Ο
Γιαν Φαμπρ έχει έρθει μπόλικες φορές στην Ελλάδα, είτε με παραστάσεις και χοροθεάματα είτε με εκθέσεις γεμάτες αίμα και σπέρμα. Αυτή, όμως, η παράστασή του είναι πιο επίκαιρη από ποτέ. Το Προμηθέας, τοπίο ΙΙ μιλάει για μια εποχή που χρειάζεται περισσότερο από ποτέ τους ήρωες. Ο Προμηθέας είναι, εξάλλου, μια γνώριμη φιγούρα στο έργο του Φαμπρ, ο οποίος έχει δουλέψει πάνω στον μύθο του άπειρες φορές από τη δεκαετία του ’70 και μετά. Τι είναι, όμως, αυτό που κάνει τον Προμηθέα να είναι τόσο σημαντικός;
―Tι βρήκατε τόσο ενδιαφέρον στον μύθο του Προμηθέα κι επιστρέφετε συνέχεια σ’ αυτόν;
Η σχέση μου με τον Προμηθέα ξεκίνησε το 1977, με το πρώτο μου ασπρόμαυρο φιλμ. Μετά έκανα ζωγραφικές και γλυπτά. Από το 1979 έχω φτιάξει γλυπτά, ζωγραφιές, ασπρόμαυρα φιλμ κι έκανα και το πρώτο μου θεατρικό σόου: μια περφόρμανς 20 λεπτών που παίχτηκε στο Βερολίνο σ’ ενός είδους μπλε πελώριο χώρο κι ερμηνεύτηκε κατά τη διάρκεια του l’ heure bleu (την μπλε ώρα), που ανατέλλει ο ήλιος. Το θέμα εκείνου του Προμηθέα ήταν «στο τιμόνι της αναγκαιότητας». Με αυτόν τον Προμηθέα που θα κάνω τώρα το βασικό ερώτημα είναι: «Τι έκανε η κοινωνία με τη φωτιά μου;». Η φωτιά απαγορεύεται στα περισσότερα μέρη όπου εμείς οι καλλιτέχνες δείχνουμε τη δουλειά μας, σε γκαλερί, μουσεία και θέατρα. Όλα τα υλικά που χρησιμοποιώ σε αυτήν τη σκηνή είναι αυτά με τα οποία μπορείς να σβήσεις μια φωτιά: άμμος, πυροσβεστήρες, κουβάδες. Ακόμα και ηθοποιούς-πυροσβέστες έχω.
―Τι αντιπροσωπεύει η φωτιά για σας;
Για μένα η φωτιά είναι μια μεταφορά για το πάθος, το ρίσκο, τη δημιουργικότητα.
―Έχετε μιλήσει πολύ για το πώς αυτή παράσταση αφορά τους ήρωες, και κάποιος μάλιστα λέει «χρειαζόμαστε έναν ήρωα τώρα».
Έχω γράψει ένα καινούργιο κείμενο με το οποίο ξεκινάει η περφόρμανς. Το κείμενο λέει «χρειαζόμαστε ήρωες τώρα» και εξηγεί για ποιο λόγο κάνω τον Προμηθέα - έχει σχέση με το αν χρειαζόμαστε ήρωες σήμερα και τι είδους. Στη χώρα μου, το Βέλγιο, στη φλαμανδική πλευρά τουλάχιστον, έχουμε καινούργιους, λαϊκιστές ήρωες, που είναι πολύ επικίνδυνοι για τη χώρα. «Τι είδους ήρωες χρειαζόμαστε;», αυτή είναι η σωστή ερώτηση. Για μένα ο Προμηθέας είναι ένας πραγματικός ήρωας, έτσι όπως πρέπει να είναι οι ήρωες. Η παράσταση έχει πολιτική διάσταση. Οι Γάλλοι κι οι Βέλγοι βομβαρδίζουμε τη Λιβύη, σβήνουμε τη φωτιά της επανάστασής τους. Συμπεριφερόμαστε αποικιοκρατικά σβήνοντας τη φωτιά μιας άλλης
επανάστασης.
―Είναι οι τελευταίες σας δουλειές πιο πολιτικοποιημένες από πριν;
Όλη μου η δουλειά έχει μια πολιτική διάσταση. Η τέχνη δεν είναι μόνο ομορφιά και η δουλειά μου δεν αφορά μόνο την καλαισθησία ή την εμφάνιση: η δουλειά μου είναι πάντα ένας συνδυασμός αισθητικών αξιών και ηθικών αρχών.
―Πώς πιστεύετε ότι ταιριάζει ο μύθος του Προμηθέα με αυτό που συμβαίνει στην Ελλάδα τώρα;
Για μένα είναι υπέροχο που παίζουμε στην Αθήνα, γιατί το θέατρό μου βασίζεται στους Έλληνες, είναι θέατρο της κάθαρσης. Εδώ και 30 χρόνια δουλεύω με τις έννοιες του pharmakon και της κάθαρσης. Επίσης, πιστεύω ότι το νέο μου κείμενο έχει μια σημαντική ερώτηση για την ελληνική κοινωνία και τους Έλληνες, που διαμαρτύρονται τόσο. Πρέπει κανείς να είναι προσεκτικός ώστε να διαλέξει τον σωστό ήρωα και ίσως η πιο σημαντική ερώτηση να είναι αυτή που κάνει η Πανδώρα στο τέλος: «Η πιο ιερή φωτιά, η πιο άγια φωτιά είναι ότι μπορούμε να διαλέξουμε μόνοι μας αν θα
είμαστε θύματα ή ήρωες».
―Τι πιστεύετε ότι καθιστά κάποιον θύμα;
Ζούμε σε μια κοινωνία θυμάτων αυτήν τη στιγμή στην Ευρώπη. Είναι σαν αυτό το δημοψήφισμα που ήθελε να κάνει ο Παπανδρέου. Ήθελε να μεταφέρει την ευθύνη από τον εαυτό του στους πολίτες. Κάνει σαν θύμα ο ίδιος. Εδώ, στο Βέλγιο, οι πολιτικοί κάνουν τα θύματα. Λένε «θα ‘θελα να το κάνω, αλλά δεν μπορώ». Νομίζω ότι είναι επιλογή μας να είμαστε θύματα ή ήρωες - δεν υπάρχει ιερή φωτιά.
―Νομίζετε ότι αυτή η ερώτηση είναι ουσιαστικά και η έννοια του έργου;
Νομίζω ότι υπάρχει μόνο μια ιερή φωτιά, η αληθινή: το να διαλέξεις αν θα είσαι θύμα ή ήρωας.
―Δέσποινα Τριβόλη
σχόλια