Σαξοφωνίστας, βιολιστής, τρομπετίστας, πάνω απ' όλα ένας συνθέτης που με τους αυτοσχεδιασμούς του όρισε ένα ολόκληρο μουσικό είδος -τη free jazz-, μεγαλούργησε στα ‘50s, στα ‘60s και συνεχίζει με τον ίδιο ενθουσιασμό παρά τα 78 του χρόνια. Η μουσική του συνάντησε από την αρχή την άρνηση πολλών σύγχρονών του και παλιότερων μουσικών, υπήρξαν μάλιστα και βίαιες επιθέσεις εναντίον του, ενώ η θεωρία του για τα περιβόητα harmolodics παραμένει σχεδόν... ακατανόητη. Στις 11 Ιουλίου θα έρθει για πρώτη φορά στην Αθήνα, σε μία από τις πιο σημαντικές ζωντανές εμφανίσεις του φετινού καλοκαιριού, στο θέατρο Λυκαβηττού. «Έχω γεννηθεί στο Φορτ Γουόρθ του Τέξας το 1930» λέει από την άλλη άκρη της γραμμής. «Το Μάρτιο. Δεν είχα εύκολα παιδικά χρόνια. Μουσική άρχισα να παίζω όταν ήμουν περίπου 9 χρονών. Άρχισα να ακούω κλασική μουσική και μουσική γενικά, και από πολύ νωρίς αισθανόμουν τα τραγούδια και τα συναισθήματα που ήταν κρυμμένα σ' αυτά». Μιλάει αργά και τόσο χαμηλόφωνα που κάνει την απομαγνητοφώνηση μπελά, αλλά ήταν συγκινητικό το γεγονός ότι μπορούσα να ακούσω έστω και για 20 λεπτά τη βραχνή φωνή ενός από τους πιο σημαντικούς μουσικούς της τζαζ που βρίσκονται εν ζωή...
Με τη μουσική πώς ασχοληθήκατε;
Γεννήθηκα σε μια πόλη που ήταν πολύ δραστήρια στην τζαζ μουσική κι άρχισα να μαθαίνω να παίζω από πολύ μικρός. Έπειτα άρχισα να ασχολούμαι με τη συμφωνική μουσική. Με θυμάμαι να ακούω τραγούδια και να θέλω να μάθω τη δομή τους, και κατέληξα να μελετάω κάθε διαφορετικό είδος μουσικής. Ήθελα να μάθω πώς να φτιάχνω τη δικιά μου. Αργότερα, όταν απόκτησα συγκρότημα, συλλογιζόμουν τον τρόπο που μπορούσα να μοιραστώ τις αξίες αυτών που έκανα και μπορούσες να ονομάσεις «σύνθεση».
Είστε αυτοδίδακτος;
Ναι, είμαι αυτοδίδακτος.
Θέλετε να μου πείτε πώς προέκυψε η μουσική που έδωσε το όνομά της σε ένα ολόκληρο είδος, η free jazz;
Εκεί που γεννήθηκα, μπορούσες ν' ακούσεις κάθε είδος μουσικής. Υπήρχαν blues, συμφωνική, φολκ, αλλά πιο πολύ υπήρχε jazz παντού τριγύρω σου. Όλες αυτές οι μουσικές παίζονταν με τις ίδιες νότες, παρ' όλο που ήταν διαφορετικού στυλ. Έτσι αποφάσισα να γίνω και συνθέτης εκτός από performer. Ρώτησα τη μάνα μου αν θα μου έδινε λεφτά για να μάθω μουσική και μου απάντησε πως αν μάζευα λεφτά μόνος μου, θα μπορούσα να το κάνω. Μια μέρα μου έφερε ένα κουτί, το άνοιξα και είχε μια μικρή τρομπέτα κι άρχισα να παίζω λες και ήμουν προορισμένος γι' αυτό. Άρχισα να μαθαίνω τα όργανα και να τα εντοπίζω στα κομμάτια. Όλοι οι μουσικοί είναι ίδιοι, ξέρεις, και πρέπει να τους βλέπεις σαν ξεχωριστά άτομα, αυτό πιστεύω. Τότε αποφάσισα ότι ήθελα να συνθέτω μουσική και να αυτοσχεδιάζω, ήταν κάτι που ήθελα να κατορθώσω και να τελειοποιήσω. Κι από τότε κάνω αυτό ακριβώς, παίζω μουσική και τη μοιράζομαι με διαφορετικούς μουσικούς, αστέρες της jazz, της κλασικής, ακόμα και της ροκ. Όλα παίζονται με τις ίδιες νότες.
Αν δεν ήσασταν μουσικός, με τι άλλο θα θέλατε να είχατε ασχοληθεί;
Θα ήθελα να ήμουν ιεροκήρυκας ή γιατρός. Είναι τα πιο χρήσιμα, τα πιο αναγκαία επαγγέλματα, γιατί οι άνθρωποι χρειάζονται κυρίως προσοχή και φροντίδα. Πιο πολύ απ' όλα χρειάζονται βοήθεια.
Δεν έχει η μουσική τις ίδιες ιδιότητες, να δρα ως φάρμακο για το σώμα ή την ψυχή;
Ναι, όσον αφορά τις ιδιότητες του εγκεφάλου, η μουσική βοηθάει πολύ. Το ίδιο και οι διαθέσεις στις οποίες μας οδηγεί να βρεθούμε. Η μουσική είναι το ίδιο καλή και για το μυαλό και για το σώμα, δεν είναι όμως από μόνη της αρκετή για να σε σώσει από τις κακουχίες.
Εσείς έχετε περάσει αρκετές κακουχίες;
Σίγουρα. Πάρα πολλές.
Θεωρείτε λοιπόν τον εαυτό σας τυχερό που εξακολουθεί να παίζει μουσική;
Η τύχη δεν είναι η σωστή λέξη. Νομίζω ότι το ιδανικό είναι να προσπαθείς να αποκτάς γνώσεις μέσα από τις εμπειρίες που σου επιφυλάσσει η ζωή. Από τις σχέσεις, τα συναισθήματα. Η γνώση σε οδηγεί σε εξυπνάδα. Το σώμα μας απλώς κάνει αυτά που το μυαλό ή η ψυχή μας του λένε. Οι κακουχίες είναι περισσότερο μαθήματα, αρκεί να μπορείς να διδαχτείς κάτι.
Έχετε αγωνιστεί να γίνει η μουσική σας αποδεκτή; Θεωρήθηκε και θεωρείται αρκετά δύσκολη.
Νομίζω ότι καταλαβαίνω τι εννοείς. Όλες οι μουσικές είναι δύσκολες για κάποιον που δεν τις έχει συνηθίσει. Η jazz έχει ένα χάος από κλειδιά, παίζεις ο ίδιος;
Όχι, δυστυχώς.
Δεν μπορείς τότε να καταλάβεις πώς είναι δομημένη.
Είχατε τη βεβαιότητα ότι θα γίνει αποδεκτή; Σας ενδιέφερε ποτέ αυτό;
Όχι, ποτέ δεν το σκέφτηκα. Πάντα σκεφτόμουν πώς να γράφω μουσική την οποία θα απολαύσει ο άνθρωπος που θα την ακούσει. Το μόνο που με ενδιέφερε ήταν να έχω να πω κάτι στους ανθρώπους που με ακούνε.
Χρειάζεται να έχει κάποιος μουσικές γνώσεις για την καταλάβει;
Τα πάντα ενεργοποιούνται από το ανθρώπινο μυαλό. Μπορείς να χορέψεις με τη μουσική μου, να χαρείς, να λυπηθείς. Δεν υπάρχουν κάποιοι περιορισμοί. Αμφιβάλλω αν κάποιος που ξέρει περισσότερα την αντιλαμβάνεται διαφορετικά. Ίσως οι τεχνικές γνώσεις σε βοηθούν να προσέξεις άλλα πράγματα. Άλλωστε, οι ίδιοι οι μουσικοί την είχαν απορρίψει στην αρχή. Η μουσική είναι περισσότερο αισθήματα, δεν είναι απλά γνώσεις.
Πώς αντιδρούσαν στη μουσική σας οι άνθρωποι στην αρχή;
Υποθέτω όταν λες αρχή αναφέρεσαι στην εποχή που ήμουν νεότερος. Είχα τις αντιδράσεις που έχει οποιοσδήποτε νέος παίξει κάτι που δεν μπορούν οι παλιότεροι να κατατάξουν σε είδος. Που δεν μπορείς να του βάλεις τίτλο. Υπάρχουν συγκεκριμένα είδη και συγκεκριμένα δεδομένα και όταν τα ξεπερνάς και κάνεις κάτι έξω απ' αυτά δεν σε ανέχονται. Είναι πολύ απλό.
Μετά από τόσα χρόνια και με τόσο τεράστια δισκογραφία, υπάρχει λόγος που συνεχίζετε να παίζετε;
Ελπίζω να με ρωτάς πού βρίσκω την ενέργεια και όχι γιατί δεν αποσύρομαι. Πρέπει να σου πω ότι συνεχίζω με το ίδιο σθένος που είχα ως έφηβος. Ο χρόνος δεν μειώνει το ενδιαφέρον, αυξάνει τη γνώση και σου δίνει δύναμη.
Μπορείτε να εξηγήσετε σε κάποιον που δεν γνωρίζει από μουσική τι ακριβώς σημαίνει ο όρος harmolodics;
Harmolodics είναι το σημείο όπου όλες τις ιδέες είναι σε ταυτοφωνία και ίσες (;). Η κεντρική ιδέα βασίζεται στο ότι όλα τα είδη μουσικής παίζονται με τις ίδιες νότες.
Έχετε γράψει κι ένα βιβλίο γι' αυτό, τι ακριβώς εξηγείτε;
Η γνώση για τη μουσική αντιπροσωπεύει μέρος της ανθρώπινης γνώσης. Εξηγώ τα ονόματα που έχουν οι νότες, τα κλειδιά, τι κάνουν οι νότες σε σχέση με την ανθρώπινη φωνή. Εξηγώ την αρμονία.
Κάπου διάβασα ότι έχετε απορρίψει την αρμονία. Είναι αλήθεια;
Όχι, ποιος το είπε αυτό; Απορρίπτω τον περιορισμό που σου επιβάλλει. Η αρμονία χρησιμοποιείται για να στηρίξει το συναίσθημα και την κυρίως ιδέα που έχουν οι άνθρωποι για το στυλ παρά την ποιότητα του συναισθήματος.
Ποιοι άνθρωποι είχαν την μεγαλύτερη επίδραση στη δημιουργική πορεία σας;
Οι γονείς μου και ο ξάδερφός μου που με δίδαξαν αυτά που ξέρω. Όλοι οι άνθρωποι που συναντάς σε επηρεάζουν με κάποιον τρόπο και βασικά, επειδή είμαι αυτοδίδακτος, το περιβάλλον με έχει επηρεάσει πάρα πολύ. Με έχουν επηρεάσει όλοι αυτοί που με δίδαξαν πώς να κάνω που αυτό ήθελα, αυτοί που με έμαθαν πώς να γίνω καλύτερος.
Σε κάποια παλιά συνέντευξη σας ρώτησαν πώς διαχειρίζεστε το μίσος και τη ζήλια και αρνηθήκατε να απαντήσετε. Δεν τα έχετε ποτέ αισθανθεί;
Δεν τα ξέρω αυτά τα δύο ως έννοιες, πραγματικά. Ως συμπεριφορά εναντίον μου, τα έχω νιώσει. Υπάρχουν πολύ πιο επικίνδυνα πράγματα πάντως από αυτά.
Θα μου πείτε ένα;
Το να πεθάνει το συναίσθημα μέσα σου. Και να μην μπορείς να απολαμβάνεις τίποτα.
Έχετε ξανάρθει στην Ελλάδα;
Όχι, ποτέ.
Έχετε κάποια εικόνα στο μυαλό σας;
Ω, δεν μου είναι άγνωστη. Ξέρω ότι είναι από τις πιο παλιές και πιο πνευματικές χώρες του κόσμου, με έντονο το θρησκευτικό συναίσθημα. Είναι μια ειρηνική χώρα, αντίθετη σε πολλές διακρίσεις και σε οτιδήποτε έχει να κάνει με τον έλεγχο που ασκεί ο ένας άνθρωπος στον άλλο. Δεν έτυχε όμως ποτέ να έρθω.
Στο βιβλίο του ο Miles Davis δεν λέει και τα καλύτερα για την free jazz. Θέλετε να μου σχολιάσετε την άποψή του;
Ο καθένας μπορεί να λέει ό,τι θέλει. Αυτό δεν αλλάζει τη βασική ιδέα. Δεν αλλοιώνει τίποτα μία άποψη.
Θα μου πείτε την άποψή σας για τη σημερινή Αμερική;
Εδώ γεννήθηκα, εδώ μεγάλωσα, εδώ ζω, δεν μπορώ να είμαι αντικειμενικός. Είναι μια αχανής χώρα όπου μπορείς να αναπτυχθείς, αλλά δύσκολα επιβιώνεις αν δεν αγωνιστείς.
Θα ψηφίσετε στις εκλογές;
Βεβαίως, θα ψηφίσω. Η επιλογή είναι δικαίωμά σου στη δημοκρατία. Μη με ρωτήσεις όμως τι.
Υπάρχουν νέοι μουσικοί που συνεχίζουν το όραμά σας; Έχετε ξεχωρίσει κάποιον;
Υπάρχουν σίγουρα. Οποιοσδήποτε νέος ασχοληθεί με κάποιο θέμα το πρώτο που πρέπει να προσπαθήσει είναι να το κάνει με ενδιαφέροντα τρόπο και να ξεπεράσει αυτά που ήδη υπάρχουν. Να ανακαλύψει ποια είναι η ποιότητα και να μάθει πράγματα...
σχόλια