα είναι του 18ου, του 19ου, μπορεί ακόμα και 20ού αιώνα. Δεν υπάρχει καμία πληροφορία για την προέλευσή του και απλώς πιθανολογείται ότι βρέθηκε στη Ρώμη.

Έχει ύψος δύο μέτρα μαζί με τη βάση της και για πρώτη φορά, στο εργαστήριο του μουσείου, πέρα από τη συνήθη διαδικασία με λάμπες υπεριώδους ακτινοβολίας και υπέρυθρου φωτός, χρησιμοποιήθηκαν και ακτίνες Γ' για να επιτευχθεί ένα είδος ακτινογραφίας και να εντοπιστεί εσωτερικά η συνδεσμολογία ώστε να μην κινδυνεύσει κατά τη μεταφορά της.


Η συντηρήτρια κ. Τσαγκρή βρέθηκε προ εκπλήξεων, καθώς η ομάδα της αντίκρισε αναπάντεχα ευρήματα, όπως ότι στον κορμό έχει τρεις πύρους, ενώ δύο θα ήταν αρκετοί για να κρατήσουν τον κορμό, ή τρύπες μέσα στο μάρμαρο απ' όπου έλειπαν οι πύροι.


Σαν να δοκίμαζε ο υπεύθυνος της ανάπλασης του αγάλματος τι θα του ταίριαζε καλύτερα. Ο κορμός είναι ενός ρωμαϊκού αντιγράφου, έργο Ρωμαίου αντιγραφέα, και το κεφάλι έργο ενός άλλου Ρωμαίου ‒ και τα δύο ενωθήκαν κατά τους νεότερους χρόνους.

Η Αφροδίτη από τη συλλογή Ιόλα και αρώματα από την αρχαιότητα στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Facebook Twitter
Φωτο: Μαργαρίτα Νικητάκη


Όπως είπε χαρακτηριστικά η κ. Λαγογιάννη: «Πρόκειται για μια επιστημονική πρόκληση από πλευράς αρχαιολογικής και συντήρησης. Το πιο δύσκολο κεφάλαιο στην κλασική αρχαιολογία είναι η μελέτη των αντιγράφων.

Φανταστείτε έναν Ρωμαίο καλλιτέχνη των ρωμαϊκών χρόνων που θέλει να πουλήσει ένα έργο τέχνης που να μοιάζει ελληνιστικό. Θα δημιουργήσει κάτι που να του μοιάζει όσο περισσότερο γίνεται. Ο αρχαιολόγος, 2.000 χρόνια μετά, καλείται να αποφανθεί αν είναι πρωτότυπο ή όχι. Αυτό είναι πολύ πιο δύσκολο όταν έχουμε ένα "παστίτσιο" όπως αυτό».


Η αποκάλυψη της Αφροδίτης αυτής από το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο έδωσε αφορμή να γίνει παρουσίαση δύο νέων αρωμάτων στηριγμένων σε οδηγίες αρωματοποιίας μυκηναϊκής εποχής.

Βάσει αυτής της υπέροχης ιδέας, το μουσείο ανέθεσε στην εταιρεία ΚΟΡΡΕΣ να αναβιώσει τις μυρωδιές του αρχαίου κόσμου, κάτι που έγινε πραγματικότητα με το άρωμα του ρόδου πέρσι, όταν ξεκίνησε η έκθεση, μια παγκόσμια πρωτοτυπία που μας ταξιδεύει χιλιάδες χρόνια πίσω, και ολοκληρώνεται τώρα με τη δημιουργία δύο ακόμα αρωμάτων, από κορίανδρο και φασκόμηλο.


Οι πινακίδες Γραμμικής Β που βρέθηκαν με λογιστικά στοιχεία σχετικά με τα υλικά παρασκευής αρωμάτων αποδεικνύουν ότι η τέχνη του αρώματος υπήρξε μια προσοδοφόρα δραστηριότητα τα μυκηναϊκά χρόνια και ότι τα αρώματα εξάγονταν σε όλη την ανατολική Μεσόγειο.

Τα logistics αυτής της μακρινής εποχής σε συνδυασμό με συνταγές από τα διασωζόμενα έργα του Διοσκουρίδη, στοιχεία από έργα του Θεόφραστου και νεότερες ερευνητικές μελέτες οδήγησαν στην κατανόηση των μεθόδων παρασκευής αρωματικών ελαίων από τους χημικούς της αρχαιότητας.


Τα εργαστήρια ΚΟΡΡΕΣ, με τη μεγάλη πείρα που έτσι κι αλλιώς διαθέτουν, πειραματίστηκαν, μελέτησαν σε βάθος και ανακάλυψαν μυστικά της αρχαίας παράδοσης και με συστατικά όπως το κύπειρο από την Αμοργό, τα φύλλα φασκόμηλου από το χωριό Φασκομηλιά στην Πελοπόννησο και το κορίανδρο προχώρησαν στη δημιουργία αγνών αρωμάτων που ο επισκέπτης της έκθεσης μπορεί να μυρίσει από ειδικές γυάλες, παίρνοντας μια ιδέα για το πώς μύριζαν οι γυναίκες των παλατιών του αρχαίου κόσμου. Το άρωμα από ρόδο, μάλιστα, κυκλοφορεί και στο εμπόριο.

Αρχαιολογία & Ιστορία
0

ΚΙΝΗΣΗ

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Η πρώτη δοκιμαστική πτήση Αθήνα – Θεσσαλονίκη έγινε τον Μάιο του 1931 και δυο αστυνομικοί ρεπόρτερ μοιράστηκαν τις εντυπώσεις τους

Αρχαιολογία & Ιστορία / «Η ατμόσφαιρα έχει λιγότερες λακκούβες από τας Αθήνας»

Η πρώτη δοκιμαστική πτήση Αθήνα–Θεσσαλονίκη έγινε το 1931 και δύο αστυνομικοί ρεπόρτερ της εποχής μοιράστηκαν τις εντυπώσεις τους. Η ομάδα των dirty '30s «αναπαλαιώνει» και διασώζει τις μαρτυρίες τους για λογαριασμό της LiFO.
DIRTY ‘30S & LATE ‘20S
Μια μοναδική φωνή από το Βυζάντιο στον ναό των Αγίων Θεοδώρων

Ιστορία μιας πόλης / Μια μοναδική φωνή από το Βυζάντιο στον ναό των Αγίων Θεοδώρων

Ένας βυζαντινός ναός στο κέντρο της πόλης και μια φωνή που έρχεται από 1000 χρόνια πριν. Τι μάς διηγείται το σύντομο βυζαντινό ποίημα που βρίσκεται στη μαρμάρινη επιγραφή, πάνω από την είσοδο του ναού της πλατείας Κλαυθμώνος; Ο Γιώργος Πάλλης εξηγεί στην Αγιάτη Μπενάρδου.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Κωνσταντίνος Κονοφάγος 

Γεννήθηκε Σαν Σήμερα / Κωνσταντίνος Κονοφάγος: Ο μεταλλουργός που έσωσε το Λαύριο από την πείνα

Το 1942 ο Κωνσταντίνος Κονοφάγος ηγείται μιας μυστικής αποστολής, μετατρέποντας σωρούς «χωρίς αξία» σε άργυρο. Μέσα σε συνθήκες Κατοχής και πείνας, το θάρρος και η επινοητικότητά του εξασφαλίζουν τροφή για εκατοντάδες κατοίκους του Λαυρίου.
ΚΟΡΙΝΑ ΦΑΡΜΑΚΟΡΗ
Ένα γλέντι στην Αθήνα και το κρασοπότηρο του Περικλή

Ιστορία μιας πόλης / Ένα γλέντι στην Αθήνα και το κρασοπότηρο του Περικλή

Τι μπορεί να διαβάσει κανείς πάνω στον σκύφο του Περικλέους; Και γιατί θεωρείται ένα αυθεντικό στοιχείο μιας ιδιωτικής στιγμής; Η Αγιάτη Μπενάρδου συνομιλεί με τον αρχαιολόγο Άγγελο Ματθαίου.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Μια χριστουγεννιάτικη ιστορία από το 1926 κλεισμένη σε βρεφοδόχο

Αρχαιολογία & Ιστορία / Μια χριστουγεννιάτικη ιστορία από το 1926 κλεισμένη σε βρεφοδόχο

Η ερευνητική ομάδα «dirty ‘30s & late ‘20s» διασώζει μια δημοσιογραφική έρευνα για τα έκθετα βρέφη στο Δημοτικό Βρεφοκομείο Αθηνών, φέρνοντάς τη στο σήμερα και αναδημοσιεύοντάς τη, σχεδόν έναν αιώνα μετά, στη LiFO.
DIRTY ‘30S & LATE ‘20S
Η καθημερινή ζωή στην Αθήνα μέσα από τις αρχαίες επιγραφές

Ιστορία μιας πόλης / Η καθημερινή ζωή στην Αθήνα μέσα από τις αρχαίες επιγραφές

Τι μαθαίνουμε από τις ιδιωτικές και τι από τις δημόσιες επιγραφές των Αθηναίων; Πώς αποτύπωναν τον δημόσιο και πολιτικό βίο; Τι μας αποκαλύπτουν για την προσωπική ζωή των κατοίκων της πόλης; Η Αγιάτη Μπενάρδου συνομιλεί με τον αρχαιολόγο Άγγελο Ματθαίου.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Η μυθιστορηματική ιστορία της οικογένειας Ζιλιερόν που συνδέθηκε με την ελληνική αρχαιολογία όσο καμία

Ηχητικά Άρθρα / Η μυθιστορηματική ιστορία της οικογένειας Ζιλιερόν που συνδέθηκε με την ελληνική αρχαιολογία όσο καμία

Ποιοι ήταν οι Ζιλιερόν και πώς βρέθηκαν στην Ελλάδα; Γιατί υπήρξε καθοριστική η σχέση του Ε. Ζιλιερόν με τον Ε. Σλήμαν; Πώς κλήθηκε να συνεργαστεί με τον Άθρουρ στις ανασκαφές της Κνωσού; Ποια είναι η συνδρομή των καλλιτεχνών Ζιλιερόν στην ελληνική αρχαιολογία; Και τι ακριβώς είναι το «αρχείο Ζιλιερόν»;
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Η ιδιότυπα μητριαρχική κοινωνία του Θριασίου πεδίου

Ιστορία μιας πόλης / Η ιδιότυπα μητριαρχική κοινωνία του Θριάσιου Πεδίου

Από την αρχαιότητα το Θριάσιο πεδίο συνδέεται με δύο εξέχουσες γυναικείες θεότητες: τη Δήμητρα και την Κόρη, την Περσεφόνη. Τι συμβαίνει όμως κατά τα υστερότερα χρόνια στην περιοχή; Πόσο μητριαρχική τελικά υπήρξε η τοπική κοινωνία; Η Αγιάτη Μπενάρδου συζητά με τον Παναγιώτη Πέστροβα.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Άγαλμα που ανακαλύφθηκε στον τάφο της Κλεοπάτρας αποκαλύπτει το πραγματικό της πρόσωπο

Αρχαιολογία & Ιστορία / Άγαλμα που ανακαλύφθηκε σε αιγυπτιακό ναό αποκαλύπτει το πραγματικό πρόσωπο της Κλεοπάτρας

Ορισμένοι αρχαιολόγοι διαφωνούν, σημειώνοντας ότι τα χαρακτηριστικά του προσώπου διαφέρουν σημαντικά από τις γνωστές απεικονίσεις της Κλεοπάτρας
THE LIFO TEAM
Παναγία των Παρισίων: Οι αρχαιολογικοί θησαυροί που έφερε στο «φως» η ανασκαφή

Αρχαιολογία & Ιστορία / Παναγία των Παρισίων: Οι αρχαιολογικοί θησαυροί που έφερε στο φως η ανασκαφή

Βρέθηκαν περίπου 1.035 θραύσματα ιστορικών έργων τέχνης, συμπεριλαμβανομένων ευρημάτων από ασβεστολιθικά αγάλματα, τμήματα μεσαιωνικού χώρου λατρείας (jubé) και μιας σαρκοφάγου που αποδίδεται στον Αναγεννησιακό ποιητή Ζοακίμ ντυ Μπελαί
THE LIFO TEAM
Μια μεγάλη έκθεση για τους παραμυθένιους Δρόμους του Μεταξιού

Αρχαιολογία & Ιστορία / Μια μεγάλη έκθεση για τους παραμυθένιους Δρόμους του Μεταξιού

Η έκθεση «Silk Roads» στο Βρετανικό Μουσείο αφηγείται μια ιστορία σύνδεσης πολιτισμών και ηπείρων, αιώνες πριν από τον παγκοσμιοποιημένο κόσμο που γνωρίζουμε σήμερα.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Οι σιωπηλές «Κυκλαδίτισσες» στη μεγαλύτερη έκθεση για τον κυκλαδικό πολιτισμό

Αρχαιολογία & Ιστορία / Οι σιωπηλές «Κυκλαδίτισσες» στη μεγαλύτερη έκθεση για τον κυκλαδικό πολιτισμό

Με πολύτιμα και άγνωστα αντικείμενα από όλο το Αιγαίο η νέα έκθεση του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης επιχειρεί να ερμηνεύσει το παρελθόν όλου του Αρχιπελάγους μέσα από τα μάτια των γυναικών.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ