Η ύπουλη απειλή της μικροβιακής αντοχής

Η ύπουλη απειλή της μικροβιακής αντοχής Facebook Twitter
Η μικροβιακή αντοχή χαρακτηρίζεται ως η μεγαλύτερη διαχρονική απειλή για τη δημόσια υγεία.
0

Την περίοδο που εργαζόμουν ως σύμβουλος επικοινωνίας του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας στην Ελλάδα, και παρότι η χώρα μας βρισκόταν ακόμα εγκλωβισμένη στη δίνη της πανδημίας του κορωνοϊού και της επίμονης εκτόξευσης των κρουσμάτων, για τον διεθνή οργανισμό ένα διαχρονικό πρόβλημα παρέμενε στην κορυφή της δικής μας ατζέντας όσον αφορά τη δημόσια υγεία.

Πρόκειται για μία από τις μεγαλύτερες απειλές για την παγκόσμια υγεία, ένα φαινόμενο που προκαλεί τουλάχιστον 700.000 θανάτους ετησίως και που έως το 2050 προβλέπεται πως θα ευθύνεται για 10 εκατομμύρια θανάτους παγκοσμίως, περισσότερους από αυτούς που θα έχει προκαλέσει ο καρκίνος. 

Ταυτόχρονα αποτελεί και ένα φαινόμενο που εκδηλώνεται σε υπερθετικό βαθμό στη χώρα μας, μολονότι περνάει σχεδόν απαρατήρητο, και συμπυκνώνεται σε μια γνώριμη φράση που σχεδόν όλοι μας έχουμε πει κατά τις επισκέψεις μας σε κάποιον επαγγελματία υγείας: «Γιατρέ, μήπως να μου χορηγήσετε κανένα αντιβιοτικό;».

Μιλάμε για την απειλή της μικροβιακής αντοχής, δηλαδή της ολοένα και πιο έντονης αντίστασης που αναπτύσσουν οι μικροοργανισμοί στις αντιμικροβιακές ουσίες, με αποτέλεσμα να είναι πλέον λιγότερο ή και καθόλου ευαίσθητοι σε αυτές.

Τα ανθεκτικά μικρόβια που δημιουργούνται από την υπερβολική και συχνά αλόγιστη χρήση των αντιβιοτικών, τα λεγόμενα superbugs, όχι μόνο δεν καταστρέφονται από τα αντιβιοτικά αλλά επιβιώνουν και πολλαπλασιάζονται ελεύθερα, μεταφέροντας την αντοχή στις επόμενες γενιές μικροβίων. 

Σήμερα, σε αρκετές χώρες του πλανήτη, ανάμεσά τους και η χώρα μας, αμέτρητοι ασθενείς εμφανίζουν λοιμώξεις από βακτήρια ανθεκτικά σε όλα σχεδόν τα διαθέσιμα αντιβιοτικά.

Αυτός είναι και ο λόγος που διάφοροι γιατροί, δίχως καμία δόση υπερβολής, χαρακτηρίζουν το φαινόμενο τη μεγαλύτερη διαχρονική απειλή για τη δημόσια υγεία, καθώς ήδη η ανθρωπότητα έρχεται αντιμέτωπη με τον κίνδυνο να μην είναι σε θέση να θεραπεύσει λοιμώξεις από κοινά βακτήρια.

Σήμερα, σε αρκετές χώρες του πλανήτη, ανάμεσά τους και η χώρα μας, αμέτρητοι ασθενείς εμφανίζουν λοιμώξεις από βακτήρια ανθεκτικά σε όλα σχεδόν τα διαθέσιμα αντιβιοτικά.

Υπάρχουν, φυσικά, δεκάδες κορυφαίοι επιστήμονες που παρακολουθούν στενά το φαινόμενο και καθοδηγούν τις πολιτικές δημόσιας υγείας ώστε να αποφευχθούν τα χειρότερα.

zaoutis
Θεοκλής Ζαούτης

Ένας εξ αυτών είναι αναμφίβολα και ο Θεοκλής Ζαούτης, καθηγητής Παιδιατρικής στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, οµότιµος καθηγητής Επιδηµιολογίας στην Ιατρική Σχολή Perelman του Πανεπιστηµίου της Πενσιλβάνια και στο Children’s Hospital of Philadelphia, και πρόεδρος του ΕΟΔΥ. Η LiFO συνομίλησε μαζί του για τα αίτια της πιο ύπουλης απειλή της δημόσιας υγείας καθώς και για το οπλοστάσιο που διαθέτουμε για να την περιορίσουμε.

— Κύριε Ζαούτη, το φαινόμενο της μικροβιακής αντοχής έχει αγγίξει πλέον εξαιρετικά υψηλά επίπεδα, τόσο παγκοσμίως όσο και στη χώρα μας. Με απλά λόγια, μπορείτε να μας εξηγήσετε ποιες είναι οι αιτίες που μας έφεραν μέχρι εδώ;
Δεν χωρά αμφιβολία πως ένας από τους πιο σημαντικούς παράγοντες για την ανάπτυξή της είναι η εκτενής και αλόγιστη χρήση των αντιβιοτικών. Εν ολίγοις, όσο περισσότερο εκτίθενται τα μικρόβια στα αντιβιοτικά, τόσο περισσότερο θα εξελίσσονται έτσι ώστε να μπορούν να αντιστέκονται σε αυτά.

Σκοπός του μικροβίου, άλλωστε, είναι η επιβίωση, γι’ αυτό και μεταλλάσσεται συνεχώς, αλλάζει το γενετικό του υλικό για να πολεμήσει τα αντιβιοτικά. Όσο περισσότερα αντιβιοτικά χρησιμοποιούμε, λοιπόν, τόσο περισσότερο αναπτύσσεται το φαινόμενο της μικροβιακής αντοχής. 

Ταυτόχρονα, βέβαια, τα αντιβιοτικά τα χρειαζόμαστε. Είναι απολύτως αναγκαία για να θεραπεύουμε πολλές λοιμώξεις και τελικά για να σώζουμε ανθρώπινες ζωές.

Ωστόσο, η πραγματικότητα είναι αδιαπραγμάτευτη: υπάρχει ένα τεράστιο ποσοστό της χρήσης των αντιβιοτικών ‒κάποιες μελέτες, μάλιστα, το τοποθετούν στο 50%‒ που είναι ξεκάθαρα περιττό.

Συχνά, για παράδειγμα, οι γιατροί τα χορηγούμε για να θεραπεύσουμε ιώσεις, παρότι δεν έχουν καμία επίπτωση, είτε επειδή το ζητάει ο ασθενής είτε για να νιώσουμε κι εμείς καλύτερα και να καθησυχάσουμε κάποιον γονιό.

Ωθούμε, λοιπόν, τα μικρόβια στο να γίνονται όλο και δυνατότερα και περισσότερο πιο ανθεκτικά. Γι’ αυτό και κράτη σαν το δικό μας, τα οποία χρησιμοποιούν ένα σημαντικά υψηλότερο ποσοστό αντιβιοτικών σε σχέση με την υπόλοιπη Ε.Ε., έχουν και από τα μεγαλύτερα ποσοστά αντοχής. 

Ένας δεύτερος και κομβικός παράγοντας είναι η χρήση αντιβιοτικών στην κτηνοτροφία. Σε κάθε γωνιά του πλανήτη τα αντιβιοτικά χρησιμοποιούνται σε τεράστιες ποσότητες στις τροφές των ζώων, ώστε αυτά να γίνονται πιο παχιά και το κρέας τους πιο τρυφερό.

Μιλάμε, λοιπόν για έναν γιγάντιο όγκο αντιβιοτικών που «αναγκάζει» καθημερινά τα μικρόβια να εξελίσσονται και να αντιστέκονται. Και όπως γνωρίζουμε, αλλά οφείλουμε συνεχώς να υπενθυμίζουμε, τα μικρόβια από τα ζώα επηρεάζουν τελικά και την υγεία των ανθρώπων, καθώς ο πλανήτης, τα ζώα και οι άνθρωποι αποτελούμε όλοι μια ενιαία υγεία.

— Υπάρχουν πλέον δεκάδες δυσοίωνες προβλέψεις του ΠΟΥ και του Ευρωπαϊκού Κέντρου Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων (ECDC) για την εξέλιξη του φαινομένου της μικροβιακής αντοχής. Αναρωτιέμαι πώς παρακολουθείται και ποσοτικοποιείται η αντοχή, πώς συλλέγονται τα δεδομένα και πώς δημιουργούνται αυτές οι εκτιμήσεις. Πού ακριβώς βρίσκεται η Ελλάδα;
Η Ε.Ε. έχει ένα δίκτυο εντός του ECDC, όπου όλα τα κράτη-μέλη στέλνουν μια ετήσια αναλυτική έκθεση με δεδομένα για το προφίλ των μικροβίων στα νοσοκομεία μας από τη μια, καθώς και για τη χρήση των αντιβιοτικών από την άλλη.

Τα δεδομένα αυτά μπορεί να τα συναντήσει κανείς στην ιστοσελίδα του ECDC, όπου ένας διαδραστικός χάρτης της Ευρώπης φανερώνει τα διάφορα μικρόβια και τα επίπεδα της αντοχής. Έτσι βγαίνουν τα ποσοστά και η κατάταξη των χωρών και με βάση αυτές τις πληροφορίες χτίζονται μοντέλα που εξετάζουν την τάση ανάπτυξης της αντοχής στα μικρόβια, καθώς και την τάση της χορήγησης των αντιβιοτικών.

Η πιο πρόσφατη μελέτη που εξέταζε την έκβαση των λοιμώξεων που είναι ανθεκτικές στα αντιβιοτικά τοποθετούσε την Ελλάδα δεύτερη στην Ε.Ε. στον λεγόμενο δείκτη του «αναπηροσταθµισµένου έτους ζωής» (DALY) που ισοδυναµεί µε τον συνολικό αριθµό ετών υγιούς ζωής τα οποία χάνονται εξαιτίας ασθένειας, αναπηρίας και θανάτου. Δηλαδή το κόστος της μικροβιακής αντοχής σε ανθρώπινες ζωές στην Ελλάδα έρχεται δεύτερο, αμέσως μετά την Ιταλία, και ολοένα χειροτερεύει.

Μιλάμε για γιγαντιαίο πρόβλημα, και μάλιστα σε διάφορες ευρωπαϊκές χώρες οι ασθενείς συμπληρώνουν ερωτηματολόγια και θεραπεύονται σε ξεχωριστές πτέρυγες αν έχουν επισκεφτεί νοσοκομεία στην Ελλάδα, επειδή μπορεί να έχουν εκτεθεί στα τοπικά superbugs.

— Ποια είναι, λοιπόν, τα όπλα και ποιες οι βέλτιστες πρακτικές για να περιορίσουμε την ύπουλη απειλή της μικροβιακής αντοχής;
Το πρώτο και κυριότερο βήμα είναι η ορθή χρήση των αντιβιοτικών. Πρέπει να αλλάξουμε άμεσα την αντίληψη και την κουλτούρα μας, αν θέλετε, αναφορικά με τη χορήγηση των αντιβιοτικών.

Το δεύτερο βήμα αφορά την πρόληψη των λοιμώξεων, τόσο στην κοινότητα όσο και στα νοσοκομεία. Κομβικός σε αυτή την προσπάθεια είναι ο τακτικός εμβολιασμός. Αν θωρακιστούμε με εμβόλια κατά της γρίπης, του Covid και άλλων ιών, ο ασθενής δεν θα εμφανίσει συμπτώματα κρυολογήματος και δεν θα αναζητήσει άσκοπα τα αντιβιοτικά.

Έπειτα υπάρχουν οι καλές πρακτικές υγιεινής, π.χ. των χεριών, ο σωστός τρόπος να βήχουμε για να μη μεταδίδουμε τα μικρόβια, γενικά όλα τα μέτρα που μάθαμε να εφαρμόζουμε λόγω της πανδημίας, για να περιορίσουμε τη μετάδοση των μικροβίων.

Το τρίτο βήμα αφορά την παρακολούθηση και πρόληψη των ενδονοσοκομειακών λοιμώξεων. Άλλωστε, αν δεν υπάρχει λοίμωξη εντός του νοσοκομείου, δεν υπάρχει ανάγκη χορήγησης αντιβιοτικού και δεν ακολουθεί η ανάπτυξη και εξέλιξη του μικροβίου σε έναν πιο ανθεκτικό οργανισμό ‒ κι έτσι αποφεύγουμε αυτόν τον φαύλο κύκλο.

Η Ελλάδα, ξέρετε, έχει το από τα υψηλότερα ποσοστά ενδονοσοκομειακών λοιμώξεων στην Ε.Ε. και αυτές οι λοιμώξεις προέρχονται συνήθως από μικρόβια με ιδιαίτερη ανθεκτικότητα.

Τέλος, χρειάζεται και ο άμεσος περιορισμός των αντιβιοτικών στην κτηνοτροφία. Μάλιστα, σήμερα, μια σειρά κρατών έχει κάνει τρομερά βήματα προς αυτή την κατεύθυνση. Η Δανία και άλλες σκανδιναβικές χώρες έχουν κάνει κυριολεκτικά άλματα στην προσπάθειά τους να μειώσουν τον όγκο των αντιβιοτικών που χρησιμοποιούν στις τροφές των ζώων.

Αντίθετα, κάποια άλλα κράτη, όπως οι ΗΠΑ, διατηρούν ένα τεράστιο lobby από παραγωγούς ζωοτροφών που πιέζουν ώστε να μη μειωθεί. Χρειάζεται, λοιπόν, μια συντονισμένη και ολιστική παγκόσμια προσέγγιση.

— Ασχολείστε πλέον αρκετά χρόνια με το φαινόμενο και γνωρίζετε πως για να περιοριστεί χρειάζεται μια ευρύτερη αλλαγή νοοτροπίας στην κοινωνία σχετικά με τη χρήση των αντιβιοτικών. Ποιο είναι, λοιπόν, το μήνυμά σας;
Έχετε απόλυτο δίκιο, η αλλαγή πρέπει να έρθει από τον κόσμο. Ο ασθενής οφείλει να ρωτά τον γιατρό του με ψυχραιμία: «Θεωρείτε πως χρειάζομαι το αντιβιοτικό ή μήπως όχι; Είναι απαραίτητο; Θα με βοηθήσει να γίνω καλύτερα;».

Ο κόσμος πρέπει να γίνει σύμμαχός μας σε αυτή την προσπάθεια και να καταλάβει πως το αντιβιοτικό σε κάθε περίπτωση δεν είναι πανάκεια.

Θα σας δώσω μερικά παραδείγματα για το πώς χειροτερεύει καθημερινά το φαινόμενο: το κοινό κρυολόγημα χρειάζεται περίπου πέντε με έξι μέρες να περάσει. Ο ασθενής συνήθως παρουσιάζει συμπτώματα τις πρώτες τρεις μέρες και έπειτα επισκέπτεται τον γιατρό που του χορηγεί το αντιβιοτικό. Σε δύο μέρες είναι πλέον περδίκι, όμως ούτως ή άλλως θα είχε αναρρώσει γιατί αυτός είναι ο φυσιολογικός κύκλος ζωής της ίωσης του κρυολογήματος.

Με αυτές τις πρακτικές, όμως, παγιώνεται η εσφαλμένη αντίληψη πως για την ίαση ευθύνεται το αντιβιοτικό. Το πρόβλημα είναι πως η μικροβιακή αντοχή είναι μια έννοια πολύ αφηρημένη για τον γονιό ή τον ασθενή, ένα φαινόμενο που στο μυαλό μας έχει μονάχα μακροχρόνιες επιπτώσεις. Υπάρχουν όμως δεκάδες εξαιρετικές μελέτες οι οποίες δείχνουν τις πολλαπλές επιπτώσεις που έχει η εξάρτησή μας από τα αντιβιοτικά.

Πρόσφατα δημοσιεύτηκε μια έρευνα που επικεντρώνεται στο μικροβίωμα, δηλαδή στα υγιή μικρόβια του ανθρώπινου σώματος, με τα οποία συμβιώνουμε και μας κρατούν υγιείς. Αποδείχθηκε πως η συνεχής και αλόγιστη χρήση των αντιβιοτικών αλλάζει το μικροβίωμα και ανεβάζει τον κίνδυνο εμφάνισης αυτοάνοσων νοσημάτων.

Γνωρίζουμε πλέον πως όσο περισσότερα αντιβιοτικά παίρνουν τα παιδιά σε μικρή ηλικία, τόσο περισσότερο ανεβαίνει ο κίνδυνος να πάθουν ελκώδη κολίτιδα και νόσο του Crohn.

Από δημοσκοπήσεις που έγιναν βάσει των αντιλήψεων γιατρών και ασθενών σχετικά με τη μικροβιακή αντοχή, βγήκε το συμπέρασμα είναι πως όλοι το θεωρούν ένα πρόβλημα που βρίσκεται μακριά μας, κάπου εκεί έξω. Η πραγματικότητα είναι πως η μικροβιακή αντοχή είναι ήδη εδώ, στην πόρτα μας, στο σπίτι μας, στα ιατρεία και στα νοσοκομεία μας.

Υγεία & Σώμα
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Covid-19 και γρίπη: Ο κίνδυνος της διπλής επιδημίας

Υγεία & Σώμα / Covid-19 και γρίπη: Ο κίνδυνος της διπλής επιδημίας

Ο αναπληρωτής καθηγητής Επιδημιολογίας - Προληπτικής Ιατρικής στο Εργαστήριο Υγιεινής Επιδημιολογίας και Ιατρικής Στατιστικής της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ, Δημήτρης Παρασκευής, λύνει όλες τις απορίες για τα εμβόλια, τα τεστ και τις μάσκες.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
10+1 τρόποι να αυξήσετε την καλή χοληστερίνη

Υγεία & Σώμα / 10+1 τρόποι να αυξήσετε την καλή χοληστερίνη

Μέχρι στιγμής δεν έχει κυκλοφορήσει κάποιο ασφαλές φάρμακο το οποίο να ανεβάζει αξιόλογα την HDL, γι’ αυτό καλό είναι να φροντίζουμε η διατροφή μας να περιέχει τροφές που κάνουν αυτήν τη δουλειά.
ΣΤΕΛΙΟΣ ΠΑΝΤΑΖΗΣ, MD & ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΤΣΕΣΜΕΛΗ
θεραπεύτρια αγκαλιάς

Υγεία & Σώμα / Δέσποινα, τι περιλαμβάνει η θεραπευτική «αγκαλιά της αρκούδας»;

Η Δέσποινα Ξηρογιάννη είναι θεραπεύτρια αγκαλιάς, εργάζεται στην Αθήνα και βοηθάει τους πελάτες της να έχουν συναισθηματική και ψυχική ισορροπία μέσω του συναινετικού αγγίγματος.
ΑΝΝΑ ΚΟΚΟΡΗ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Μητρότητα και αλκοόλ: Αναγκαίο «διάλειμμα» ή εξάρτηση;

Ψυχή & Σώμα / Μητρότητα και αλκοόλ: Αναγκαίο «διάλειμμα» ή εξάρτηση;

Γιατί υπάρχει αυτή η εικόνα της εξουθενωμένης μητέρας που βάζει τα παιδιά της για ύπνο και με το που εκείνα κοιμούνται τρέχει και βάζει ένα μεγάλο ποτήρι κρασί και το πίνει όλο, σχεδόν μονορούφι, στην υγειά των αντοχών της; Η Τζούλη Αγοράκη μιλά με την συγγραφέα Γιούλη Ψαρράκη για τη μητρότητα και την κατανάλωση αλκοόλ.
ΤΖΟΥΛΗ ΑΓΟΡΑΚΗ
Ακμή στην εφηβεία: Αιτίες, μύθοι και λύσεις

Ψυχή & Σώμα / Ακμή στην εφηβεία: Αιτίες, μύθοι και λύσεις

Τι σημαίνει η ακμή για έναν έφηβο; Γιατί εμφανίζεται; Είναι κληρονομική; Υπάρχουν πια δραστικές θεραπείες; Η Τζούλη Αγοράκη συζητά με τη δερματολόγο Μάργκη Καπελλάρη για τις σύγχρονες μεθόδους καταπολέμησης της ακμής, η οποία δεν ταλαιπωρεί μόνο τους εφήβους, αλλά μπορεί να εκδηλωθεί και σε μεγαλύτερες ηλικίες.
THE LIFO TEAM
Οι ψυχεδελικές θεραπείες ξανά στο προσκήνιο

Explainer / Ψυχεδελικές θεραπείες: Τι ξέρουμε τώρα

Μπορούν οι ψυχεδελικές ουσίες να προσφέρουν αποτελεσματική θεραπεία για ψυχικές παθήσεις όπως η κατάθλιψη και το PTSD; Τι γνωρίζουμε μέχρι στιγμής για τις ιαματικές τους ιδιότητες; Ποια είναι τα νομικά εμπόδια που πρέπει να ξεπεραστούν για την ευρεία χρήση τους στην ιατρική;
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Το «πρόσωπο του Μαρ-α-Λάγκο»: Το μήνυμα της υπερβολής και η «ευγονική» του Τραμπ

Υγεία & Σώμα / Το «πρόσωπο του Μαρ-α-Λάγκο» και η «ευγονική» του Τραμπ

Τη στιγμή που επικρατεί η τάση για ένα «φυσικό» λουκ, όπου οι αισθητικές παρεμβάσεις είναι όσο το δυνατόν πιο αόρατες, το λουκ του Μαρ-α-Λάγκο, με το υπερβολικό botox, τα ορατά fillers προσώπου και το ακραίο μαύρισμα, υποστηρίζει την υπερβολή ως στοιχείο ταυτότητας.
THE LIFO TEAM
Ψυχική υγεία των εργαζομένων: Το νέο success metric για τους οργανισμούς

Υγεία & Σώμα / Ψυχική υγεία και εργασία: Ο νέος δείκτης μέτρησης επιτυχίας για τους οργανισμούς

Γιατί το μέλλον ανήκει στους οργανισμούς που αντιλαμβάνονται και κατανοούν ότι η επιτυχία δεν είναι μόνο οι αριθμοί αλλά και οι άνθρωποι που την κάνουν πραγματικότητα και επενδύουν στη διαμόρφωση ενός υγιούς εργασιακού περιβάλλοντος.
ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΑΤΙΑΝΑ ΤΟΥΝΤΑ, CHAIRWOMAN & CEO ΤΗΣ HELLAS EAP
Η «Τελική έξοδος» και το δικαίωμα στην ευθανασία

Υγεία & Σώμα / Η «Τελική έξοδος» και το δικαίωμα στην ευθανασία

Έχουμε το δικαίωμα να επιλέξουμε πώς θα πεθάνουμε όταν βρισκόμαστε στα πρόθυρα του αναπόφευκτου, χωρίς αυτό να αντιβαίνει στην αξία της ζωής; Ποια είναι τα ηθικά, νομικά και πολιτισμικά διλήμματα; Μια ενδιαφέρουσα συζήτηση για το θέμα πραγματοποιήθηκε πρόσφατα στη Μικρή Σκηνή της Στέγης.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Γιατί έκανα παιδί με τον γκέι φίλο μου

Ψυχή & Σώμα / Γιατί έκανα παιδί με τον γκέι φίλο μου

Η Τζούλη Αγοράκη μιλά με την Ελίζα Γερολυμάτου, μια τολμηρή γυναίκα που αψήφησε την εμπειρία του ορμονοεξαρτώμενου καρκίνου και την έλλειψη ωαρίων, ακολουθώντας την εσωτερική της φωνή που της έλεγε πως ήθελε να γίνει μητέρα. Παρά τις αντιξοότητες, απέκτησε ένα παιδί με έναν άνθρωπο που θαύμαζε.
ΤΖΟΥΛΗ ΑΓΟΡΑΚΗ
ΕΠΕΞ Γιατί όλοι ξετρελαίνονται με το πάντελ;

Υγεία & Σώμα / Πάντελ: Το άθλημα με την παράξενη ρακέτα που πωρώνει τους Αθηναίους

«Το πιο ωραίο είναι ότι το παιχνίδι είναι πάντα τόσο έντονο που σε απορροφά, για μιάμιση ώρα το μόνο που έχει σημασία είναι πού πάει το κίτρινο μπαλάκι, πράγμα που σε βοηθάει πολύ να αποφορτιστείς»
ΜΙΝΑ ΚΑΛΟΓΕΡΑ
Η ομορφιά ως βία, ως εμπειρία και ως προϊόν

Κοκέτα / Η ομορφιά ως βία, ως εμπειρία και ως προϊόν

Τα πάντα ώστε τα πράγματα να μπουν σ’ ένα κουτί και το κλειστό κύκλωμα «ομορφιά - κατανάλωση - εκτόνωση» να διατηρηθεί ακέραιο, να μην υπάρχει τίποτα το καινούργιο, τίποτα το έντονο Ή το εκπληκτικό, παρά μόνο η ίδια Διαφορά παντού.
ΧΑΡΗΣ ΚΑΛΑΪΤΖΙΔΗΣ
Γιατί γίνεται τόσος ντόρος με το μικροβίωμα του εντέρου και τη διατροφή;

Ψυχή & Σώμα / Γιατί γίνεται τόσος ντόρος γύρω από το μικροβίωμα του εντέρου και τη διατροφή;

Τι συμβαίνει με τα τρισεκατομμύρια μικροοργανισμών στο έντερό μας; Πώς αλληλεπιδρούν με τη διατροφή μας –ενισχύοντας ή διαταράσσοντάς την– και τι σημαίνει αυτό για την υγεία μας; H Μερόπη Κοκκίνη συζητά με τη Μαντώ Κυριακού, καθηγήτρια Μικροβιολογίας, στο Τμήμα Επιστήμης Διαιτολογίας-Διατροφής του Χαροκοπείου Πανεπιστημίου.
ΜΕΡΟΠΗ ΚΟΚΚΙΝΗ
Η γυναίκα που ανέδειξε τον οργασμικό διαλογισμό θα συνεχίσει να το κάνει ακόμα και στη φυλακή

Υγεία & Σώμα / Η γυναίκα που ανέδειξε τον οργασμικό διαλογισμό θα συνεχίσει να το κάνει ακόμα και στη φυλακή

Η Νικόλ Ντεντόν υπήρξε για μια δεκαετία επικεφαλής μιας αυτοκρατορίας κέντρων ευεξίας που μετέτρεπε τη σεξουαλική διέγερση σε πρακτική διαλογισμού. Τώρα αντιμετωπίζει την κατηγορία της εκμετάλλευσης των εργαζομένων στην εταιρεία που ίδρυσε.
THE LIFO TEAM
Διατροφή και γυμναστική: Με τόσα trends στο TikTok πώς θα βρω αυτό που μου ταιριάζει;

Ζωή στα καλύτερά της / Διατροφή και γυμναστική: Με τόσα trends στο TikTok πώς θα βρω αυτό που μου ταιριάζει;

Mια συζήτηση για τις αλήθειες και τους μύθους της διατροφής και της γυμναστικής με τον αθλητικό επιστήμονα Γιάννη Κωτσή, στο πλαίσιο της νέας σειράς podcast «Ζωή στα καλύτερά της», με την υποστήριξη των συμπληρωμάτων διατροφής EVIOL.
THE LIFO TEAM
Burnout: Είναι απλή κόπωση ή κάτι βαθύτερο;

Ζωή στα καλύτερά της / Burnout: Είναι απλή κόπωση ή κάτι βαθύτερο;

Μια συζήτηση για το σύνδρομο εργασιακής εξουθένωσης με την κλινική-οργανωσιακή ψυχολόγο Έλενα Μπίκου, στο πλαίσιο της νέας σειράς podcast «Ζωή στα καλύτερά της», με την υποστήριξη των συμπληρωμάτων διατροφής EVIOL.
ΛΑΣΚΑΡΙΝΑ ΛΙΑΚΑΚΟΥ