Ο Σαίρεν Κίρκεγκωρ, ο πρώτος υπαρξιστής φιλόσοφος, σημάδεψε με το έργο του την εποχή του και υπήρξε πρόδρομος των μοντέρνων και μεταμοντέρνων αντιλήψεων. Ήταν μεταξύ πολλών συγγραφέων που διατηρούσαν ημερολόγιο. Στα ημερολόγιά του περιλαμβάνονται πάνω από 7.000 χιλιάδες χειρόγραφες σελίδες στις οποίες περιγράφονται σημαντικά γεγονότα, στοχασμοί, σκέψεις σχετικά με τα έργα του και σχόλια για καθημερινά ζητήματα.
Σε ένα εξαιρετικά διορατικό απόσπασμα του 1847 ο 34χρονος Κίρκεγκωρ κάνει μια παρατήρηση για την διάχυτη παθολογία της ανθρωπότητας, εξηγώντας την ίδια ψυχολογία που λιμνάζει πίσω από σύγχρονα φαινόμενα όπως το bullying, το trolling και τις διαδικτυακές επιθέσεις ανθρώπων που αυτοχαρακτηρίζονται επικριτικοί ενώ από τους άλλους χαρακτηρίζονται επιθετικοί. Το απόσπασμα επισήμανε το brainpicking.com, από όπου και το μεταφράσαμε.
«Υπάρχει μια μορφή ζήλιας την οποίας παραδείγματα παρατηρώ συχνά, κατά την οποία ένα άτομο προσπαθεί να εξασφαλίσει κάτι μέσω του εκφοβισμού. Αν, για παράδειγμα, κάνω την είσοδό μου σε ένα χώρο όπου πολλοί είναι μαζεμένοι, συχνά συμβαίνει ένας από αυτούς να μου επιτεθεί αμέσως γελώντας – καταπώς φαίνεται, θεωρεί ότι με αυτό τον τρόπο εκφράζει την κοινή γνώμη. Αλλά τι έκπληξη, αν τότε εγώ κάνω ένα απλό σχόλιο, το ίδιο πρόσωπο γίνεται εξαιρετικά υποχωρητικό και εξυπηρετικό. Ουσιαστικά μου δείχνει ότι με θεωρεί κάτι σπουδαίο, ίσως σπουδαιότερο από ό,τι είμαι – όμως αν δεν μπορεί να γίνει δεκτή η συμμετοχή του στη σπουδαιότητα μου, τουλάχιστον μπορεί να γελάει εις βάρος μου. Αλλά μόλις γίνει τρόπον τινά συμμετέχων, καυχιέται για τη σπουδαιότητά μου.
Αυτά συμβαίνουν όταν ζει κανείς σε μια μικροπρεπή κοινωνία.»
Eίναι μάλλον απίθανο ο Κίκεργκωρ να ήξερε αυτό που ονομάζουμε Σύνδρομο Φράνκλιν -το ψυχολογικής αναστροφής τρικ με το οποίο χειρίζεσαι τους τραμπούκους -ωστόσο περιγράφει ένα περιστατικό που το ενσαρκώνει τέλεια. Περιγράφει πώς περνώντας από μια πύλη, έπεσε πάνω σε τρεις νεαρούς άντρες, που βλέποντάς τον, άρχισαν να μορφάζουν περιφρονητικά. Καθώς τους πλησίασε, είδε ότι καπνίζουν πούρο, οπότε και τους απευθύνθηκε, να ζητήσει φωτιά. Αυτόματα, η στάση των νεαρών έκανε στροφή 180 μοιρών -η απλή επαφή τους παρείχε την ποθητή πρόσκληση να συμμετάσχουν σε αυτό που ένοιωθαν ότι τους ξεπερνά:
«Την ίδια στιγμή, και οι τρεις έβγαλαν τα καπέλα τους και από τη συμπεριφορά τους φαινόταν ότι θα τους έκανα μεγάλη εξυπηρέτηση αν τους ζητούσα φωτιά. Επομένως: οι ίδιοι άνθρωποι θα ήταν ευτυχείς να φωνάξουν «εύγε» για χάρη μου αν απλώς τους απευθυνόμουν με ευγένεια, πόσο μάλλον, αν τους απεύθυνα κολακευτικά λόγια. Ως έχει, φωνάζουν «ας χαθεί για πάντα!» και είναι προκλητικοί... Όλα τελικά καταλήγουν στην υιοθέτηση ρόλων. Αλλά πόσο χρήσιμο και ενδιαφέρον είναι να εμπλουτίζει κανείς τη γνώση του περί της ανθρώπινης ψυχολογίας με αυτή την ευκαιρία.» - Λ.Φ.
