«Στη διάρκεια των δύο τελευταίων αιώνων... η ανθρωπότητα υπήρξε τόσο επιτυχημένη στην προσπάθειά της να διαφυλάξει και να παρατείνει την ανθρώπινη ζωή, που η αντίληψη μας για τον κόσμο άλλαξε ριζικά. Ενώ οι παραδοσιακές θρησκείες είχαν αναδείξει την μετά θάνατον ζωή ως την κύρια πηγή νοήματος, από τον 18ο αιώνα οι ιδεολογίες όπως ο φιλελευθερισμός, ο σοσιαλισμός και ο φεμινισμός δεν έδειξαν κανένα ενδιαφέρον για τη μεταθανάτια ζωή. Τι ακριβώς συμβαίνει σε έναν κομμουνιστή αφού πεθάνει; Τι συμβαίνει σε έναν καπιταλιστή; Τι συμβαίνει σε μια φεμινίστρια; Είναι μάλλον άσκοπη η αναζήτηση της απάντησης στα γραπτά του Καρλ Μαρξ, του Άνταμ Σμιθ ή της Σιμόν ντε Μποβουάρ».
«Η μόνη σύγχρονη ιδεολογία που εξακολουθεί να αποδίδει στον θάνατο πρωταγωνιστικό ρόλο είναι ο εθνικισμός. Στις πιο λυρικές και στις πιο απελπισμένες στιγμές του, ο εθνικισμός υπόσχεται πως όποιος πεθάνει για το έθνος θα ζήσει για πάντα στη συλλογική μνήμη. Αυτή η υπόσχεση όμως είναι τόσο θολή και ασαφής που ακόμη και οι περισσότεροι εθνικιστές στην πραγματικότητα δεν ξέρουν πώς ακριβώς να την εκλάβουν... Ακόμη και πολλές από τις παραδοσιακές θρησκείες έχουν αλλάξει τακτική. Αντί να υπόσχονται κάποιον παράδεισο στη μεταθανάτια ζωή, έχουν αρχίσει να δίνουν μεγαλύτερη έμφαση στο τι μπορούν να κάνουν για σένα σ' αυτήν εδώ τη ζωή».
«Θα αλλάξει η τωρινή πανδημία την ανθρώπινη στάση απέναντι στον θάνατο;». Αυτό είναι το κεντρικό ερώτημα που θέτει στο άρθρο του ο Χαράρι και στο οποίο επιχειρεί να απαντήσει ο ίδιος: «Μάλλον όχι. Ακριβώς το αντίθετο. Ο Covid-19 πιθανότατα θα μας κάνει να διπλασιάσουμε τις προσπάθειές μας για την προστασία των ανθρώπινων ζωών. Η κυρίαρχη συλλογική αντίδραση μας ως κουλτούρα στον κορωνοϊό δεν είναι η παραίτηση – είναι ένα μείγμα οργής και ελπίδας... Όταν ξεσπούσε μια επιδημία σε μια προ-νεωτερική κοινωνία, όπως στη μεσαιωνική Ευρώπη, παρά το φόβο των ανθρώπων για τη ζωή τους και την συντριβή για τον θάνατο των αγαπημένων τους, η κύρια αντίδραση τους ήταν η παραίτηση».
Οι ήρωές μας δεν είναι οι ιερείς που θάβουν τους νεκρούς και εξαγνίζουν την καταστροφή ως θέλημα θεού – οι ήρωές μας είναι οι γιατροί και οι νοσηλευτές που σώζουν ζωές. Και οι υπερ-ήρωές μας είναι οι επιστήμονες στα εργαστήρια που αναζητούν το εμβόλιο.
«Η σύγχρονη αντίληψη βρίσκεται στο άλλο άκρο. Κάθε φορά που κάποια καταστροφή σκοτώνει πολλούς ανθρώπους –αεροπορικό ή σιδηροδρομικό δυστύχημα, πυρκαγιά, τυφώνας– τείνουμε να το αντιμετωπίζουμε ως ανθρώπινο σφάλμα που θα μπορούσε να αποτραπεί παρά ως θεϊκή τιμωρία ή ως αναπόφευκτη φυσική καταστροφή. Αν η εταιρεία δεν είχε περικόψει τον προϋπολογισμό ασφαλείας, αν ο δήμος ή η πολιτεία είχαν λάβει μέτρα για το ενδεχόμενο πυρκαγιάς, αν η κυβέρνηση είχε στείλει βοήθεια πιο γρήγορα, αυτοί οι αδικοχαμένοι άνθρωποι θα μπορούσαν να είχαν σωθεί. Στον 21ο αιώνα, ο μαζικός θάνατος έχει καταστεί άμεση αιτία δικαστικών αγωγών και εισαγγελικών ερευνών».
«Ο Covid-19 δεν αποτελεί εξαίρεση σ' αυτό τον κανόνα. Η κρίση θα αργήσει να τελειώσει, το παιχνίδι όμως των αλληλοκατηγοριών έχει ήδη ξεκινήσει. Παρακολουθούμε διάφορες χώρες να κατηγορούν η μία την άλλη και πολιτικούς να ρίχνουν την ευθύνη στους αντιπάλους τους σα να πετάνε χειροβομβίδα χωρίς περόνη».
«Παράλληλα με την οργή όμως, υπάρχει επίσης τεράστια ελπίδα. Οι ήρωές μας δεν είναι οι ιερείς που θάβουν τους νεκρούς και εξαγνίζουν την καταστροφή ως θέλημα θεού – οι ήρωές μας είναι οι γιατροί και οι νοσηλευτές που σώζουν ζωές. Και οι υπερ-ήρωές μας είναι οι επιστήμονες στα εργαστήρια που αναζητούν το εμβόλιο».
«Όταν το εμβόλιο θα είναι έτοιμο και η πανδημία αυτή θα έχει λήξει, ποιο θα είναι το βασικό συμπέρασμα της ανθρωπότητας από αυτή την ιστορία; Κατά πάσα πιθανότητα, ότι θα πρέπει να επενδύσουμε ακόμη περισσότερο στην προστασία των ανθρώπινων ζωών. Χρειαζόμαστε περισσότερα νοσοκομεία, περισσότερους γιατρούς, μεγαλύτερο νοσηλευτικό προσωπικό. Πρέπει να έχουμε πολύ μεγαλύτερο απόθεμα αναπνευστικών συσκευών, περισσότερο εξοπλισμό προστασίας, περισσότερα τεστ. Πρέπει να επενδύσουμε περισσότερα χρήματα στην έρευνα άγνωστων παθογόνων ιών και στην ανάπτυξη νέων θεραπειών. Δεν πρέπει να πιαστούμε ξανά στον ύπνο».
«Κάποιοι ενδεχομένως θα υποστηρίξουν ότι αυτό είναι το λάθος συμπέρασμα και ότι η κρίση θα έπρεπε να μας διδάξει την ταπεινοφροσύνη, ότι κακώς είμαστε τόσο βέβαιοι για την ικανότητά μας να υποτάσσουμε τις δυνάμεις της φύσης. Πολλοί από αυτούς βέβαια ανήκουν στην κατηγορία των αρνητών μεσαιωνικού τύπου, οι οποίοι κηρύττουν την ταπεινοφροσύνη ενώ συγχρόνως είναι 100% βέβαιοι ότι γνωρίζουν όλες τις σωστές απαντήσεις».
«Φυσικά, δεν είναι νοσταλγοί του μεσαίωνα όλοι όσοι μας προειδοποιούν για τις συνέπειες της ανθρώπινης ύβρεως. Ακόμα και οι επιστήμονες θα συμφωνούσαν ότι πρέπει να είμαστε ρεαλιστές στις προσδοκίες μας και ότι δεν πρέπει να αναπτύξουμε τυφλή πίστη στη δύναμη των γιατρών να μας προστατεύουν από τις συμφορές της ζωής».
«Η παρούσα κρίση μπορεί πράγματι να κάνει πολλούς από εμάς να συνειδητοποιήσουμε πιο βαθιά την παροδικότητα της ανθρώπινης ζωής και την εφήμερη φύση των ανθρώπινων επιτευγμάτων. Το πιο πιθανό όμως είναι ότι συνολικά, ο σύγχρονος πολιτισμός μας θα στραφεί αντανακλαστικά προς την αντίθετη κατεύθυνση. Αντιμέτωπος με την υπενθύμιση της ευάλωτης φύσης του, θα αντιδράσει χτίζοντας ισχυρότερες άμυνες. Όταν λήξει αυτή η κρίση, δεν περιμένω να δω καμιά δραματική αύξηση του προϋπολογισμού στα τμήματα φιλοσοφίας των πανεπιστημίων. Βάζω στοίχημα όμως ότι θα αυξηθεί σημαντικά ο κρατικός προϋπολογισμός για τις ιατρικές σχολές και για τα συστήματα υγείας».
«Κι αυτό ίσως είναι το καλύτερο που μπορούμε να περιμένουμε στο όριο του ανθρωπίνως δυνατού. Έτσι κι αλλιώς, οι κυβερνήσεις δεν είναι πολύ καλές στην φιλοσοφία. Δεν είναι ο τομέας τους. Καλό θα είναι να εστιάσουν κυρίως στην οικοδόμηση καλύτερων συστημάτων υγειονομικής μέριμνας και περίθαλψης. Οι γιατροί δεν μπορούν να λύσουν το αίνιγμα της ύπαρξης για λογαριασμό μας. Μπορούν όμως να μας εξασφαλίσουν περισσότερο χρόνο για να το φιλοσοφήσουμε μόνοι μας...».
Με στοιχεία από τον Guardian
