Είναι η σύγχρονη ιατρική προκατειλημμένη απέναντι στις γυναίκες; Παίζει ρόλο το φύλο σε μια ιατρική εξέταση; Υπάρχει σεξισμός στην αξιολόγηση των συμπτωμάτων και πώς μια τέτοια συμπεριφορά μπορεί να έχει συνέπειες στην ποιότητα ζωής μιας γυναίκας ή να σημάνει ακόμα και το φυσικό της τέλος;
Στατιστικές τόσο από την Ευρώπη και τις ΗΠΑ όσο και από την Ασία αποκαλύπτουν κάτι που πολλές φορές πέρασε από το μυαλό μας σε κάποια αίθουσα αναμονής ιατρείου ή νοσοκομείου, και κάθε φορά που ακούσαμε από τα χείλη του/της γιατρού μας «έλα, δεν είναι τίποτα, είσαι απλώς γκρινιάρα»: ότι σε όλον τον κόσμο τα συμπτώματα, οι ενοχλήσεις, τα παράπονα για μια συγκεκριμένη ιατρική κατάσταση αγνοούνται πολύ συχνά, όταν προέρχονται από γυναίκες, με ολέθριες επιπτώσεις για την υγεία και τη ζωή τους.
Αυτό το φαινόμενο της έμφυλης προκατάληψης στο ιατρικό πεδίο ερεύνησαν με συνέπεια και ντοκουμέντα οι Γαλλίδες δημοσιογράφοι Maud Le Rest και Eva Tapiero. Το «Les patientes d'Hippocrate - Quand la médecine maltraite les femmes» («Οι γυναίκες ασθενείς του Ιπποκράτη – Όταν η ιατρική κακοποιεί τις γυναίκες») είναι ένα βιβλίο γεμάτο από μαρτυρίες, παραδείγματα, στατιστικά στοιχεία που αφορούν τόσο τη μαιευτική βία και την εν γένει περιφρονητική προσέγγιση του γυναικείου φύλου από ένα μεγάλο μέρος της σύγχρονης ιατρικής.
Σημάδια καρδιοπαθειών που αγνοήθηκαν, συμπτώματα διαφόρων γυναικολογικών καρκίνων που δεν τους δόθηκε η δέουσα σημασία, ιατρικές πρακτικές που εν έτει 2023 εξακολουθούν να εφαρμόζονται μόνο σε γυναίκες, όλα χώρεσαν σ’ αυτή την ενδιαφέρουσα δημοσιογραφική έρευνα, για την οποία η μία εκ των συγγραφέων μίλησε στη LiFO.
Όσον αφορά την παρακολούθηση της εγκυμοσύνης ή του τοκετού, το 6% των γυναικών δηλώνει «καθόλου» ή «σχεδόν καθόλου» ικανοποιημένο. Μία στις πέντε γυναίκες έχει πέσει θύμα γυναικολογικής και μαιευτικής βίας. Το 6% των γυναικών έχει υποστεί λεκτική βία. Σχεδόν το 3% έχει βιώσει σωματική βία. Κατά τη γνώμη μου, τα ποσοστά αυτά είναι πολύ υποτιμημένα λόγω των κοινωνικών ταμπού.
— Πώς γεννήθηκε η ιδέα γι’ αυτή την έρευνα; Είχατε κάποιο προσωπικό περιστατικό, είτε εσείς είτε η συν-συγγραφέας του βιβλίου, που σας έβαλε στη διαδικασία να συλλέξετε περιστατικά συμπτωμάτων γυναικών που αγνοήθηκαν με ολέθριες συνέπειες ή ήταν μια γενική παρατήρηση πάνω στο φαινόμενο;
Η Εva κι εγώ γνωριστήκαμε όταν δουλεύαμε στα γραφεία του CNN στο Παρίσι. Γίναμε φίλες πολύ γρήγορα και συνειδητοποιήσαμε πως μοιραζόμαστε πολλούς κοινούς αγώνες, μεταξύ των οποίων και ο αγώνας κατά της έμφυλης βίας στην Ιατρική. Στη συνέχεια εργάστηκα για δύο χρόνια σε μια εξειδικευμένη συντακτική ομάδα για θέματα υγείας, εστιάζοντας ειδικότερα στα θέματα της υγείας των γυναικών και της βίας που τους ασκείται.
Η Εva κι εγώ παραμείναμε φίλες σκοπό να συνεργαστούμε σε ένα κοινό πρότζεκτ. Μετά από ώρες brainstorming αποφασίσαμε να ασχοληθούμε με το φαινόμενο της μισογυνικής βίας στον χώρο της υγείας. Δεν υπήρξε, λοιπόν, κάποιο συγκεκριμένο γεγονός που μας ώθησε σε αυτό, παρά ένα ευρύτερο αίσθημα αγανάκτησης.
— Ποιο ήταν, κατά την άποψή σας, το πιο σοκαριστικό εύρημα αυτής της έρευνας; Παρακολουθώντας κάποιες συνεντεύξεις σας, άκουσα, μεταξύ άλλων, τις αναφορές σας στις καρδιοπάθειες και στον τρόπο που αυτές αντιμετωπίζονται από τους γιατρούς όταν οι ασθενείς είναι γυναίκες.
Για μένα ήταν η έκταση της μαιευτικής βίας: τα χτυπήματα, οι προσβολές, ο πόνος, η οδύνη, η «παιδικοποίηση», ο εξευτελισμός, το μακροχρόνιο τραύμα… Συνειδητοποίησα ότι τελικά οι περισσότεροι τοκετοί είναι στην πραγματικότητα τραυματικοί, ακόμη και αν το γεγονός αυτό δεν γίνεται εύκολα αποδεκτό και οι περισσότερες γυναίκες που γεννούν προτιμούν να λένε πως «όλα πήγαν καλά».
Σχετικά με την καρδιακή προσβολή, συνειδητοποίησα μέσα από εκτεταμένη έρευνα ότι εμείς οι γυναίκες κινδυνεύουμε πολύ περισσότερο από αυτή την πάθηση. Ο κίνδυνος είναι ακόμα μεγαλύτερος για τις ανύπαντρες γυναίκες, τις λεσβίες ή τις γυναίκες που ζουν μόνες: η παρουσία ενός άντρα στο πλευρό μιας γυναίκας που παθαίνει έμφραγμα συμβάλλει στη σοβαρότερη αντιμετώπιση και επομένως στην καλύτερη φροντίδα της ασθενούς. Ο άντρας, μάρτυρας του περιστατικού, αποτελεί «εγγύηση» σοβαρότητας.
— Θεωρείτε ότι στη συνθήκη που περιγράφετε –και είναι παγκόσμια– παίζει ρόλο το φύλο του γιατρού; Έχετε κάποιες ενδείξεις ότι οι γυναίκες γιατροί έχουν καλύτερα αντανακλαστικά ή ότι και αυτές –λόγω των πατριαρχικών αντιλήψεων– υιοθετούν μια ανδρική προσέγγιση στη διαχείριση των γυναικών ασθενών;
Οι γυναίκες γιατροί δεν δείχνουν περισσότερη ενσυναίσθηση ούτε είναι πιο ευαισθητοποιημένες σε θέματα μισογυνικής βίας από τους άνδρες συναδέλφους τους. Οι λόγοι είναι πολλοί:
• παρακολουθούν τα ίδια μαθήματα κατά τη διάρκεια των σπουδών τους και παρουσιάζουν τα ίδια μαθησιακά κενά σε θέματα που σχετίζονται με την υγεία των γυναικών.
• εάν θέλουν να τις σέβονται δεν πρέπει να «προκαλούν» και ορισμένες από αυτές ενστερνίζονται ανδρικές συμπεριφορές έτσι ώστε να συμμορφώνονται στα πρότυπα που επικρατούν.
• ορισμένες γυναίκες γιατροί, ιδίως γυναικολόγοι, χρησιμοποιούν το εξής επιχείρημα: «Είμαι κι εγώ γυναίκα, οπότε γνωρίζω αυτόν τον πόνο και θεωρώ ότι το παρακάνετε».
— Σε ό,τι αφορά τη μαιευτική βία στη Γαλλία υπάρχουν δημοσιευμένα στοιχεία ή ποσοστά; Επίσης, σε μια συνέντευξή σας άκουσα να μιλάτε για τη «βελονιά του συζύγου» (husbandstitch). Εφαρμόζεται ακόμη αυτή η κακοποιητική προς τις γυναίκες πρακτική;
Σύμφωνα με το Ανώτατο Συμβούλιο για την Ισότητα μεταξύ Γυναικών και Ανδρών στη Γαλλία, ένας στους πέντε τοκετούς καταλήγει σε επισιοτομή (σ.σ. πρόκειται για ένα μικρού μήκους τεχνητό τραύμα, μεταξύ κόλπου και πρωκτού, που μπορεί να γίνει λίγο πριν από την έξοδο του μωρού από το γεννητικό κανάλι και αφορά το περίνεο. Το ράμμα ή αλλιώς «η βελονιά του συζύγου» γίνεται για να εξασφαλιστεί ότι από τη μικρή χαλάρωση που προκαλείται στην περιοχή λόγω τοκετού δεν θα χάσει ο σύντροφος της γυναίκας την απόλαυση της σεξουαλικής επαφής μαζί της μετά τον τοκετό).
Επίσης, μία στις δυο γυναίκες «καταγγέλλει την έλλειψη ή την παντελή απουσία εξήγησης του λόγου της επισιοτομής». Το ποσοστό της κυμαίνεται ανάλογα με το μαιευτήριο από 0,3% έως 45%.
Όσον αφορά την παρακολούθηση της εγκυμοσύνης ή του τοκετού, το 6% των γυναικών δηλώνει «καθόλου» ή «σχεδόν καθόλου» ικανοποιημένο. Μία στις πέντε γυναίκες έχει πέσει θύμα γυναικολογικής και μαιευτικής βίας. Το 6% των γυναικών έχει υποστεί λεκτική βία. Σχεδόν το 3% έχει βιώσει σωματική βία.
Κατά τη γνώμη μου, τα ποσοστά αυτά είναι πολύ υποτιμημένα λόγω των κοινωνικών ταμπού. Επιπλέον, οι γυναίκες που τολμούν να μιλήσουν προέρχονται συνήθως από εύπορες τάξεις και είναι μορφωμένες. Δεν έχουν όλοι την πολυτέλεια της έκφρασης.
Όσο για τη «βελονιά του συζύγου», έχουμε αφιερώσει ένα κεφάλαιο αποκλειστικά σε αυτό. Δεν έχουμε ακριβή στοιχεία για την πρακτική αυτή και φυσικά οι περισσότεροι γιατροί αρνούνται την ύπαρξή της. Ωστόσο, το βιβλίο μας αποτελεί απόδειξη ότι αυτή εξακολουθεί να εφαρμόζεται στη Γαλλία.
Σχετικά με το θέμα αυτό, ο πρόεδρος του μεγαλύτερου συλλόγου γυναικολόγων και μαιευτήρων (Syngof) ανέφερε τα εξής: «Η χειρουργική αποτελεί ταυτόχρονα και τέχνη, μπορούμε να υποθέσουμε ότι μερικοί γιατροί θεώρησαν πως, προσαρμόζοντας ελαφρά την τεχνική των ραμμάτων, θα βελτίωναν λίγο τη σεξουαλικότητα της γυναίκας, οπότε το γεγονός αυτό δεν μας σοκάρει». Σχετικά με τη γυναικολογική και μαιευτική βία γενικότερα, δήλωσε: «Έχω μείνει άναυδος με τις αναφορές κακοποίησης των γυναικών. Για μένα πρόκειται είτε για προϊόν της φαντασίας μερικών είτε για μεμονωμένα περιστατικά άνευ σημασίας».
— Πιστεύετε ότι το 4ο κύμα φεμινισμού μπορεί να αλλάξει την υπάρχουσα κατάσταση ή, έστω, να αφυπνίσει τις ασθενείς αναφορικά με τον τρόπο που αντιμετωπίζονται και εν τέλει να απαιτήσουν καλύτερες ιατρικές υπηρεσίες;
Ναι και όχι. Το παρατηρώ γύρω μου: είμαι κοντά στα 30 και οι φίλες μου που είναι 22, 23 ετών είναι πιο ενημερωμένες γι' αυτά τα θέματα απ’ ό,τι ήμουν εγώ στην ηλικία τους. Ταυτόχρονα, νέες φεμινιστικές ομάδες που ασχολούνται με αυτά τα ζητήματα κάνουν την εμφάνισή τους. Ωστόσο, πρόσφατα συνομίλησα με 19χρονους φοιτητές δημοσιογραφίας που μου φάνηκαν, ως επί το πλείστον, πολύ οπισθοδρομικοί στο θέμα αυτό.
Επιπλέον, αρκεί να συζητήσει κανείς το θέμα της βίας κατά των γυναικών από γιατρούς, με γιατρούς, για να συνειδητοποιήσει ότι η συντριπτική πλειονότητά τους στην καλύτερη περίπτωση το υποβαθμίζει ή στη χειρότερη τα αρνείται, και αυτό ανεξαρτήτως ηλικιακής ομάδας.
— Είχατε κάποια πληροφορία ή feedback από γιατρούς, ανεξαρτήτως φύλου, που κατά τη γνώμη σας θα μπορούσε να επηρεάσει θετικά τον τρόπο που αντιμετωπίζονται οι γυναίκες από το σύστημα υγείας;
Η ανταπόκριση ήταν πολύ μικρή. Οι περισσότεροι άνθρωποι που ενδιαφέρθηκαν για το βιβλίο μας είναι γυναίκες μεταξύ 20 και 35 ετών, που δηλώνουν φεμινίστριες. Ο στόχος μας ήταν να αγγίξουμε κι άλλες κοινωνικές ομάδες. Ωστόσο, αρκετοί γιατροί ανταποκρίθηκαν εντυπωσιακά: μία γυναικολόγος, αρκετοί παθολόγοι, ένας ψυχίατρος… Δεν χάνουμε την ελπίδα μας!
*Η Maud Le Rest είναι μία από τις βασικές ομιλήτριες στην Παγκόσμια Ημέρα Αγώνων για τα Δικαιώματα της Γυναίκας (8/3), στο Γαλλικό Ινστιτούτο Ελλάδας, που για φέτος έχει προγραμματίσει masterclasses και σειρά ομιλιών. Αναλυτικά ΕΔΩ
