Ο κύριος Γιώργος πάσχει από άνοια τα τελευταία 7 τουλάχιστον χρόνια. Γιώργο έλεγαν και τον παππού μου, που φαινόταν νέος για παππούς. Ο παππούς μου ήταν μελισσοκόμος και μας έφτιαχνε κουκουφρίκες (ποπ κορν στα αρβανίτικα), έβαζε στα μαλλιά λεμόνι αντί για ζελέ όταν χτενιζόταν (δεν του έπεσαν ποτέ), ήταν αστείος και του άρεσε να μας λέει την ιστορία για τότε που είχε πάει στην Ιταλία για να αγοράσει το φορτηγάκι του.
Κάποια στιγμή άρχισε να τρακάρει συνέχεια το φορτηγάκι, να το ρίχνει σε μάντρες, μια φορά είχε πάρει σβάρνα και την τέντα ενός μαγαζιού. Μας είπαν ότι «είχε άνοια», Αλτσχάιμερ, κάτι τέτοιο τέλος πάντων και οι γονείς μου δεν τον ξανάφησαν να οδηγήσει.
Μετά άρχισε να κάνει διάφορα περίεργα: έβγαινε έξω με τις πιτζάμες, μια μέρα –ντάλα καλοκαίρι– βγήκε με την μπλε καζάκα που φορούσε όλο τον χειμώνα. Σιγά σιγά χειροτέρευε και κάποτε η μαμά μου μας είπε ότι είχε βάλει μια τσατσάρα μέσα στο πιάτο με το φαΐ. Την ιστορία με την Ιταλία δεν θυμάμαι να την ξαναείπε.
Με την αδερφή μου τον αγαπούσαμε πάρα πολύ. Τις μισές φορές γελούσαμε με αυτά που έκανε και τις άλλες μισές βάζαμε τα κλάματα. Τα απογεύματα η μαμά μου που τον φρόντιζε μαζί με τον μπαμπά μου, τον τάιζε γιαούρτι ή κρουασάν από τα τυποποιημένα. Με πείραζε πολύ όταν του έδινε κρουασάν γιατί κρουασάν τρώνε τα μικρά παιδιά και ο παππούς μου δεν ήταν μικρό παιδί.
Μερικά χρόνια μετά πέθανε. Όταν είχα πάει να τον δω στον Ευαγγελισμό το δέρμα του σε όλο το σώμα ήταν πολύ διάφανο και πολύ ρυτιδιασμένο. Στο πάτωμα ήταν μια σακούλα που πήγαιναν τα ούρα. Δεν θέλω να τον θυμάμαι έτσι, γιατί τα περισσότερα χρόνια που τον ήξερα ήταν ένας αστείος παππούς που φαινόταν νέος για παππούς. Λένε ότι η ασθένεια πηδάει μια γενιά, ότι δηλαδή Αλτσχάιμερ δεν θα πάθουν οι γονείς μου αλλά μάλλον εγώ. Καλύτερα, το προτιμώ.
Ο άλλος κύριος Γιώργος, αυτός για τον οποίο ξεκίνησα να γράφω, παρακολουθείται ιατρικά εδώ και κάποια χρόνια και η κατάστασή του είναι αρκετά καλή και πολύ σταθερή. Ξεχνάει πράγματα, αλλά θα μπορούσε να ήταν πολύ χειρότερα.
Τον συναντήσαμε λίγο μετά την Πρωτοχρονιά σε ένα από τα γραφεία του κέντρου «Νέστωρ» στην Κυψέλη (πρόκειται για το πρώτο εξειδικευμένο κέντρο για την άνοια στην Ελλάδα). Μπήκε χαμογελαστός και περιποιημένος και μας μίλησε για λίγο. Μια κοπέλα απ' το προσωπικό μας είπε ότι νωρίτερα ο κύριος Γιώργος ρωτούσε αν χρειαζόταν να βάλει γραβάτα για να μας υποδεχτεί. Παρακάτω μπορείτε να διαβάσετε το περιεχόμενο της κουβέντας όπως ακριβώς απομαγνητοφωνήθηκε.
Στο ίδιο κέντρο, έκτος από τον κύριο Γιώργο, μιλήσαμε με την κ. Πανούση, σύζυγο και φροντίστρια ασθενούς με Αλτσχάιμερ, με τον επιστημονικά υπεύθυνο γιατρό κ. Μούγια και με την ψυχολόγο και εθελόντρια κ. Φύτρου.
Ξέχναγα. Σηκωνόμουν το πρωί, πλενόμουν και μετά. Τι να κάνω, πού να πάω; Δεν ήξερα τι να κάνω.
κ. Γιώργος,
ασθενής με άνοια, 86 ετών
(Ο κ. Γιώργος παρακολουθείται από το 2005. Ζει στο σπίτι του και επισκέπτεται το κέντρο ημέρας «Νέστωρ» τρεις φορές την εβδομάδα. Η κατάσταση του τα τελευταία χρόνια παραμένει σταθερή. Μιλήσαμε μαζί του λίγο μετά τις διακοπές των Χριστουγέννων, στα μέσα Ιανουαρίου).
― Ευχαριστούμε πολύ που δεχτήκατε να μας μιλήσατε.
Δεν κάνει τίποτα! Ερχόμαστε εδώ, καλά περνάμε.
― Έρχεστε συχνά εδώ;
Ναι.
― Εσείς τι έχετε; Τι ασθένεια;
Ασθένεια; Δεν έχω εγώ καμιά ασθένεια.
― Τι πρόβλημα έχετε; Γιατί έρχεστε εδώ;
Γιατί έρχομαι εδώ; Γιατί είναι καλά. Μου αρέσει. Άρρωστος ήμουν παλιά βέβαια. Τώρα είμαι καλά, είμαι μια χαρά. Έχω γνωρίσει εδώ και άλλους ανθρώπους και είναι καλό για μένα.
― Ξεχνάτε καθόλου;
Καμιά φορά ξεχνάω. Όχι πάντα βέβαια, αλλά καμιά φορά, άνθρωπος είμαι και εγώ, ξεχνάω.
― Όταν πρωτοήρθατε στο κέντρο τι πρόβλημα είχατε;
Δεν θυμάμαι αν είχα έρθει καταρχήν. Νομίζω δεν έχω ξανάρθει. Δεν θυμάμαι. Αλλά δεν είχα κανένα πρόβλημα εγώ. Τώρα, αν είχα παλιά, το έχω ξεχάσει (γελάει). Τα παλιά τα ξεχνάμε αν είναι κακά.
― Δηλαδή τότε ο γιατρός τι σας είχε πει; Είπε πρέπει να πάρετε αυτά τα φάρμακα επειδή…;
Γιατί είχα αμνησία! Ξέχναγα. Τώρα παίρνω τα χάπια.
― Ξέρετε τι χάπια είναι αυτά;
Ο γιατρός μου τα έδωσε. Είναι κάτι που το χρειάζομαι. Για καλό είναι. Θυμάμαι αρκετά πράγματα. Καμιά φορά ξεχνάω αλλά…
― Ας πούμε μπορεί να ξεχάσετε που έχετε βάλει κάτι;
Όχι, άμα έχω κάτι και είναι εκεί ξέρω ότι είναι εκεί. Δεν τα πειράζει κανείς. Εγώ και η γυναίκα μου είμαστε και τα εγγόνια μου έρχονται αλλά δεν πειράζει κανείς τα πράγματά μου.
― Τη γυναίκα σας και τα εγγόνια σας τα θυμάστε κάθε φορά ή υπάρχει και καμιά φορά που να μην τα αναγνωρίζετε;
Όχι, όχι, τους θυμάμαι, εντάξει.
― Η γυναίκα σας έρχεται να κάτσει εδώ στο κέντρο;
Όχι, δεν έχει έρθει καθόλου. Της έχω πει, έλα και εσύ, έχει και άλλες γυναίκες. Μου λέει «άσε με, έχω δουλειά εγώ» έχει δουλειά στο σπίτι, τα εγγόνια, μαγειρεύει.
― Τις γιορτές, τώρα τα Χριστούγεννα, τι κάνατε, ήσασταν μαζί;
Θα φτιάξουμε τα κουλούρια, τη χριστουγεννιάτικη πίτα. Μαζί θα τα περάσουμε όλοι. Βεβαίως, όλοι μαζί. Θα 'ρθουν σε εμάς και τα παιδιά. Τρώμε οικογενειακώς. Τα παιδιά, τα εγγόνια… Εφτά εγγόνια!
― Εφτά;!
Τέσσερα κορίτσια και τρία αγόρια. Είμαι πλούσιος! Ευτυχισμένος είμαι! Όταν έχεις πέντε γυναίκες, τι άλλο θέλεις;
― Εδώ τι κάνετε; Πώς περνάτε τη μέρα σας;
Περνάω πολύ ωραία, μ’ αρέσει. Έρχομαι, γνωρίζω ανθρώπους, συζητάμε, μαθαίνουμε πολύ ωραία πράγματα τα οποία δεν τα ξεχνώ βέβαια. Σηκώνομαι, πλένομαι, μας έρχεται το ρόφημα, το μπισκοτάκι μας, θα πάω μετά να πάρω ψωμί, με στέλνει καμιά φορά η γυναίκα μου στη λαϊκή. Πάω, ψωνίζω και γυρίζω, μόνος μου.
― Οι άνθρωποι εδώ που σας φροντίζουν πώς είναι;
Οι κοπέλες εδώ; Είναι εξαιρετικές κοπέλες. Μας προσέχουν, κοιτάνε πώς να περνάμε καλύτερα.
― Τίποτα που να σας στεναχωρεί υπάρχει;
Εδώ ή στο σπίτι;
― Και στα δύο.
Εδώ δεν με στεναχωρεί τίποτα, είναι μια χαρά. Στο σπίτι αν στεναχωρηθώ θα είναι καμιά φορά που φεύγουν τα εγγόνια μου και πάνε βόλτα και δεν έρχονται. Πάνε καμιά βόλτα με φίλους τους. Είναι μεγάλα βέβαια. Και μικρά και μεγάλα: 22,24, 13 και 15 τα κορίτσια. Ο τρίτος είναι 18.
― Όταν δεν παίρνατε τα φάρμακα ήταν πιο δύσκολα τα πράγματα;
Ήταν κάπως πιο δύσκολα. Ξέχναγα. Και τώρα ξεχνάω, όσο να ναι, αλλά λίγο.
― Τότε δηλαδή τι γινόταν;
Ξέχναγα. Σηκωνόμουν το πρωί, πλενόμουν και μετά... Τι να κάνω, πού να πάω; Δεν ήξερα τι να κάνω.
― Η γυναίκα σας τι σας έλεγε τότε;
Μου έλεγε κάτσε εδώ, δεν πειράζει, θα θυμηθείς. Της έλεγα δεν θυμάμαι τι να κάνω, πού να πάω;
― Εδώ υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που ξεχνάνε. Μπορεί να μιλάτε και μετά να μην σας θυμούνται. Σας ενοχλεί αυτό;
Να με ξεχνάει εμένα ο άλλος. Αυτό είναι στον άνθρωπο. Ο άνθρωπος αν ξεχνάει , τι να του πω εγώ; Δεν τον παρεξηγώ. Δεν το κάνει επίτηδες. Είναι αρρώστια αυτή.
― Εσείς αύριο θα θυμάστε ότι μιλήσαμε;
Πώς δεν θα το θυμάμαι; Θα πάω πάνω, θα τους πω ότι μίλησα με μια κοπελιά, πέρασα ωραία, τα είπαμε. Πώς να το ξεχάσω; Τι καλύτερο από το να γνωρίζεις νέους ανθρώπους.
― Πόσο χρονών είστε εσείς;
Το ’26 έχω γεννηθεί. Δεν ξέρω αν είμαι 78 ή 85. Λογάριασε, ’26 γεννημένος και δύο χιλιάδες δεκαδύο που έχουμε τώρα. 86.
― Υπήρξε καμία φορά που να ξεχάσατε κάτι σημαντικό;
Δεν θυμάμαι να είχα κάτι τέτοιο. Μόνο όταν απολύθηκα από στρατιώτης εκεί λέω για στάσου, λείπω τόσο καιρό, που θα πάω, τι θα κάνω; Είχα κάνει πολλά χρόνια στρατιώτης. 32 μήνες. Ήμουν χειριστής ασυρμάτου. Ήταν ο πόλεμος τότε και μας πήρανε, μας πήγανε στην Θεσσαλονίκη, από κει στη Βέροια, Έδεσσα…
[Το προσωπικό του κέντρου, αφού μιλήσαμε με τον κύριο Γιώργο, επιβεβαίωσε ότι όσες λεπτομέρειες ανέφερε για τη ζωή του (ηλικία, οικογενειακή κατάσταση κ.λπ.) αντιστοιχούν στην πραγματικότητα]
κ. Πανούση,
σύζυγος/ φροντίστρια ασθενούς με Αλτσχάιμερ
Είμαι φροντίστρια έντεκα χρόνια. Η ασθένειά του συζύγου μου άρχισε στα 55 του.
― Ποια ήταν η πρώτη φορά που καταλάβατε ότι κάτι δεν πάει καλά;
Το κατάλαβα στα 55 του, όταν άρχισε να ξεχνάει και να περνάει με κόκκινο. Πήγαμε στον γιατρό ο οποίος του είπε «τέλος το αυτοκίνητο». Έγινε πόλεμος όταν του αφαιρέσαμε το δίπλωμα. Έκανε τεστ μνήμης. Η μαγνητική έδειξε ατροφία και αλλοιώσεις εγκεφάλου και βγήκε το πόρισμα ότι έχει Αλτσχάιμερ.
― Όταν έγινε η διάγνωση εκείνος πως αντέδρασε;
Δεν ήταν πλέον σε θέση να καταλάβει. Χανόταν στους δρόμους, δεν ήταν καλά. Έφευγε απ’ το σπίτι και πήγαινε στο Μοναστηράκι. Τις Κυριακές ήταν το χόμπι του να είναι στο Μοναστηράκι και να ψάχνει ρολόγια και αναπτήρες κτλ. Εγώ όμως, που ήμουν στο σπίτι, έτρωγα πάντα μόνη μου το μεσημέρι και περίμενα. Πήγαινε τέσσερις, πήγαινε πέντε και έλεγα τώρα κάποιος θα με πάρει και θα μου πει ότι χάθηκε. Θυμόταν όμως και γύριζε, μέχρι ένα διάστημα. Μετά σταμάτησε να βγαίνει μόνος του. Πηγαίναμε παντού μαζί και με είχε αγκαζέ. Το σταμάτησε από μόνος του γιατί δεν θυμόταν πια τίποτα. Ούτε Μοναστηράκι, ούτε τίποτα.
― Εσείς;
Τότε δεν ήξερα τι πάει να πει Αλτσχάιμερ, δεν υπήρχε ενημέρωση. Μετά παρακολούθησα σεμινάρια και, ακόμη και τώρα, ο, τι και αν έχω να κάνω το αφήνω και πηγαίνω να παρακολουθήσω.
― Εκτός από την απώλεια μνήμης τι άλλα προβλήματα υπήρχαν;
Είναι αρκετά σπάνιο σε άτομα με Αλτσχάιμερ αλλά στον σύζυγο μου εμφανίστηκε έντονη επιθετικότητα. Δεν τολμούσε να σηκώσει το χέρι του να με χτυπήσει, αλλά με απειλούσε. Επιθετικότητα χωρίς λόγο. Κατέβηκε στην πυλωτή και χτύπησε έναν άνθρωπο. Πήγαμε στο δικαστήριο, πληρώσαμε τριακόσιες χιλιάδες. Χτύπησε με το πόδι του την πόρτα ενός αυτοκινήτου και την έμπασε μέσα. Πήγαμε πάλι στο δικαστήριο. Ο άνθρωπος λυπήθηκε, κατάλαβε ότι έφταιγε η ασθένειά του και πληρώσαμε απλά την ζημιά. Και άλλα πολλά. Μπαίναμε στο τρόλεϊ, του έφταιγε ο Πακιστανός, ο μαύρος, ο Έλληνας. Ήθελα να πάμε κάπου και δεν μπορούσαμε.
― Στις στιγμές διαύγειας τι σας έλεγε;
Επανερχόταν στα παλιά περισσότερο. Θυμόταν το σπίτι του το παλιό που ήταν πίσω από το γήπεδο του Παναθηναϊκού... Τον Δομάζο. Πράγματα από τα παλιά θυμόταν κάποιες φορές, τα πιο πρόσφατα όχι.
― Πότε άρχισε να έρχεται στο κέντρο;
Πριν έναν χρόνο έπαθα μια βαριά κατάθλιψη. Ήρθα στα όριά μου, δεν άντεχα άλλο. Τότε ήρθε για πρώτη φορά εδώ στο κέντρο για κάποιες μέρες όσο εγώ νοσηλευόμουν σε μια κλινική.
― Ποια ήταν τα καθήκοντά σας ως φροντίστρια;
Να ετοιμάσω το πρωινό του, να του δώσω τα φάρμακά του ανελλιπώς, να τον ντύσω να τον πάω μια βόλτα. Αυτό το ήθελε, ήθελε να βγαίνει από το σπίτι. Και εγώ δεν τον είχα συνέχεια στο σπίτι, δεν το είχα κλεισμένο. Βγαίναμε και περπατούσαμε. Θα πηγαίναμε στην τράπεζα να βάλουμε το ενοίκιο, θα πηγαίναμε να πληρώσουμε τον λογαριασμό της ΔΕΗ, θα πηγαίναμε να πιούμε έναν καφέ. Μόνοι μας. Οι φίλοι και οι συγγενείς σε κάνουν πέρα στην αρρώστια. Εγώ όμως τον έπαιρνα και πηγαίναμε στον Βάρσο να φάμε ένα γλυκό. Ας ήταν έτσι όπως ήταν.
― Καλές στιγμές υπάρχουν;
Ναι. Μια φορά θυμάμαι, ήμουν στην δεύτερη κρεβατοκάμαρα και σιδέρωνα. Έρχεται στην πόρτα και μου λέει «Αγάπη μου (τελευταία μου έλεγε πολύ αυτή τη λέξη και ακόμα και τώρα, αν μιλήσει) θέλεις τίποτα; Άμα θέλεις τίποτα εγώ θα είμαι στην κουζίνα». Σου έρχεται και να γελάσεις και να κλάψεις.
― Έχετε σκεφτεί κάποια στιγμή να τον αφήσετε σε κλινική ή θέλετε να συνεχίσετε να τον φροντίζετε εσείς;
Δεν ξέρω πως θα είναι η εξέλιξή του αργότερα. Δεν νομίζω πως θα μπορώ να το φροντίζω στο σπίτι μόνη μου. Θα πρέπει να έχω και κάποια βοήθειά, έστω για κάποιες ώρες. Θα μπορούσα να τον πάω κάπου να τον φροντίζουν, αλλά δεν μπορώ από οικονομικής άποψης. Όταν παίρνει μία σύνταξη 700 ευρώ που να το βρω εγώ το κέντρο με 700 ευρώ που να τον κρατήσει; Το πιο φτηνό γηροκομείο είναι 1.300 ευρώ.
― Τώρα σε τι κατάσταση βρίσκεται;
Πλέον είναι σε πολύ προχωρημένο στάδιο. Ακόμα και για να φάει χρειάζεται βοήθεια... Αλλά με γνωρίζει ακόμα. Τώρα το πώς με γνωρίζει δεν το ξέρω. Σαν γυναίκα του; Σαν ένα γνωστό πρόσωπο; Έρχομαι να τον δω εδώ και σηκώνεται απ’ όπου και αν είναι και ανοίγει τα χέρια του και έρχεται να με φιλήσει. Εκείνη τη ώρα όσο και να μη θες δεν μπορείς να μην συγκινηθείς.
― Αυτή τη περίοδο της ζωής του, με την ασθένεια, θέλετε να την ξεχάσετε; Είναι για σας το ίδιο άτομο;
Θα τον θυμάμαι και πριν και τώρα. Δεν μπορείς να ξεχάσεις. Και τα καλά και αυτά που ζούμε τώρα. Δεν μπορείς να ξεχάσεις. Και περάσαμε καλά. 38 χρόνια γάμου με δύο παιδιά δεν μπορώ να τα ξεχάσω.
Α. Μούγιας, γιατρός,
επιστημονικά υπεύθυνος του πρώτου εξιδεικευμένουκέντρου για την άνοια στην Ελλάδα, «Νέστωρ»
― Πότε ξεκινήσατε να ασχολείστε επαγγελματικά με άτομα με άνοια;
Ξεκίνησα αρκετά νέος, από τα 18, στα πλαίσια της ελληνικής γεροντολογικής εταιρίας. Το 1997 δημιουργήσαμε έναν σύλλογο φροντιστών ασθενών με άνοια. Εκεί κάναμε κάποια μαθήματα για τους φροντιστές. Μετά βλέποντας την μεγάλη ανάγκη για ανάπτυξη δομών, μέσω των προγραμμάτων ΕΣΠΑ, αναπτύξαμε αυτό εδώ το κτίριο και άλλο ένα κέντρο ημέρας στον Άγιο Ελευθέριο στα Πατήσια.
― Γιατί επιλέξατε ν' ασχοληθείτε με αυτό το επάγγελμα;
Αλτσχάιμερ είχαν όλοι στην οικογένειά μου. Και οι δύο γιαγιάδες μου και ο παππούς μου. Ο πατέρας μου ήταν ψυχίατρος, ασχολούνταν με την άνοια και γι’ αυτό ασχολήθηκα και εγώ. Έπαιξαν ρόλο και οι εμπειρίες που είχα από το σπίτι και στα πλαίσια της ελληνικής γεροντολογικής εταιρίας.
― Τι είναι η άνοια;
Άνοια είναι ένα σύνδρομο. Σημαίνει ότι κάποιος έχει πρόβλημα στη μνήμη και ένα επιπλέον πρόβλημα στις ανώτερες λειτουργίες και όλο αυτό μαζί δημιουργεί πρόβλημα στη λειτουργικότητα του ατόμου. Κάτι που παλιά μπορούσε να το κάνει, τώρα πια δεν μπορεί. Η συχνότερη αιτία της άνοιας είναι η νόσος του Αλτσχάιμερ. Συνήθως όταν περιγράφουμε την άνοια περιγράφουμε το Αλτσχάιμερ.
― Η επαφή όλα αυτά τα χρόνια με ασθενείς με Αλτσχάιμερ πως σας έχει επηρεάσει σαν άνθρωπο και σαν γιατρό;
Οι περισσότεροι συνάδελφοι δεν θέλουν να ασχολούνται με την νόσο του Αλτσχάιμερ. Θεωρούν ότι δεν μπορείς να κάνεις πολλά πράγματα και ότι είναι κάτι ιδιαίτερα στενάχωρο. Πραγματικά όμως δεν έχω την ίδια γνώμη, ασχολούμενος με ανθρώπους που έχουν άνοια. Οι ασθενείς είναι πάρα πολύ ευγενικοί, ευγνώμονες για όσα κάνεις για αυτούς. Μόνο το να τους μιλήσεις και να τους δώσεις σημασία είναι τρομερά σημαντικό, γιατί συχνά όλοι τους έχουν παρατημένους, δεν τους μιλάει κανείς, δεν τους ρωτάει κανείς για το παρελθόν. Μόνο και μόνο αν ασχοληθείς μαζί τους, τους ρωτήσεις τι κάνουν, τι δουλειά έκαναν τους βλέπεις αμέσως να αλλάζουν και να σε ευγνωμονούν για αυτό που τους προσφέρεις.
― Ποια είναι τα πρώτα σημάδια;
Το πρώτο πράγμα που βλέπεις ότι δεν πάει καλά είναι η πρόσφατη μνήμη. Ξεχνάνε και αδυνατούν να μάθουν καινούρια πράγματα. Τους λες κάτι, το ξεχνάνε. Χάνουν πράγματα, αναστατώνονται που δεν τα βρίσκουν, ρωτάνε ξανά και ξανά τα ίδια πράγματα και συνήθως μαζί μ’ αυτό υπάρχει μια αλλαγή λίγο στον χαρακτήρα. Αλλάζει λίγο ο χαρακτήρας σε σχέση με παλιά, έχουν κάποιες διαταραχές στη συγκέντρωση, δυσκολεύονται στην ομιλία να βρουν μια λέξη. Ξέρουν ότι αυτό είναι τηλεκοντρόλ, ξέρουν τι κάνει αλλά δεν μπορούν να το ονοματίσουν.
― Όταν σας ρωτούν ξανά και ξανά ποιος είστε, πως αντιδράτε;
Το έχω συνηθίσει πια. Το ίδιο συμβαίνει συνέχεια και σε έναν φροντιστή στο σπίτι. Αυτό που χρειάζεται είναι υπομονή. Πρέπει να τους απαντάς κάθε φορά σαν να μην σε έχουν ξαναρωτήσει ποτέ πριν. Γιατί οι ίδιοι πιστεύουν ότι είναι η πρώτη φορά που σε ρωτάνε. Αν τους πεις «πάλι με ρωτάς» εκείνοι είτε θα θιχτούν ή θα στεναχωρηθούν ή θα ντραπούν και τα συναισθήματα αυτά οδηγούν στην επιθετικότητα.
― Οι πιο δύσκολες στιγμές ποιες είναι;
Η διάγνωση σε νέους ανθρώπους. Εμείς επειδή είμαστε ένα εξειδικευμένο κέντρο βλέπουμε συχνά και πενηντάρηδες. Ακόμα και σαρανταπεντάρηδες.
― Έχει τύχει να κάνετε διάγνωση σε ασθενή σε πολύ πρώιμο στάδιο και να του πείτε ότι πρόκειται να ξεχάσει πράγματα;
Αυτό εξαρτάται απ’ τον γιατρό πολύ και δυστυχώς στην Ελλάδα από την οικογένεια. Είναι λίγο όπως με τον καρκίνο, που φοβούνται οι συγγενείς να πούνε στον ασθενή τι έχει και πεθαίνει χωρίς να μάθει ποτέ από τι πέθανε. Στο Αλτσχάιμερ, περίπου οι μισοί ασθενείς όταν έρχονται δεν αναγνωρίζουν οι ίδιοι το πρόβλημα, οι άλλοι μισοί καταλαβαίνουν. Υπάρχει η πεποίθηση, λανθασμένη κατά τη δική μου γνώμη, ότι αν τους πεις τι έχουν και τους εξηγήσεις τι θα γίνει στο μέλλον θα πάθουν σοβαρή κατάθλιψη, ότι μπορεί να αυτοκτονήσουν. Γενικά υπάρχει φόβος στο να τους το πούμε. Οι μελέτες δεν δείχνουν κάτι τέτοιο. Μάλιστα σε αυτούς που αυτοκτόνησαν οι μελέτες δείχνουν ότι αυτοκτόνησαν επειδή ένιωθαν ότι «τρελαίνονται» και δεν καταλαβαίνουν το γιατί. Και επειδή, ενώ εκείνοι καταλάβαιναν ότι είχαν πρόβλημα, οι άλλοι γύρω τους έπαιζαν θέατρο. Εγώ λέω την διάγνωση και τους εξηγώ τι θα ακολουθήσει.
― Όσο πιο νωρίς διαγνωστεί η ασθένεια τόσο το καλύτερο για την εξέλιξή της;
Θεωρητικά τα φάρμακα βοηθάνε περισσότερο όσο νωρίτερα τα πάρει κανείς. Σημαντικό επίσης είναι να προγραμματίσεις το μέλλον όσον αφορά στην ασθένεια. Να οριστεί δικαστικός συμπαραστάτης του ασθενούς. Να πάρει δηλαδή κανείς την επιμέλεια του πατέρα, της μητέρας ή του/της συζύγου ώστε να προστατευτεί και ο ίδιος και ο ασθενής.
― Ποιο είναι το σημαντικότερο που έχετε αποκομίσει από την εμπειρία σας όλα αυτά τα χρόνια;
Είναι κάτι που ισχύει όχι μόνο για τους ασθενείς με Αλτσχάιμερ, αλλά γενικότερα για τους ηλικιωμένους ανθρώπους. Τους αρκεί μόνο να τους δίνεις σημασία και να τους μιλάς για να είναι ευτυχισμένοι. Πράγματα που για εμάς είναι αυτονόητα και δεν θα μας άλλαζαν την ψυχολογία, όπως μια κουβέντα ή μια αγκαλιά για αυτούς μπορεί να αλλάξει τα πάντα. Το βλέπω κάθε μέρα αυτό. Σε κάθε ασθενή. Είναι τρομερά σημαντικό. Συνήθως όταν είναι ένας ασθενής με τον φροντιστή του, την κόρη του για παράδειγμα, ο γιατρός θα απευθυνθεί στη κόρη και θα πει «Για πείτε μου, τι έγινε;» αντί να ρωτήσει τον ίδιο. Αυτό γίνεται ακόμα και όταν δεν υπάρχει πρόβλημα μνήμης. Αυτός είναι και ο λόγος που τα πάνε καλά με τα κατοικίδια, γιατί τα κατοικίδια δεν θα τους κατακρίνουν ποτέ. Έναν σκύλο θα τον φροντίσουν , αυτό θα τους κάνει να νιώσουν χρήσιμοι. Και επιπλέον ξέρουν ότι δεν θα τους κοροϊδέψει, δεν θα τους κατακρίνει ποτέ. Το πρώτο πράγμα που προτείνουμε σε ασθενείς με προβλήματα συμπεριφοράς είναι να πάρουν ένα κατοικίδιο. Και λειτουργεί υπερβολικά συχνά. Ο πιο επιθετικός ασθενής που έχω δει ποτέ έλυσε τα προβλήματα συμπεριφοράς του αφότου πήρε σκυλάκι. Τον είδα ένα μήνα μετά και ήταν άλλος άνθρωπος. Μόνος με τον σκύλο. Χωρίς φάρμακα.
Α. Φύτρου,
εθελόντρια στο κέντρο «Νέστωρ»
Είμαι ψυχολόγος και συνεργάζομαι με μονάδες ηλικιωμένων. Είχα ήδη επαφή με άτομα που είχαν άνοια αλλά ήθελα να μάθω περισσότερα. Έτσι πριν από 8 μήνες αποφάσισα να προσφέρω εθελοντική εργασία στο κέντρο «Νέστωρ». Έρχομαι δύο φορές την εβδομάδα. Βοηθάω στην πραγματοποίηση των διαγνωστικών τεστ, επιβλέπω ομάδες ασθενών.
Είναι δύσκολο το αντικείμενο και όσο το βλέπεις να προχωράει και βλέπεις πόσο απελπιστική είναι η κατάσταση για τους ασθενείς αλλά και για τους φροντιστές σίγουρα σε επηρεάζει. Είναι έτσι η φύση της άνοιας. Αυτό που έχεις σήμερα δεν είσαι σίγουρος αν θα το έχεις αύριο.
ΤΟ ΑΡΘΡΟ ΑΥΤΟ ΔΗΜΟΣΙΕΥΤΗΚΕ ΓΙΑ ΠΡΩΤΗ ΦΟΡΑ ΣΤΙΣ 27.1.2012
σχόλια