Παγωμένη φωτιά

Στην αρχή ήταν η ανάγκη να διηγηθούμε με έναν διαφορετικό τρόπο, λιγότερο τηλεοπτικό, τις ιστορίες του κόσμου που ζούμε. Αργότερα ήρθαμε αντιμέτωποι με την πρόκληση να πάρουμε το θεατή από το χέρι και να μοιραστούμε την περιπέτεια που ανακαλύπταμε, έστω κι αν αυτή βρισκόταν στην άκρη του κόσμου. Εξάλλου δεν με ενδιέφερε ποτέ να ασχοληθώ με κάτι περισσότερο ή λιγότερο δημοφιλές με τηλεοπτικούς όρους, και θεωρώ εντελώς επιφανειακή την κρίση «αυτό δεν ενδιαφέρει κανέναν» ή «αυτό δεν αρέσει στον κόσμο».

Καλώς ή κακώς, υπάρχουν ελάχιστες εκπομπές ντοκιμαντέρ στην ελληνική τηλεόραση. Πού πιστεύετε πως οφείλεται αυτό;
Στο ίδιο το μέσο, στο ρόλο του, στα στελέχη που λαμβάνουν τις αποφάσεις, στο κοινό που παρακολουθεί και στις επιλογές του όπως καταγράφονται από την AGB, στους κανόνες της τηλεοπτικής αγοράς και σε χίλιους άλλους λόγους που νομίζω ότι είναι αντικείμενο μιας μεγάλης συζήτησης. Το σημαντικό είναι ότι πέρα από τη δημόσια τηλεόραση, που δεν έχει δικαιολογίες, την οποία πληρώνουμε όλοι και έχουμε απαιτήσεις από το πρόγραμμά της, ένα ιδιωτικό κανάλι όπως το MEGA χρηματοδοτεί και στηρίζει μια παραγωγή κόντρα στα συνηθισμένα εμπορικά τηλεοπτικά πρότυπα και φόρμες.

Πώς προέκυψε η ιδέα - ποια ήταν η αφορμή του να κάνετε το «Οοgruk σημαίνει πετρέλαιο», ένα ντοκιμαντέρ με θέμα την εξόρυξη πετρελαίου στην Αλάσκα;
Ένας Αμερικανός συνάδελφος και φίλος ασχολήθηκε με όσα συμβαίνουν στην Αλάσκα για το περιοδικό του, που εκδίδεται στην Ουάσιγκτον, και με ένα e-mail έστρεψε το βλέμμα μας σ' ένα μακρινό προορισμό, που όμως είχε ένα θέμα τόσο επίκαιρο - ειδικά αν σκεφτεί κανείς πού βρίσκεται η τιμή του πετρελαίου και τα αποτελέσματα της πετρελαϊκής κρίσης η οποία έχει ξεσπάσει τα τελευταία χρόνια. Στο τέλος των γυρισμάτων και του μοντάζ, όλοι είχαμε την αίσθηση ότι δεν φτιάξαμε ένα ντοκιμαντέρ για την Αλάσκα ή για τη ζωή των Εσκιμώων και των Ινδιάνων και τις επιπτώσεις του πετρελαίου αλλά μια έκκληση στους πολιτικούς και τους πολίτες για δραστικές αποφάσεις και μέτρα, με σκοπό να σταματήσει η εξάρτηση του πολιτισμού μας από το μαύρο χρυσό και κατ' επέκταση η καταστροφή που έχει προκαλέσει το είδος μας στον πλανήτη τα τελευταία 150 χρόνια.

Ποια ήταν για σας η πιο συγκλονιστική στιγμή κατά τη διάρκεια του ταξιδιού σας στην Αλάσκα;
Τα γυρίσματα στο Αρκτικό Καταφύγιο Άγριας Ζωής και η πτήση πάνω από τις απέραντες παρθένες εκτάσεις της Αλάσκας και τον παγωμένο ωκεανό ήταν μια σπάνια και συγκλονιστική εμπειρία. Βρεθήκαμε μπροστά σε τοπία απαράμιλλης ομορφιάς, και παράλληλα νιώσαμε την απειλή της ακόρεστης ανάγκης του πολιτισμού μας για πετρέλαιο.

Το ντοκιμαντέρ «Oogruk σημαίνει πετρέλαιο» θα παιχτεί πρώτα στις Νύχτες Πρεμιέρας, στον κινηματογράφο Απόλλων. Έχοντας συμμετάσχει και στο παρελθόν στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης με τον «Κόκκινο Κόσμο», θεωρείτε πως τα ντοκιμαντέρ σας «γράφουν» διαφορετικά στη μεγάλη οθόνη;
Νομίζω ότι η αλήθεια «γράφει» το ίδιο, είτε στη μεγάλη οθόνη είτε στην οθόνη του κινητού μας. Η διαφορά είναι στην ποιότητα της προβολής και του κοινού που εισπράττει το μήνυμα. Ο θεατής της κινηματογραφικής αίθουσας είναι πιο απαιτητικός, πιο δεκτικός στην εικόνα, βιώνει διαφορετικά τη συγκινησιακή ατμόσφαιρα και πάνω απ' όλα επιλέγει συνειδητά τι θα παρακολουθήσει, σε αντίθεση με τον τηλεθεατή που δέχεται την τηλεοπτική εισβολή και τις περισσότερες φορές κάνει τις επιλογές του με ένα τηλεκοντρόλ στο χέρι.

Έχετε πει σε μια παλιότερή σας συνέντευξη πως «το ντοκιμαντέρ δίνει λόγο σε αυτούς που δεν έχουν, και εικόνα σε όσα δεν προβάλλονται». Ποιος θεωρείτε ότι είναι ο σκοπός των εκπομπών σας; Η ενημέρωση, η δραστηριοποίηση; Είναι ένα είδος σταυροφορίας;
Για μας είναι πάνω απ' όλα ένα είδος έκφρασης. Επιχειρούμε να μιλήσουμε για όσα δεν μιλά κανείς, να δείξουμε όσα μας κρύβει το φίλτρο της επιλεκτικής ενημέρωσης. Σε αντίθεση με το ρεπορτάζ, προσπαθούμε να αποκαλύψουμε και όχι να καλύψουμε ένα γεγονός, να δείξουμε αυτό που είναι πίσω και όχι αυτό που φαίνεται. Θέλουμε κάθε δουλειά μας να δημιουργεί ενεργούς πολίτες, να ταράζει τα στάσιμα νερά και να προκαλεί μια αντίδραση. Άλλες φορές το πετυχαίνουμε κι άλλες όχι...

Έχετε στο παρελθόν ενσωματωθεί σε ομάδα Αμερικανών στρατιωτών στο Αφγανιστάν. Πόσο εύκολο είναι να μείνει κανείς αντικειμενικός όντας ενσωματωμένος («embedded») σε ομάδα στρατιωτών;
Το ντοκιμαντέρ από μόνο του εμπεριέχει την υποκειμενική ματιά του δημιουργού. Όλοι συμφωνούμε ότι από τη στιγμή που θα κάνεις το πρώτο cut στο γύρισμα έχεις σταματήσει να αποτυπώνεις την πραγματικότητα, την οποία καταλήγεις να αναδημιουργείς με προσωπικά-υποκειμενικά κριτήρια στο μοντάζ. Ήταν η τρίτη φορά που βρισκόμουν στο Αφγανιστάν και ήταν επιλογή μας να δούμε και να δείξουμε τον πόλεμο, αυτήν τη φορά, από το χαράκωμα των Αμερικανών. Ήταν μια άλλη, εξίσου χρήσιμη οπτική, που βοηθά για να σχηματίσει κανείς την εξαιρετικά σύνθετη εικόνα για το τι συμβαίνει σήμερα στη χώρα. Για την ιστορία, από το συγκεκριμένο ντοκιμαντέρ δεν έλειψαν ούτε τα ηγετικά στελέχη των Ταλιμπάν ούτε η κριτική εκ των έσω στην αμερικανική πολιτική.

Έχετε αποφασίσει τι θέμα θα έχει το επόμενο ντοκιμαντέρ σας μετά το «Οοgruk σημαίνει πετρέλαιο»; Μπορείτε να μας πείτε μερικά λόγια γι' αυτό;
Έχουμε ήδη ξεκινήσει την έρευνα και την προετοιμασία για τα γυρίσματα σε περισσότερα από ένα θέματα που μας ενδιαφέρουν, αλλά είναι πολύ νωρίς για να πούμε περισσότερα. Για την ώρα, εστιάζουμε στην πολιτική του τρόμου στο εσωτερικό των Ηνωμένων Πολιτειών και σε ένα κίνημα που επανέρχεται στο προσκήνιο στην πιο ακραία του μορφή μετά τον Ψυχρό Πόλεμο.