Τις μέρες αυτές o 28χρονος Δημήτρης περνά μία από τις πιο δύσκολες περιόδους της ζωής του. Το άγχος για τη δουλειά τον καταβάλλει ήδη από την ώρα που θα πέσει για ύπνο. Το να μπορέσει να κοιμηθεί είναι στο μυαλό του μια υποχρέωση. Εάν δεν το καταφέρει, ο πονοκέφαλος την επόμενη μέρα θα είναι μεγάλος, η απόδοσή του θα πέσει δραματικά θα ακολουθήσει ο ίδιος φαύλος κύκλος.
Κατά τη διάρκεια της νύχτας φοβάται να κοιτάξει το ρολόι, τη στιγμή όμως που θα δει ότι η ώρα πέρασε και πάλι έχασε τον ύπνο του μοιάζει τρομακτική. Τις πρωινές ώρες, μόλις αρχίζει να ξημερώνει, συχνά κοιμάται ελαφρά. Μερικά βράδια χτυπάει την πόρτα του συγκατοίκου του και κοιμάται στο δωμάτιό του. Έτσι νιώθει μια ασφάλεια που τον κάνει να κλείνει τα μάτια πιο εύκολα.
«Όταν δεν έχω κοιμηθεί, με πονάει πολύ το στήθος, σαν να έχω τρέξει εκατοστάρι», λέει. «Ξαπλώνω, νυστάζω, είμαι κουρασμένος, αλλά δεν μπορώ να κοιμηθώ. Στριφογυρίζω στο κρεβάτι, αλλάζω πλευρά, με πιάνει άγχος. Μπορεί να κοιμηθώ από τις έντεκα, να ξυπνήσω στις τρεις και την επόμενη μέρα να είμαι κομμάτια. Τότε αναγκαστικά θα πιω δύο καφέδες ή ένα Red Bull, ώστε να είμαι όσο πιο παραγωγικός μπορώ στη δουλειά μου, και φυσικά θα έχω πονοκέφαλο.
Πιστεύω ότι είναι κληρονομικό γιατί το είχε και ο πατέρας και η μητέρα του. Το άγχος το επιδεινώνει. Αν δυσκολευτώ να κοιμηθώ, η επόμενη μέρα θα είναι ακόμη χειρότερη. Θα πρέπει να πάρω κάποιο φάρμακο. Έχω πάρει βαλεριάνες και χαμομήλι, όμως τα φυτικά δεν με βοηθάνε ιδιαίτερα. Έχει τύχει να πάρω και τέσσερα-πέντε χάπια, δηλαδή τη μάξιμουμ δόση για να κοιμηθώ, και πάλι να μην μπορέσω. Τότε καταφεύγω στη λύση του Αtarax».
Είναι τεράστιο πρόβλημα. Δεν με παίρνει ο ύπνος και πολλές φορές λέω «κάτσε να ανοίξω τα social media, να διαβάσω κάτι ή να σκρολάρω». Εκεί το χάνεις το παιχνίδι.
Η αϋπνία είναι πλέον σημείο των καιρών, που γίνεται όλο και πιο έντονο. Νέοι που ζορίζονται για να ανταποκριθούν στις ακαδημαϊκές απαιτήσεις –και κάποιοι που ασχολούνται με το ΤikΤok και το Ιnsta μέχρι το πρωί–, εργαζόμενοι που κλείνουν τα μάτια, ενώ τα deadlines μένουν ανοιχτά, οικογενειάρχες που ξενυχτούν σκεπτόμενοι τις υποχρεώσεις της επόμενης μέρας, όλοι είναι γνώριμες περιπτώσεις ανθρώπων που μπορεί τη μέρα να φαίνονται χαμογελαστοί και το βράδυ να δίνουν τη δική τους προσωπική μάχη, που επιβαρύνεται από τις συνθήκες ανασφάλειας που έχει δημιουργήσει η πανδημία και τελευταία ο πόλεμος.
Η Δάφνη είναι τριάντα ετών, ιδιωτική υπάλληλος σε πολυεθνική, και οι αϋπνίες της ξεκίνησαν πριν από περίπου τρεις μήνες. Συνήθως ξαπλώνει στις έντεκα το βράδυ, ξυπνάει μέσα στη νύχτα και έπειτα ίσως κοιμηθεί λίγο τις πρώτες πρωινές ώρες. Τα τελευταία δύο χρόνια δουλεύει από το σπίτι.
«Το εργασιακό είναι ένα πολύ μεγάλο ζήτημα γιατί όταν δουλεύεις τόσες ώρες μέσα στη μέρα και τις περισσότερες φορές υπό πίεση και με αυστηρά deadlines αγχώνεσαι πάρα πολύ. Έχω αναλάβει περισσότερες ευθύνες στη δουλειά κι αυτό με ζορίζει. Όταν ξυπνάω μπορεί να σκέφτομαι τις υποχρεώσεις της επόμενης ημέρας, κάτι που ξέχασα να κάνω. Οι σκέψεις μου είναι συνέχεια αρνητικές.
Σίγουρα παίζει ρόλο το ότι δουλεύω πολλές ώρες από το σπίτι σχεδόν δυο χρόνια τώρα. Είναι άλλο να έχεις μια επαφή με τους συναδέλφους, να βγαίνεις λίγο, και άλλο να δουλεύεις όλη την ώρα μέσα στον χώρο όπου ξυπνάς και κοιμάσαι. Ίσως, αν άλλαζα περιβάλλον, η μέρα μου να ήταν διαφορετική, να τα βίωνα όλα όπως παλιά. Τότε έβγαινες από το σπίτι για να πας στη δουλειά, ντυνόσουν, γύρναγες, ήξερες ότι θα πας γυμναστήριο ή θα κάνεις κάτι άλλο μετά. Τώρα είναι σαν να ζεις μια ρουτίνα από το πρωί μέχρι το βράδυ μέσα σε ένα σπίτι.
Συγκρίνω τη γενιά των γονιών μας με τη δική μας. Τότε τα πράγματα ήταν λίγο πιο ανθρώπινα. Τώρα ζούμε συνέχεια μια πίεση: να περάσουμε στις Πανελλήνιες, να πάρουμε το πτυχίο, που δεν θα είναι αρκετό, οπότε πρέπει να κάνουμε και μεταπτυχιακό, να βρούμε μια καλή δουλειά νωρίς, γιατί όσο μεγαλώνουμε γίνεται όλο και πιο δύσκολο. Και φυσικά η δουλειά πρέπει να είναι πάνω στο αντικείμενο των σπουδών, άρα οι επιλογές δεν είναι πολλές.
Και δεν είναι μόνο αυτό. Το οικονομικό κομμάτι μας ζορίζει πάρα πολύ, όπως και ο κορωνοϊός. Δύο χρόνια τώρα ζούμε με τον φόβο μήπως πάθουμε κάτι εμείς ή η οικογένειά μας. Τώρα έγινε και πόλεμος. Ως γενιά βιώνουμε αρκετά πιο έντονα πράγματα από τις προηγούμενες».
Όταν δεν έχει κοιμηθεί, η Δάφνη νιώθει ότι υπολειτουργεί. Κι αυτό, όπως τονίζει, τη «σκοτώνει». Έχει επίπτωση στο πώς σκέφτεται, πόση όρεξη έχει να δουλέψει, να κάνει δραστηριότητες μέσα στη μέρα. Πολλές νύχτες, όταν ξυπνάει, πιάνει το κινητό της και περνάει πολύ χρόνο στα social.
«Είναι τεράστιο πρόβλημα. Δεν με παίρνει ο ύπνος και πολλές φορές λέω “κάτσε να ανοίξω τα social media, να διαβάσω κάτι ή να σκρολάρω”. Εκεί το χάνεις το παιχνίδι.
Κάνω ψυχοθεραπεία και με έχει βοηθήσει πάρα πολύ. Μου πρότειναν φυσικά σκευάσματα και μελατονίνη, αλλά δεν τα έχω πάρει ακόμα. Προσπαθώ να το καταπολεμήσω μόνη μου. Σκέφτομαι μήπως να πέφτω για ύπνο λίγο αργότερα, σε περίπτωση που το πρόβλημα είναι ότι κοιμάμαι πολύ νωρίς. Προσπαθώ να βρω κάποιες τεχνικές που ίσως με βοηθήσουν. Ας πούμε, όταν ξυπνάω στις πέντε, να μην ανοίγω το κινητό μου, αλλά να προσπαθώ να ηρεμήσω. Αν δεν φτιάξει η κατάσταση, θα πάρω κάποιο σκεύασμα».
Από την πλευρά του ο Βαγγέλης, λίγο πριν τα εξήντα του, θεωρεί επίσης ότι η συνεχής επαφή με τις οθόνες είναι κάτι που κάνει τη διαδικασία του ύπνου πιο δύσκολη. Όπως αναφέρει, είναι αρκετά τα βράδια που θα σηκωθεί για να σβήσει ένα σχόλιο που έκανε σε κάποιον χρήστη του Facebook, σκεπτόμενος ότι μπορεί να παρεξηγηθεί.
«Όταν κάποιος πάσχει από αϋπνίες και το μυαλό του είναι συνεχώς στο Facebook, ζαλίζεται περισσότερο, η κατάσταση χειροτερεύει. Όταν έχεις το κινητό τριάντα εκατοστά από το πρόσωπό σου για πέντε και έξι ώρες την ημέρα, αυτό έχει επιπτώσεις στον ύπνο και το καταλαβαίνεις», συμπληρώνει.
Ο Βαγγέλης έχει άσθμα και ελαφριά χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια, κοιμάται κατά μέσο όρο τρεις ώρες κάθε βράδυ, ενώ μία φορά τον μήνα ίσως κοιμηθεί και επτά. Οι ψυχαναγκασμοί τα προηγούμενα χρόνια, σε συνδυασμό με την αϋπνία, είχαν ως αποτέλεσμα μερικές φορές να σηκώνεται ακόμη και τριάντα φορές για να επιβεβαιώσει ότι τα παιδιά του π.χ. ήταν σκεπασμένα. Σήμερα, το βάρος των υποχρεώσεων είναι ένας από τους βασικούς λόγους που μένει ξύπνιος τα βράδια.
«Συνήθως κοιμάμαι αφού ξημερώσει», λέει «Θα κοιμηθώ μετά τις πέντε-έξι και μέχρι τις εννιά και επειδή έχω εκπαιδεύσει τον εαυτό μου, με τρεις-τέσσερις ώρες καλό ύπνο είμαι μια χαρά. Το 70% του χρόνου, όμως, είναι τυραννία, όχι ύπνος. Με τις αϋπνίες γίνονται πιο έντονοι οι ψυχαναγκασμοί. Θα σηκωθείς να δεις αν έσβησες το φως, αν έκλεισες τη βρύση και θα σε πιάσει στρες. Αυτό τροφοδοτεί ακόμα περισσότερο την κατάσταση. Σηκώνεσαι, νευριάζεις, θυμώνεις με τον εαυτό σου και περιμένεις μέχρι να ξημερώσει».
Μου εξηγεί ότι τα είδη της αϋπνίας που βιώνει είναι δύο. Το ένα όταν είναι στο κρεβάτι ζαλισμένος, καταλαβαίνει τι γίνεται στο περιβάλλον του, ακούει θορύβους και δεν κοιμάται. Το άλλο όταν το μυαλό δεν σταματάει να δουλεύει. Μπορεί να σκέφτεται από το τι έγινε την προηγούμενη ημέρα μέχρι για ποιον λόγο ήρθε σε σύγκρουση με κάποιον. Αυτή, όπως τονίζει, είναι η χειρότερη μορφή αϋπνίας.
Υπήρχαν φορές που έφτασε στο σημείο να μην κοιμηθεί για έντεκα συνεχόμενα βράδια. Αυτό που αισθάνθηκε τις μέρες εκείνες ήταν πανικός. Σηκωνόταν και περπατούσε σκεπτόμενος ότι δεν θα τα καταφέρει.
«Το άσθμα παίζει πολύ μεγάλο ρόλο, γιατί για να λειτουργήσει ο οργανισμός, θέλει οπωσδήποτε οξυγόνο. Για να έχεις έναν πολύ καλό ύπνο, πρέπει να οξυγονώνεσαι καλά. Όταν έχεις άσθμα και δεν παίρνεις τα φάρμακά σου, δεν ανοίγουν τα πνευμόνια για να δεσμεύσουν οξυγόνο. Έτσι δεν μπορείς να κοιμηθείς».
Η επιστημονική προσέγγιση
Ο Μιχάλης Λ. Κοσμίδης, MD, PhD, είναι νευρολόγος στην Ιατρική Σχολή Αθηνών. Εξηγεί ότι η αϋπνία είναι ένα πολύ συχνό πρόβλημα και στις ΗΠΑ σημειώνονται πάνω από 5 εκατομμύρια επισκέψεις τον χρόνο σε γιατρούς γι' αυτόν τον λόγο.
«Συχνά συνυπάρχει με παθολογικά, ψυχιατρικά ή νευρολογικά νοσήματα. Συνδέεται με το άγχος, τη λήψη φαρμάκων και την κακή υγιεινή του ύπνου», λέει.
«Για τη διάγνωση είναι απαραίτητα τρία χαρακτηριστικά: επίμονη δυσχέρεια ύπνου, επαρκής ευκαιρία για καλό και ήρεμο ύπνο και συνοδός δυσλειτουργία στη διάρκεια της ημέρας. Η αϋπνία διακρίνεται στη βραχεία (short term insomnia), με διάρκεια μικρότερη από τρεις μήνες, και στη χρόνια (chronic insomnia), με μεγαλύτερη διάρκεια.
Οι περισσότεροι φυσιολογικοί ενήλικες αποκοιμούνται σε δέκα-είκοσι λεπτά και ξοδεύουν λιγότερο από τριάντα λεπτά ξύπνιοι στη διάρκεια της νύχτας. Έτσι, λοιπόν, έχουμε εκείνους τους ασθενείς που χρειάζονται πάνω από τριάντα λεπτά για να κοιμηθούν και εκείνους που μένουν ξύπνιοι πάνω από τριάντα λεπτά κατά τη διάρκεια της νύχτας. Η πρώιμη αφύπνιση ορίζεται ως ο τερματισμός του ύπνου κατά τριάντα λεπτά νωρίτερα από το επιθυμητό».
Πώς εκδηλώνεται η αϋπνία και μέχρι ποιο σημείο μπορεί να φτάσει η κρισιμότητα της κατάστασης;
«Σε κάθε περίπτωση, έχουμε τον σε σημαντικό βαθμό επηρεασμό των ημερήσιων δραστηριοτήτων του ατόμου με κόπωση, μείωση της προσοχής και της συγκέντρωσης, μαθησιακές δυσκολίες, ευερεθιστότητα, ημερήσια υπνηλία, έλλειψη ενέργειας και αύξηση των ατυχημάτων», εξηγεί. Η κατάσταση, όπως αναφέρει, είναι πιο συχνή στις μεγαλύτερες ηλικίες και στις γυναίκες. Στις μικρότερες ηλικίες η συχνότητα αυξάνεται μεταξύ των ανέργων, των διαζευγμένων, εκείνων που έχουν χάσει τον/την σύντροφό τους, καθώς και στα χαμηλότερα κοινωνικοοικονομικά στρώματα. Ποιοι είναι οι ιατρικοί λόγοι που οδηγούν στην αϋπνία;
«H αϋπνία συνδέεται με πληθώρα ψυχιατρικών και ιατρικών προβλημάτων όπως το άγχος, η κατάθλιψη, η χρήση ουσιών, η μετατραυματική διαταραχή, τα νοσήματα του αναπνευστικού, του πεπτικού και του ουροποιητικού, τα ρευματολογικά και καρδιολογικά, ο διαβήτης, η εγκυμοσύνη, η εμμηνόπαυση και ο καρκίνος. Τα νευρολογικά αίτια είναι τα εκφυλιστικά νοσήματα, όπως το Aλτσχάιμερ και το Πάρκινσον, οι επώδυνες νευροπάθειες, όπως αυτή του διαβήτη, οι κεφαλαλγίες, οι όγκοι του εγκεφάλου και οι κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις. Για τις αϋπνίες μπορεί να ευθύνονται και φάρμακα όπως τα βρογχοδιασταλτικά, οι β-ανταγωνιστές, τα διουρητικά, η κορτιζόνη και το αλκοόλ».
Ο κ. Κοσμίδης θεωρεί ότι η χορήγηση φαρμάκων δεν πρέπει να είναι ποτέ ο μόνος τρόπος αντιμετώπισης της αϋπνίας.
«Η γνωσιακή-συμπεριφορική θεραπεία για την αϋπνία (Cognitive behavioral therapy for insomnia, CBT-I) θεωρείται σήμερα η πρώτης γραμμής θεραπεία. Ο στόχος της CBT-I είναι να αναγνωρίσει τους λόγους της χρονιότητας της αϋπνίας και να τους διορθώσει. Tυπικά χρειάζονται τέσσερις με οκτώ συνεδρίες, κατά τις οποίες, ανάμεσα σε άλλα, γίνεται εκπαίδευση στη σωστή υγιεινή του ύπνου (sleep hygiene).
Ευρέως διαδεδομένη είναι η CBT-I σε ομάδες (group CTB-I) καθώς και μέσω του ίντερνετ. Tα φάρμακα με επίσημη έγκριση που χρησιμοποιούνται ευρέως είναι οι βενζοδιαζεπίνες και οι μη-βενζοδιαζεπίνες, οι αγωνιστές του υποδοχέα της μελατονίνης, οι ανταγωνιστές του υποδοχέα της ισταμίνης (δοξεπίνη) και τελευταία οι ανταγωνιστές της ορεξίνης, μιας ουσίας του εγκεφάλου με βασικό ρόλο στη διατήρηση της αφύπνισης».
Ο Σπύρος Καλημέρης είναι ψυχίατρος-ψυχοθεραπευτής. Εξηγεί ότι η αϋπνία διακρίνεται ανάλογα με το σημείο του ύπνου στο οποίο εμφανίζεται. Έτσι, έχουμε αϋπνία έναρξης (δυσκολία να μας πάρει ο ύπνος), την ενδιάμεση αφύπνιση (ξύπνημα κατά τη διάρκεια της νύχτας και αδυναμία να ξανακοιμηθούμε), την πρώιμη αφύπνιση (ξύπνημα νωρίτερα από το επιθυμητό και αδυναμία να ξανακοιμηθούμε), τον μη αναζωογονητικό νυχτερινό ύπνο (όταν, ξυπνώντας το πρωί, νιώθεις ότι δεν έχεις ξεκουραστεί επαρκώς ή μια κόπωση).
Επίσης, αναφέρει ότι διακρίνουμε την αϋπνία ανάλογα με τη διάρκεια του προβλήματος, με το όριο να έχει τεθεί στους τρεις μήνες, το οποίο, όταν ξεπεραστεί, μιλάμε για χρόνια αϋπνία.
«Μεμονωμένα επεισόδια αϋπνίας μπορεί να βιώνουν αραιά και πού όλοι οι άνθρωποι στη ζωή τους. Όταν η αϋπνία φτάνει να συνεχίζεται για μέρες ή βδομάδες, είναι πιθανό να υπάρχει προσαρμογή σε μια αλλαγή της καθημερινότητας ή κάποιος υπεύθυνος στρεσογόνος παράγοντας. Όσο περισσότερο διαρκεί η αϋπνία, τόσο περισσότερο επηρεάζεται ο ανθρώπινος οργανισμός, σωματικά και ψυχικά», αναφέρει.
Τα ποσοστά της αϋπνίας είναι πολύ υψηλότερα σε άτομα με οποιαδήποτε ψυχική διαταραχή, και μάλιστα αποτελεί βασικό διαγνωστικό σύμπτωμα στις πιο συχνές εξ αυτών, όπως η κατάθλιψη και η αγχώδης διαταραχή. Υπάρχει αμφίδρομη σχέση και μπορεί η χρόνια αϋπνία να οδηγήσει σε κατάθλιψη, άγχος, κατάχρηση ουσιών και αλκοόλ.
«Η διάγνωση της αϋπνίας παρουσιάζει εντυπωσιακή αύξηση τις τελευταίες δεκαετίες. Πρόκειται για αρκετά κοινό πρόβλημα που μπορεί να εμφανιστεί περίπου στο 10-30% των ανθρώπων κάποια στιγμή στη ζωή τους. Εμφανίζεται με λίγο μεγαλύτερη συχνότητα στις γυναίκες και σε μεγαλύτερες ηλικίες. Αυτό φυσικά δεν σημαίνει ότι δεν συμβαίνει και σε νέα άτομα. Το φαινόμενο είναι πολυπαραγοντικό και η αύξησή του σχετίζεται με την αύξηση της συχνότητας των αιτιών του».
Η αϋπνία, όπως εξηγεί, είναι ως επί το πλείστον δευτεροπαθής, δηλαδή συμβαίνει ως αποτέλεσμα άλλης ιατρικής κατάστασης. Μια βασική αιτία της είναι η ύπαρξη ψυχικής ή ψυχολογικής διαταραχής.
«Τα ποσοστά της αϋπνίας είναι πολύ ψηλότερα σε άτομα με οποιαδήποτε ψυχική διαταραχή, και μάλιστα αποτελεί βασικό διαγνωστικό σύμπτωμα στις πιο συχνές εξ αυτών, όπως η κατάθλιψη και η αγχώδης διαταραχή. Υπάρχει αμφίδρομη σχέση και μπορεί η χρόνια αϋπνία να οδηγήσει σε κατάθλιψη, άγχος, κατάχρηση ουσιών και αλκοόλ.
Επιπλέον, είναι σημαντικό το γεγονός ότι η αϋπνία μπορεί να αποτελέσει πρόδρομο σύμπτωμα για ένα καταθλιπτικό, μανιακό ή ψυχωτικό επεισόδιο, δηλαδή να αρχίσει να υπάρχει πριν από την πλήρη εκδήλωση των υπόλοιπων συμπτωμάτων. Αντίστοιχα, μπορεί να αποτελέσει σημάδι υποτροπής των ανωτέρω καταστάσεων.
Άλλες διαταραχές ύπνου μπορεί επίσης να επιφέρουν αϋπνία. Αυτή όμως μπορεί να οφείλεται και σε μια σειρά από σοβαρές χρόνιες ιατρικές παθήσεις, ορισμένες από τις οποίες είναι ενδεικτικά οι εξής: καρδιαγγειακά νοσήματα, αναπνευστικές παθήσεις και αυτές με χρόνιο πόνο, μυοσκελετικό ή νευροπαθητικό, γαστρεντερικά, ενδοκρινολογικά-ορμονικά προβλήματα, προεμμηνορροϊκή δυσφορική διαταραχή, εμμηνόπαυση, νευρολογικά θέματα. Διάφορες κατηγορίες φαρμάκων προκαλούν επίσης αϋπνία, περιπτώσεις στις οποίες θα πρέπει να γίνεται σωστή αξιολόγηση κόστους-οφέλους από τον θεράποντα γιατρό».
Πέρα από ασθένειες, η αϋπνία μπορεί να οφείλεται και σε άλλους παράγοντες, όπως η υγιεινή του ύπνου.
«Με αυτό εννοούμε διάφορες δυσλειτουργικές συνθήκες ύπνου που αφορούν προβληματικές συνήθειες όπως η διατροφή, το κρεβάτι, το δωμάτιο κ.ά. Για παράδειγμα, το να υιοθετούμε αργά το βράδυ απαιτητικές δραστηριότητες, είτε σωματικές είτε πνευματικές, μας φέρνει σε κατάσταση υπερεγρήγορσης, λόγω της οποίας κάποιοι ενδέχεται να δυσκολεύονται να χαλαρώσουν. Επίσης είναι σημαντικό να μην τρώμε αργά το βράδυ, και μάλιστα μεγάλες ποσότητες φαγητού. Ορισμένοι άνθρωποι έχουν γενετική και κληρονομική προδιάθεση για προβλήματα στον ύπνο, ενώ άλλοι αναπόφευκτα δυσκολεύονται λόγω συγκεκριμένων χαρακτηριστικών προσωπικότητας, όπως η τάση για ανησυχία και νοητική υπερανάλυση».
«Οι καταστάσεις αβεβαιότητας φέρνουν το άτομο σε κατάσταση άγχους και υπερεγρήγορσης ως μηχανισμό προστασίας. Υπό αυτή την έννοια, η διετούς διάρκειας πανδημία μάς έχει επηρεάσει έντονα ψυχολογικά και με τρόπους που ακόμη συνεχίζουν να διερευνώνται. Όπως και για όλες τις ψυχικές διαταραχές, οι μελέτες δείχνουν ότι η επίπτωση της αϋπνίας έχει αυξηθεί πολύ κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Η εξήγηση είναι ότι το άγχος για την υγεία και τη ζωή μας αποτελεί μέγιστο στρεσογόνο παράγοντα. Ρόλο παίζουν οι δευτερογενείς δυσμενείς επιπτώσεις της πανδημίας, όπως ο εγκλεισμός για μεγάλα χρονικά διαστήματα, οι περιορισμοί στις δραστηριότητες και οι οικονομικές επιπτώσεις.
Αντίστοιχα, ένας πόλεμος στη γειτονιά μας είναι επίσης ένα ισχυρό στρεσογόνο συμβάν. Θα πρέπει να πούμε ότι οι ψυχίατροι ήδη βλέπουμε στα ιατρεία μας τον ψυχολογικό αντίκτυπο του πολέμου, καθώς ορισμένοι ασθενείς ήδη αναφέρουν υποτροπή στο άγχος τους. Η εξέλιξη αυτή είναι σχετικά αναμενόμενη όταν ολημερίς κυριαρχούν στην ειδησεογραφία τρομακτικές και ψυχοπιεστικές εικόνες και ιστορίες που συμβαίνουν στην Ουκρανία. Η επαναφορά μιας ψυχροπολεμικής αντίληψης στις διεθνείς σχέσεις αλλά και η υποβόσκουσα/υπονοούμενη πυρηνική εμπλοκή δεν γίνεται να μην επηρεάσουν πολλούς συνανθρώπους μας.
Και μην ξεχνάμε ότι οι ψυχολογικές αντοχές του κόσμου έχουν υποστεί απανωτές δοκιμασίες τα τελευταία χρόνια: εκτός από την πανδημία, και μια πολυετή οικονομική κρίση πρωτύτερα. Έτσι, λοιπόν, η έλευση της αϋπνίας ως απότοκης του διαρκούς ψυχολογικού στρες λόγω των προαναφερόμενων καταστάσεων καθίσταται πιο πιθανή». Αναφορικά με τους τρόπους αντιμετώπισης της κατάστασης, ο κ. Καλημέρης πιστεύει ότι θα μπορούσε να ξεκινά από την υγιεινή του ύπνου μας.
«Ένας καλός ύπνος έχει ζωτική σημασία για τον άνθρωπο τόσο σε ψυχικό όσο και σε σωματικό επίπεδο και συχνά πρέπει να βελτιώσουμε κάποιες συνήθειές μας για να τον πετύχουμε. Από κει και πέρα, αν η αϋπνία επιμένει, θα πρέπει να επιστρατευθεί ειδικός ψυχικής υγείας. Το πρωτογενές ιατρικό πρόβλημα θα πρέπει να αντιμετωπίζεται όσο το δυνατόν πληρέστερα, ώστε να μην τη διαιωνίζει.
Στις μέρες μας η ψυχοθεραπεία έχει μεγάλη αξία, τόσο για τη διαχείριση/αντιμετώπιση του άγχους ή της κατάθλιψης όσο και για την απευθείας αντιμετώπιση της αϋπνίας (γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία). Η χρήση φαρμάκων μπορεί να είναι απαραίτητη, πάντα λαμβάνοντας υπόψη τους απαραίτητους "αστερίσκους" (π.χ. πρόκληση εθισμού) που έχουν να κάνουν με τη χρόνια λήψη των σχετικών φαρμάκων.
Η απόφαση για αλλαγή του τρόπου ζωής μας σπάνια είναι εύκολη. Ο σύγχρονος τρόπος ζωής δεν είναι ανεκτός από όλους, ενώ αθροιστικά μπορεί να επιβαρύνει και τους πιο ανθεκτικούς. Η επίδρασή του στην αύξηση του άγχους, άρα και της αϋπνίας, είναι υποτιμημένη και συχνά χρειάζεται πολύς χρόνος θεραπείας για να γίνει αυτό επαρκώς αντιληπτό ώστε να οδηγήσει σε έμπρακτες αλλαγές».
