Η επιστημονική φαντασία και, γενικότερα, το φανταστικό έχουν τη δική τους ξεχωριστή παρουσία στην ελληνική δισκογραφία. Κυρίως το λεγόμενο «ελληνικό ροκ» σε όλα του τα παρακλάδια, από την ποπ μέχρι το heavy metal, έχει δώσει ποικίλα δείγματα, ενώ στοιχεία του φανταστικού συναντάμε ακόμη και στο λαϊκό, στις παιδικές εκδόσεις ή και στο σατιρικό τραγούδι. Φυσικά, το σούπερ άλμπουμ του είδους δεν μπορεί να είναι άλλο από το «Αστρόνειρα» (Polydor) του Κώστα Τουρνά, που κυκλοφόρησε το 1973... πριν από 42 ολόκληρα χρόνια.
Με ηχητικές, στυλιστικές και σκηνικές αναφορές από το glam rock –όχι τόσο εκείνο το... παιδιάστικο του Gary Glitter όσο το πιο adult του David Bowie–, o Τουρνάς μεταφέρει στην πλακιώτικη Σοφίτα, το φθινόπωρο του '73, και βεβαίως στη δισκογραφία, τον δικό του outer space μύθο. Κινούμενος ουσιαστικά στη λογική των «Απέραντων Χωραφιών» (το προηγούμενο LP του), όσον αφορά τη λειτουργία του concept, απλοποιεί το δικό του μουσικό υλικό, φέρνοντάς το εντός των ορίων ενός αξιόλογου πoπ-ρoκ.
Ο κόσμος της φαντασίας κυριαρχεί στην εποχή μας: κινηματογράφος, μουσική, θέατρο, μυθιστόρημα. Ακόμα και τα ρούχα μας σήμερα παίρνουν ένα διαστημικό ύφος.
Μηχανές του χρόνου, διαστημάνθρωποι, υπεράνθρωποι, ρομπότ, «ανώτερες δυνάμεις», αστρικοί άρχοντες, διαπλανητικές καταστροφές, πόλεμοι των άστρων... αλλά και η αγάπη ως «ιερό δισκοπότηρο» που οδηγεί και καθοδηγεί τη συμπαντική μας μοίρα είναι τα στιχουργικά θέματα του Τουρνά, προκειμένου να καταστούν επωφελή τα... αστρόνειρά του.
Από την άλλη, η αναμφισβήτητη ικανότητά του να μετατρέπει σε ύμνους απλές νεανικές εμπνεύσεις που δεν άγονται άμεσα από την καθημερινότητα (τα «Αστρόνειρα» συμπίπτουν με τον ξεσηκωμό του Πολυτεχνείου) αλλά εξ αντανακλάσεως την εμπεριέχουν («τι έχει γίνει, τι έχει γίνει, κι όλα χάθηκαν με μιας / μόνο ερείπια έχουν μείνει, κι όλα ανήκουνε σ' εμάς / ένας πόλεμος της ώρας δίχως άμυνα / κι όλοι οι δρόμοι αυτής της χώρας, μείναν άδειοι ξαφνικά...») έχει ως αποτέλεσμα τη δημιουργία ενός τουλάχιστον μνημειακού άσματος. Το «Ο πιο καλός τραγουδιστής» δεν είναι ένα όποιο κι όποιο final track αλλά το απόλυτο ποπ άχραντο. Ορισμένοι το ίδιο θα πουν και για το «U.F.O.» σε στίχους Γιάννη Μαρίνου από το 1980...
Βαθιά επηρεασμένος από τον Κώστα Τουρνά αλλά και από το Star Trek, ο Αλέξανδρος Μολφέσης, πολλά χρόνια αργότερα, το 2008, θα δημιουργήσει το δικό του ανάλογο, το double CD «Ταξίδι στ' αστέρια / Space Rock Opera» (Καθρέφτης), που πέρασε μάλλον απαρατήρητο. Κακώς, γιατί ο Μολφέσης ξέρει να γράφει τραγούδια με αρχή, μέση και τέλος, έχοντας τις πλέον σωστές επιρροές. Στο άλμπουμ ακούγεται σε μία από τις τελευταίες του ηχογραφήσεις και ο Γιώργος Μούτσιος.
Ένας άλλος δυνατός Έλληνας ηθοποιός (αλλά όχι και τραγουδιστής), ο επίσης αείμνηστος Χρήστος Τσάγκας, ακούγεται σ' ένα ακόμη ελληνικό «φανταστικό» LP, το «Δωριείς / Επιστροφή στη Γη» (Polydor, 1987) του Δημήτρη Κατή (Εξόριστοι). Οι «Δωριείς» ως concept ανήκουν στην «ηρωική φαντασία». Υπάρχει όμως και η επιστημονική φαντασία, που ξεκινάει από το εξώφυλλο (με τους ιπτάμενους πολεμιστές και το διαστημόπλοιο) και συνεχίζεται στο κείμενο του Τσάγκα, εκεί όπου γίνεται λόγος για τους «γιγάντιους βράχους του Διαστήματος», τους «αστρικούς ανέμους» κ.λπ.
Από πότε, όμως, ξεκινάει αυτή η ιστορία; Δύσκολο να το πούμε με βεβαιότητα. Πάντως, το «Έτος 2525» (Pan-Vox) των Sounds από το 1970, σε στίχους Ρέτης Ζαλοκώστα, πάνω στη μουσική της επιτυχίας των Zager & Evans, είναι ένα πρώτο σημείο καμπής. Το τραγούδι κυκλοφόρησε στο σχετικό δισκάκι (ασχέτως αν ακούγεται και στο πρώτο LP του γκρουπ από την ίδια εποχή).
Σε δισκάκι κυκλοφόρησε και το θρυλικό «Επιδρομή από τον Άρη» (Pan-Vox, 1972) του Σωτήρη Κοματσιούλη, ένα xian-rock gem... ασύλληπτης εκφραστικότητας. Το τραγούδι το άκουσα πρώτη φορά στα μέσα του '80 και εξομολογούμαι πως μου είχε καρφωθεί από τότε στη μνήμη. Ήταν το έξοχο παίξιμο των μουσικών (μια line-up των Sounds βασικά, λίγο πριν από τα τελειώματά τους), ήταν η ωραία φωνή του τραγουδιστή, ήταν το παράξενο, χριστιανικής... φανταστικής αντίληψης τραγούδι; Δεν ξέρω. Εκείνο που ξέρω είναι πως το κομμάτι ηχογραφήθηκε την εποχή της άνθησης του... χίπικου xian-οκ στην πατρίδα του, την Αμερική, και αυτό λέει κάτι. Ή, μάλλον, πολλά.
Πριν από λίγους μήνες ο Κοματσιούλης επανήλθε μ' ένα LP με τον ίδιο τίτλο στην Anazitisi Records, ερμηνεύοντας ξανά την «Επιδρομή από τον Άρη» και προσαρμόζοντάς την στα σημερινά δεδομένα (... «πίσω τα λεφτά τους οι τοκογλύφοι ζητούν / ψάχνουν στα σκουπίδια τα γραμμάτια να βρουν»... και τα λοιπά, και τα λοιπά).
Την ίδια περίπου εποχή ο Γιάννης Πετρίτσης βάζει τον «Αρειανό» του (Philips, 1973) να λέει στους γήινους... «δεν σας θέλουμε στον Άρη, σας το λέμε καθαρά», ενώ ο Ηλίας Ασβεστόπουλος με τους 2002 τραγουδούν το 1975, στον «Σιδερένιο Άνθρωπο» (Pan-Vox), για το... διαστημόπλοιο από τον Άρη, που δεν ήταν άστρο ούτε φεγγάρι («Πάρε με του είπα από τη Γη, μαύρη ζωή, μαύρη ζωή...»). Ένα... φανταστικό τραγούδι, έτσι κι αλλιώς.
Αλλά και στο επίπεδο των άλμπουμ, ο Ηρακλής Τριανταφυλλίδης ανοίγεται «σε άλλους κόσμους μακρινούς» (Columbia, 1976), εκεί που «ένα κομμάτι απ' την ψυχή μας ταξιδεύει, με υπόσταση που πήρε ύλη από το σύμπαν, και αναμνήσεις πρωτόγνωρες μας φέρνει», με τον «Ακρίτα» (1973) του Σταύρου Λογαρίδη να είναι, από το εξώφυλλό του ήδη, μια κοσμική αλληγορία. Τούτο πιστεύουν ακράδαντα και οι Fantastikoi Hxoi το 2008 με τους... άυλους «Κυρίαρχους του Σύμπαντος», αλλά και με το φερώνυμο double βινύλιο στην Inner Ear το 2012.
Space και cosmic κατευθύνσεις έχουν επίσης οι εγγραφές-συμμετοχές του ντράμερ Χρήστου Στασινόπουλου. Και τούτο ήδη από την εποχή των Ελλήνων Axis (1973), που έκαναν καριέρα στη Γαλλία. Ο Στασινόπουλος έπαιξε space-rock (ή ρoκ με space στοιχεία), με τους Γάλλους Patrice Lamy, Utopic Sporadic Orchestra και Clearlight (στα seventies), τους Έλληνες Metal Fusion κ.ά.
Ένα ακόμη τραγούδι σχετικής θεματολογίας που είναι εξαιρετικό, εισάγοντάς μας σ' ένα επόμενο μεγάλο κεφάλαιο (που δεν θα το αναλύσουμε, όμως, τώρα), είναι το «U.F.O.» των Vavoura Band. Το τραγούδι αυτό υπάρχει σε CD (Ikaros Music) αλλά και σε LP (Anazitisi Records) και είναι ηχογραφημένο στο Σπόρτινγκ, τον Δεκέμβρη του '79. Οι Vavoura Band (Johnny Vavouras, Γιάννης Δρόλαπας, Βαγγέλης Βέκιος), επηρεασμένοι από τους Hawkwind (τους διαχρονικούς ήρωες του space-rock), δίνουν ένα... διαστημικό τραγούδι (και στη μουσική), γράφοντας Ιστορία.
Κι επειδή οι Vavoura Band έπαιξαν αθεράπευτο hard και μεταλλικό ρoκ πριν από πολλούς, ας τους θεωρήσουμε και κάτι σαν «πατέρες» για το... ντόπιο μέταλλο. Το heavy metal είναι το είδος εκείνο που έχει αναπόδραστη σχέση με το φανταστικό, κάτι που αποδεικνύεται από διάφορα LP (από τα εξώφυλλα μέχρι τη θεματολογία), και γι' αυτό πολύ δύσκολα θα μπορούσαμε να τα αναφέρουμε όλα. Ας μην αναφέρουμε... κανένα. Ζητούμε την κατανόηση των fans των Mental Powers («Fantasy»), των Northwind («Mythology»), των Crush («Kingdom of the Kings») και όλων των υπολοίπων...
Και όπως γράψαμε και στην αρχή... ακόμη και λαϊκά τραγούδια υπάρχουν με «διαστημική» θεματολογία. Ένα πρώτο απ' αυτά (από τα χρόνια του '60) είναι και το «Μπες στον πύραυλο, κυρά μου» (Apollon) με κάποιον Σώτο Κρεμύδα (σε μουσική Τόλη Εσδρά και στίχους Νίκου Μπακογιάννη, του αδελφού του Παύλου Μπακογιάννη), ενώ ιδιαίτερη μνεία απαιτείται και για τους «Εξωγήινους» (Olympia, 1979) του Μπάμπη Μαρκάκη, με τη space-rock εισαγωγή να τη διαδέχονται οι... ντισκομπαγλαμάδες («Μες στον πλανήτη μας κι έξω απ' το σπίτι μας / οι εξωγήινοι εμφανιστήκανε / φαίνονταν ήσυχοι και συμπαθητικοί / αλλά για μια στιγμή τα χρειαστήκαμε...»).
Μνείας χρήζουν επίσης δύο items, από τον χώρο του cult αυτήν τη φορά.
Το πρώτο είναι το παιδικό «Ταξίδι στον Άρη» (Χρυσή Πέννα, αρχές '70) με το αλά «Yellow submarine»... ψυχεδελικό εξώφυλλό του. Θυμάμαι πως όταν έβαζα για πρώτη φορά το δισκάκι στο πικάπ προσδοκούσα ν' ακούσω τίποτα spacey effects (παρ' ότι δεν αναφερόταν πουθενά, στο label ή στο cover, κάτι σχετικό). Δεν έπεσα τελείως έξω...
Το δεύτερο έχει να κάνει με τον «Ιπτάμενο δίσκο του Γκιωνάκη» (CBS, 1979), που βασίστηκε σε μουσικές του Γιάννη Κιουρκτσόγλου και στις συνεργασίες της Μπέττυς Μοσχονά και του Ντάνου Λυγίζου. Όπως σημείωναν και οι κειμενογράφοι του άλμπουμ (Κώστας Νικολαΐδης, Πυθαγόρας) στο οπισθόφυλλο:
«Ο κόσμος της φαντασίας κυριαρχεί στην εποχή μας: κινηματογράφος, μουσική, θέατρο, μυθιστόρημα. Ακόμα και τα ρούχα μας σήμερα παίρνουν ένα διαστημικό ύφος. Μέσα σ' αυτό το κλίμα κινείται και ο ήρωάς μας. Κατά συνέπειαν, ό,τι ακούσετε σ' αυτό τον ιπτάμενο δίσκο από τον Γκιωνάκη δεν έχει σχέση με την αλήθεια και την πραγματικότητα, τα δε ονόματα, οι περιπέτειές του και τα περιστατικά είναι εντελώς φανταστικά. Γιατί και ο Γκιωνάκης είναι ηθοποιός φανταστικός!».
σχόλια