Το ντόντο, ένα πτηνό που δεν μπορούσε να πετάξει, είχε το μέγεθος μιας γαλοπούλας και μια μακριά, γαμψή μύτη. Παρά τη συμπαθητική του εμφάνιση, με κάποιους να το συγκρίνουν με τον βασιλικό πιγκουίνο, η εικόνα του έχει συνδεθεί με την έννοια της αποτυχίας.
Το ντόντο εμφανίστηκε πριν από περισσότερα από 25 εκατομμύρια χρόνια, όμως εξαφανίστηκε το 1662, όταν οι άνθρωποι έφτασαν στο νησί Μαυρίκιος, το μοναδικό μέρος όπου ζούσε.
Έχει μείνει στη συλλογική φαντασία ως σύμβολο της αδεξιότητας, χάρη και στην εμφάνισή του στο «Η Αλίκη στη Χώρα των Θαυμάτων» το 1865. Σε αυτό το πλαίσιο, ο χιουμορίστας Will Cuppy το 1941 είχε σχολιάσει ότι το ντόντο φαινόταν να έχει σχεδιαστεί μόνο για να εξαφανιστεί: «Με τέτοια εμφάνιση δεν μπορείς να επιβιώσεις». Ωστόσο, ο Neil Gostling, παλαιοβιολόγος από το Πανεπιστήμιο του Σαουθάμπτον, γελά με αυτό το στερεότυπο. «Οι ντόντο ήταν γρήγορα, ευκίνητα και εξαιρετικά επιτυχημένα για 12 εκατομμύρια χρόνια πριν εξαφανιστούν», αναφέρει.
Ο Dr. Gostling ήταν ένας από τους συγγραφείς μιας πρόσφατης μελέτης που δημοσιεύτηκε στο Zoological Journal of the Linnaean Society, η οποία προσπαθεί να αποκαταστήσει την πραγματική εικόνα του ντόντο. Η ομάδα του επιστημονικού ερευνητικού έργου ανέλυσε 400 χρόνια βιβλιογραφίας και μελέτησε απολιθώματα, συμπεριλαμβανομένου του μοναδικού διασωθέντος μαλακού ιστού από ντόντο, που φυλάσσεται στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης. Η έρευνα αυτή είναι μέρος ενός ευρύτερου έργου που ερευνά τον ρόλο του ντόντο στο οικοσύστημα του Μαυρίκιου, το οποίο κάποτε ήταν κατάφυτο με έβενους και μπαμπού.
Ντόντο: Το πρώτο καταγεγραμμένο είδος που εξαφανίστηκε
Το ντόντο ήταν το πρώτο καταγεγραμμένο είδος που εξαφανίστηκε εξαιτίας ανθρώπινων παρεμβάσεων και η εξαφάνισή του συνέβη πριν καν οριστούν οι κανόνες της επιστημονικής ονοματολογίας. Ο Dr. Gostling τονίζει ότι ο στόχος της έρευνάς τους ήταν να φωτίσουν τις βιολογικές και συμπεριφορικές πτυχές του ντόντο, καθώς και τους παράγοντες που οδήγησαν στην εξαφάνισή του.
Οι ερευνητές επίσης επιβεβαίωσαν τη στενή συγγένεια του ντόντο με το Ροντριγέζ σολοτέ, ένα άλλο πτηνό που δεν πετούσε και εξαφανίστηκε τον 18ο αιώνα στο νησί Ροντριγέζ, 350 μίλια ανατολικά του Μαυρίκιου. Και τα δύο είδη ανήκαν στην οικογένεια των περιστεριών και οι επιστήμονες δημιούργησαν ένα νέο οικογενειακό γένος, το Raphina subtribus nova, για να τα ενώσουν.
Γενετικές αναλύσεις δείχνουν ότι οι κοινές ρίζες των δύο ειδών εντοπίζονται στη Νοτιοανατολική Ασία πριν από 25 εκατομμύρια χρόνια, ενώ η διακλάδωση που δημιούργησε το ντόντο και το σολοτέ συνέβη περίπου πριν από 12 εκατομμύρια χρόνια. Τα πτηνά αυτά μετακινήθηκαν στα νησιά του αρχιπελάγους Μαυρίκιου και προσαρμόστηκαν στις περιβάλλουσες συνθήκες. Καθώς δεν υπήρχαν φυσικοί θηρευτές, σταμάτησαν σταδιακά να πετούν, και το βάρος τους αυξήθηκε τόσο πολύ που τελικά έχασαν την ικανότητα πτήσης.
Οι ερευνητές υπολογίζουν ότι το αρσενικό ντόντο είχε ύψος περίπου 75 εκατοστά και ζύγιζε περίπου 14,5 κιλά, ενώ τα θηλυκά ήταν ελαφρύτερα, περίπου 10 κιλά. Η παχιά και γαμψή μύτη του ντόντο θεωρείται ότι ήταν η μόνη του άμυνα, με έναν ναυτικό του 17ου αιώνα να την αποκαλεί «όπλο πολέμου». Το σολοτέ, από την άλλη, είχε ένα παρόμοιο αμυντικό μηχανισμό, με οστικές αποφύσεις στα φτερά του που χρησιμοποιούσε πιθανώς σε μάχες με άλλα πτηνά.
Γιατί τα ντόντο θεωρούνται ανόητα;
Η φήμη του ντόντο ως «ανόητου» πτηνού ίσως πηγάζει από την εμπιστοσύνη του στους ανθρώπους. Όταν ναυτικοί πλησίαζαν τα πτηνά, αυτά δεν έφευγαν, επιτρέποντάς τους να τα σκοτώσουν εύκολα. Οι μαρτυρίες από το ημερολόγιο Ολλανδών ναυτικών αναφέρουν ότι σε μία ημέρα μπορούσαν να σκοτώσουν μέχρι και 50 ντόντο.
Παρότι το κρέας του ντόντο δεν θεωρούνταν εκλεκτό, οι ναυτικοί διατηρούσαν τα υπόλοιπα μέρη του σώματός του, κυρίως το στομάχι του, το οποίο θεωρούσαν νοστιμότατο. Ωστόσο, με την έλευση ανθρώπων και οικόσιτων ζώων στο Μαυρίκιο, όπως γάτες, σκύλοι, χοίροι και αρουραίοι, τα αυγά του ντόντο έγιναν εύκολος στόχος, ενώ η αποψίλωση των δασών κατέστρεψε το φυσικό τους περιβάλλον.
Η επιστημονική κατανόηση του ντόντο είχε βασιστεί για αιώνες σε ελλιπή απολιθώματα και ανακριβείς περιγραφές, συχνά από ναυτικούς ή καλλιτεχνικές αναπαραστάσεις που παρουσίαζαν το πτηνό με αστείο χαμόγελο. Αυτό οδήγησε σε εσφαλμένες ταξινομήσεις και σε υποθέσεις για ανύπαρκτα είδη, όπως το «λευκό ντόντο» και το «μοναχικό ντόντο». Ακόμη και τον 18ο και 19ο αιώνα, κάποιοι επιστήμονες αμφισβητούσαν αν το ντόντο υπήρξε ποτέ.
Σήμερα, υπάρχουν πολύ λίγα πλήρη απολιθώματα του ντόντο, με το πιο διατηρημένο σκελετό να βρίσκεται στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας στο Πορτ Λούις, την πρωτεύουσα του Μαυρίκιου. Από τη μελέτη των οστών, οι επιστήμονες κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι το ντόντο ήταν πολύ πιο δυνατό και ευκίνητο από ό,τι είχε πιστευτεί. Ωστόσο, αυτές οι ικανότητες δεν ήταν αρκετές για να επιβιώσει από την ανθρώπινη επέμβαση.
Η ιστορία του ντόντο μας υπενθυμίζει ότι καμία μορφή ζωής δεν είναι απρόσβλητη από τον κίνδυνο της εξαφάνισης. Όπως είχε γράψει ο Cuppy: «Οι περισσότεροι από εμάς νιώθουμε ότι δεν μπορούμε να εξαφανιστούμε. Το ντόντο πίστευε το ίδιο».
Με πληροφορίες από New York Times
