Αν δεν γινόσασταν εκδότης, τι θα θέλατε να κάνετε;
Η ενασχόλησή μου με τα εκδοτικά δρώμενα προέκυψε τυχαία και για λόγους βιοποριστικούς. Ο αρχικός μου στόχος, με παρότρυνση της μητέρας μου, ήταν να γίνω κληρικός. Για τον σκοπό αυτό σπούδασα στην επτατάξιο Εκκλησιαστική Σχολή Κορίνθου και μετά στη Θεολογική του Πανεπιστημίου Αθηνών. Αργότερα κατάφερα να κάνω το χόμπι μου επάγγελμα κι αισθάνομαι πολύ τυχερός γι’ αυτό.
Ποιο ήταν το πρώτο βιβλίο που διαβάσατε;
Μου το διάβασε η μητέρα μου όταν ήμουν 5 ετών. Ήταν μια συλλογή από επτά χριστιανικές ιστορίες με τον τίτλο Η δύναμη της αγάπης. Τα βιβλία είναι συνυφασμένα με τη ζωή μου. Από τότε που έμαθα να διαβάζω, είχα πάντα ένα βιβλίο δίπλα μου.
Πώς αποφασίσατε να ασχοληθείτε με τις εκδόσεις;
Η πρώτη μου βιοποριστική δουλειά ήταν πλασιέ βιβλίων. Με δεδομένη την αγάπη για το βιβλίο, το επόμενο βήμα ήταν όχι μόνο να πουλάω βιβλία αλλά και να τα εκδίδω.
Πώς ήταν τότε ο εκδοτικός χάρτης στην Ελλάδα;
Το 1972, που άρχισα την εμπορική μου δραστηριότητα, υπήρχαν μεγάλοι εκδοτικοί οίκοι που εξέδιδαν κυρίως σειρές βιβλίων (Κουτσουμπός, Φυτράκης, Κουμουνδουρέας, Χρυσός Τύπος, Νίκας, Δομή, κ.ά.), αλλά ήταν ευκολότερο απ’ ό,τι σήμερα να δημιουργήσει κάποιος τη δική του εκδοτική επιχείρηση. Σήμερα χρειάζονται μεγάλα κεφάλαια και το επιχειρηματικό ρίσκο είναι ασύγκριτα μεγαλύτερο.
Τι είχατε στο μυαλό σας τότε για τις αρχές και τη δομή του εκδοτικού σας οίκου;
Το 1979 που συστήθηκε ο εκδοτικός οίκος όνειρό μου ήταν να εκδίδω βιβλία που θα συνεισέφεραν στην καλλιέργεια των αναγνωστών και στην πολιτιστική ανέλιξη της κοινωνίας μας. Με βάση αυτόν το στόχο εξελίχθηκε η συνολική εκδοτική μου δραστηριότητα.
Ποιο ήταν το πρώτο βιβλίο που εκδώσατε; Θυμάστε πώς κινήθηκε εμπορικά;
Εκδόθηκαν μαζί τέσσερα παιδικά μυθιστορήματα βραβευμένων ξένων συγγραφέων. Η πρώτη εκδοτική επιτυχία ήρθε το 1986, όταν κυκλοφόρησε το Άρωμα του Πάτρικ Ζίσκιντ, και ήταν πραγματικά απροσδόκητη.
Ποιο είναι το αγαπημένο σας βιβλίο και γιατί;
Στην αναγνωστική μου πορεία πολλά ήταν τα αγαπημένα μου βιβλία. Θα αναφέρω, όμως, ένα από τα τελευταία αγαπημένα μου. Είναι το Φτιαγμένες να διαρκέσουν: Επιτυχημένες συνήθειες των εταιρειών με όραμα του Jim Collins (εκδόσεις Κλειδάριθμος). Το βιβλίο αυτό ενδυνάμωσε το όραμα που έχω για την εταιρεία μου.
Διαβάζετε όλα τα βιβλία που εκδίδετε;
Είναι αδύνατον να διαβάζω όλα τα βιβλία που εκδίδουμε, αλλά φροντίζω να ενημερώνομαι για όλα. Η επιλογή των τίτλων δεν γίνεται με τα προσωπικά μου αναγνωστικά κριτήρια, αν και αρκετά βιβλία έχουν εκδοθεί για προσωπική καταρχάς ευχαρίστηση. Οι προτιμήσεις μου στρέφονται στα ιστορικά και φιλοσοφικά βιβλία, στα βιβλία management και στις βιογραφίες.
Τι έκαναν οι εκδόσεις Ψυχογιός μετά τον Χάρι Πότερ;
Οι εκδόσεις Ψυχογιός υπήρχαν και πριν από τον Χάρι Πότερ, όπως επιτυχώς υπάρχουν και μετά το τέλος της σειράς, το 2007. Θυμίζω τη μεγάλη εκδοτική επιτυχία της Λένας Μαντά την ίδια χρονιά, με το βιβλίο της Το σπίτι δίπλα στο ποτάμι. Το 2008 εκδώσαμε το Τοτέμ του λύκου του Ζιανγκ Ρονγκ, που βραβεύτηκε με το πρώτο ασιατικό Booker. Το 2009 είχαμε το Κορίτσι με το τατουάζ του Στιγκ Λάρσον και, για να μην πολυλογώ, φροντίζουμε να εργαζόμαστε με γνώμονα τις διεθνείς εξελίξεις και τις απαιτήσεις του αναγνωστικού κοινού, χαρακτηριστικά που μας οδηγούν σε επιτυχείς επιλογές. Ενδεικτικά αναφέρω ότι ο Ουμπέρτο Έκο κοσμεί πλέον τον κατάλογό μας, όπως και ο Χαρούκι Μουρακάμι, αλλά και πολλοί άλλοι αξιόλογοι Έλληνες και ξένοι συγγραφείς.
Τα best seller και η ποιότητα είναι δύο δρόμοι χωριστοί ή είναι ένας μύθος;
Έχουμε συνηθίσει, ελαφρά τη καρδία, να λέμε πως ό,τι απευθύνεται στο ευρύ κοινό δεν πληροί τις ποιοτικές προϋποθέσεις των λίγων. Επιτρέψτε μου να μη συμφωνήσω. Δεν είναι όλα άσπρα ή μαύρα. Κάθε βιβλίο έχει τη δική του αξία, την τύχη του και το κοινό του. Άλλωστε, υπάρχουν παραδείγματα που αποδεικνύουν ότι «ποιότητα» και πωλήσεις μπορούν να συμπορευτούν.
Οι Έλληνες διαβάζουν;
Διαβάζουν, αλλά λιγότερο απ’ ό,τι θα μπορούσαν. Η τελευταία έρευνα του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου μας δίνει ένα 8% ως ποσοστό ενεργού αναγνωστικού κοινού. Μάλλον είναι μικρό, αν αναλογιστούμε και την ελληνική βιβλιοπαραγωγή, που είναι αντιστρόφως ανάλογη. Όσο για τα βιβλία που επιλέγουν, τα τελευταία χρόνια φαίνεται ότι στρέφονται στους Έλληνες συγγραφείς, στα αστυνομικά μυθιστορήματα και σε βιβλία αυτοβοήθειας, αλλά και στα σχετικά με την οικονομική κρίση.
Κρίση, βιβλίο, τεχνολογία. Πώς απαντάτε σε αυτή την εξίσωση;
Η κρίση μού φέρνει στο μυαλό την αρχαία ρήση «ουδέν κακόν αμιγές καλού». Είναι λυπηρό, με τα όσα υφίστανται οι συμπολίτες μας, αλλά και έναυσμα για να στραφούμε περισσότερο στα βιβλία, προκειμένου να κατανοήσουμε και να αντιμετωπίσουμε την κρίση. Η τεχνολογία κάποτε συνιστούσε τον εχθρό του βιβλίου (βλ. τηλεόραση). Σήμερα, όμως, μπορεί να συμβάλει στην αύξηση του αναγνωστικού κοινού (βλ. e-books, iPads κ.λπ.).
Πώς κρίνετε τη χρονιά που πέρασε, όσον αφορά την παραγωγή αλλά και την κατανάλωση βιβλίων;
Ας έχουμε κατά νου ότι το 2012 ζήσαμε τις πιο σκληρές εκδηλώσεις της κρίσης, και στον οικονομικό τομέα αλλά, κατ’ επέκταση, και σε επίπεδο κοινωνικό και ψυχολογικό. Κάποιος, λοιπόν, θα μπορούσε να πει ότι είναι πολυτέλεια να μιλάμε για βιβλία. Ευτυχώς, τα πράγματα είναι διαφορετικά. Σαφώς και ο εκδοτικός κλάδος έχει δεχτεί σοβαρά πλήγματα και δεν είναι λίγα τα βιβλιοπωλεία και οι εκδότες που βρίσκονται σε κατάσταση οριακή. Εντούτοις, οι Έλληνες, όσο επιτρέπουν τα οικονομικά του καθενός, δείχνουν να εμπιστεύονται το βιβλίο, παρά την κρίση, αναζητώντας σε αυτό είτε ψυχαγωγία είτε τροφή για σκέψη και στοχασμό πάνω στη ζοφερή κατάσταση που ζούμε. Σημειώνω ότι στις εκδόσεις Ψυχογιός δεν επηρεάστηκαν σημαντικά ούτε η βιβλιοπαραγωγή ούτε η ανταπόκριση των αναγνωστών, οι οποίοι μας τιμούν με την εμπιστοσύνη τους.
Σε τι μας έκανε σοφότερους;
Δεν είναι εύκολο να το εντοπίσει κανείς, αλλά νομίζω ότι γίναμε σοφότεροι με την έννοια της επανεκτίμησης της ζωής μας συνολικά. Ίσως αφορά πιο έντονα τις νεότερες ηλικίες, αλλά έχω την αίσθηση ότι υποχωρούν ο μονοδιάστατος υλισμός και η καταναλωτική μανία που καθόρισαν τις τελευταίες δεκαετίες. Η επιφάνεια του lifestyle, η προχειρότητα, η υποκρισία, ο ατομικισμός. Δεν πάω να «πουλήσω» αισιοδοξία, αλίμονο. Για την ώρα, σαφώς και κυριαρχούν η ένταση, η σύγκρουση, συχνά η βία, η διαμαρτυρία, άλλοτε δίκαιη και άλλοτε όχι. Είναι αναπόφευκτο. Υπόγεια, όμως, πιστεύω ότι ζυμώνεται μια νέα πραγματικότητα που θα μας κάνει ωριμότερους.
Πώς επηρέασε το προφίλ του εκδοτικού η απόκτηση των δικαιωμάτων συγγραφέων όπως ο Μουρακάμι και ο Φράνζεν;
Πρώτα θα μου επιτρέψτε να σας πω, εξομολογητικά, πώς επηρέασε αυτό το γεγονός τη δική μου διάθεση. Διότι είναι σπουδαίο να μπορεί κανείς να φροντίζει αυτά που αγαπά κι έτσι αισθάνομαι τώρα. Γι’ αυτό υπάρχει μια διάσταση γλεντιού στην έκδοση δύο τόσο υπέροχων δημιουργών. Λογοτεχνία όπως αυτή είναι το μεράκι μας και μεράκι, σας θυμίζω, θα πει νοιάξιμο. Κι έτσι δουλεύουμε. Εμπλουτίζουμε έναν κατάλογο ξενόγλωσσης λογοτεχνίας ο οποίος αποτελούσε ανέκαθεν χαρακτηριστικό «δείγμα γραφής» των εκδόσεών μας. Όπως ξέρετε, είναι συνειδητή επιλογή μας η προβολή σύγχρονων μεγάλων συγγραφέων. Από τον Σαλμάν Ρούσντι μέχρι τον Ναγκίμπ Μαχφούζ και από τον Πίτερ Κάρεϊ μέχρι τον Γιαν Μαρτέλ, έχω την αίσθηση ότι η «υψηλή» λεγόμενη λογοτεχνία σφραγίζει καθοριστικά το εκδοτικό μας προφίλ. Η προσθήκη δύο ακόμα σπουδαίων της γραφής αναβαθμίζει την πολύτιμη βιβλιοθήκη μας και, βεβαίως, μας επιτρέπει να καμαρώνουμε.
Ποια είναι τα στοιχήματά σας για το 2013; Κάποιος τίτλος που θα θέλατε να τονίσετε;
Ποντάρουμε πρωτίστως στο βιβλίο, στη λογοτεχνία, στον γραπτό λόγο. Ίσως είναι το outsider σε αυτήν τη συγκυρία, αλλά κάτι μου λέει ότι στο τέλος θα δικαιωθούμε. Τώρα, σε πιο συγκεκριμένα ζητήματα, θα ήθελα να σταθώ σε ορισμένες περιπτώσεις από τον καινούργιο μας κατάλογο, που τις βρίσκω εξόχως ιδιαίτερες – πέρα, βεβαίως, από την ολοκλήρωση της επικής τριλογίας 1Q84 διά χειρός Μουρακάμι.
Έχουμε, λοιπόν, Μουρακάμι από τα παλιά, με το ανέκδοτο στην Ελλάδα After Dark, ενώ ετοιμάζουμε το δεύτερο μυθιστόρημα του Τζόναθαν Φράνζεν, Strong Motion. Τη μαύρη κωμωδία του Χάουαρντ Τζέικομπσον Αστική Ζωολογία, την ευρηματική Χημεία των Δακρύων του Πίτερ Κάρεϊ, καθώς και το σκοτεινό Narcopolis, έργο Ινδού ποιητή που βαδίζει στα χνάρια συγγραφέων όπως ο Μπάροουζ και ο Μπολάνιο. Στα ελληνικά μας βιβλία θα βρείτε το καινούργιο μυθιστόρημα της αγαπημένης συγγραφέως και φίλης Μάρως Βαμβουνάκη, Γενέθλια Ξανά, ενώ εγκαινιάζουμε και τη συνεργασία μας με έναν από τους πιο ταλαντούχους συγγραφείς της γενιάς του, τον ήδη καταξιωμένο Στέφανο Δάνδολο, με το μυθιστόρημα Η χορεύτρια του διαβόλου. Ακόμα, καταξιωμένοι και νέοι Έλληνες συγγραφείς του αστυνομικού μυθιστορήματος (Φιλίππου, Δανέλλη, Ράγκος κ.ά.) ενώνουν τις δυνάμεις τους στη συλλογή διηγημάτων Κλέφτες κι Αστυνόμοι, τη στιγμή που ο Φίλιππος Φιλίππου μας κάνει κι ένα επιπλέον δώρο με το μυθιστορηματικό ντοκιμαντέρ του Ο θάνατος και η ζωή του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου. Και είναι κι άλλα, κι άλλα. Χαίρομαι να πω ότι ο κατάλογός μας δεν έχει τέλος.
Τι πρέπει να κάνει το βιβλίο για να επιβιώσει στην εποχή της κρίσης;
Να πάει ενάντια στην εποχή (και στη λογική) της κρίσης. Δεν είναι ευχή ή σύνθημα αυτό, είναι μια ρεαλιστική εκδοτική στρατηγική. Χρειάζεται να γίνει σαφές ότι το βιβλίο δεν είναι είδος πολυτελείας αλλά πρώτη ανάγκη για την επιβίωση της ανθρωπιάς μας. Και αν δεν επιβιώσει η ανθρωπιά μας, η βιολογική μας επιβίωση δεν θα έχει και πολύ νόημα. Επομένως, αντιτάσσουμε στην κρίση τα βιβλία και ως περιεχόμενο αλλά και ως αντικείμενα αισθητικά, ως έργα τέχνης. Αναβαθμίζουμε την ποιότητα, υπενθυμίζουμε τη σημασία τού να χαρίσεις ένα βιβλίο (όχι μόνο εν όψει εορτών), προβάλλουμε τη δημιουργική πλευρά τού να διαβάζεις μιαν ιστορία. Η καινοτομία που θα νικήσει την κρίση στον χώρο του βιβλίου είναι η επιστροφή στα θεμελιώδη: απόλαυση της ανάγνωσης, μεράκι της έκδοσης, αυθεντικότητα και εντιμότητα της δημιουργίας. Έτσι θα νικήσουμε.
Αισθάνεστε αγανακτισμένος, οργισμένος, ή καλά τα πάθαμε όσον αφορά τα οικονομικά, επειδή «μαζί τα φάγαμε»;
Αισθάνομαι απηυδισμένος από τους πολιτικούς που διαχειρίστηκαν τη χώρα μας χωρίς στόχους και όραμα. Όμως, επειδή δεν μου αρέσει να είμαι επικριτικός, προτιμώ να είμαι αισιόδοξος για το μέλλον και ελπίζω ότι η κρίση θα φέρει ανάνηψη κι ένα καλύτερο μέλλον στην κοινωνία μας.
Τι θα αλλάζατε στη ζωή σας;
Δε θέλω ν’ αλλάξω τίποτα. Είμαι ευτυχισμένος με την οικογένειά μου, με τους συνεργάτες μου, με το επάγγελμά μου, συνολικά με τη ζωή μου.
σχόλια