O Δημήτρης Δημητριάδης περπατάει με τα χέρια στις τσέπες σε μια άδεια πισίνα. Σε μια άδεια πισίνα ενός καλού ξενοδοχείου στην παραλία της Θεσσαλονίκης, μία μέρα πριν από τις εκλογές και την πανσέληνο. Στο πιο βαθύ της σημείο έχουν λιμνάσει νερά, που τώρα έχουν ένα καφέ χρώμα. Οι τιρκουάζ τοίχοι της σκάλας που κατεβήκαμε για να φτάσουμε μέχρι εκεί έχουν πιάσει υγρασία και οι σοβάδες μοιάζουν με γεωγραφικό χάρτη ενός πλανήτη που δενυπάρχει - σχηματίζουν χώρες και ηπείρους αχαρτογράφητες.
«Γεννήθηκα στη Θεσσαλονίκη, να, εδώ απέναντι, πάνω στη λεωφόρου Στρατού. Όταν τέλειωσα το σχολείο πέρασα στη Νομική εδώ, αλλά δεν είχε κανένα νόημα για μένα, ήταν μια ανοησία δηλαδή. Σύντομα πήρα μια υποτροφία και πήγα στις Βρυξέλλες, σε μια σχολή κινηματογράφου και θεάτρου. Στις Βρυξέλλες βρήκα τα πάντα, ό,τι δεν υπήρχε εδώ. Θεατρικές βιβλιοθήκες, σινεματέκ καταπληκτικούς, παραστάσεις, βιβλιοπωλεία, μουσική, παραστάσεις, παραστάσεις, συναυλίες, ό,τι μπορεί να φανταστεί κανείς. Μπήκα σ’ έναν κόσμο που δεν χόρταινα και είχα πάθει και ένα είδος βουλιμίας. Κατανάλωνα σε υπερβολικές δόσεις και δεν προλάβαινα να τ’ αφομοιώσω όλα αυτά. Ας πούμε, δανειζόμουν βιβλία από δανειστικές θεατρικές βιβλιοθήκες, έπαιρνα 40 βιβλία για μία εβδομάδα και τα μισά έπρεπε να τα πάω πίσω για να τα ξαναπάρω. Απίστευτη πείνα, απίστευτη, σαν να λιμοκτονούσα εδώ, σαν να είχα βγει από ένα στρατόπεδο συγκεντρώσεως όπου δεν είχα ούτε τα βασικά για να ζήσω και βρέθηκα στην απόλυτη και υψηλή τροφοδοσία με την καλύτερη έννοια. Απίστευτο».
Ο Δημήτρης Δημητριάδης είναι ένας από τους σημαντικότερους πεζογράφους, θεατρικούς συγγραφείς και ποιητές των τελευταίων δεκαετιών στην Ελλάδα (και όχι μόνο). Στα 22 του έγραψε το πρώτο του θεατρικό έργο, Η τιμήτης ανταρσίας στη μαύρη αγορά, το οποίο ανέβασε ο Πατρίς Σερό το 1968 στο θέατρο Theatre d’ Aubervilliers στο Παρίσι με μεγάλη επιτυχία.
Ένα πολιτικό έργο εμπνευσμένο από τη δολοφονία του Λαμπράκη που είχε συμβεί λίγα χρόνια πριν στην πόλη του κι εκείνο που του έδωσε το έναυσμα για να περάσει αργότερα και επίσημα στη συγγραφική όχθη. Το 1978 θα εκδώσει το -ίσως ακόμα και σήμερα- ακρόπρωρο της καριέρας του, το εμβληματικό Πεθαίνω σαν χώρα, ένα ζοφερό, ψυχοβγαλτικό πεζογράφημα για την
παρακμή μιας χώρας, που πάντα έμοιαζε και πάντα θα μοιάζει επίκαιρο. Ίσως τώρα περισσότερο από ποτέ. Μαντεύω ότι θα έχει βαρεθεί να τον ρωτάνε συνέχεια γι’ αυτή την προδιαγεγραμμένη επανάληψη των γεγονότων.
«Το Πεθαίνω σαν χώρα, 34 χρόνια μετά, είναι, όπως είπα κάποτε, “σαν το κείμενο να παράγει την πραγματικότητα και όχι η πραγματικότητα να έρχεται να το συναντήσει”. Γιατί όλο αυτό
έχει να κάνει με τη λογοτεχνία. Δεν είναι ούτε σύγγραμμα ούτε δοκίμιο, είναι ένα αμιγώς λογοτεχνικό κείμενο. Αυτό, φαίνεται, άγγιξε κάποια σημεία που είναι πέρα από την επικαιρότητα, τα οποία όμως είναι διαχρονικά. Σήμερα μπορεί να είναι περισσότερο επίκαιρο γιατί περιγράφει μια βαθύτατη εσωτερική κρίση. Αυτό που ονομάζουμε σήμερα κρίση, μια κρίση που αφορά την υπαρξιακή οντότητα μιας χώρας κι ενός λαού, δεν είναι μόνο μια οικονομική κρίση. Το ερώτημα είναι αν αυτή η χώρα μπορεί να ζήσει, συνεχίζοντας τον δρόμο που ακολουθούσε μέχρι στιγμής. Η χώρα δεν αντιλαμβάνεται ότι έχει έρθει ο θάνατός της και δεν δέχεται τη ριζική αλλαγή. Αρνείται τον άλλο της εαυτό και αυτό είναι θάνατος. Η άρνηση να δούμε και να παραδεχτούμε ότι έχει κλείσει ένας ιστορικός κύκλος και ότι, με όσες συνέπειες κι αν έχει αυτό, πρέπει να περάσουμε σε κάτι άλλο. Κι όμως, η πραγματικότητα μας απογοητεύει γιατί έχουμε δει τις επαναλήψεις των επαναλήψεων. Όλα είναι αντίγραφα. Είδατε την προεκλογική περίοδο. Υπήρξε μεγαλύτερη φαρσοκωμωδία από αυτό το πράγμα; Το αντίγραφο του παλιού και του νεκρού επαναλαμβάνεται και ο θάνατος αυτός είναι ένα τέλος».
Πίνει ένα Perrier και μιλάει γρήγορα και συμπυκνωμένα. Τα λόγια του θαμπώνουν τα κοκάλινα γυαλιά του, η σκέψη του είναι διαυγής, τα μάτια του γυαλίζουν και διαστέλλονται. Τον ρωτάω για τον άμετρο έρωτα, την επιθυμία που υπερβαίνει τα όρια και την ηθική, που ίσως τα καταστρέφει όλα. Μιλάει πάντα με πάθος γι’ αυτά.
«Η ηθική δεν έχει να κάνει με τους κανόνες οι οποίοι επιβάλλονται και είναι εγωιστικοί, απαγορευτικοί κι έχουν στοιχεία ρατσισμού και μισανθρωπίας. Η ηθική στην Ελλάδα είναι διαποτισμένη από την ορθοδοξία, όλα αυτά είναι επιταγές της Εκκλησίας, που αποκλείει το σώμα, τον έρωτα, τη σεξουαλικότητα, τη διαφορά, και είναι καταστροφικές και εγκληματικές τάσεις. Και είναι ένα στοιχείο που έχει οδηγήσει τα πράγματα σε αυτή την αισθηματική στενότητα. Μιλώ τώρα και για τις νεότερες γενιές, οι οποίες υποστηρίζουν αυτά που συνέχιζαν οι πατεράδες και οι παππούδες τους, δηλαδή είναι απόλυτα ενσωματωμένοι κι εντοιχισμένοι σ’ αυτό το σύστημα της ηθικής. Βέβαια, υπάρχουν κι εξαιρέσεις. Περιμένω από τα παιδιά αυτά την αντίδραση και την αντιστροφή του φαινομένου. Είναι το αντίθετο αυτής της ηθικής».
Επίσης, μιλάτε συχνά και για το ασύμπτωτο. Αυτό έχει να κάνει με τον έρωτα. Το ασύμπτωτο είναι αυτή η ένωση που προσδοκάς να πραγματοποιηθεί ανάμεσα σε δυο ανθρώπους.
Ο έρωτας αντιστρατεύεται αυτό το ασύμπτωτο. Το σήμερα είναι ακριβώς αυτή η απόσταση, αυτό είναι το ασύμπτωτο. Δηλαδή, ούτε καν ο έρωτας δεν μπορεί να λειτουργήσει ενωτικά.
Με όλα αυτά που συμβαίνουν, έχει γίνει μια σύμβαση. Είναι απεγνωσμένη η προσπάθεια του ανθρώπου να έρθει πιο κοντά στον άλλο και δεν μπορεί να επιτευχθεί αυτό, διότι ακριβώς
η ίδια η φύση του δεν το επιτρέπει. Διότι ακόμα και όταν ενώνονται δύο άνθρωποι ερωτικά, δεν παύουν να είναι δύο χωριστά όντα. Δηλαδή εσείς κι εγώ ή οποιοσδήποτε άλλος είναι στη θέση μας πώς μπορεί να καταφέρει την απόλυτη σύμπτωση, ακόμα και όταν έχουμε μια πνευματική επικοινωνία, μια συγγένεια; Στην ουσία ποτέ δεν θα γίνουμε εγώ κι εσύ ένα.
Στο σινεμά αγαπάει τον Τρίερ και τον Χάνεκε, δηλαδή την αποδομημένη, απογυμνωμένη εκδοχή του σύγχρονου ευρωπαϊκού κινηματογράφου, αυτή που «σκοτώνει» τους ήρωες, που τους στήνει απογυμνωμένους στον φακό, σαν τους Ηλίθιους ή σαν τους «φλώρους» δολοφόνους (χωρίς αιτία) του Funny Games.
«Θέλω η τέχνη και ο κινηματογράφος να καταρρίπτoυν τα φράγματα της ηθικής, τα οποία καταστρέφουν και την ίδια τη λειτουργία της τέχνης και ό,τι ο κάθε άνθρωπος είναι. Είναι η
προσπάθεια ή η απόπειρα να μπούμε σε αυτό που ονομάζω απρόσβατο, εκεί που ακόμα δεν έχουμε πρόσβαση. Αυτό για μένα είναι ο προορισμός της τέχνης. Αλλά για να γίνει αυτό πρέπει να δοθεί μάχη με τα επιβεβλημένα όρια που μας βάζουν και μας κρατάνε μόνο στο προσβάσιμο και στο ήδη προσβατό, στο ήδη γνωστό δηλαδή. Η τέχνη έχει τη δύναμη, περισσότερο ίσως και από την επιστήμη, να μας σπρώχνει πέραν των ορίων».
-Τι μουσική ακούτε όταν είσαστε μόνος στο σπίτι σας;
Aγαπώ πολύ και τη σύγχρονη μουσική του 20ού αιώνα: Λίγκετι, Σοστακόβιτς, Μπρίτεν, Άλμπαν Μπεργκ, μέχρι και πολύ πρόσφατους, όπως ο Άρβο Περτ και ο Γκορέτσκι.
-Και από πού αντλείτε έμπνευση;
Από τον εαυτό μου. Θα μπορούσα να πω και από την πραγματικότητα, αλλά εγώ είμαι η πραγματικότητα του εαυτού μου.
-Πάμε να ξαναπερπατήσουμε στο εσωτερικό της πισίνας;
Πολύ ευχαρίστως.
σχόλια