“Αν είχε γεννηθεί εδώ, δεν νομίζω ότι θα είχε πετύχει όλα αυτά, ή θα είχε αναγκαστεί να φύγει από τη Συρία”, σχολίασε ο Αχμέτ, 28χρονος κάτοικος της Δαμασκού, όπως πολλοί άλλοι συμπατριώτες του, για τον θάνατο του Στιβ Τζομπς. Στη μέση μιας επανάστασης που κάθε μέρα μετράει νεκρούς, πολλοί Σύροι στάθηκαν για λίγο να σκεφτούν τον Τζομπς, “τον πιο διάσημο Αραβα”, όπως τον αποκάλεσαν κάποιοι. Ο συνιδρυτής και ιθύνων νους της Apple, ένας από τους μεγαλύτερους οραματιστές και επιχειρηματίες της εποχής μας, ήταν γιος Σύρου καθηγητή πολιτικών επιστημών που ζούσε στην Αμερική και ο οποίος αγνοούσε έως πρόσφατα ότι η Αμερικανίδα (τότε) μέλλουσα γυναίκά του είχε δώσει τον γιο τους για υιοθεσία. Οι συμπατριώτες του φυσικού πατέρα του Τζομπς καμαρώνουν για τη “συγγένεια”, αλλά βλέπουν με θλίψη ότι μόνο εκτός Συρίας θα μπορούσε να αναπτυχθεί πλήρως το ταλέντο του.
Είναι γνωστό ιστορικό φαινόμενο ότι οι ισχυρότερες χώρες και οι αυτοκρατορίες προσφέρουν τις ευκαιρίες που δεν μπορούν οι μικρότερες. Για παράδειγμα, ο Γαληνός, ο σημαντικότερος απόγονος του Ιπποκράτη, διέπρεψε στη Ρωμαϊκή αυτοκρατορία την εποχή που ο ελληνικός χώρος ήταν μια παρακμασμένη επαρχία· δύο χιλιάδες χρόνια αργότερα, ο σημαντικότερος Ελληνας ιατρός, ο Γιώργος Παπανικολάου, διέπρεψε στις Ηνωμένες Πολιτείες. Αμέτρητοι άλλοι μετανάστες βρήκαν την ευκαιρία να δημιουργήσουν και, συνεπώς, να εμπλουτίσουν τη νέα τους πατρίδα με γνώσεις, εφευρέσεις και τη θέληση να πετύχουν, να αποδείξουν την αξία τους. (Ισως λίγο σαν τον Τζομπς, το υιοθετημένο παιδί το οποίο αναζητούσε πάντα την τελειότητα, χωρίς συμβιβασμούς).
Μεγάλη δύναμη των ΗΠΑ (έως πρόσφατα, τουλάχιστον), ήταν η ικανότητά τους να αφομοιώνουν τη δημιουργικότητα, τις γνώσεις και την εργατικότητα μεταναστών, δημιουργώντας μια στέρεη κοινωνική βάση για τη συνάντηση διαφόρων πολιτισμικών ομάδων. Ο Τζομπς ίσως εκπροσωπεί μια ιδιαίτερη πτυχή αυτής της ιδιαιτερότητας: εμπνευσμένος από την ελευθερία της δεκαετίας του '60, ο γεννημένος το 1955 νεαρός εγκατέλειψε νωρίς το πανεπιστήμιο, ταξίδεψε στην Ινδία, πειραματίστηκε με LSD, και, με καλές ιδέες και προσωπική επιμονή, μπόρεσε να αλλάξει τον κόσμο. Οσο έξυπνος και αν ήταν, όσο πείσμων και να ήταν όταν πήγε κόντρα στις ιδέες του κατεστημένου, πόσα θα είχε πετύχει αν ζούσε στη Συρία; Θα έπρεπε, όπως είπε ο Αχμέτ ο Δαμασκηνός στο Ρόιτερς, να φύγει από τη Συρία για να διαπρέψει; Οπως έφυγε από την Ελλάδα ο Παπανικολάου αφού πήρε το πτυχίο ιατρικής από το Πανεπιστήμιο Αθηνών το 1904;
Οι Σύροι ζουν κάτω από το αυταρχικό καθεστώς ενός κόμματος εδώ και τέσσερις δεκαετίες. Οι φετινές επαναστάσεις σε Τυνησία, Αίγυπτο, και Λιβύη δημιούργησαν ελπίδες ότι νέες κοινωνικές δυνάμεις θα απελευθερωθούν - αλλά, όπως στη Συρία και τη Υεμένη, όπου συνεχίζεται το αιματοκύλισμα, κανείς δεν γνωρίζει τι θα ακολουθήσει. Θα ελευθερωθεί η δημιουργικότητα των λαών αυτών, ή θα ακολουθήσει αέναος πόλεμος φυλών και φατριών; Ο χρόνος θα δείξει αν ο Τζομπς θα παραμείνει “ο πιο διάσημος Αραβας” της εποχής του ή αν έπονται κι άλλοι.
Στην Ελλάδα η δικτατορία έπεσε το 1974, αλλά βρεθήκαμε αντιμέτωποι με το πρόβλημα των σταθερών κοινωνιών – όπου η ευημερία επιτρέπει σε μικρές ομάδες να αποκτούν τέτοια πολιτική ισχύ που οδηγεί στην δικτατορία των ισχυρών μειοψηφιών και στην αδράνεια. Αν ο Τζομπς είχε γεννηθεί εδώ, και έμενε εδώ, ίσως θα είχε περισσότερες ευκαιρίες απ' ό,τι θα είχε αν είχε γεννηθεί στη Συρία. Αλλά γνωρίζουμε όλοι πόσο ένας τόσο έξυπνος νέος θα είχε δεχθεί τέτοια επιθετικότητα από τους μέτριους και το κατεστημένο τους που είτε θα έφευγε, είτε θα απομονωνόταν, είτε θα γινόταν αρχηγός των μετρίων και θα βούλιαζε μαζί τους.
Αυτά, όμως, θα ίσχυαν έως σήμερα. Γιατί τώρα ζούμε την θεαματική κατάρρευση της δικτατορίας της μετριότητας. Ολοι οι παίκτες είναι στην σκηνή, ντυμένοι με τα ξεφτισμένα κοστούμια της ξεπερασμένης κατάστασης. Η κυβέρνηση βρίσκεται σε απόγνωση αλλά προσπαθεί να το κρύψει, η αξιωματική αντιπολίτευση παριστάνει τον σωτήρα πάνω στο άσπρο άλογο, η αριστερά κλείνει δρόμους, σχολεία και υπουργεία, και ο κόσμος περιμένει με αγωνία ελάχιστο σημάδι ότι ο ελληνικός χειμώνας θα φέρει την ελληνική άνοιξη. Πέρα απ' αυτό, όμως, σήμερα ο κόσμος είναι τόσο συνδεδεμένος, τόσο δικτυωμένος που μία καλή ιδέα μπορεί να κατακτήσει τον κόσμο. Ο Στιβ Τζομπς συνέβαλε στη δημιουργία αυτού του κόσμου. Ανοιξε το δρόμο για όσους μπορούν και τολμούν να πάνε παραπέρα.
σχόλια