Για τον Μαρκήσιο ντε Σαντ, όλοι μας γνωρίζουμε πολλά, και την ίδια στιγμή σχεδόν τίποτα. Ακόμη και κατά τη διάρκεια της δικής του εποχής, ο μύθος του ντε Σαντ γιγαντώθηκε, δίνοντας στην οντότητα του συγγραφέα τέτοια έκταση, που ξεπερνούσε την πραγματική του ζωή. Ο μύθος αυτός τον ήθελε να μη ζει πίσω από τους πέτρινους τοίχους της Βαστίλης, αλλά πίσω από την αδιαπέραστη μάσκα του βλάσφημου ηδονιστή. Στο τέλος, έγινε ένα ον που ξεπέρασε τον εαυτό του, μέσα από ένα είδος συλλογικής οικοδόμησης ενός μύθου, μιας δύναμης στη συνείδηση της ανθρωπότητας.
Έζησε μια πολυτάραχη ζωή. Γεννήθηκε σε μια αριστοκρατική οικογένεια της Προβηγκίας, απολαμβάνοντας όλα τα προνόμια του παλαιού καθεστώτος, πριν αυτό στραφεί εναντίον του. Από τύχη κατάφερε να μην χάσει το κεφάλι κατά τη Γαλλική Επανάσταση. Πέθανε σε ηλικία 74 ετών, σε ένα φρενοκομείο.
"Έδωσε στις πόρνες χάπια προκειμένου να τους φέρει μετεωρισμό, και στη συνέχεια έσκυψε με προσμονή κάτω από τους γλουτούς τους"
Πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της ενήλικης ζωής του κάτω από καθεστώς τρομοκρατίας και εγκλεισμού: Αφού δε μπορούσαν να τον συλλάβουν επειδή ήταν κακός, θα το έκαναν επειδή ήταν τρελός.
Στα τελευταία θλιβερά χρόνια του, ο ντε Σαντ ήταν ένα "παχύσαρκο, περιφρονημένο και αδέκαρο κοινωνικό απόβλητο". Ωστόσο, λίγο μετά το θάνατό του το 1814 η φήμη του άρχισε να αναρριχάται. Θεωρήθηκε ήρωας από τους συγγραφείς και καλλιτέχνες της εποχής και το 1839 χαιρετίστηκε ως «μια από τις δόξες της Γαλλίας, ένας μάρτυρας ... ο ισχυρός άρχοντας ντε Σαντ».
Πλέον ο Ντε Σαντ θεωρείται από πολλούς μια σπουδαία σπερματική πολιτιστική φιγούρα. Τα χειρόγραφα του έργου του "120 ημέρες στα Σόδομα", πωλήθηκαν για 7.000.000 €. Το κάστρο του στην Προβηγκία ανήκει στον Pierre Cardin και οι ακόλουθοί του κάνουν πορεία εκεί κάθε χρόνο.
Τόσο η παράξενη ψυχοπάθεια του Ντε Σαντ, όσο η ιστορία της ζωής του και τα εξαντλητικά γραπτά του, έχουν εμπνεύσει δεκάδες ετερόκλητους καλλιτέχνες όπως ο Flaubert, ηAngela Carter και σουρεαλιστές, όπως η Camille Paglia και ο Pier Paolo Pasolini. Ο χαρακτήρας του Patrick Bateman από το American Psycho είναι απόγονος ενός δολοφονικού πρωταγωνιστή του Ντε Σαντ.
Για πάνω από 150 χρόνια, η οικογένεια Ντε Σαντ, ήθελε να κρύψει τον περιβόητο πρόγονό της όπως ένα βρόμικο μυστικό: Τα τελευταία χρόνια όμως τα πράγματα έχουν αλλάξει. "Οι άνθρωποι δεν φοβούνται πλέον τον Ντε Σαντ" λέει ο απόγονος του Ούγκο Ντε Σαντ, ο οποίος παράγει κρασί με το όνομα του συγγραφέα. Οι επιστολές και τα έγγραφα που έχουν ανακαλυφθεί στις σοφίτες από τους απογόνους του, προκάλεσαν ενθουσιασμό στους εκδοτικούς οίκους, οι οποίοι έδωσαν εύσημα στην οικογένεια που δεν τα κατέστρεψε.
Η ιστορία της ζωής του Μαρκήσιου Ντε Σαντ περιλαμβάνει δύο τολμηρές αποδράσεις από τη φυλακή και ένα... ξύρισμα με την γκιλοτίνα. Πώς όμως ένας αριστοκράτης που γεννήθηκε στο αριστοκρατικό Condé Palace στο Παρίσι το 1740 κατέληξε σε φρενοκομείο; Κανείς δεν μπορούσε να προβλέψει αυτή την εξέλιξη. Η οικογένεια Ντε Σαντ ήταν πολύ παλιά, σεβάσμια και πλούσια.
Στο παλαιό καθεστώς, το να είναι κάποιος "ακόλαστος" δεν ήταν καθόλου ασυνήθιστο. Η Μαντάμ ντε Πομπαντούρ, ερωμένη του Λουδοβίκου XV, είχε σχολιάσει πολλές φορές τα "αηδιαστικά σεξουαλικά όργια που ανθούσαν ανάμεσα στους αριστοκρατικούς κύκλους". Ο πατέρας του Ντε Σαντ -ο Κόμης ντε Σαντ και ο θείος του, ήταν γνωστοί για τις ακολασίες τους. Αλλά από τα 20 χρόνια του και μετά, ο όμορφος νεαρός Μαρκήσιος θα προκαλούσε πολύ μεγαλύτερο θόρυβο με τις διεστραμμένες "γελοιότητες" του (όπως τις χαρακτήριζαν τότε).
Πιο ανησυχητικό ωστόσο τότε για την οικογένειά του, ήταν το γεγονός ότι έκανε ταξικές διακρίσεις. Απεχθανόταν ουσιαστικά την ίδια την τάξη στην οποία ανήκε, και όλους τους αριστοκράτες. Προτιμούσε να πηγαίνει στα πορνεία με τον ιπποκόμο του, να τον σοδομίζει και να σοδομίζεται από αυτόν με τη σειρά του, ή να αυνανίζονται μαζί παρακολουθώντας τις πόρνες. Σε μια περίπτωση μάλιστα άλλαξαν -σκανδαλωδώς- και ρόλους. Ο Ντε Σαντ έκανε τον υπηρέτη και αυτός τον Μαρκήσιο.
Ο βιογράφος του Ντε Σαντ, Francine du Plessix Gray, σημειώνει ένα ευχάριστο παράδοξο: "Υπάρχουν πολλοί μη βίαιοι σαδιστές και ο Μαρκήσιος ήταν ένας από αυτούς". Σε αντίθεση με πολλούς αριστοκράτες, ποτέ δεν πολέμησε σε μονομαχία και δεν του άρεσε το κυνήγι. Το όνομά του ωστόσο θα διασύρονταν μια για πάντα όταν μια πόρνη αναγκάστηκε να ακούσει τα επιχειρήματα του Ντε Σαντ, ο οποίος ήταν κατά της ύπαρξης του Θεού, στη διάρκεια μιας μακράς νύχτας. Μετά από εκείνο το βράδυ, ο Μαρκήσιος έγινε ένας από τους πιο μισητούς ανθρώπους από τον Τύπο, και κρίθηκε ένοχος από την κοινή γνώμη.
Φυλακίστηκε στο πλαίσιο της lettre de cachet (βασιλική διαταγή), πράγμα που σήμαινε επ 'αόριστον εγκλεισμό χωρίς προοπτική μιας δίκης. Οι σεξουαλικές ορέξεις του Ντε Σαντ μπήκαν σε μια σφαίρα φαντασίας όπου ο καθένας μπορούσε να προσθέσει ό,τι ήθελε, κάνοντάς τες να μοιάζουν περισσότερο με φρικαλεότητες και λιγότερο με πορνογραφία. Δεν ήταν βέβαια και πολύ δύσκολο αν έχει διαβάσει κάποιος έργα του Ντε Σαντ: Στα ζοφερά θέματα τους περιλαμβάνονται η παιδεραστία, οι δολοφονίες και η κοπρολαγνεία. (Έδωσε στις πόρνες χάπια προκειμένου να τους φέρει μετεωρισμό, και στη συνέχεια έσκυψε με προσμονή κάτω από τους γλουτούς τους.)
Η αγωνία του Ντε Σαντ κατά την απομόνωσή του, σε συνδυασμό με την αίσθηση του δικαίου, τις σεξουαλικές ιδιαιτερότητες, το μίσος της θρησκείας και μια εμμονή με την αριθμολογία, τον οδήγησαν στις φαντασιώσεις του πόθου, της παντοδυναμίας, της σκληρότητας και της εκδίκησης.
Τα έργα του ήταν μακροσκελή. Το "120 ημέρες στα Σόδομα", γράφτηκε με μικροσκοπικά γράμματα σε περγαμηνή, ώστε να μπορεί να κρύβεται εύκολα στο κελί του στη Βαστίλη. Εν μέρει μια άγρια σάτιρα της άρχουσας τάξης, το έργο απαριθμεί τα βασανιστήρια και τις δολοφονίες που διαπράχθηκαν από τέσσερις ηλικιωμένους Ελευθέριους οι οποίοι, κατά τη διάρκεια του χειμώνα, κλείστηκαν σε ένα απομακρυσμένο κάστρο με δεκάδες "θύματα" άνδρες και γυναίκες (μεταξύ τους οχτώ αγόρια και οχτώ κορίτσια, μεταξύ 12 και 15 ετών). Δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά το 1904 και είναι μια αξιόλογη περιήγηση μέσα από το μυαλό ενός μανιακού με το σεξ: συγκλονιστικό, τρομακτικό - αλλά σε ορισμένες περιπτώσεις και κάπως βαρετό.
Με πολλούς τρόπους, ο Ντε Σαντ ήταν ένας ένας σύγχρονος στοχαστής. Απεχθανόταν την ιδέα ότι οι γυναίκες ήταν απλώς όργανα για αναπαραγωγή και γιόρταζε τη δυναμική τους στον οργασμό.
Ο Μαρκήσιος ντε Σαντ, που γεννήθηκε σαν σήμερα το 1740, πέθανε ενώ κοιμόταν, στο άσυλο φρενοβλαβών Σαρεντόν στις 2 Δεκεμβρίου 1814, σε ηλικία 74 ετών, εγκαταλείποντας ένα έργο, που θα επηρέαζε και θα μελετούνταν βαθιά από λογοτέχνες, ερευνητές και ψυχαναλυτές τους επόμενους δύο αιώνες. Σε αυτόν οφείλεται ο όρος σαδισμός που δημιουργήθηκε από τον Αυστρογερμανό ψυχίατρο Ρίχαρντ φον Κραφτ-Εμπινγκ και χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά το 1886 στο έργο του Psychopathia Sexualis. Η σημασία του έχει να κάνει με την επίδραση της σκληρότητας στη σεξουαλική διέγερση με την επιβολή σωματικού πόνου, νοητικής βασάνου ή και των δύο παράλληλα. Περιγράφεται επίσης ως γενετήσια διαστροφή κατά την οποία προκαλείται διέγερση μόνο με την πρόκληση πόνου σε άλλο άτομο ή με τη θέα αίματος.
«Η σκληρότητα είναι απλώς η ανθρώπινη ενέργεια που ο πολιτισμός δεν αλλοίωσε ακόμα ολότελα: είναι λοιπόν αρετή, όχι βίτσιο». Απόψεις, όπως αυτή, του Μαρκησίου ντε Σαντ, καθώς και η σεξουαλική δράση σε έργα του συνέτειναν στο να δανείσει μεταθανάτια το όνομά του στον ψυχοπαθολογικό αυτό όρο.
Το άρθρο αυτό δημοσιεύθηκε στο LIFO.gr το 2015 από την Α. Κολοβού. © LIFO 2015
σχόλια