Θυμάμαι ακόμα την πρώτη μου επαφή με την Αμαλία Ζέπου. Τη γυναίκα που διάλεξε ο Γιώργος Καμίνης για να γεφυρώσει το χάσμα ανάμεσα στο απρόσωπο «κράτος» και στις ομάδες ενεργών πολιτών που μέσα στην κρίση θέριεψαν για τα καλά. Έχουν περάσει 6-7 χρόνια: η Αμαλία έκανε τότε guerilla gardening, φύτευε χωρίς να ρωτήσει κανέναν δημόσιους χώρους της πόλης. Το θέμα μού φάνηκε πολύ ερεθιστικό και προσπάθησα να έρθω σε επαφή μαζί της. Βρήκα το τηλέφωνό της και όταν στην άλλη άκρη της γραμμής απάντησε η Αμαλία είχα καταλάβει ότι η συνέντευξη που ζητούσα δεν θα ήταν μια απλή ιστορία. Μου είπε ψύχραιμα και πολύ σοβαρά ότι ευχαρίστως να μιλήσει μαζί μου γι' αυτό που κάνει, αλλά πριν γίνει κάτι τέτοιο, θα έπρεπε να φυτέψω κι εγώ «κάτι» στην πόλη. Για ένα δευτερόλεπτο μου πέρασε από το μυαλό ότι κάνει πλάκα ή ότι είναι από αυτές τις γυναίκες με την υπερβολική αυτοπεποίθηση που σκαρώνουν «σοβαρά αστεία» για να σπάσουν τον πάγο με ανθρώπους που δεν γνωρίζουν.
Όχι, η Αμαλία Ζέπου εννοούσε ακριβώς αυτό που έλεγε. Αντίθετα, εγώ δεν εννοούσα καθόλου αυτό που της υποσχέθηκα. Ότι, δηλαδή, συμφωνούσα με την πρότασή της και θα επανερχόμουν, αφού φύτευα κάτι κάπου έξω στην πόλη.
Χρόνια μετά τη συνάντησα ξανά στους atenistas. Για κάποιον λόγο δεν περίμενα ότι θα είναι τόσο όμορφη! Η Αμαλία Ζέπου, χωρίς ίχνος αφέλειας ή ανέξοδου ρομαντισμού, αγαπάει την Αθήνα και κυρίως πιστεύει στην Αθήνα. Αυτή την εβδομάδα μπορείτε να την ακούσετε στο Ίδρυμα Κατακουζηνού: μιλάει την Τετάρτη στις 7.30, στο πλαίσιο του κύκλου διαλέξεων που διοργανώνει εκεί η αρχιτεκτονική εταιρεία CFCOMPANY. Αυτή η αφορμή μου έδωσε την ευκαιρία να της ξαναμιλήσω, για πρώτη φορά με τη νέα της ιδιότητα: ως συμβούλου του δημάρχου Αθηναίων για θέματα δικτύωσης με ομάδες πολιτών. Μαζί με τους συνεργάτες της δημιούργησαν το δίκτυο «συνΑθηνά», μια πλατφόρμα όπου άτυπες και μη ομάδες της Αθήνας στηρίζονται και αποκτούν δημόσιο βήμα για τις θετικές πρωτοβουλίες τους όσον αφορά τη βελτίωση της ποιότητας ζωής στην πόλη.
Αλλά τι δουλειά έχει μια κοινωνική ανθρωπολόγος που αγάπησε το σινεμά και το ντοκιμαντέρ στο δημαρχείο της οδού Αθηνάς; «Το ντοκιμαντέρ, όπως και η κοινωνική ανθρωπολογία που σπούδασα, είναι τρόποι να συμμετέχεις στις ζωές των άλλων. Παρατηρώντας εμπλέκεσαι». Αμέσως τη ρωτάω γιατί δεν είναι πια στους atenistas.
«Μα, δεν είχαμε πει ότι οι atenistas θα παραμείνουν άτυπη ομάδα; Αν atenistas σημαίνει να κάνεις θετικά πράγματα για την πόλη, τότε δεν έχω σταματήσει. Μια φορά atenistas, πάντα atenistas».
Η Αμαλία Ζέπου ζει εδώ και πολλά χρόνια στον Κεραμεικό. Τι της έμαθε αυτή η γειτονιά και πώς είναι τα πράγματα σε σχέση με την εποχή που μετακόμισε η ίδια εκεί; «Ζω στον Κεραμεικό από το 2007. Η γειτονιά έμαθε στα παιδιά μου πώς να γίνουν πολίτες του κόσμου. Η "κάτω πόλη" πήγε να καταρρεύσει, αλλά τώρα αλλάζει. Έχει πια μια κατεύθυνση, έχουν αυξηθεί οι άνθρωποι που έχουν ελπίδα για τη γειτονιά». Αλήθεια, ποια είναι η πρωτοβουλία-ενέργεια που έχει κάνει ως «ενεργός πολίτης» για την οποία αισθάνεται περισσότερο υπερήφανη; «Τότε καθαρίζαμε και επαναφέραμε τους κήπους στην αρχική τους μορφή. Τώρα αισθάνομαι ότι γίνεται το ίδιο με ξεχασμένους θεσμούς στον δήμο Αθηναίων. Τους φροντίζουμε για να τους ξανα-αγαπήσουμε. Οι θεσμοί είναι σαν εγκαταλειμμένοι κήποι».
Ερχόμαστε στη δουλειά της στον δήμο. Πώς στήθηκε η ιστορία του «συνΑθηνά» και τι ακριβώς κάνει;
«Το "συνΑθηνά" είναι η φυσική συνέχεια αυτής της πρακτικής. Είναι μια διαδικτυακή πλατφόρμα που παρέχεται για να διευκολύνει την επικοινωνία των ομάδων, να αναδείξει τη δυναμική του πρόσφατου φαινομένου συμμετοχής στα κοινά και να διαδώσει τις δράσεις των πολιτών. Ένα στέκι όπου προβάλλουν τις δραστηριότητές τους, ενημερώνουν για πρωτοβουλίες ή ανάγκες στις γειτονιές, καταθέτουν ιδέες τους. Εγκαινιάστηκε τον Ιούλιο του 2013. Ο δήμαρχος ήθελε να δώσει δημόσιο βήμα στους δημιουργικούς πολίτες, ορατούς στις γειτονιές, αλλά μέχρι τώρα σκιές για την επίσημη πόλη. Λειτουργεί ως ημερολόγιο καλών πρακτικών, δράσεων πολιτών που ωφελούν πραγματικά την πόλη αλλά και ως χώρος συνάντησης των κινήσεων πολιτών. Της επίσημης πόλης και των ομάδων δράσης. Είναι ένας πρωτοποριακός μηχανισμός που για πρώτη φορά προέρχεται από δημόσιο φορέα χωρίς να πατρονάρει, χωρίς να υποδεικνύει. Ένας χάρτης λύσεων από τους ίδιους τους πολίτες. Όχι προβλημάτων. Μια άλλη γλώσσα». Και μας καλεί να επισκεφθούμε την ιστοσελίδα www.synathina.gr.
Της επισημαίνω κάτι που ξέρει πολύ καλά: οι ακτιβιστές είναι εκ των πραγμάτων καχύποπτοι απέναντι στο «κράτος», επομένως και στον δήμο; Πώς σπάτε αυτόν τον τοίχο;
«Οι πολίτες και κάτοικοι της Αθήνας θέλουν να δουν την πόλη να στέκεται στα πόδια της. Όσο το κράτος και οι δημόσιες Αρχές είναι εμπόδιο σε αυτό, ισχύει η καχυποψία. Όταν όμως ο δήμος αγκαλιάζει τις πράξεις και τις ενέργειες πολιτών που φέρνουν θετικό και ορατό αποτέλεσμα, τότε σπάει από μόνος του ο τοίχος. Η ίδια η συνεργασία και υποστήριξη τον σπάνε. Είναι θέμα σχέσεων εμπιστοσύνης».
Η κουβέντα μας έρχεται μοιραία στον Γιώργο Καμίνη: έχει πιθανότητες επανεκλογής σε ένα περιβάλλον ακραίας πολιτικής πόλωσης; «Αυτό ακριβώς είναι ένα από τα υπέρ του. Είναι δήμαρχος της πόλης, όχι της πόλωσης. Η κομματική επιλογή δημάρχου πέθανε στην ψυχή των ανθρώπων. Μένει να τελειώσει και στην κάλπη. Η κομματική πόλωση εγκλωβίζει, δεν έχει τίποτα το ελπιδοφόρο και το νέο. Και καμιά δουλειά με την πραγματική ζωή των ανθρώπων στην πόλη».
Ξέρω ότι της Αμαλίας δεν της πολυαρέσει η λέξη «εθελοντής»: αλήθεια, ποια η διαφορά μεταξύ των όρων «εθελοντής» και «ενεργός πολίτης»; «Επιτέλους, η ερώτηση που περίμενα. Στο μυαλό μου η λέξη "εθελοντής" δημιουργεί ορισμένους αρνητικούς συνειρμούς. Δεν ακούγεται στα ελληνικά σαν το αγγλικό "volunteer". Μοιάζει με κάποιον που δουλεύει για άλλους χωρίς να πληρώνεται. Ενώ "ενεργός πολίτης" είναι αυτός που σκέφτεται από μόνος του λύσεις για τη γειτονιά του, τους ανθρώπους, την πόλη. Κάνει την πόλη δική του, συμμετέχοντας με τις λύσεις του στη ζωή της. Είναι η αρχή μιας ωρίμανσης. Μιας στάσης ευσυνειδησίας και κοινωνικής υπευθυνότητας».
Πριν την αφήσω και της δώσω χρόνο να προετοιμαστεί για την ομιλία της Τετάρτης, την ρωτάω πώς βλέπει την Αθήνα σε δύο χρόνια από σήμερα. «Η Αθήνα δεν γυρίζει πίσω. Είναι όμορφη πόλη, όχι σαν καρτ ποστάλ αλλά γιατί γίνονται πράγματα σε αυτή. Με συμμετοχή, προσφορά και αλληλοβοήθεια. Ξαναβρίσκονται οι άνθρωποι. Εξάλλου φαίνεται αυτό. Δεν έχω τίποτα με τα προάστια, αλλά η μόδα πέρασε. Η καρδιά της πόλης χτυπάει στην "κάτω Αθήνα". Στα μαγαζιά, στον κόσμο, στην επινοητικότητα, στο κέφι. Λιγότερο δήθεν, πιο λιτά, πιο ελεύθερα τελικά. Εκεί πάει η πόλη. Και έχει ήδη πάρει τον δρόμο της».
σχόλια